ActiviteitenverslAg

Activ

iteitenv

erslAg ilvO 2015

www.ilvo.vlaanderen.beILVOInstituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek

2015

Verantwoordelijke uitgever Joris Relaes

Coördinatie en eindredactie Nancy De Vooght Greet Riebbels SofieVandendriessche Ellen Claeys

Foto’s ILVOCover 2015washet“jaarvandebodem”

Vormgeving Nancy De Vooght

Hoe bestellen

Mail ilvo@ilvo.vlaanderen.beTelefonisch +32 9 272 25 00Schrijven Burg. Van Gansberghelaan 92 9820 Merelbeke België metvermelding“Activiteitenverslag2015”

Te raadplegen op www.ilvo.vlaanderen.be

Voor informatie, vragen of suggesties

T +32 9 272 25 00 F +32 9 272 25 01 ilvo@ilvo.vlaanderen.be www.ilvo.vlaanderen.be

Volg ILVO op Facebook: https://www.facebook.com/InstituutVoorLandbouwEnVisserijonderzoekVolg ILVO op Twitter: https://twitter.com/ILVOvlaanderen

ILVO MissieILVO is een onafhankelijke wetenschappelijke onderzoekinstelling endienstverleningsorganisatievandeVlaamseoverheiddiemeewerktaanhetbevorderenvaneenduurzamelandbouw,visserijenagrovoedingssectorinVlaanderen,België,Europaenindewereld.

ILVO VisieILVOwilvoordeactorenindelandbouw-,visserij-enagrovoedingsketenenvoordebredereplattelandsomgevingopeenproactieve,objectieveenintegerewijzenieuweenbestaandetrajectenvanoptimalisatieenverduurzamingonderzoeken.

ILVOgaathiervooropeenregelmatigebasisindialoogmethetbeleid,destakeholdersendemaatschappijentrachtdaarbijinzijneigenwerkingeenvoorbeeldfunctietevervullen.

Twee in één

De rapportering in dit activiteitenverslag omvat het hele ILVO, zijnde ILVO-VO enILVO-EV. ILVO-VO (een IVA van de Vlaamse overheid, een Intern VerzelfstandigdAgentschap zonder rechtspersoonlijkheid) en ILVO-EV (Eigen Vermogen) zijntwee sub-entiteiten, elk met een begroting, bestuursorganen en met juridischgescheiden personeelsbestanden. Op de werkvloer zijn de onderzoeks- endienstverleningsactiviteitenverstrengeld.Detweestrevenookdezelfdemissiena.

4

Voorwoord 7

OnderzOek 2015 9

Bio-economie & kringlopen 10

Miscanthusindetoekomstbeterbestandtegenkilteenvorst? 11

Valoriserenvanreststromenuitdevisserijenvisverwerkendeindustrie 12

Quarantainenematodeninreststromentijdensverwerking 13

Water & bodem 14

Hoegaangrassenommetdroogtestress? 15

Bodembeheer,bemestingenbodemmicrobiologie:dezoektochtnaareeneenvoudigeindicatorvoorbodemkwaliteit 17

Fertiplus:biocharen/ofcompostalsbodemverbeteraar? 18

Plantaardige productie 20

GeïntegreerdebeheersingvandeinvasievemineermotTuta absolutaindeVlaamsetomatenteelt 22

Boktorren van het genus Monochamusalsvectorvandedennenhoutnematode 23

Niet-chemischebeheersingvanaardappelcysten-nematoden 25

Dierlijke productie 26

TijdisrijpvoorgeïntegreerdeaquacultuurinVlaanderen 27

Varkensdysenterie:optimalisatievandetectieenbehandeling 28

Omega-3eengoedeei-hulp? 29

Naarmatemaïslangeringekuildis,neemtdeafbreekbaarheidvanzetmeelindepenstoe 30

Klauwkwaliteitbijvarkens:delinkmetzink 31

Buitenlopenderunderen:hittebeïnvloedtwelzijnenmelkproductie 33

Gezonde & kwaliteitsvolle voeding 34

VerwerkingvanpangasiusinVietnam:microbiologischekwaliteitkanbeter 36

Devoedingssectorinhogereversnelling 39

5

Precisielandbouw 40

Cameratechniekenbrengenspuitnevelsinbeeld 41

Hoemeetjehetluchtdebietinnatuurlijkgeventileerdestallen? 43

Innovatievetechniekenterbeperkingvanstofdriftvangewasbeschermingsmiddelenbijdetoepassingvangecoatzaad 44

Kunnenmelkveebedrijvenkostenbesparendoortestrevennaareenhogeregrondstoffenefficiëntie? 45

Landbouw & maatschappij 46

Cultureleduurzaamheidofduurzaamheidalscultuur? 47

Bioinbeeld:biowerkt,waarom?Daarom! 48

‘Devoedingsketenverduurzaamt’uitdestartblokken! 49

Modernelandbouwenplattelandsontwikkelingherbekeken 51

Milieu & biodiversiteit 52

MarienzwerfvuilinEuropa:hethoofdbovenwaterhouden 53

ILVOfocustinonderzoekopdePAS-problematiek 54

Nieuweinzichtenoverhetlotvanteruggooiindevisserijplaatsenaanlandplichtinperspectief 57

Meerwaardecreatie & valorisatie 58

Valorisatievanreststromenuitdeagrovoedingsketentotdiervoeder:deNOSHANaanpak 59

DeBelgischeenVlaamselandbouwalsnicheopdewereldmarkt 60

Langgezochtebiomerkervoorchronischestressbijvissenontdekt 61 MAnAgeMent 2015 63

Managementopkoers?Boordtabellenentrendsin2015 64

Demiddelen:verschuivingzetzichdoor 64

Menselijkkapitaal:inkrimpmodusenhandsonHR-management 65

Wetenschappelijkeenmaatschappelijkeoutput:eenanderkader,internationalerenwendbaarder 66

Infrastructuur,Milieu,Welzijn:hetjaarvandevarkenscampusendeduurzameafwerkingen 69

ILVOneemtzijnverantwoordelijkheidenismenselijk 71

6

7

Bestelezers,

Dit activiteitenverslag biedt jullie een greep uithet ruime activiteitenaanbod van ILVO van hetvoorbije jaar. Inhetoogspringendeonderzoeks-endienstverleningsprojecten passeren de revue en welatenumetveelplezierziendaterheelwatvanonzeactiviteitenweerklankhebbengevondenindemedia.

Ditallesishetwerkvanietsmeerdan600enthousiastemedewerkers van ILVO. Ik wil hen hiervoor via dezewegvanhartedanken.

In het jaar van de bodem ging heel wat aandachtnaar de gezondheidstoestand van deze crucialeproductiefactor voor de Vlaamse landbouw. ILVOheeft van de gelegenheid gebruik gemaakt omzijn bodemonderzoek extra onder de aandacht tebrengenviaeenzeergeslaagdestudiedagendoorhetpubliceren,bijwijzevanludiekenieuwjaarsbrief,vande‘10gebodenvooreenduurzaambodemgebruik’.

ILVO blijft zijn gebouwenpatrimonium verdermoderniseren. Zowerden een nieuwe zeugenstal enmestvarkensstal,inaanwezigheidvandeministervanonderwijs,geopendopdeVarkenscampusenwerdopuitdrukkelijkverzoekvandeministervanlandbouwende landbouworganisatieseenproefstalvoorvleesveeingericht in het kader van de ProgrammatischeAanpakStikstof(PAS).

Met de aankoop van een eigen drone, die ingezetwordt ten dienste van het nieuwe ILVO-platformrond slimme sensoren (i-Sense), is ILVO nadrukkelijkde weg ingeslagen van Smart Farming. Voeg daarnoghetelementvandeklimaatproblematiek toeenwe sprekenop ILVOookmet kennis van zakenoverClimateSmartAgriculture.

Steeds meer bedrijven vinden de weg naar desamen met Flanders’ FOOD gerunde Food Pilot,onze pilootfabriek voor de voedingsindustrie, waarbaanbrekendwerkwordtverrichtrondhetvaloriserenvan nevenstromen, een problematiek die ook in devisserijdenodigeaandachtopslorpteomwillevandenieuweaanlandingsplichtvoorbijvangsten.

ILVOdraagtzijnsteentjebijaanhetmaatschappelijkdebatrondruimte,landbouwenhetplattelandondermeer via de piloot projecten Productief Landschapin samenwerking met het atelier van de VlaamseBouwmeester enhetbaanbrekendwerk rondhet inkaart brengen van de verborgen verstedelijking vanhetbuitengebied.

U zal tot slot ook merken dat ILVO naast hetonderzoek dat vooral kostenreductie beoogt, steedsmeerplaatsinruimtinzijnonderzoeksportfoliovoormeerwaarde-onderzoekmet het oogophet creërenvantoegevoegdewaardevooronzeVlaamseland-entuinbouwersenvoedingsbedrijven.

Veel leesgenot en tot op één vanonzeveleILVO-activiteiten.

Joris Relaes

ILVOneemtdeelaandeOpenBedrijvendagopzondag2oktober2016

9

OnderzOek 2015

themA

biO-ecOnOMie & kringlOpen

11

Ond

erzO

ek

Thema biO-ecOnOmie & kringlOpen

Miscanthus in de toekomst beter bestand tegen kilte en vorst?

Miscanthus x giganteus is een houtig, meerjarig gras dat hoge opbrengsten aanbiomassaproduceert door slechts een beperkte input aan bemesting, pesticiden enarbeid.DeplantisoorspronkelijkafkomstiguithetzuidenvanJapanenkaninEuropalasthebbenvankoudestress.Erisnoodaannieuwemiscanthusrassendieeenverhoogdekoudetolerantiecombinerenmeteenhogeopbrengstengoedebiomassakwaliteit.DaaromzoektILVOinhetkadervan het OPTMISC-project naar genotypen met een hogere koudetolerantie in eencollectievanmeerdanhonderddiversemiscanthusgenotypenafkomstigvanEuropeseveredelaars. Hiervoor werden protocollen om koudetolerantie op grote schaal tescreenenuitgewerkt.Inveldproevenenexperimenteningroeikamerswerdendaarmeegenotypengevondenmeteenhogeretolerantietegenvorststresseneenbeteregroeibijdelagetemperaturen(kiltetolerantie)inhetvroegevoorjaar.Dezegenotypenkunnendoorveredelaarsgebruiktwordenvoordeveredelingvannieuwe,koudetoleranterassendiedeteeltvanmiscanthusmeerrendabelzullenmaken.

Twee maal bio

Opzondag27enmaandag28september2015ginginBrusselvoorheteerstdevakbeursBioXpodoor.AlscoördinatorenlidvanNOBL,NetwerkOnderzoekBiologischeLandbouw,richtteILVOsamenmetzijnpartnersbinnenhetVlaamsonderzoeks-enkennisnetwerkvoorbiolandbouwen–voeding,CCBTenBiobedrijfsnetwerkeneenkennispleinin.HetILVO-onderzoekkreegeveneenseenforumindeworkshops. HetCore-organic+EranetiseenEuropeesgefinancierdnetwerkmetalsdoeldekwaliteit,derelevantieengebruikvanmiddelenvoorEuropeesonderzoekvoordebiologischelandbouwenvoedingteoptimaliserendoorcoördinatievanhetonderzoekensamenwerkingtussenlanden.ILVOissterkactiefbinnenditnetwerk.Zovergrootdeimpactvanonderzoekoverdegrenzenheen.

nieuwtje

•

•

12

Ond

erzO

ek

Valoriseren van reststromen uit de visserij en visverwerkende industrie

Zowel de visserijsector als de visverwerkende sector staan voor de uitdaging omreststromen zo goedmogelijk te gaan benutten.Ommogelijkheden, knelpunten enopportuniteitenvoorbeidesectorenoptesporen,werdeenmultidisciplinairconsortiumsamengesteldbestaandeuitILVO,eCoast,KULAK,UGentenVIVES.Viahetinkaartbrengenvandereststromen,hetopsporenvanwaardevollecomponenten,het kleinschalig uitwerken van enkele reststromen en socio-economische analysesworden concrete verwerkingsmogelijkheden onderzocht ten behoeve van de sector.Ongewenste bijvangst in de Belgische visserij blijkt voor 80% te bestaan uit schol,tong, schar,wijting, steenbolk, hondshaai en zeeduivel.Om een stabiel verwerkbaarproductteontwikkelen,werdenpersoorthomogenisatieproevenenchemischeanalysesuitgevoerd op de verschillende matrices, zijnde visvlees, huid, koppen, ingewandenengraten.Daarnaastwerdonderzochtofviavissilagevanongewenstebijvangsteenalternatiefkanwordengeproduceerdvoorvismeel.Proeventoondenaandatsilagevanondermaatse scholmogelijk is opbasis van een 2.5%concentratie aanmierenzuur.Bijkomendeexperimentenzijnnodigomdenutritioneleenchemischeeigenschappenbijsilagevanverschillendebijvangstsoortentebepalen.

‘Upcycling’ van reststromen uit de agro-voedingsketen

Begin2015ginghetERA-NETSUSFOOD-project‘SUNNIVA’ van start, met als titel “Sustainablefood production through quality optimizedraw material production and processingtechnologies for premium quality vegetableproducts and generated by-products”. In ditEuropeseonderzoeksprojectligtdefocusopdeverduurzaming van de gehele productieketen,van oogst tot consumptie. Voor Vlaanderenparticiperen de tandems DCM-KUL en BNDTelersvereniging-ILVO. ILVO richt zich daarbijvoornamelijk op een betere valorisatie vanalle geproduceerde groentenbiomassa. Datgebeurt door in te zetten op een gerichtekarakteriseringvandebeschikbarereststromenén de innovatieve verwerking ervan totgrondstoffen,halffabrikatenofeindproductenvoordevoedingsindustrie.

nieuwprOject

13

Ond

erzO

ek

Thema biO-ecOnOmie & kringlOpen

Quarantaine nematoden in reststromen tijdens verwerking

De aardappelcystenematoden (Globodera spp.) en de wortelknobbelnematodenMeloidogyne chitwoodi en M. fallax zijn quarantaine nematoden die aangetroffenwordeninpercelenvooraardappel-engroenteteelt.InhetFOD-projectNEMASPREADwerd onderzocht of de verspreiding van deze q-nematoden via de reststromen vande aardappel- en groenteverwerking kan voorkomen worden. Zonder behandelingkunnenze lange tijdoverleven inwaswater,wasaardeen restaarde.Verhitting vanaf60°Cgedurende1uurbleekafdoendeommeerdan98%vanM.chitwoodi en M.fallaxtedoden.Inundatie(onderwaterzetten)vanrestaardegafgoederesultatenwanneerorganischmateriaal(verseofgestoomdeaardappelschillenengroenafvalvanprei)metde aardewerd gemengd,met 99,5% sterfte vanGlobodera spp. en M. fallax na vier weken. Voor M. chitwoodi was 6 weken nodig om 99,5% sterfte te bekomen. Naastpreventie en bewustwording kan zorgvuldig omspringenmet reststromen dus zekerhelpenomverdereverspreidingvanq-nematodentevoorkomen.

SchadeopwortelveroorzaaktdoorMeloidogynechitwoodi

Bio-economie: van fossiel naar biogebaseerd

DetransitievaneenfossielgebaseerdeeconomienaareenbiogebaseerdeeconomiebiedtkansenvoordeVlaamselandbouwenvisserijendeagrovoedingsnijverheid.ILVOwildezetransitiefaciliterendooropvieronderzoeksassenintezetten.Deovergangnaardebio-economievraagt een hertekening van het huidigsocio-technologischesysteem.Nieuwe institutionele organisaties wordengevormd,infrastructuurwijzigt,alsookhetbeleidmoetwordenaangepast.Indeeersteonderzoeksaswordendeprocessen,nodigvoordezesysteeminnovatie,ontwikkeld,georganiseerdenopgevolgd.Bio-economieresulteertineenhogerevraagnaarbiomassaeneendrukopdenatuurlijkehulpbronnen.Ineen

nieuwtje

tweedeonderzoeksaswordenprocessenzoalsdeplantaardigeproductieofdeverwerkingvanbiomassareststromenviaduurzaamheidsanalysedoorgelicht.Het sluiten van nutriëntencycli is primordiaal.DoordestijgendevraagnaarbiomassaonderzoektILVOineenderdepijlerhetpotentieelvanspecifiekegewassenindebio-economie.Onderzoekfocustopgewasdiversificatie,genetischonderzoekenteeltoptimalisatie.Naastplantaardigebiomassaproductiekomtook insectenteelt en algenkweek in beeld.Delaatsteonderzoeksasomvatdeoptimaleprocessingvanlokaalgeproduceerdebiomassa(rest)stromenendatrekeninghoudendmethetcascadeprincipe.Dezeonderzoeksstrategiekrijgtvormviadiverseonderzoeksprojecten,nationaalen internationaal.

themA

wAter & bOdeM

15

Ond

erzO

ek

Thema water & bOdem

Hoe gaan grassen om met droogtestress?

VeredelennaardroogtetoleranterassenwordtbelangrijkerinNoordwest-Europadoordeverwachtetoenameaandroogteperiodes.Lolium-voedergrassencombinereneenhogeproductiemeteengoedevoederkwaliteit,maarzijngevoeligervoordroogte.Festuca-grassenzijnbeterbestandtegendroogte,maarzijnminderverteerbaar.Festulolium-grassenzijnkruisingentussenLolium-enFestuca-grassenwaarbijgetrachtwordtomdegoedeeigenschappenvanbeidegeneratecombineren.Festuca, Lolium en Festulolium grassenwerden enerzijds in potten in een serre enanderzijdsinveldjesondermobieleregenkappenblootgesteldaandroogtebehandelingen.Eensgevestigd,handhaafderietzwenkgras(Festucaarundinacea)zichhetbesttijdensdedroogteperiodes,terwijlItaliaansraaigras(Loliummultiflorum)dehoogsteproductiekendebijdroogtetijdensdejeugdgroeiinpotengedurendeheteerstemaaijaarinveldjes.Erwerdeenduidelijkeffectvandedroogtevastgesteldopopbrengstenvoederwaardeen op de verschillende fysiologische (fotosynthese, transpiratie) en fytochemischemetingen(proline,flavonoïdenenfenolischezuren).Deresultatengavenmeerinzichtindetolerantiestrategieëndiegrassentoepassentijdenseendroogteperiode.

Opmerkelijke nieuwjaarskaart: De 10 geboden

1.Bovenalbeminjegrond2.Daalvanjetractorafoptijden stond3.Heiligsteedsdewetvanetenen wordengegeten4.Organischestofmagjenooit vergeten5.Betreedjegrondenkelwanneer voldoendegedroogd6.Teveeldrukopdebodemwordtniet gedoogd7.Eenregelmatigeanalysevanjegrond isnietoverbodig8.Bemestnietmeerdannodig9.Bedekdebodemjaarrondmetgroen10.Vruchtwisseling,daarishetomte doenKortom:DebodemexpertsvanILVOvragenopdegeëigendeenoporiginelemanierenaandachtvoororganischestof,bodemdruk,bemesting,analyse,groenbedekkingenvruchtwisseling.

nieuwtje

16

Ond

erzO

ek

Digestaat op maat

Digestaat,eenrestproductbijvergisting,isrijkaan organische stof en nutriënten, en is duseen waardevolle grondstof voor meststoffenen bodemverbeteraars. De samenstelling eneigenschappenzijnechterzeerafhankelijkvandeinstallatievanherkomstendeinputstroom,en dat bemoeilijkt de afzet. HetDIMA-projectwildaaromsamenwerkingenrealiseren tussende producenten en afnemers van digestaat.Door het potentieel van digestaat beteraf te stemmen op concrete vragen naargestandaardiseerde, ecologisch duurzamemeststoffen en bodemverbeteraars, beoogtDIMA bovendien ook de afzetprijzen vandigestaatteondersteunen.DIMAiseenIWT-VIS-project,gecoördineerddoorVlaco,enmetILVO,OWS, Ecca, Bodemkundige Dienst van België,DLV,MASenXIOalspartners.

Groenten en maïs op erosiegevoelige percelen

In 2015 en 2016 werden de randvoorwaardenvoor erosiegevoeligepercelen sterk verstrengdengestimuleerdinderichtingvanniet-kerendebodembewerking. In het GOMEROS-projectgaatILVOinsamenwerkingmetPCGenInagroop zoek naar die technieken die zowel deteelt van groenten en maïs laten slagen, degewasopbrengst en –kwaliteit behouden, alserosie effectief aan de bron bestrijden. Vierjaarlangzullenveldproevenaangelegdwordenverspreid over Vlaanderen. De opzet vanveldproevenwordt overlegd in kleine groepenvan landbouwers,dezogenaamdeerosiecafés.Dit project wordt gefinancierd door IWT,Boerenbond,ABS,Steeno,Packo,Vegebe,BND,Vegras en Ingro. De voortgang van het project kanwordengevolgdopdewebsitewww.gomeros.be

nieuwprOject

nieuwprOject

Uitbreiding erkenning labo Plant – Teelt en Omgeving

NaastdeBelac-accreditatievoorplant-enbodemanalysesendeerkenningvoordeVLM-MestbankvoorhetpakketBodemheefthetPTO-labonuookeenerkenningvoorLNE-ALBONvoordisciplineBodem,deeldomeinBodembescherming.Dezeerkenningwerdop26/2/2015vooronbepaaldeduurtoegekend.

nieuwtje

Agribex workshop bodem

In2015,hetInternationaalJaarvandeBodem,waserookbijdeVlaamseoverheidaandachtvoorbodemkwaliteit.TijdensAgribex,op10december2015,werdhetseminarieover“Bodemenlandbouw”georganiseerd.ILVOsteldehierderesultatenvoorvandemeerjarigeveldproefBOPACT,waarviagereduceerdebodembewerkingencompostgebruikdebodemkwaliteitin5jaartijdverbeterdwerd.OokKnowSoil,eenhandigetoolvoorkennisoverdelandbouwbodem,kwamaanbod.

nieuwtje

17

Ond

erzO

ek

Thema water & bOdem

Bodembeheer, bemesting en bodemmicrobiologie: de zoektocht naar een eenvoudige indicator voor bodemkwaliteit

Microbiëleactiviteitspeelteenbelangrijkerolbijveelbodemfuncties,zoalsdeafbraakvanorganischmateriaalenhetbinden/vrijstellenvannutriënten,maarhetheeftookeffecten op de bodemstructuur en ziekteweerbaarheid. Binnen een samenwerkingtussenILVO,CCBT,Inagro,PCG,pcfruitenhetProefcentrumPamelwerdgezochtnaareeneenvoudigemethodeommicrobiëleactiviteitindebodemtemeten.Daarbijwerdgrondbebroedineensuikerhoudendeoplossingomdeactiveringvanmicro-organismennatebootsenbijcontactmetstoffendiedoorplantenwortelswordenafgescheidenindebodem.Nabebroedingzondertoegevoegdesuikerswordenenkelbacteriëngetelddiezichvoedenopdenogonverteerderestenorganischmateriaal.Aandehandvandeze test (Rusch, 1968) kongeen verschilwordenaangetoond tussenbehandelingeninproefopzettenbodembeheerenbemesting.Wélwerdeen relatiegevonden tussende kengetallen van deze test en belangrijke chemische bodemindicatoren zoals hetorganische stofgehalte en het “heet water-extraheerbare koolstofgehalte” (HWC).HWCbleekop zijn beurt gecorreleerd te zijnmet verscheidene functionele groepenin het bodemvoedselweb bepaald via vetzuuranalyses (PLFA’s). Deze PLFA-methodeonderscheiddeweltussenbehandelingeninmeerjarigeproefopzettenbodembeheer.

Links = fysiologische oplossing; Rechts = suikeroplossingSchuimontwikkeling(rechts)wijstopbacteriëleactiviteit

Meerinfo:http://www.ilvo.vlaanderen.be/NL/Pers-en-media/VideosBiochar(g)eenwondermiddelvoorEuropeselandbouwbodem!

18

Ond

erzO

ek

Fertiplus: biochar en/of compost als bodemverbeteraar?

InhetkadervanhetEuropeseprojectFertiplus(www.fertiplus.eu)werdonderzochthoenutriënten in afvalstromen uit verstedelijkte gebieden en vanuit de landbouwsectorgerecycleerdkunnenwordenviabiochar (eenbijproductvanpyrolysevanbiomassa-restproducten), compost of een combinatie van beide. Op ILVO werden deze drieproducten uitvoerig getest in composteer-, pot- en veldproeven. Het toevoegen vanbiocharaanhetbeginvandecomposteringzorgdevooreensnellercomposteringsprocesmetmindernutriëntenverliezenenuitstootvanbroeikasgassen.Inpotproevenkonbiocharbijaardbeiencompostbijaardappel,deziekteweerbaarheidverhogen.Inhetveldbleekdegetestebiocharechtergeenwondermiddel.Hoeweldetoepassingvanbiocharduidelijkbijdraagtaandekoolstofopbouwindebodem,werdenampereffectenwaargenomenopdebodemkwaliteit inhetalgemeen.Welbleekdatherhaaldelijktoepassenvancomposthetmiddelbijuitstekisomhetkoolstofgehalteendebodemkwaliteitopkortetermijnteverhogenzonderaanleidingtegeventotextranutriëntenverliezen.

Hoe kunnen we de agro-ecologische waarde van groenbedekkers versterken?

Het Europese SOILVEG project, eensamenwerking tussen ILVO, UGent, Inagro enEuropese projectpartners, richt zich op demogelijkhedenvanhetgebruikvaneenroller-crimpervoorhetbeheervangroenbedekkersinbiologischegroenteteeltsystemen.Er zal onderzocht worden hoe met dezevernietigingstechniek de agro-ecologischewaarde van groenbedekkers versterkt kanworden. Deze nieuwe praktijk kan leiden toteentoenamevandeziekteweerbaarheidvandebodem,eenreductieinhetgebruikvanfossielebrandstoffen,eenalgemeneverbeteringvandebodemkwaliteit en een vermindering van denutriëntenverliezenenbroeikasgasemissies.Aldezeeffectenwordengedurende twee jaarop meerdere locaties onderzocht. Daarnaastwordtuiteraardookgekekennaardeopbrengsten de kwaliteit van de geteelde groenten.Het project wordt gefinancierd door hetDepartementLandbouwenVisserijinhetkadervanhetCOREOrganicPlusERA-NET.

nieuwprOject

19

Ond

erzO

ek

Thema water & bOdem

Toepasbaarheid van vlinderbloemigen bij de invulling van vergroening, met focus op rundveebedrijven met nauwe vruchtwisseling

In het kader van het GemeenschappelijkLandbouwbeleid(GLB)krijgenvlinderbloemigevoedergewassen zoals luzerne, klaver,veldbonen en erwten een nieuwe kans. Dezegewassen fixeren stikstof in de bodem enkunnen gebruikt worden om het EcologischAandachtsgebied(EAG)opeenlandbouwbedrijfdeelsofvolledig in tevullen. InopdrachtvanhetDepartementLandbouwenVisserijworden(demonstratie)proeven aangelegd bij ILVO enHoGent, en leggen praktijkcentra demoveldenaan verspreid over Vlaanderen. De partnersInagroenHooibeekhoeve(Geel)staandanweerin voor opvolging van de inpassing van dezegewasseninhetrantsoenvanmelk-envleesveeopdiversebedrijven(bioengangbaar).Aandehandvanteeltficheseninformatievemeetingsoplandbouwbedrijvenwordtdekennisvertaaldnaardepraktijk.

nieuwprOject

ILVO adviseert bij de aanleg van een perceel boslandbouw

Bijhetontwerpendeaanlegvaneensuccesvolboslandbouwsysteem,ookbekendalsagroforestry,komtheelwatkijken:dejuisteboomkeuzevoorhetgewenstedoelendebodemcondities,eengeschikteoriëntatieenafstandtussendebomenafgestemdopdetussenteeltendeinzetvanlandbouwmachines,degepasteboombeschermingsmaatregelen,maarookheelwatadministratiefenjuridischdenk-enzoekwerk.ILVOendeprojectpartnersvan“AgroforestryinVlaanderen”biedenlandbouwershierbijkosteloosdenodigeondersteuningenhelpenbijhetleggenvancontactenmetbetrokkeninstanties.Contactopnemenkanviainfo@agroforestryvlaanderen.beofviadewebsitewww.agroforestryvlaanderen.be.

nieuwtje

ILVO walst ze plat

ILVOintroduceerdetijdensdeWerktuigendagen2015teOudenaardeeennieuwtypelandbouwmachine,deroller-crimper,alsalternatiefvoorchemischeofintensievemechanischevernietigingvangroenbedekkers.OnderimpulsvanbeleidsmaatregeleninhetkadervanhetMAPofhetGLBkrijgengroenbedekkerseensteedsgrotereroltoebedeeldindelandbouw,maarophettijdstipvandegeplandevernietigingzijnhetsomslastigeklanten.Deroller-crimperknaktenwalstdegroenbedekkerplattijdenshetbloeistadium.Heteropvolgendhoofdgewaswordterzonderverderebodembewerkingendoorheengezaaidofgeplant.ILVOonderzoekthetpotentieelvandezetechniekindebiologische groenteteelt.

nieuwtje

themA

plAntAArdige prOductie

21

Ond

erzO

ek

Thema plantaardige prOductie

Sectorbrede geïntegreerde beheersing van ritnaalden

Ritnaalden, de larven van kniptorren(Elateridae), worden momenteel aanzien alséénvandeschadelijkstebodeminsecten indelandbouwsector. Door hun polyfage karakteren hun meerjarige levenscyclus zijn dezekeverlarvenmoeilijktebeheersen.HetdoelvanditnieuweIWT-LAtrajectishetontwikkelenvaneenteeltoverschrijdendritnaaldencompendiumvoor de landbouwer, steunend op drie IPM-pijlers (observatie inde teelt, schadedrempelsals beslissingsinstrument en bij voorkeurniet-chemische beheersingstechnieken). Ditcompendium zal geïntegreerd worden in eenbestaande online tool van het LandbouwApplicatie Platform en moet de landbouwermeer slagkrachtbiedenbijdebeheersingvanritnaalden,zowelingeïntegreerdealsbiologischgeteeldegewassen.

nieuwprOject

Collecties van ziekten en plagen op planten

Deinternationalehandelinplantenbreidtenormuit.Ditgaatgepaardmeteenhoogrisicoopimportvanplantenziektenenplagen,waarvanereengrootaantalgedefinieerdzijnalsquarantaineziektenvoordeEU.Maarookdeklimaatsveranderingheefteeninvloedophetoverlevenvanplantenziekteninregio’swaarzeeerdernietvoorkwamen.Erisdringendnoodaanreferentiemateriaalomdieschadelijkeorganismenopeenbetrouwbaremanieroptesporenenteidentificeren.BinnenhetEuropeseQcollect-projectwerdeeninventarisgemaaktvanEuropesecollectiesmetreferentiemateriaal.Erwerdenrichtlijnenopgesteldomkwaliteitentoegangteverbeteren,enerwerdeencollectienetwerkvoorPlantengezondheidvoorgesteld.

nieuwtje

Diagnosecentrum Planten piekt

Hetaantalgeanalyseerdestalen(plantmateriaal)doorhetILVO-DiagnosecentrumvoorPlanteninMerelbekesteegin2015metliefst15%totbovende7000.Vooralinmycologiewasdedrukhoog.Hetdiagnosecentrumisvooraleenexpertisecentrumvoordediversetypesvanziektesenplagen(schimmels,virussen,bacteriën,insecten,nematoden….).Deonderzoekersdoenaanontwikkelingvannieuwemeertrefzekeredetectiemethodesenwerkenophetdoorgrondenvannieuwepathogenen.

nieuwtje

22

Ond

erzO

ek

Geïntegreerde beheersing van de invasieve mineermot Tuta absoluta in de Vlaamse tomatenteelt

ILVO heeft in een consortium met het Proefstation voor de Groenteteelt, hetLaboratorium Agrozoölogie (UGent) en het Proefcentrum Hoogstraten onderzoekuitgevoerd naar een geïntegreerd beheersingssysteem voor de ondertussen veelvoorkomendetomatenmineermot.Uit laboratoriumproevenwerdduidelijkdatdezeexotischemotweltweewekenkanoverleven in serres waar geen planten geteeld worden, zodat het streven naar eenlageplaagpopulatiebijheteindevandeteeltzekernodig is.WewetennueveneensdatbeheersingvandeplaagmetderoofwantsMacrolophuspygmaeusreedskortnaaanplantmoet aangevatworden. Dezewants heeft een voorkeur voor eitjes van T. absoluta,maardelarvenwordeninonvoldoendemategepredeerd.Laboproeven toonden anderzijds aan dat op insecten parasiterende aaltjesbijzonder efficiënt kunnen zijn bij de beheersing. De veelbelovende laboresultatenzijnechtermoeilijkover tebrengennaardepraktijk;meeronderzoek isnodignaartoepassingstechniekenen–omstandigheden.Bijonvoldoendebiologische,mechanischeen/of fysieke beheersing van T. absoluta kunnenchemischegewasbeschermingsmiddeleningezetworden.Hetaantalbehandelingenisondertussentoteenminimumherleidendemogelijkeneveneffectenopnuttigeorganismenwerdenbestudeerd.

De vliegende BCO-brigade

Bacterievuur (Erwinia amylovora) is eenprobleem dat de hele fruitsector aanbelangten grote schade kan veroorzaken bij zowelappel alspeer. Infectie gebeurt viadebloem,waarnadeboomkanafsterveninenkelewekentijd. ILVOwilbiologischecontroleorganismen(BCO’s)inzettenviahommelsomdebloeiwijzente beschermen tegen deze bacterieziekte.Momenteel worden BCO’s toegepast doorbespuitingwaarbijalleendebloemendieophetogenblik van de bespuiting open zijn, bereiktworden. De gesloten bloemen zijn dus nietbeschermd.Denieuwetoepassingstechniekviahommelsbiedtdemogelijkheidomgedurendede bloeiperiode een continue aanvoer vanBCO’sefficiënterteorganiseren.

nieuwprOject

23

Ond

erzO

ek

Thema plantaardige prOductie

Boktorren van het genus Monochamus als vector van de dennenhoutnematode

DekansisreëeldatdequarantainedennenhoutnematodeBursaphelenchusxylophilusindenabijetoekomstookinBelgiëzijnintredezaldoenviadeimportvanhoutenhoutproducten.Dezesoortkancatastrofaleschadeveroorzakeninonsdennenbestand.Zijnverspreidingisafhankelijkvandeaanwezigheidvangeschiktevectorenof“dragers”,metnameboktorsoortenvanhetgenusMonochamus.Overhetvoorkomen,deomvangvandepopulatiesendeverspreidingvandezevectoreninBelgiëisweiniggekend.Tijdens een drie jaar durende monitoring werden in België slechts zeven boktorindividuen gevonden. Dit impliceert dat de vectoren óf in uiterst lage aantallen enwijdverspreidinBelgiëvoorkomenófdatookzijviadieinternationalehandelinBelgiëterechtkomen.Op basis van een aangepaste vangtechniek kunnen ingevoerde vectoren, en ook dedennenhoutnematoden die ze met zich mee kunnen dragen, in de toekomst snelworden opgespoord. De kennis verworven binnen dit project heeft bijgedragen tothet opstellen van een jaarlijksmonitoringprogramma voor België en een nationaalactieplanbijvaststellingvandevectormet/zonderdennenhoutnematoden.

Experimentele oogstmachine plukt goudsbloemen

Goudsbloemiseeninnovatievenicheteeltdieomwillevandediverseafzetmogelijkhedeneengrootpotentieelheeft.Debloemolieisbijvoorbeeldbruikbaarincosmeticaenfarmacie.Eenknelpuntvoordeverdereontwikkelingvandezeteeltisdebeschikbaarheidvanmachinesvoordeoogstvandebloemen.ILVOdemonstreerdeeenprototypeoogstmachinediedebloemenmachinaalafsnijdtenverzamelt.Dezemachinewerdontwikkeldvoordeoogstvankamillemaarlevertookingoudsbloemeengoedoogstresultaat.Verdereoptimalisatievandebloemenoogstermoettoelatenomeenzohoogmogelijkeenkwaliteitsvollebloemopbrengsttebereiken.

nieuwtje

24

Ond

erzO

ek

Rassenkeuze soja

ILVObestudeerdein2014en2015verschillendesojarassen. Er werd onderzocht welkesojarassenerinaanmerkingkomenomgeteeldte worden onder Vlaamse omstandigheden.Optweelocaties,MerelbekeenGeel,werden14rassenmetelkaarvergeleken.Hetgroeiseizoenvan2014kendeeenvochtigeaugustusmaandenerwerdenduidelijkeverschillenwaargenomenin de gevoeligheid voor legering en deschimmelziekte Sclerotinia. 2015 kende eendrogeenwarmezomerwatresulteerdeineenlaag vochtgehalte van de sojabonen bij deoogst. Gemiddeldgezien,overbeidejarenendetweelocaties,realiseerdende14rasseneenopbrengstvan ongeveer 3 ton/ha en hadden eenvochtgehalte van 19%.Verderonderzoek richtzich naar optimalisatie van de teelttechniekomzoopbrengsteneiwitgehalte teverhogenenmogelijks tot een rendabele teelt voor deVlaamselandbouwertekomen.

nieuwprOject

Plantenveredelaars van de ganse wereld verenigd in Melle en Gent

Eucarpia,deEuropeseverenigingvooronderzoekindeplantenveredeling,bestaatuitmeerderesectiesdiebetrekkinghebbenopverschillendegewasgroepen. De vereniging ondersteuntregelmatigebijeenkomstenvandesectieswaaronderzoekersenplantenveredelaarswetenschappelijkeinformatieuitwisselen.In2015wasILVOzowelorganisatorvanhetEucarpiacongresvandesectiesierplantenalsvandesectievoedergewassenengrassen.Maarliefst345onderzoekersenveredelaarsvanmeerdan25verschillendenationaliteitenwarente gast bij ILVO en brachten er een bezoekaandelabofaciliteitenendeproefvelden.

nieuwtje

25

Ond

erzO

ek

Thema plantaardige prOductie

Niet-chemische beheersing van aardappelcysten-nematoden

Aardappelcysten(Globoderaspp.)veroorzakenopbrengstverliezenindeaardappelteelt.Zeoverlevenalscystenindegrondtussentweeaardappelteeltenin.Hetisookviadezeoverlevingsstructurendatzemetrestaarde,diemeereistmetgeoogsteaardappelknollen,kunnenverspreiden.Om de overlevingskansen van cysten te beperken werd onderzocht met welkebehandelingendeeitjesbinnenindecystenkunnenafgedoodworden.Inhetveldbleekdat inwerkingvanvarkens-enrunderdrijfmest,maarookstikstofmeststofendiversecomposten, de levensvatbaarheid van cysten deed afnemen (6-25%). Dit resulteerdetot 86%minder cystenna eenaardappelteelt. Bij inmenging vanbiochar verzwakteechterhetafdodendeffect.Daarnaastkaneentelerophetveldhetaantalcystensterkdoenafnemendoorprimeuraardappelenheelvroegteoogsten(beginjuni),zodatdelevenscyclusvandenematodeoptijdwordtonderbroken.Voorhetafdodenvancysteninrestaarde,eenafvalproductvooraardappelverwerkers,leidde het onderwater zetten van grond (inunderen) gemengd met prei- ofaardappelrestenreedsna4wekentot100%sterfte.

http://www.ilvo.vlaanderen.be/NL/Pers-en-media/VideosVlinderbloemigenhebbenspecifiekebacteriënnodigomstikstofuitdebodemtehalen

themA

dierlijke prOductie

27

Ond

erzO

ek

Thema dierlijke prOductie

Tijd is rijp voor geïntegreerde aquacultuur in Vlaanderen

Vlaanderen heeft de kennis, de ruimte en de afzetmarkt om aquacultuurproductenopeengeïntegreerdemaniertekwekenennaardemarkttebrengen.DatblijktuitderecentafgerondestudieAquaValue.Elfprojectpartners,waaronderILVO,onderzochtenhetpotentieelvanenhinderpalenvoorgeïntegreerdeaquacultuurbinnenVlaanderen.Uitdestudieblijktdatschaalvergroting,groei,mechanisatieenintegratiebinnendeaquacultuurindekomendejarentotgroteopportuniteitenkunnenleidenvoorVlaamseondernemingenenonderzoeksinstellingen,zowel inalsbuitenVlaanderen.Bovendieniser inVlaanderennogvoldoenderuimteomdeconsumptievanaquacultuurproductenteverhogen(meerkgperinwoner)enteverbreden(andereproducten).Deprojectpartnersschuivenvierrealistischepilootprojectennaarvoor:eenmulti-soortbroedhuis, een open visboerderij op zee, eenmossel- en zeewierkwekerij tussen dewindmolens en een kustverdedigingsproject met oogstbare bio-bouwers. Om die tekunnenrealisereniserfinanciëleondersteuningnodigvan(toegepast)onderzoekenondernemerschap(start-ups)binnendegeïntegreerdeaquacultuur.

Parkhuisvesting bij konijnen?

In 2014werdhet KB gepubliceerdwaarin eengeleidelijke maar verplichte omschakelingvan kooihuisvesting naar parkhuisvesting bij konijnen is voorzien. Bestaande bedrijvenen geïnteresseerde bedrijven zullen begeleidworden door het ILVO om via demo’s enpraktijkonderzoektekomentoteenduurzamehuisvesting.DierengezondheidszorgVlaanderenvolgt daarbij de gezondheid van de konijnenop.

nieuwprOject

28

Ond

erzO

ek

Varkensdysenterie: optimalisatie van detectie en behandeling

Brachyspira is een bacterie die bij varkens dysenterie veroorzaakt en die ziekte kangroteeconomischeproblemenveroorzakenopvarkensbedrijven.Viaeen IWT-projectwerddaaromonderzoekverrichtenerzijdsnaareenbeteredetectievanditpathogeenen anderzijds naar een alternatieve bestrijding van deze ziekte. Dat is nodig, wantmomenteel is de bestrijding voornamelijk gebaseerd op antibioticabehandelingenwaartegensteedsvakerresistentieoptreedt.Eénvandeonderzochtepistesishetgebruikvanbepaaldemiddellangeketenvetzurenen essentiële oliën. In vitro onderzoek wees namelijk uit dat deze stoffen de groeivan Brachyspira kunnen afremmen. In de praktijkproeven, uitgevoerd in het kadervan dit onderzoek, bleek dat effect eerder beperkt,maar verdere optimalisatie kanwellichtbekomenwordenviadeformuleringvandeinaanmerkingkomendevetzurenen oliën. Een andere interessante piste is het aanzuren van demaagbarrière en dedikkedarm. Fermentorproeven tonennamelijk aandat een verlaging vandepHdegroei van Brachyspira kanafremmen.Verderblijktuitdierproevendatveranderingenindemicrobiotaeenbelangrijkerolkunnenspelenbijdeontwikkelingvanklinischedysenterie,waardoorhetdusvanbelangkanzijnomdergelijkewijzigingentebeperken.

ILVO is gastheer

In2015ontvingILVOnetietsmeerdan2000nieuwsgierigebezoekersindenieuweonderzoeksstalvoormelkvee.Intotaalkwamen72groepenuitbinnen-enbuitenlandoverdevloer.Zijkregentelkenseenrondleidingdoorheendestal.Metdeskundigeuitlegoverdeindelingvandestalendeuitgebreideonderzoeksmogelijkhedentendienstevandemelkveehoudersendetoeleverendeenverwerkendebedrijvenbinnendezuivelketen.Hoogtepuntvandezebezoekenwasdemelkvee-avondmarktop3juniwaaropmeerdan20onderzoekersininteractiegingenmet200melkveehoudersoverafgelopenenlopendILVO-onderzoek.

nieuwtje

29

Ond

erzO

ek

Thema dierlijke prOductie

Omega-3 een goede ei-hulp?

Vooreenefficiëntevleeskuikenproductieishetbelangrijkaandachttebestedenaandeinteractietussendevoedingvandemoederdierenendekwaliteitvandenakomelingen.Eenmogelijkevoederstrategieishettoevoegenvanomega-3vetzurenaanhetvoedervandemoederdieren.ILVO-onderzoek heeft aangetoond dat het toedienen van omega-3-rijk voeder aanmoederkippeneeneffectheeftopdedooiersamenstelling.Datresulteerdeechternietin sterkere ééndagskuikens. De omega-3 vetzurenworden vanuit het voeder van demoederdierenovergedragennaardenakomelingen:dedooier,dooierzakrestendelevervandenakomelingenbleken rijkeraande langketenomega-3 vetzuren.Hoewel eentransitievandevetzurennaardenakomelingendusduidelijkwerdaangetoond,werdengeen effecten op de embryonale ontwikkeling en gezondheid van de nakomelingengevonden.

Zink (niet) dieper in dysbacteriose bij vleeskippen

Zink is een nutritioneel bestanddeelmet eenbelangrijke functie voor de darmgezondheidbij vleeskippen. Zink kan immers oxidatievestress in het darmepitheel tegengaan als hetin voldoende mate en in opneembare vormaangebodenwordt.Indienniet,danneemthetrisico op oxidatieve stress en darmontstekingten gevolge van dysbacteriose toe. Om deeffectenvanzinkpreparatenalsvoederadditiefbij vleeskippen op ontstekingsprocessen in de darm te bepalen, startten ILVO en UGenteennieuw,vierjarigonderzoeksprojectop.Deeerste onderzoeksresultaten worden verwachtindeloopvan2017.

nieuwprOject

30

Ond

erzO

ek

Naarmate maïs langer ingekuild is, neemt de afbreekbaarheid van zetmeel in de pens toe

Omhogemelkproducties te realiseren,bestaathet rantsoenvooreengrootdeeluitgranen, waarvan zetmeel de belangrijkste component is. Zetmeel wordt voor hetgrootstedeel afgebroken indepens,waarbij vooralpropionzuur en somsmelkzuurworden gevormd, en wordt deels verteerd in de darm tot glucose. Propionzuur englucosezijnbeidebouwstenenvoorlactose(melksuiker).Zetmeelvanmaïswordtoverhetalgemeentragerafgebrokenindepensdanzetmeelvantarweofgerst.Bijgevolgisermetmaïseenkleinerrisicooppensverzuring.Verderisgekenddatdezetmeelafbraakvanmaïsvertraagtnaarmatedeplantdrogergeoogstwordt.Uit recentonderzoekdoor ILVOenHoGentblijktnudathoe langerdeinkuilduurvanmaïsis,hoemeerzetmeelindepenswordtafgebroken.Permaandlangerinkuilenneemtdezetmeelbestendigheidvanzowelkuil-alskorrelmaïsafmet1.3%, waardoor de kans op pensverzuring en lagere melkproductie toeneemt. Hetvoordeelvanmaïstenopzichtevandeanderegranenblijktna1jaarkuilverdwenentezijn.

Varkensloket en ILVO maken varkensonderzoeksresultaten bekend op studiedag

Gepelleteerdvoedervoorbiggen,vroegerimmunocastreren,berenfokwaardewaarderen…Op4juniorganiseerdenILVOenvarkensloketeenstudiedagmetrecenteonderzoeksresultaten.DemassaleopkomstvoordezestudiedagtoonthetbelangvanILVO-onderzoekvoordesector.Allepresentatiesenbevindingendievanuithetrecentevarkensonderzoekzijnvoorgesteldopdezestudiedagstaannuopwww.varkensloket.be.Iedereenkanzedaarvrijraadplegenenovernemenmetbronvermelding.Metdeveleconcreteresultatenenpraktijkinformatiekunnendevarkenshoudersonmiddellijkaandeslagomhunbedrijfsvoeringteoptimaliseren.

nieuwtje

31

Ond

erzO

ek

Thema dierlijke prOductie

Klauwkwaliteit bij varkens: de link met zink

Zink is goed voor de nagels, ook bij biggen. Dat blijkt uit de resultaten van hetdoctoraatsonderzoekvanILVO-UGentonderzoeksterMiriamvanRiet.Voorhetonderzoekwerdeen testopgezetmet24gespeendebiggenen 131zeugen,verdeeldovergroependiealdannietvoederkregenmetextrazink.Dezeugenwerdenook nog eens verdeeld over ruimtes met verschillende stalvloeren, meer bepaaldbeton of betonmet een rubberen toplaag. Bij de biggen bleek na 5weken dat dezinkconcentratieinhetbloedplasmabeduidendlagerlagbijdegroepdiegeenextrazinkkreeg,enookhoorngroeien-slijtagevandeklauwenwarenlager.Bijdezeugenbleekdezinkconcentratieindevoedinggeeneffecttehebbenopdemetallothioneïne(een eiwit dat zink bindt) concentraties in het serum en op concentraties zink inbloedplasma,lever,botenhoorn.Dehoeveelheidzinkaangebodenviadevoedingbleekbovendienvanondergeschiktbelangvoorklauwkwaliteittenopzichtevanhetgebruiktevloertype. Over het effect van zink op de klauwkwaliteit zegt de onderzoekster het volgende:“In deze studie kondenwe bij biggen een positief effect aantonen van zink op deklauwkwaliteit.Bijzeugenwasdateffectminderéénduidig.”Bijdezegroepisvolgensdeeersteresultatenmeervooruitgangteboekeninklauwkwaliteitdoorhetaanpassenvanhetvloertype.DitwordtaanUGentenhetILVOverderonderzocht.

Demonstratieproject focust op het belang van voedervermorsing op varkensbedrijven

Voederconversie bepaalt in grote mate derendabiliteit van een varkensbedrijf. Efficiëntomspringenmetvoeder isdusdeboodschap.Tochgaateendeelvanhetvoederverlorenophettrajecttussenproductie,opslagentransportvansilonaarvoederbak.Uiteraardiserooknogvermorsing tijdensdevoederopnamedoordevarkens. Voor een optimale voederconversiemoeten we naast factoren zoals de geneticavan de dieren, het geslacht van de dieren ende voedersamenstelling, ook rekening houdenmetmanagementfactorendie een rol kunnenspelen in het verbruik van voeder op eenbedrijf. Specifiek gaat dat over het afstellenvandevoederbakkenofhetaanpassenvandevoedervorm.In het demoproject “Reductie van hetvoederverbruikalssleuteltotrendabelvarkensproduceren”,wilILVOsamenmetPVLBocholt,KULeuven,UGentenVivesdevarkenshoudersopeeninteractievemanierhieropattentmaken.

nieuwprOject

32

Ond

erzO

ek

http://www.ilvo.vlaanderen.be/NL/Pers-en-media/VideosIntensievemelkveehouderijpostquotumtijdperk

33

Ond

erzO

ek

Thema dierlijke prOductie

Buitenlopende runderen: hitte beïnvloedt welzijn en melkproductie

Zowel melk- en vleesvee als robuuste runderen in natuurgebieden hebben baat bijbeschuttingwanneererbuitenextremegevoelstemperaturenheersen.DatconcludeerdeILVO-UGent onderzoekster Eva Van laer uit haar doctoraatsstudie.Melk- en vleesveedat blootgesteld wordt aan hitte ervaart fysieke ongemakken en gaat bijvoorbeeldzichtbaar hijgen en kwijlen. Bij melkkoeien daalt de melkproductie tot 1 liter perdag. Voor runderen in natuurgebieden is kunstmatige beschutting aan te raden alsde natuurlijke vegetatie die niet biedt. Dit onderzoek biedt nieuwe inzichten i.v.m.“thermischcomfort”vanrunderenineengematigdklimaat.Wantzelfsinzo’ngematigdklimaatzijnerdagenmetextreemguurweerofflinkehitte.Erisvoortaaneengrondiggetestemethodevoorhandenomhittestressbijrunderenvasttestellen.Erzijnadviezenopgesteldomdemogelijkehittestressbijdedierentebeperken.Volgensvoorspellingeni.v.m.deklimaatsveranderingzijnermeertemperatuurspiekenteverwachten,waardoorveehoudersennatuurbeheerdershundierenvakerzullenmoetenbeschermentegenhittegolvenenanderextreemweer.

Vaccinatie van varkens tegen Salmonella Typhimurium onder praktijkomstandigheden

Het produceren van slachtvarkens die eenverwaarloosbaarrisicovormenvoorSalmonella Typhimurium-overdracht naar de mens,dat is het uiteindelijke doel van het nieuweproject SUSALVAC. Het project beoogt daarbijwetenschappelijk onderbouwd advies televeren over het effect van vaccinatie onderpraktijkomstandighedenmeteencommercieellevendmaarverzwaktSalmonellaTyphimuriumvaccin (Salmoporc, IDT Biologika) bij zeugenen/ofbiggen.Ookdeeventueleimplementatieervan in een nationaal controleprogrammawordtgrondigonderzocht.Hetonderzoekloopttot eind 2017 en wordt uitgevoerd door eenconsortiumonderleidingvanUGent,metILVO,CODAenDGZalspartners.ILVOzalgeïsoleerdeSalmonellaTyphimuriumstammentyperen,heteffectvanvaccinatieopstamniveaunagaanendepersistentievandevaccinstamonderzoeken.

nieuwprOject

themA

gezOnde & kwAliteitsvOlle vOeding

35

Ond

erzO

ek

Thema gezOnde & kwaliteitsvOlle vOeding

FAVV @ ILVO

ILVOenFAVVhebbeneenuitgebreidesamenwerkingsgeschiedenisenwillendiesamenwerkingbestendigenmetnieuweprojectenenopdrachten.Indatkaderbrachteneen15-talstafledenvanhetFAVVop29september2015eenbezoekaanILVO.ViaeenrondleidingindeverschillendelaboratoriavandeFoodPilotwerdendeanalytischemogelijkhedenenonderzoekstopicsinrelatietotvoedingenindevoedingsproductieketenvoorgesteld.DaarnavolgdeeenrondleidingindeproductiehallenvandeFoodPiloteneenuiteenzettingofbezoeknaarkeuzeovergewasbescherming,hetonderzoeknaarplantaardigeproductie,demelkvee-envarkensstalendeinsectenkweekinhetkadervanonderzoek.HetbezoekbrachthetFAVVmeerduidelijkheidoverdefocusvanILVOinonderzoekendienstverlening.

nieuwtje

Droog, droger, droogst

SindskortbeschiktdeFoodPilotopILVOovereeninnovatievedroogtechniek:Dry-On-Water™.Dezetechnologieiseenrobuusteenenergie-efficiëntedunne-filmdroogtechnologiewaarbijhetvochtigeproductmeteenapplicatoralseendunnelaagopeentransparanteplastictransportbandwordtgebracht.Detransportbandroteertovereenwarmwaterbaddiedevereisteenergielevertomhetproducttedrogen.Hetafgeschraapteproductheeftmeestaldevormvandrogeschilfers.Detechnologieslaagterinvoedingsproductentedrogenbijrelatieflagetemperaturen,waardoorverliesaanfunctionaliteit,smaak,geurenkleurwordtbeperkt.DetoepassingenwordenmomenteelonderzochtinhetFlanders’FOOD-projectINNODRYendoorverschillendeindividuelebedrijven.

nieuwprOject

36

Ond

erzO

ek

Verwerking van pangasius in Vietnam: microbiologische kwaliteit kan beter

Vietnamese pangasius is populair: België voert elk jaar om en bij de 9000 tondiepvriespangasiusin,terwaardevanruim20miljoeneuro.UiteenUGent/ILVOstudieisechtergeblekendatVietnamesediepvriespangasiushogeaantallenbacteriënkanbevatten.Opeenkleinesteekproefmet inBelgië ingevoerdeenontdooide pangasius (filets, porties en steaks)werden kiemgetallen aangetroffenvan 104 totmaximaal 105 kiemenpergram.Dat ishoogmaarnogbinnendenorm.Erwerden 18 bacteriesoorten aangetroffen.Die soorten, samenmet nog 20 andere,werdenookteruggevondenbijeenparallelonderzoekinVietnamingroteenkleinerepangasiusverwerkingsunits.AantallenEnterobacteriaceaevarieerdendaarbijvan50tot104 kiemen per gram, waarbij het hoogste aantal werd gevonden op filets van eenbepaaldmerk.Dieaantallenzijngelinktaandehygiënischeomstandighedenwaarindeviswordtverwerkt.De resultaten van dit microbiologisch onderzoek zijn een wake-up call voor depangasiussector.

Deco Proteste (Test-Aankoop Portugal) over de dienstverlening van de Food Pilot

Iamwritingtothankyouforallthehelp given in the elaboration of this test.Thesupportofagoodlabisinfactessentialinourworkandithasalways been like this with your lab.

IwishyouagooddayDulceRicardoEstudosdeAlimentaçãoeSaúde

QuOte

NRL-Allergenen Symposium

Op17september2015organiseerdehetBelgischeNRL-Allergenen,eenconsortiummetFAVV,CER-GroupeenILVO,eeninternationaalsymposiumgetiteld‘FoodAllergens:Regulation,managementanddetection’.HetsymposiuminBrussel,met240aanwezigen,brachtstakeholdersvanuitdiversehoekenbijeenomtediscussiërenoverdeproblematiekrondvoedselallergenen.Beleidsmakers,medici,gebruikersverenigingen,overheden,wetenschappersenonderzoeksinstellingenkwamenmetelkaarincontactviaeenprogrammavanlezingenafgewisseldmetpostersessies.ViaeenaantalvandeposterswerdenzoweldeactiviteitenvanhetNRL-Allergenenalslopendeonderzoeksprojectenvandepartnersbinnen het NRL toegelicht.

nieuwtje

37

Ond

erzO

ek

Thema gezOnde & kwaliteitsvOlle vOeding

Van kist naar tub?

OpvraagvandebelangrijkekopersvanpladijswerdeenproefprojectopgestartindeVlaamseVisveilingompladijstetransporterenintubsinplaatsvanindeklassiekeviskisten.Tubszijngroteplastiekenbakkenwaarindevisopgeslagenwordtingekoeldleidingwatermeteenlaagijserbovenop.Hetgebruikervanvergemakkelijkthetlogistiekeprocesindeverdereverwerkingsketen.OmdekwaliteitvandezevisendevoedselveiligheidtegaranderenwordtinsamenwerkingmetILVOonderzochtwatdeoptimalebewaaromstandighedenzijnindezetubs.Ditgebeurtaandehandvandeopvolgingvandekoudeketenopverschillendeplaatsenindetubsenaandehandvaneenhoudbaarheidsexperiment.

nieuwprOject

Procesvernieuwing rond anti-verspillend hoogkwalitatief perensap (ontwikkeld in Food Pilot) gelanceerd in commercieel circuit

Hetpeer-enappelproducerendbedrijfMarkenErikNickmansuitHalen(Limburg)zieteenmarktinhetzuurstofvrijpersenvanpeerenappel,volgenshetVaqulic™procedé.HetzijndevoedingstechnologenvanILVOdiedatprocedéhelemaaloppunthebbengesteld.FruitbedrijfNickmansheeftvervolgenszijnfinaalsapontwikkeldindepiloothallenvandeFoodPilot(hetapplicatie-enanalysecentrumvanFlanders’FOODenILVO).Deeerstebatchgemengdappel-enperensapisnugelanceerd,onderdemerknaamPUURSAP.ProefnemingenvandeFoodPilotentestsmethetprofessioneelILVO-smaakpanellatentoetezeggendathetgaatomuiterstkwaliteitsvolsap,datquasmaak,quaantioxidantengehalte,quaturbiditeit(ondoorzichtigheid)enquanutriëntenuitzonderlijkdichtaansluitbijdeversepeerénappel.Watdevalorisatievannevenstromenindevoedingbetreftisdezelanceringheuglijknieuws.HetbedrijfNickmansgebruiktdelichtafwijkendevruchtendiehettotnutoegewoonmoestcomposteren.

nieuwtje

De Food Pilot als loket voor agrovoedingsbedrijven: enkele cijfers

DeFoodPilotiseenapplicatie-enanalysecentrummet

eengrootaanbodaanpiloottesten,voedingsanalysesenkennis.InmiddelsisdeFoodPilotuitgegroeidtoteendrukbezochtenzeertoegankelijkloketvoordevoedingsindustrie.OpmaatvandevraagenviaeengeïntegreerdeaanpakgaatdeFoodPilotaandeslagsamenmetbedrijven.In2015werdenindeFoodPilot7600voedingsanalysesuitgevoerden353piloottesten.Piloottestenwerdenuitgevoerdvoor105verschillendebedrijven.Debedrijvensituerenzichindiversesectoren,waaronderingrediënten(17%),zuivel(16%),aardappelen,groentenenfruit(15%),consultancy(13%),vleesenvis(10%)enconfiserieendranken(6%).

nieuwtje

http://www.ilvo.vlaanderen.be/NL/Pers-en-media/VideosUitgebreidproevenmeteensmaakpanelindeFoodPilot

38

Ond

erzO

ek

Van idee tot product, enkele realisaties uit de Food Pilot

DeFoodPilothelptagrovoedingsbedrijvenbijhetverbeterenvanhunproductenenprocessen,vanideetotproductenopmaatvandevraag.Alsloketvoordeagrovoedingsindustriewerdenvele innovatietrajecten opgestart en doorlopen.Enmetsucces.EnkelerealisatieszijndeopstartvaneensaplijnbijfruittelerNickmans,een nieuw concept en aangepaste productielijnvoordepatébonbonvanPolca,eengeoptimaliseerdproductieprocesenverpakkingvoordeinsectenburgervanBenSBugS,hetinbouwen van een pasteurisatieproces vooreenlangerhoudbaresoepvanSoepmie,enhetverwervenvandekaasambachtendeontwikkelingvan‘swereldsbesteGoudsekaasmetnamedeFlandrienkaasvanTriporteur.

nieuwtje

Allersens: ontwikkeling van een referentiemethode voor de simultane detectie van allergenen in verwerkte voedingsproducten

Hoeweldehuidigedetectiemethoden(ELISA,PCR,…)voordebepalingvanvoedingsallergenenzoalsmelk,eieren,notenenpindanotengevoeligenspecifiekzijn,zijnderesultatenvaakonderhevigaanvariabiliteitenmissendetestendenodigerobuustheidvoor een betrouwbare routinetoepassing. Ditwordtonderandereveroorzaaktdoormodificatiesvanhetallergeentijdensverwerkingvandegrondstoffentoteenvoedingsproduct.InhetAllersensprojectzalmassaspectrometriegebruiktwordenomdezeproblementetackeleneneenreferentiemethodeteontwikkelendietoelaatomallergenentebepaleninverwerktevoedingsproducten.

nieuwprOject

ISO 17025 geaccrediteerde analyses op levensmiddelen nog steeds in stijgende lijn

In2015werdde20steverjaardagvandeISO17025geaccrediteerdeanalyseactiviteiten(BELACTEST-033)eenfeit.In1995washettoenmaligeRijkszuivelstationalséénvandeallereerste laboratoria in België ISOgeaccrediteerd.Gestartmet25verschillendeanalysesopmelkenmelkproductenbestaatdescoopnu,20jaarlater,uit82analysemethodenopallerleilevensmiddelen.Indevijflaboratoria(Chromatografie,Fysica-chemie,Screeningantibiotica,LevensmiddelenmicrobiologieenGGO’s)werdenmeerdan14.000staleninontvangstgenomenenongeveer40.000analysesuitgevoerd.Ditiseengeleidelijketoenamemet40%tenopzichtevan2012.BovendiengebeurendezeactiviteitenmetaandachtvoorhetmilieudankzijeenISO14001milieucertificering.Traceerbaarheid,afleverenvancorrecteresultaten,hulp bij interpretatie van resultaten enklantgerichtheidvormendebelangrijkstespeerpuntenvandezedienstverlening.

nieuwtje

39

Ond

erzO

ek

Thema gezOnde & kwaliteitsvOlle vOeding

De voedingssector in hogere versnelling

DeafgelopendriejaargingdeFoodPilotintensiefininteractiemetdevoedingssector:erwerdgeluisterdnaardenodentotinnovatieenerwerdeennetwerkvanbeschikbarepilootinfrastructuurinkaartgebracht.Nietminderdan300beschikbarepiloottoestelleninVlaanderenwerdengeïnventariseerdenzijnonlineteconsulteren(www.foodpilot.be).De Food Pilot verlaagde de drempel naar dienstverleners, organiseerde workshopsrond innovatieve thema’senstarttevele innovatietrajecten.Omdezevormvanopeninnovatie verder te promoten organiseerde de Food Pilot ook een netwerkevent.Bedrijfsgetuigenissen illustreerden het belang van piloottesten, de meerwaarde vanopen innovatieenvanhetsamenwerkenmetderden.Ditgebeurde inhetkadervanhetprojectFOODINOFRA,gesteunddoorAgentschapOndernemen,enuitgevoerddoorFeviaVlaanderen,Flanders’FOODenILVO.143bedrijfsbezoekenwerdenuitgevoerd.Elkvandezebedrijvengafaantesleutelenaanéénofmeerproducten,productieprocessenof concepten. De uitdagingen bleken gesitueerd rond innovatieve technologieënen producten, veiligheid/kwaliteit van producten, geur en smaak, houdbaarheid vanproductenenvalorisatievanreststromen.

Nicotine in gekweekte paddestoelen

In gekweekte paddenstoelen werd onderbepaalde omstandigheden de aanwezigheidvannicotinevastgesteld,maarhetisvoorlopignognietduidelijkwaardezenicotinevandaankan komen. Uit verontreinigd teeltsubstraat?Of kan de paddenstoel misschien zelfnicotine aanmaken? Om een antwoord tevinden op die vragen heeft ILVO een nieuweanalysemethode op punt gesteld voor debepaling vannicotine (enzijnprecursoren) inpaddenstoelen. Dezemethode zal aangewendworden in het onderzoek naar de mogelijkeaanwezigheidvannicotineenzijnbouwstenen(precursoren) in paddenstoelen die geteeld,behandeldenbewaardwordenondergangbarepraktijkomstandigheden. Daarnaast zal vianicotine-verrijkt teeltsubstraat nagegaanwordenofgecontamineerdegrondstoffenaande basis kunnen liggen van de aanwezigheidvannicotineinpaddenstoelen.

nieuwprOject

themA

precisielAndbOuw

41

Ond

erzO

ek

Thema precisielandbOuw

Cameratechnieken brengen spuitnevels in beeld

Dankzij de ontwikkeling van twee geavanceerde beeldacquisitietechnieken kunnende karakteristieken van spuitnevels in beeld gebracht en opgemeten worden. Dezenieuwetechniekenzullentoelatenomspuittoestellenbeteraftestellenenomnieuweprototypes te ontwikkelen. Uiteindelijk kan dit onderzoek bijdragen tot een nogefficiënteretoepassingvangewasbeschermingsmiddelen.De beeldacquisitiesystemen werden ontwikkeld via single-droplet experimentenmeteen snellebeeldcamera en een piëzo-elektrische druppelgenerator. Deze systemenkunnenenerzijdsdemacrokarakteristiekenvanspuitnevelsinbeeldbrengen,zoalsdespuithoek,hetspuitbeeld,endelengtevanhetvloeistofvlies,maaranderzijdsookdemicrokarakteristiekenzoalsdruppelgrootteen–snelheid.De performantie van deze systemen werd grondig vergeleken met bestaandemeetsystemen, bijvoorbeeld op basis van laser. De beeldacquisitiesystemen werdenvervolgenstoegepastenverfijndinexperimentenmetvariërendedoptypes,-groottesenposities,enhuneffectenopdruppelgrootte,-snelheid,endemacrokarakteristiekenvanspuitnevelswerdenbepaald.

ILVO blogt. Precisielandbouw zal smart zijn, of zal niet zijn?

Watkunnendronesenbijuitbreidingalleprecisielandbouwtechnologiezoalsautonomevoertuigenofrobotsof close sensing technieken echt opleverenvoordeboer?InzijnblogsteldeILVOwetenschappelijkdirecteurJürgenVangeytehetvolgende:“Droneszijnnice to haveenmooiekaartjeszijnbestleuk,maarhebbenopzichgeenenkeledirectetoegevoegdewaardevoordeboerzelf.Daarvoormoetdeprecisielandbouwtechnologievooral smartoftochzekernogeenstuk smarterworden”.Demassadataverzamelddoorbijvoorbeeldeendronemoetslimgeïnterpreteerdenperfectgeïntegreerdwordenmetandererelevanteenhistorischegegevensineenhandig,modulairenopenfarmmanagementsysteemomzodeboerteondersteuneninzijnbedrijfsmanagement.Deboerwilwetenwathijmoetdoenmetaldieinformatieenookwaarenwanneer.Dus,moetikdanmeerofminderbemesten?Moetikdichterbijelkaarzaaienofnetniet?Moetikmeerofminderirrigeren?Waarstaanziekeplantenofonkruidenenhoekanikdiehetbestselectiefbehandelenofverwijderen?Slimmetechnologielevertdieantwoordenenrealiseertditantwoordnadienookinhetveld.Zebiedteenwerkelijkkostenvoordeelenoverstijgtzohetgadgetniveau.Datisnunetprecisielandbouw2.0ofookwel‘SmartFarming’genoemd.

nieuwtje

42

Ond

erzO

ek

ISense: ILVO-platform over sensoren

Ondanks het enorme potentieel vansensortechnologie en ICT blijft de praktischeimplementatie van deze technologieën inlandbouw, visserij en voeding eerder beperkt.Onderzoek leidt nog steeds te weinig totconcrete innovatie. De snelle evolutie van de sensortechnologie maakt het moeilijkom op de hoogte te blijven van alle recenterelevanteontwikkelingenindediversesectorenen disciplines. Bovendien zit de kennis oversensorenendevraagnaarsensorenverspreidoververschillendeonderzoeksdomeinen.Technologieontwikkelaars zijn zich vaak nietbewust van de specifieke problematiekenen het bijkomende marktpotentieelvan hun ontwikkelingen binnen het agrovoedingscomplex.Met ISense willen we hier vanuit ILVO een antwoordopbieden.De ISense aanpak gaat verder dan het loutermultidisciplinaire en creëert opportuniteitendoor technologieën uit de ene sector in tezetten voor oplossingen in (totaal) andere

nieuwprOject

sectoren.Concreetzienwedezetechnologieënuit andere sectoren van toepassing op onzedrieinitiëlecases:

Biosensor: overdracht van technologie uit demedische en farmaceutische sector voor deontwikkeling van biosensoren.

Precision Livestock Farming (PLF): implementatie van Ultra Wide Band (UWB)technologie, reeds gebruikt in logistiek,gezondheidszorg en de hulpverlening, ooktoepassen voor de positionering in devarkenshouderij en het ontwikkelen vangoedkope gassensoren voor emissiemetingenindevarkensstal.

Precision Crop Farming (PCF): UAV-technologie (Unmanned Aerial Vehicle)is ontstaan uit militaire toepassingen. Deadoptie van deze technologie als platformvoor innovatieve beeldvormingsensoren biedtmogelijkheden voor toepassingen binnen deprecisielandbouw.

ISensewilmetdecreatievanhetKIP (Kennis-en Innovatie Platform) een expertisepoolopbouwen rond sensortechnologie in delandbouw, visserij en voedingssector. Vanuitde cases zal valorisatie van de sensoren/technologienaardesector(landbouw,veeteelt,voedingsindustrie) beoogd worden. Meer infoviaIsense.farmofisense.vlaanderen.

ILVO Dust Lab

ILVO beschikt over een nieuw DustLab,ontworpenomhetprobleemvanstof(drift)tijdenshetinzaaienvanzaadbehandeldmetgewasbeschermingsmiddelentebestuderen.VerschillendemeettechniekenzoalsdeHeubachstofmeter,eenindividueelzaaielement,eneensonischzeeftoestelzijnbeschikbaar.Daarmeekunnenonderzoekersstofproductieenstofeigenschappenzoalsbv.deeltjesgrootteverdeling,bepalenvanstofvanontsmetzaad.

nieuwtje

43

Ond

erzO

ek

Thema precisielandbOuw

Hoe meet je het luchtdebiet in natuurlijk geventileerde stallen?

In stallen worden gassen geproduceerd die schadelijk kunnen zijn voor dier, mensenmilieu.Denkbijvoorbeeldaanammoniak en koolstofdioxide. Eengoede controlevanhetbinnenklimaateneenbeperkingvanemissieszijnbijgevolgcruciaalvooreengezondeleefomgevingbinnenenbuitendestal.Totnutoebestonderechternoggeenbetrouwbaremeettechniekvoorhetluchtdebietin natuurlijk geventileerde stallen en was het dus moeilijk om de luchtkwaliteit tebeheersen. Tijdensde laatstevier jaarwerdaan ILVOenUGenteennauwkeurigemeetmethodeontwikkeldmetbehulpvaneenkleinenatuurlijkgeventileerdeteststal.Dezemethodemaaktgebruikvaneen3D-luchtsnelheidssensordieautomatischovereenrechthoekigeventilatieopening beweegt. Dit levert gedetailleerde luchtsnelheidsprofielen opdie worden vertaald in luchtdebieten, met een nauwkeurigheid van ± 20%. In eenvolgendestapwordtdezewerkwijzeopgeschaaldvoorhetgebruikineencommercieelmelkveebedrijf.

Positiebepaling van kippen

ILVOdoetalgeruimetijdonderzoeknaarhetgedragvanvleeskippenmetvrije-uitlooptoegangenidentificeerderisicofactorenvoorsuboptimaaluitloopgebruik,zoalsweersomstandighedenengebrek aan beschutting. Maar ook persoonlijkheidskenmerkenvandekip,zoalsangstofexploratiegedrag,kunneneenrolspelen.Daaromwerdin2015eensysteemgetestwaarmeedepositievanindividuelekippenkanwordenopgevolgd.Doormiddelvanrugzakjesmetdaarineenzenderkandepositievandekipelkeminuutgeregistreerdworden.Ditsteltonsinstaatomuitloopgedragtebestudereninfunctievanpersoonlijkheid,maarookvandierenwelzijnenvleeskwaliteit.

nieuwtje

44

Ond

erzO

ek

MoniCow: sensoren om koeien te monitoren en lokaliseren

InhetrecentopgestarteMoniCow-projectwerktILVOsamenmetiMinds,KULeuven,deindustrieenmelkveehoudersomeenenergie-efficiëntdraadloossysteemteontwikkelenom,inrealtime,koeiendiehetmoeilijkhebben,tedetecterenentelokaliseren.Hetsysteemzalgebaseerdzijnophetloggenencombinerenvanmeerderesensorparameterszoalslichaamstemperatuur,activiteit,eet-endrinkgedragenlocatie.Hetmeetsysteemindehalsbandvandekoezaldraadloosopgeladenwordenenzalaangevuldwordenmeteengebruiksvriendelijkemobieleapp.Defunctievandieappisomkoeientevindendiedeaandachtvandeveehouderofdierenartsbehoeven.Eentechno-economischeanalyseenmarktschattingzaldeindustriëlepartnerstoelatenomdeproof-of-conceptteindustrialiseren.

nieuwtjeInnovatieve technieken ter beperking van stofdrift van gewasbeschermingsmiddelen bij de toepassing van gecoat zaad

ViaeengecombineerdeexperimenteleenmodelmatigeaanpakslaagdeILVOersamenmet de KU Leuven in omhet belang van stofdrift van gewasbeschermingsmiddelenbijdetoepassingvangecoatzaadinteschatten.Ditprojectresulteerdeineenbetergebruik van bestaande zaaimachines, zaaimachine-innovaties, en adviezen voordriftreducerendemaatregelentijdensdetoepassing.Bovendienwerdsimulatiesoftwareontwikkeldomhetzaaiprocesteevaluerenenteoptimaliserenm.b.t.stofdriftendata.Het project resulteerde inmeettechnieken enmodellen om het stofdriftrisico in teschatteni.f.v.zaadkwaliteit,zaaitechniekenomgevingsomstandigheden.

www.spuithulp.be helpt bij keuze van product en spuittechniek

De webtool www.spuithulp.be is interactiefengebruiksvriendelijk,enhelptlandbouwersomcorrectekeuzestemakenophetvlakvanhettegebruikenmiddel,debufferzonebreedteendespuittechniek(typespuittoestel,doptypeen-grootte,drukenrijsnelheid)enditinfunctievandetebestrijdenplaag.Dewebtoolbiedteenconcreteoplossing voor praktische vragen waar landbouwersmeegeconfronteerdworden.

QuOte

45

Ond

erzO

ek

Thema precisielandbOuw

Kunnen melkveebedrijven kosten besparen door te streven naar een hogere grondstoffenefficiëntie?

Voeder,zowelaangekochtalsgeteeldophetmelkveebedrijf,isverantwoordelijkvoorhetmerendeelvandeverbruiktenatuurlijkegrondstoffendoorheendeproductieketenvanmelk.DatblijktuitderesultatenvanhetELCA-project,eenILVO-UGentsamenwerkingopbasisvanIWT-financiering.Omdat grondstoffenefficiëntie, naast het tegengaan van klimaatverandering,steedshogerkomt te staanopde internationalebeleidsagenda,werd inditprojectvoederconsumptieopmelkveebedrijvenonderdeloepgenomen.Benchmarkingvan103Vlaamsegespecialiseerdemelkveebedrijven toondeaandat aanzienlijkebesparingenopgrondstoffenverbruikdoorheendeketenmogelijk zijndooraanpassingen inhetbedrijfsmanagement.Meerzelfs,doortestrevennaareenhogeregrondstoffenefficiëntiekunnen tegelijkertijd kosten bespaardworden, gemiddeld 11 eurocent per verdiendeeuro. Verderonderzoekisnodigomnategaanhoehetmanagementbedrijfsspecifiekhetbestkanaangepastworden.

Gewasbescherming door middel van agrobodies

ILVOwerktsamenmetAgroSavfeenKULeuvenaaneenonderzoeknaarèndeontwikkelingvangewasbeschermingsmiddelengebaseerdopAgrobodyTM-technologie.AgrobodiesTMzijnvanCamelidae(kamelenenlama’s)afgeleideantilichamendiezeerstabielzijn,diezichrelatiefgemakkelijklatenselecterenvolgensdegewensteaffiniteitenspecificiteit,endiesneltereproducerenzijnviahetdaarvooropgerichteAgrobodyTM-technologieplatform.HetonderzoeksteammeentdatoptermijnAgrobodiesTM kunnengeselecteerdwordenvoorallerleiagrochemischeformuleringendiezichbindenopbladeren,zadenenfruitomopdiemanieronkruid,plagenenziektestevoorkomenentebestrijden.Ineersteinstantieisdeontwikkelinggerichtopeenverbeterdehechtingindestrijdtegenschimmelziektenopaardappelenentomaten.

nieuwtje

Slimme jonge ingenieur

JarissaMaselyne(ILVO-Agrotechniek)ontvingsamenmetzevenanderejonge ingenieurs een erkenning voor ‘uitstekendeingenieurskwaliteiteneneenwaardevollebijdrageomonzeindustrieënteverheffennaareeninnovatieveengedigitaliseerdetoekomst’.DezeerkenningwerduitgereiktdoordesectorfederatievandeEuropesefabrikantenvanbouwmachines(CECE)endeEuropesesectorfederatievoordeconstructeursvanlandbouwmachines(CEMA)ophun conferentie in 2015. Jarissa werkt aaneenslimwaarschuwingssysteemvoorverbeteringvanhetwelzijnendeproductiviteitvanindividuelevleesvarkenssamenmetdeKULeuven(afdelingMeBioS).HetonderzoekwerdgefinancierddoorIWT.

nieuwtje

themA

lAndbOuw & MAAtschAppij

47

Ond

erzO

ek

Thema landbOuw & maatschappij

Culturele duurzaamheid of duurzaamheid als cultuur?

Duurzaamheid is geen vastomlijnd begrip: de invulling ervan wordt steeds weeronderhandeld,betwistofverrijktvolgensnieuwe,voortschrijdendeinzichten.Zowordtdeafwezigheidvan‘cultuur’inderaamwerkenoverduurzaamheidsteedsmeeraandekaakgesteld.ILVOco-organiseerdedaaromeenvierjariginterdisciplinairoverlegoverdevraag‘watisderolendebetekenisvancultuurinduurzaamheid?’.Hetinternationalenetwerkformuleerdedrieperspectievenop‘cultuurinduurzaamheid’:

(1) cultuur is een autonome, vierde pijler binnen duurzaamheid, denkbijvoorbeeldaanheterkennenvandivers‘cultureelerfgoed’.(2) cultuurmedieert de implementatie van duurzaamheidsprincipes ineen specifieke context. Zokanhetwerkenaan regionale identiteit (alsuitdrukkingvancultuur)eenduurzamegebiedsontwikkelingfaciliteren.(3)cultuurtransformeertdiepgaanddemanierwaaropdesamenlevingmet duurzaamheid omgaat en stuurt consequent het handelen vanmensen.

Ditheeftbijvoorbeeldgevolgen voordeonderzoekskeuzes vankennisinstellingenenvoordeoriëntatievanbeleid.Elkvandezeperspectieven isopzichwaardevol,maarimpliceertookeengradiëntnaarsteedsmeerduurzaamheidencomplexiteit.

ILVOorganiseerdemeeeeninternationaleconferentierondhetthema'cultuurenduurzaamheid'

48

Ond

erzO

ek

Troeven en knelpunten voor omschakeling naar een kleinschalige visserij

Kleinschalige visserij heeft een aantal belangrijketroevenzoalseenlagerverbruikvanfossielebrandstoffen,énerkaneenmeerprijsvoordeproductenwordengecreëerddoorhetuitspelenvanhetduurzameenlokalekaraktervan de vangst. Bovendien past de verdereontwikkelingvandekleinschaligevisserijbinnende visie van het Europees en het nationaalbeleid. Toch blijkt het niet zo eenvoudig omals sportvisser in België over te schakelen naar de kleinschalige commerciële visserij. Daaromonderzoekt ILVO, in samenwerking met VLIZ,de mogelijkheden tot instroom naar eenkleinschalige commerciële visserij. Enerzijdsvanuithetgrootaantalhobby-ensportvissersmet eigen boot en anderzijds vanuit debestaande reders die de transitie naar eenkleinschalige vloot willen maken. Daarnaastkan een geschikt nationaal kader leiden tothet aantrekken van Belgische beroepsmatigehandlijnvissersonderNederlandse vlag, zodatzij in de toekomst onder de Belgische vlagkunnen varen. ILVO en VLIZ onderzoeken hoegroot het potentieel is vanuit de recreatievevisserij, wat de rentabiliteit kan zijn van eenkleinschalige commerciële visserij, en welkeknelpunten vandaag de dag een transitieverhinderen.

nieuwprOject Bio in beeld: bio werkt, waarom? Daarom!

Ofbioaldannietwerktopeenbedrijfenwaaromhetwerkt,isnietloutercijfermatigtevattenenzelfsnietaltijdmakkelijkonderwoordentebrengen.‘Bioinbeeld’beoogdeeen beter inzicht te krijgen in de succeselementen voor een geslaagde biologischebedrijfsvoering. Hiertoe werd een transdisciplinaire en systeemgerichte aanpakontwikkeld en toegepast in 3 sectoren (groenten-akkerbouw, vleesveehouderij enmelkveehouderij).Per sectorwerd het algemene biologische bedrijfssysteemmet knelpunten in beeldgebracht. Ditwerd concreet gemaakt door er,waarmogelijk, cijfermateriaal aan tekoppelen.Viahetopzettenvandiscussiegroepenwerdditallesindecontextvanhetindividuelebedrijfgeplaatst.Ondanksdegrotediversiteittussenbedrijvenindebiologischesectorblijkenerheelwatgedeeldebekommernissenenknelpuntentezijn.Hoedebedrijvenhiermeeomgaanisdanweerheelergbedrijfs-maarookpersoonsgebonden.Tochkanhetuitwisselenvanervaringen nieuwe inzichten aanbrengen die de landbouwers in overweging kunnennemenindeontwikkelingvanhuneigenbedrijfsvoering.

49

Ond

erzO

ek

Thema landbOuw & maatschappij

Verborgen verstedelijking van het buitengebied

UithetdoctoraatsonderzoekvanAnnaVerhoeve,mettitel“Deinnamevanlandbouwgebouwenenlandbouwgronddoorniet-agrarischeeconomischeactiviteiten.DecasusVlaanderen”,blijktdatagrarischegebiedenintoenemendemategebruiktwordenvoorniet-agrarischeeconomischeactiviteiten.Tijdenshetonderzoekstonddetellervanniet-agrarischeondernemingenop64%vanalleondernemingenbinnenhetagrarischegebied.DeofficiëlestatistiekenonderschattendediversiteitinlandgebruikophetVlaamseplatteland.Hetwerkelijkelandgebruikophetplattelandbestaatdusuitmeerdanenkellandbouw,bosennatuur:indeagrarischegebouwenvestigenzichsteedsmeerenandereeconomischeactiviteiten.Bovendienbleek85%vandegeïnventariseerdeniet-agrarischeeconomischeactiviteitennietconformdehuidigeruimtelijkeordeningsregelgevingtezijn.Dezesluipendeautonomelandgebruiksveranderingsteltzowelhetonderzoekalshetbeleidvooreengroteuitdaging.

nieuwtje

‘De voedingsketen verduurzaamt’ uit de startblokken!

De voorbije twee jaar legdenBoerenbond, ABS, Fevia, Bemefa,Unizo enComeosdefundamenten voor de transformatie naar een meer duurzame agrovoedingsketen.In opdracht van de stuurgroep voerde ILVO een systeemanalyse uit van de huidigeketenwerking.OokdeontwikkelingvaneenstrategischactieplanomdeverduurzamingterealiserengebeurdeonderbegeleidingvanILVO.Nugaandeketenpartnersvanstartomderesultatenvanhettransformatie-projectinactieomtezetten.De officiële start van het vervolgproject ‘Naar een duurzame transformatie van hetVlaamselandbouw-envoedingssysteem:actoreninactie.’vondplaatstop1november2015. Nu zal volop ingezet worden op acties op het terrein door het creëren vanexperimenteerruimtevoordebedrijven.Ditgebeurtviaeen‘actionlabs’-oproependeorganisatievaneenleerproces.NaastdeinzetvanILVO-onderzoekersomhetgeheeltefacilitereneninhoudelijktebegeleiden,voorzietMinisterSchauvliege100.000euroomdiverseactionlabsoptestarten.

50

Ond

erzO

ek

Educatie als hefboom voor agro-ecologie?

Agro-ecologie wordt steeds meer erkend alsalternatiefvooreenduurzamereproductieenconsumptie. Omdat agro-ecologie specifiekekennisenvaardighedenvergt,kaneducatiealshefboomfungerenvoordebrederetoepassingervan in de Vlaamse landbouw. Maar inhoeverre wordt agro-ecologie als alternatiefaangeboden in het huidige (landbouw)educatieve aanbod? ILVO beantwoordt dezevraag in een onderzoeksproject aanbesteeddoorLNE.Eerstdefiniërenwedeprincipesenpraktijkenvanagro-ecologieenselecterenwedevereistecompetentiesvaneenagro-ecologischepraktijkbeoefenaar. Op basis hiervan screenen we het educatieve aanbod. Vervolgensidentificerenwetekortkomingenenkansenenvertalendienaarbeleidsaanbevelingen.

nieuwprOject

51

Ond

erzO

ek

Thema landbOuw & maatschappij

Moderne landbouw en plattelandsontwikkeling herbekeken

BinnenRethink,eenonderzoekprojectinhetkadervanERA-NETRURAGRI,onderzochtenonderzoekers uit veertien verschillende landen de link tussen modernisering inlandbouw, plattelandsontwikkeling en veerkracht van landbouwsystemen. Ze steldenzichdevraaghoelandbouw-enplattelandsontwikkelingenmetelkaarverbondenzijnenhoezekunnenbijdragenaaneenveerkrachtigenwelvarendplatteland in tijdenvanverandering (toenemendeschaarstevangrondstoffen, ingrijpendeveranderingeninproductiesystemenenlevensstijl).Veertien voorbeelden van innovatieve ontwikkelingstrajecten, gericht op positievesynergieën tussen duurzame landbouw- en plattelandsontwikkeling, werdengeanalyseerdopbasisvanvieroverkoepelendeconceptennl.veerkracht,governance,welvaart,enkennisenleren.DaarbijnamILVOhetluikgovernancevoorzijnrekening.Uithetonderzoekbleekdatvooraldesomstegenstrijdigewetgevingvanverschillendebeleidsniveaus en een tekort aan eigenaarschap over een project bij lokale actorenstruikelblokken kunnen zijn. Informele netwerken, leiderschap, transparantie envertrouwen bleken van cruciaal belang voor het welslagen van innovatie partnerschappen tussenlandbouwenandereruraleactoren.

IMAGO: toolbox voor gebiedsgerichte plattelandsontwikkeling

Hoe kunnen we de veelheid aanplattelandsontwikkelingsprocessen beterop elkaar afstemmen? Op welke manierkunnen we de betrokken actoren op eenconstructieve en geïntegreerde manier latensamenwerken?Op deze vragenwordt binnenhet IMAGO-project een antwoord gezocht.IMAGO staat voor geIntegreerde Methodiekvoor Actiegerichte GebiedsOntwikkeling,en heeft als doel om een “toolbox” teontwikkelen, een bundeling van verschillendemethodieken en hulpmiddelen die doortrekkersofcoördinatorenvangebiedsgerichteplattelandsontwikkelingsprocessen kunneningezetwordenterbevorderingvaneenprojectof proces. De focus ligt daarbij vooral opprocessendiebetrekkinghebbenophetbeheervanopenruimte.

nieuwprOject

themA

Milieu & biOdiversiteit

53

Ond

erzO

ek

Thema milieu & biOdiversiteit

Marien zwerfvuil in Europa: het hoofd boven water houden

Plasticzwerfvuilopzeeiswereldwijdeensteedsbelangrijkerprobleem.IneenEuropesecontextwerddeproblematiekonderde loepgenomenbinnenhetCleanSea-project,metILVOalsVlaamsepartner.Ditintensieveonderzoeknaarhetvoorkomenendeverspreidingvanmarienzwerfvuilennaardebiologischeensocio-economischegevolgenervan inEuropa, toondeaandatalleonderzochtezeeën,kustgebieden,kanalenenmerenvervuildzijnmetplastic.Dat gaat van grote, zichtbare voorwerpen totminusculemaar abundant aanwezigemicroplastics. De wetenschappers bestudeerden hoe het plastic afval in het milieuwordtopgebrokeninkleinerefragmentenmaarzeonderzochtenookdemogelijkheidomplasticaftebrekenviabacteriëledegradatie.Deresultatenvanonderzoeknaarmilieueffectentonenaandatmicroplasticsenplasticvoorwerpeninhetmilieueenimpacthebbenopdegansevoedselketen,vanmicroalgentotvissenenvogels.TenslotteidentificeerdendeprojectpartnershiateninhetbeleidvanmarienzwerfvuilinEuropagebaseerdopwetgeving,beschikbarerapporten,onderzoekenworkshopsmetbelanghebbenden.Zeformuleerdensuggestiesvooraanpassingeninhetafvalbeleid.Ditprojectheeftinbelangrijkematebijgedragentotdekennisoverplasticzwerfvuilinzeeéntotdezoektochtnaareenoplossingvandeproblematiek,zowelviadeafbraakvanhetreedsaanwezigeafvalalsviapreventievanbijkomendevervuiling.

53

Ond

erzO

ek

themA Milieu & biOdiversiteit

54

Ond

erzO

ek

ILVO focust in onderzoek op de PAS-problematiek

Destikstofdepositiesvanuitdeindustrie,hetverkeer,dehuishoudensendelandbouwleggeneenhypotheekophetbereikenvandegunstigestaatvaninstandhoudingvanverschillendehabitattypesensoorten.DeVlaamseregeringheeftdaarominaprilvorigjaareenprogrammatischeaanpakstikstofdepositie(PAS)goedgekeurd.Opdatdelandbouwsectorzijnbijdragekanleverenaandevereisteammoniakreductiewerden na een verkennende literatuurstudie door ILVO een reeks maatregelengeïdentificeerd die de ammoniakemissie uit stallen kunnen reduceren. DaarenbovenzetILVOinopPASviaverderzettingvanreedslopendeprojecten(bv.hetIWT-projectSMART melken en het demoproject Goed geRUND), via het opstarten van nieuweprojecten (bv.hetprojectMELKNAM in samenwerkingmetdeUGent, endeopbouwvaneentestopstellingvleesveeenemissiecontainers)enviahet indienenvannieuweprojectaanvragen. Dezeprojectenfocussenzowelophetontwikkelenvannieuwereducerendestrategieënals op nieuwe emissiemeettechnieken en op het verspreiden van PAS-gerelateerdeinformatienaardesector.Denadruklagopmelkvee,varkensenvleesvee,maarstappenwerden ondernomen om ook pluimvee en andere dierenmee op te nemen in hetonderzoek.Tenslotte voert ILVO in opdracht van het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur enEnergie referentietakenuitmeteen focusopstalemissies, emissiearmestalsystemen,vergunningverleningenmilieueffectenrapportering.

Huidletsels bij platvissen in de Noordzee: wat zijn het? Wat doen ze? Maar vooral waar komen ze vandaan?

Huidletselsbijplatvissenvormeneengroeiendecologischéneconomischprobleem,maardeoorzaak ervan blijkt moeilijk te achterhalen.Mogelijke factoren die een rol kunnen spelenzijn temperatuursveranderingen, vervuiling,het voorkomen van biotoxines, visserij ende aanwezigheid van schadelijke micro-organismen.Aandehandvanhetvoorkomenvan wilde vissen met huidletsels wordt eenverband gezocht met factoren gerelateerdaan de dieren zelf, aan de omgeving en aanmenselijke activiteiten en invloeden. Dezefactoren zullen daarna verder onderzochtwordenviaexperimentenondergecontroleerdeomstandigheden om de oorzaken vanhuidletselsbijplatvissenteachterhalenenomdegevolgenervantekunneninschatten.

nieuwprOject

Voorbeeldvaneenhuidletselbijeenschar(Limandalimanda)gevangenop23september2015.

55

Ond

erzO

ek

Thema milieu & biOdiversiteit

SEFINS: Aandacht voor invasieve uitheemse soorten in estuaria

InhetkadervanhetEuropeseSEFINSprojectwerkteILVOmeeaandebewustmakingvanhetpubliekmetbetrekkingtotuitheemsesoortendieongewensteeffectenhebbenopestuaria,zoalsdeSchelde.Estuariazijnnamelijkopensystemenmetinvloedenvanuitrivieren,vanuitdezeeenvanuithetomringendeland.Zewordenookvaakomgevendooreendichtebevolkingendoorindustrie,vormeneentoegangvoorvracht-encommerciëleschepenenzijndelocatievooreenverscheidenheidaanvisserij-envrijetijdsactiviteiten.Viadezeactiviteitenwordenvaakuitheemsesoortenaangevoerd,watafentoeleidttotwareinvasiesenbelangrijke effecten voor het ecologisch evenwicht.Omditproceseenhalttoeteroepenwerdbinnenhetprojectinformatieverstrektaangebruikersvanestuariaoververspreidingsprocessen,bestrijdingsmogelijkhedenendeidentiteitvaninvasievesoorten.

nieuwtje

Duurzaam fosforgebruik in Vlaanderen

HetistotnogtoeonduidelijkwelkfosforniveaudeVlaamsebodemzoumoetenhebbenomtevoldoenaandenodenvanlandbouwgewassenentegelijkertijdfosforverliezennaarhetmilieutoe te beperken. Daarom werd een projectopgestart waarbij ILVO, de BodemkundigeDienstvanBelgiëenKULeuvenopzoekgaannaar de meest geschikte meetmethode(s)die zowel de fosforbeschikbaarheid voor hetgewasalshetrisicoopfosforverliezenhetbestweerspiegelt. Daarbij wordenmet behulp vanveld-enkolomproevenstreefwaardenvoordebodem geformuleerd die voor het milieu ende gewassen aanvaardbaar zijn. DaarnaastwordtonderzochtmetwelkehoeveelhedenentechniekeneenduurzamefosforbemestingvandeVlaamsebodemsmogelijkis.

nieuwprOject

56

Ond

erzO

ek

Belgische visserij zal haaien en roggen beter beschermen

Belgische vissers kunnen in theorie tot meerdan30verschillendesoortenhaaienenroggenopvissen.Verschillendesoortenhaaienenroggenzijn vrijmoeilijk vanelkaar teonderscheiden.Toch is dat onderscheid belangrijk wantsommige haaien- en roggensoorten zijn metuitstervenbedreigd.Natuurpunt, ILVOenVLIZhebbenbinnenhetkortlopendeprojectHAROkiteen handige map met determinatiefichesen zoekkaarten gemaakt voor de haaien- enroggensoortenwaardeBelgische visserijmeetemakenkankrijgen.Dezezoekkaartenmoetentoelaten om bedreigde en niet-bedreigdesoorten voortaan beter te onderscheiden. ElkBelgisch vissersvaartuig krijgt de map metdeterminatiefiches en zoekkaarten mee, netzoals de medewerkers op de visveilingen vanOostende en Zeebrugge. Vissers in opleidingenbijscholing lerenopde schoolbanken, aandehandvandemap,hoezedeverschillendesoorten kunnen herkennen. Op die manierzullenbetrouwbarecijfersbeschikbaarwordenover de staat van de verschillende bestandenen zullen zeldzame soorten beter beschermdworden.

nieuwprOject

http://www.ilvo.vlaanderen.be/NL/Pers-en-media/VideosHoeveelplatvissenoverlevennateruggooi?

57

Ond

erzO

ek

Thema milieu & biOdiversiteit

Internationale ontwerpstudio “klimaatadaptie in de Kempen”

Van27augustustotenmet3september2015organiseerdenILVOendeUniversiteitAntwerpendesummerschool‘ShiftingClimate,ReshapingUrbanLandscapes’.Gedurende8dagenzochtenstudentenvanoverdehelewereldnaarlandschapsstrategieënvoorklimaatadaptatie.Zegingenopzoeknaarcreatieveantwoordenopdevragen“HoekunnenwederegioLommel-Overpeltweerbaarmakenvoordegevolgenvandeklimaatverandering?Welkerolkunnenlandbouwenopenruimtehierinspelen?”.Destudentenwerdenbijgestaandoorinternationaletopontwerpers,waaronderHenriBava,FlorianBoerenCeesvanderVeeken.

nieuwtje

Nieuwe inzichten over het lot van teruggooi in de visserij plaatsen aanlandplicht in perspectief

Er zijn zowel gunstige als minder gunstige ecologische effecten te verwachten alsde Europese aanlandplicht voor ongewenste bijvangst in de visserij helemaalwordtgerealiseerd. Dat concludeerde ILVO-UGent onderzoeker Jochen Depestele in zijndoctoraat.MomenteelwordthetverbodopdeteruggooigefaseerdingevoerdinheelEuropa.Datbetekentdatalletekleinevisenviswaarvoordequotaopzijn,doordevissersaanlandmoetengebrachtwordeninplaatsvanze,levendofdood,teruginzeetegooien.Depestelevoorspeltenerzijdsdatdedrukommeerselectievevistechniekentegebruikenzal leidentotminderongewenstesterftevanjongevisjesenanderezeedieren.Maaranderzijdsheeftdeaanlandplichtooktotgevolgdatjongevisjesdieteruggooikunnenoverleven,voortaannietmeerzullenkunnenterugkerennaardevispopulatiesomzichvoortteplanten.Ookhethuidigevoedingspatroonvoorzeevogelsenhetvoedselaanbodvooraas-etendezeebodemdierenkandrastischveranderen.Viaobservaties,casestudies,experimentenenmodelleringeniservoorheteerstmeerduidelijkheidoverhetlotvanteruggegooidezeedieren,endiekenniskanbijdragentoteenaangepastvisserijbeleid.

themA

MeerwAArdecreAtie & vAlOrisAtie

59

Ond

erzO

ek

Thema meerwaardecreatie & valOrisatie

Als eten moeilijker wordt...

Smaak-enaromabelevinggaanachteruitbijhetouderwordeneninhetbijzonderbijbepaaldespecifiekeaandoeningenzoalsdeziektevanParkinsonenMS.Bijouderentredenookvaakslik-enkauwproblemenopwaardoorondervoedingeenreëelrisicovormt.ILVOdoethieromtrentondersteunendonderzoekinsamenwerkingmetdiëtistenendezorgsector.BovendienverleendeILVO,metdeFoodPilot,technologischeenanalytischemedewerkingenondersteuningaanhetParki’skookatelier. Dit initiatief streeft naar eensmaakvollevoedinginfunctievankauw-enslikproblemenengeur-ensmaakverliesenhetbrachteenkookgidszorgzaamkokenuit“Alsetenmoeilijkerwordt…”ILVOvoertinditkaderookverderonderzoekuit.

nieuwtje

Valorisatie van reststromen uit de agrovoedingsketen tot diervoeder: de NOSHAN aanpak

In2012startteILVOsamenmeteenEuropeesonderzoeksteamhetFP7-projectNOSHAN.Centraleonderzoeksvraagwas:viawelkeprocessenkunnenweinteressantereststromenuitdeagrovoedingsketenomzettentotgrondstofvoordiervoeders?Initieel werd een diverse set van reststromen (vnl. groenten, fruit, zuivel) grondiggeanalyseerdomeendatabasemetpotentiëlediervoederingrediëntenoptebouwen.ILVO speelde ook een belangrijke rol in de tweede fase van het project waarinverschillende verwerkingstechnologieën werden geëvalueerd om de snel bederfbarereststromenomtezettentotstabielebulkingrediëntenoffunctioneleadditieven.Uit de laatste fase werd duidelijk dat de varkens en vleeskippen gevoederd metverschillendeNOSHAN-voedershetminstensevengoeddedenalsdedierengevoederdmetstandaardvoeder.Enookuitde testenuitgevoerd in ILVO’ssmaaklabobleekdatdesmaakvanhetafgeleidevleesmeerdanOKwas.Hetinsluitenvangestabiliseerdeagrovoedingsreststromen in voeder kandusbijdragen tothet verduurzamen vandedierlijkeproductie.

60

Ond

erzO

ek

De Belgische en Vlaamse landbouw als niche op de wereldmarkt

UithetopiniestukvanJorisRelaesinDeTijd07/09/2015

Hetzieternaaruitdatdelandbouwmarktendoorgaansmeeraanbod-danvraagmarktenzullen blijven. Puur concurreren op kostprijs is in eenwereldmarkt aartsmoeilijk ofgeen optie.Watdanwel?Eenstapverdergaandanwatniche-productenzoalsstreekproducten,bio-ofspeciaalgelabeldeproductennualdoenvooreeneerderbeperktpubliek.Hetuniekkarakterverzilvereninmeerwaarde.KunnenwedatniettoepassenopdeganseVlaamselandbouw?Onzeproductgroepeninhungeheelpositionerenalsnicheopdewereldmarkt.Zoalsonze‘Belgianchocolates’en‘Belgianbeers’?Wanneer we met de ganse agro-voedingsketen onze schouders zetten onder eendergelijkverhaalkunnenweopnieuwperspectiefbiedenaandeduizendengezinnen,familiesenbedrijvendieinlandbouwaandeslagzijn.

TOSHI®: een nieuwe reeks azalea’s

VijfjaarnadeAiko®reeks,herkenbaaraanhungevuldebloemen,lanceertILVObegin2016deToshi®azalea’s.DitgebeurtinsamenwerkingmetdetelerscoöperatieAzanova.Toshi®azalea’szijnenkelbloemigeazalea’sdieopvallendoorhunattractievekleurenengoedehoudbaarheidindehuiskamer.Zezijnbeschikbaarinwit(Berlin),rood(Paris)enzachtroze(London).

nieuwtje

Sierteeltstrategie 2020

ILVOmaaktdeeluitvandedenkgroepSierteeltstrategie2020diewerdopgerichtopinitiatiefvandeVlaamseoverheid.Doelisommetdesleutelfigurenuitdesierteeltsector,aangevuldmetexpertenenvertegenwoordigersvanberoepsorganisaties,eenaantal krijtlijnen uit te tekenen en beleidssuggestiestedoen.ZomoetdetoekomstvandeVlaamsesierteeltverzekerdworden.Dedenkgroepheefteenvisietekstenactieplanopgesteld.Erzijn7belangrijkethema’sgedefinieerd:ruimte,personeel,innovatie,onderzoek&onderwijs,familiaalkarakter,ketenbeheerenprofessionalisme.Zie:www.sierteeltstrategie2020.org.

nieuwtje

61

Ond

erzO

ek

Thema meerwaardecreatie & valOrisatie

De visserij en visverwerkende industrie: (on)afhankelijk van elkaar?

De Vlaamse visserij heeft moeilijke periodesachter de rug en staat nog voor heel watuitdagingen naar de toekomst toe. Veleinitiatieven zijn geschreven, onderzoekenuitgevoerd en aanpakken uitgewerkt om deVlaamse visserij nieuwe opties te bieden,maar zelden werd aandacht besteed aan debestemmingvanhetproduct.Wiekooptonzevis?Waaromwordtdiegekocht?Watwordtermeegedaan?EninhoeverreblijftdeVlaamsevis binnen België? Deze en andere vragenvormendefocusvanhetVERWERKVIS-projectaan ILVO. Binnen het VERWERKVIS-project wordtgetracht te achterhalen welke soorten en volumes typerend zijn voor de Belgischevisserij en in hoeverre deze voldoen aan devereisten van de visverwerkers, handelarenen de uiteindelijke consument. Hierdoorkunnen innovatieve verwerkingsmogelijkhedengedefinieerd worden om lokaal aangevoerdeproducten aantrekkelijker te maken voor delokale markt. Bovendien kunnen potentiëlesamenwerkingsverbanden binnen debevoorradingsketen gevormd worden om eenbetere koppeling tussen vraag en aanbod tecreërenenhandhaven.

nieuwprOject

Lang gezochte biomerker voor chronische stress bij vissen ontdekt

Binnenonderzoekaan ILVOenUGentwerdeenbiomerkervoorchronischestress invissenontdekt.Metnameglucocorticoïden(envoornamelijkcortisol)indeschubvaneenvisgeveneenvolledigenbetrouwbaarbeeldvandestresshistoriekvaneenvis.Voorchronischestressblijktcortisolgemeteninhetbloedplasmageengoedebiomerkeromdathijenkeleenmomentopnameweergeeftvandestressreactieopéénbepaaldogenblik.Alsjedaarentegenglucocorticoïdenkwantificeertineenschubvaneenvis,krijg je wel een reconstructie van alle tijdstippen waarop er stress was, en van deernst ervan, aldusonderzoeker JohanAerts.Dezebiomerkermaakthetnumogelijkomopeenvolgendeofaanhoudendestressbijvissentegaanrelaterenmetdiensveelalnefasteeffectenopgezondheid,groeienreproductie.Debiomerkerzalbijdragentothetmonitorenvandealgemenegezondheidsstatusvanvisseninhetwild.Hijzalnaarverwachtingeencrucialerolspelenindeontwikkelingvaneenduurzamereaquacultuur,inhet verzekeren vandeperformantie van vissen inpublieke aquaria alsook inhetwetenschappelijk onderzoek. Tenslotte wordt meer diepgaand stressfysiologisch enbotfysiologischonderzoekmogelijk.

63

MAnAGeMent 2015

64

Man

ageM

ent

MAnAGeMent Op kOers? BOOrdtABellen en trends in 2015

De middelen: verschuiving zet zich door

2015 isheteerste jaarsindshetbestaanvan ILVOdatdestructurelefinancieringminderdan 40%uitmaakt vande totalewerkingsmiddelen.De verhouding komtnu uit op 62% inkomsten uit projectmatige financiering, zeg maar uit ad hocopdrachtenenuitcompetitiefonderzoek.38%betreftdebasisdotatie. Let wel, zoals steeds en volgens afspraak met onze toezichthoudende overheid,gaathethier overhethele ILVO, zijnde ILVO-VO en ILVO-EV. ILVO-VO (een InternVerzelfstandigd Agentschap zonder rechtspersoonlijkheid (IVA van de Vlaamseoverheid))enILVO-EV(EigenVermogen).Beidejuridisch-gescheidenentiteitenhebbenelkeenbegroting,eenpersoneelsbestandenbestuursorganen,maarstrevendezelfdemissiena.WaarILVO-VOgrotendeelswerktviadebasisdotatie,verwerfthetEigenVermogenILVO-EVopflexibelewijzemiddelenviacompetitiefonderzoekinbinnen-enbuitenland,viabedrijvenenviabetalendedienstverlening. LangetijdwasdeverhoudingVOenEVongeveerfiftyfifty.In2013zatenweop43%-57%,in2014op40%-60%,nudusop38%-62%.DeverschuivingisvoornamelijkuitteleggendoordathetEigenVermogensuccesvol(ler)middelenkongenereren,diezelfsdebesparingenbijVlaamseoverheidgedeeltelijkkondenopvangen.

Basisfinanciering beleidsdomein L&V 38 %

Dotatie L&V 13 %

Vlaamse Beleidsdomeinen 4 %

IWT 11 %

Federale overheden 10 %

EU 5 %

Private sector 9 %

Business Unit 11 %

38 %

4 %

10 %

5 %

9 %

11 %

13 %

11 %

} Projectmatigefinanciering(opdrachtenencompetitiefonderzoek)

} Structurelefinanciering38 %

62 %

Verdelingwerkingsmiddelen ILVO 2015

65

Man

ageM

ent

Menselijk kapitaal: in krimpmodus en hands on HR-management

Eind 2015 telt ILVO 22 personeelsleden minder dan het jaar voordien. In VTE’suitgedruktzijnwenumet562,5medewerkers,omhetzelfdeambitieuzetakenpakketuittevoeren.Dekrimpis,parallelmethetverhaaloverdeinkomstenverdelingVO-EV,meergerealiseerdbinnenhetcontingentvandeVlaamseoverheid(-14koppen)danbinnendegroepEigenVermogen(-8koppen).BesparingeneneenmoeilijkerefinanciëlepositiebijdeoverheidsklantenvanhetEigenVermogen(minderadhoconderzoeksopdrachten van bv. de FOD’s) noopten het ILVO-management om debroeksriemaantehalen,ookopvlakvanpersoneel.

QuaHR-managementwas2015eenscharnierjaar:hetlaatstevan4jaardatersterkwerdingezetopdeoperationeleHR-doelstellingen2015welkehandeldenover 1)inzetbaarheid, 2)kennisdelen/samenwerkenen 3)leiderschapencoaching,énhetjaardathetnieuwHR-beleidsplan2016–2019werdvastgelegd.InditnieuweHR-beleidsplanwerdgeopteerdtefocussenop 1)opencultuurenwerkenrondde5ILVO-waarden (Samenwerken,Voorbeeldfunctie,Positief,ProfessioneelenProactief), 2)duurzaamheidmetfocusopstressenburn-outen 3)hetILVOvoortebereidenopeenmogelijknieuwloopbaan-enbeloningsbeleid.

ILVObouwtzijnpersoneelsdienstdekomendejarenverderuittoteenaanspreekpuntvoor àlle personeelsleden, (niet enkel de leidinggevenden) en voor een brederewaaieraandiensten (nietenkeldestandaard-endepraktischevragenmaarookadvies rond loopbaan,hetbelangvanVTO (Vorming,Training,Opleiding)ofzelfspersoonlijke coaching. Hetachterliggendedoelblijftongewijzigd,nl.omde(zeer)hogetevredenheidsscorevanhetpersoneel(93%zeertevredenvolgensdelaatstepeilingvan2014)tebehouden.Het hoogtepunt voor het personeelsgebeuren in 2015 was ongetwijfeld het HR-event inhetkadervanhet3de thema ‘Leiderschapencoaching’,metdrieexternetopsprekers. ILVO organiseerde dit voor alle leidinggevenden, samenmet de vieranderewetenschappelijkeinstellingenvandeVlaamseoverheid.

2015:ILVO-personeelsaantallendalen

Koppen VTEVO EV totaal VO EV totaal

31/12/2015 260 347 607 231.6 330.9 562.5een jaar eerder 274 355 629 241 339 580daling met... -14 -8 -22 -9.6 -8.1 -12.5

66

Man

ageM

ent

Wetenschappelijke en maatschappelijke output: een ander kader, internationaler en wendbaarder

2015wasvoor ILVOopvlakvanorganisatiebeheersingenwetenschapscoördinatieeen transitiejaar. De klassieke beheersovereenkomst tussen ILVO en haartoezichthoudende overheid, tot nu toe een belangrijke houvast om richting tegeven aan de onderzoeksstrategie, is als systeem beëindigd. Voortaan moetenoverheidsorganenzoals ILVOzelf eenondernemingsplanopmaken.DeelementenvanditplankomenterechtindenieuweVlaanderen-bredemonitoringstool‘Traject’,zodatdevoogdijoverheidopeensluitendewijzekanopvolgenofelkagentschap,elke administratie en elk orgaan op schema zit. Alle stappen om in het nieuweVlaamsemanagementskadertepassenheeftILVOquasirimpelloosuitgevoerd.

Tegelijk zijn er in 2015 volgens de bestaande interne planning opnieuw enkeleprocessengeoptimaliseerd.Zoleiddezowelhetproject‘consolidatieenoptimalisatie’vandecelboekhoudingalsdenieuwereeksoverkoepelendecontractenvoordiverseaankopen,toteenduidelijkgrotereinternetransparantieengunstigeschaaleffecten.ILVO heeft de risico-analyse op zijn processen en zijn procesregistratie zelfandermaalgeactualiseerd.Hetinmiddelsgeroutineerdwerkenmetjaarlijksesetsvan‘OperationeleDoelstellingen (OD)’, voortvloeienduitdestrategischedoelstellingenenSWOTS,bewijstopnieuwzijnnut:deOD’svan2015werdennetjesgerealiseerd.OphetjaarlijksStrategischSeminariewerdendeOD’svoor2016geselecteerd.

HetRekenhofonderwierpILVOin2015aaneendiepteonderzoek.Resultaat ishetrapport ‘InstituutvoorLandbouw-enVisserijonderzoek:wisselwerking tussenhetagentschapenhetEigenVermogen’.Opbasishiervanheeftdeministerbevestigddat de twee juridische ILVO-entiteiten IVA en EV wel degelijk binnen de huidigewettelijkebepalingeneenmaximaleinhoudelijkesamenwerkingmoetenenkunnenblijvennastreven,watwordtbelichaamdineengezamenlijkerapportering.Ookindetoekomst.Debeslissingsprocessenenprerogatievenbinnendeentiteitenwordenwaarmogelijken spontaan, explicieter uitgeschreven. Zo kreegde ILVO-directieraad in 2015 eenvastetweewekelijksefrequentieenwordendevastestemhebbendeledenterzittingvervoegddooreenafgevaardigdevanHRenvandecelfinanciën.DatfaciliteerdeoverigenseenstrikteopvolgingvandevooropgesteldebesparingsmaatregelenvandeVO-ILVO,zoalsreedsbeschreven.

De wetenschappelijke en de maatschappelijke output, resultaat van deonderzoeksprojecten en dienstverlening en dé bestaansreden van ILVO, zullendoor het gewijzigde kader (Traject ipv Beheersovereenkomst) op een meerrechttoerechtaanmanierwordengemonitord.De ingewikkeldeberekeningenvanperformantie-indicatoren (PI’s) volgens samengestelde formules behoren tot hetverleden.We berekenen bv. niet langermeer de ’gewogen index voor het aantalspreekbeurten’,het‘aantalwetenschappelijkepublicaties’,het‘aantalvulgariserendeartikels’, het ‘aantal technische adviezen’, het ‘aantal referentietaken’ het ‘aantaldienstverleningen’en‘hetaantalMSC/PhDpromotorschappen‘waarvandesomin2014afklokteophetcijfer4950.Deoorzaakachterhalenvaneeneventuelestijgingof daling van zulk een cijfers was trouwens hoogst ingewikkeld. Het nadeel vaneen vereenvoudigde outputevaluatie is echter dat er dit jaar geen één op éénvergelijkingenmetde8voorbijejarenmogelijkzijn.

67

Man

ageM

ent

Tochdurvenwij2015aandehandvaneenkwalitatieveevaluatie tebestempelenals een internationaler jaar, meer stakeholder-gedreven en met een meertoekomstgerichte en flexibele onderzoeksinzet. Een jaarwaarin ook de outreachen publieke aandacht voor ILVO-resultaten en -dienstverlening andermaal zijntoegenomen. Onze gegenereerde kennis geeft aanleiding tot een stijgend aantaldaadwerkelijkeinnovatiesindeeconomischesectoren,ofzegeeftdaartoedeaanzet.Decelonderzoekscoördinatievertrektin2015meerdanooitvanuitdevaststellingdatdemaatschappelijkeomgevingwaarineenonderzoeksinstituutvoordethema’slandbouw,visserij, voedingenplattelandmoetwerken, razendsnelverandert.Datvergtdenodigeflexibiliteitenvisie.GedragendoordeILVO-waardenzetteILVOin2015inopdeontwikkelingvaneenonderbouwdetoekomstvisieenophetverderuitbouwenvandeinterneenexternesamenwerkingen.

Omdat samenwerken inwetenschappelijk onderzoek van cruciaal belang is blijftILVOzichrichtenopsamenwerkingenmetanderekenniscentra.ILVOisenblijfteenloyalepartnerbinnenAgrolinkVlaanderen,datermeteenaantaldrukbijgewoondeworkshopseneeneerstegoedgekeurdHorizon2020project,eeneerstesuccesvoljaarheeftopzitten.MeerdanooitisernoodaanhetbundelenvanexpertisebinnenVlaanderen – door betere samenwerking kunnen wetenschappelijke vindingensnellerenmeerdoelgerichtdoorvertaaldwordennaarconcreteinnovaties.Ookopditdomeinwerdin2015eenbelangrijkemijlpaalgerealiseerddoorhetuitbouwenvaneen strategischealliantiemethetVlaams Instituut voorBiotechnologie (VIB).Gerenommeerd, vlakbij en met een uitgesproken complementaire expertise. Eenlogischeenbeloftevollealliantiewaarwemetveelenthousiasmedeschoudersonderzetten.

Ook de ILVO-interne trans- en multidisciplinaire groepsvorming rond grotereuitdagingenisinmiddelseenbeproefdconcept.In2015iserzo’ngroepopgerichtrondPAS(ProgrammatorischeAanpakStikstof).Devierbestaandeonderzoeksplatforms(rond hoogwaardige valorisatie van nevenstromen (Genesys), moleculairpopulatieonderzoek(Genomics),hogeresolutiemassasprectrometrie(Meet@Ilvo)ende jongste rondprecisielandbouw inveeteeltenplantaardigeproductie (I-Sense))hebbenzichzelfmerkwaardigsnelopdekaartgezet.I-senseisbijvoorbeeldsterkindeschijnwerpersgekomentijdensdelandbouwbeursAgribex.

OpvlakvanvulgariserendecommunicatieoverhetILVO-onderzoekblijvenwesterkscoren.Devakjournalisten,maarookdeprintenaudiovisuelemassamedia,komenbijna wekelijks spontaan vragen naar nieuws. De communicatiecel neemt elkeopportuniteit te baat om de laatste nieuwigheden naar buiten te brengen. VILTweidtgemiddeldéénkeerpermaandeenachtergrondsstuk(‘gevilt’)aaneengroterILVO-onderzoeksproject.

2015wasopveledomeineneensuccesvolonderzoeksjaar.In2016gaanweverderopdezeingeslagenweg:meteenopenenpositieveblikblijvenwerkenaandesolidewetenschappelijkeondersteuningdienodig isvooreenduurzameeneconomischrendabelelandbouw-voedings-envisserijsectorinVlaanderen.

68

Man

ageM

ent

69

Man

ageM

ent

Aanlegveldwegnaastmelkveestalmetdrainage

Omhet verkeer bij het inkuilen vanmaïs en ledigen vanmestput beter te latenverlopen, werd een onverharde veldweg aangelegd naast de melkveestal. Dezewegwerdaangelegdmetpuingranulaten,eenecologischmateriaalafkomstigvangerecycleerd betonpuin. Dit heeft een drainerende werking die overtollig waterzoveelalsmogelijktoelaatindebodemtezinkenenzobijtedragentothetinstandhoudenvandebovenstegrondwaterlagen.Doordatdemelkveestallagergelegenisdanhetomringendmaaiveldwerdeentaludaangelegd.Onderdewegennaastdetaludwerddrainagevoorzienomovertolligwatertekunnenwegpompen.Bijkomendwerdookeenzandpisteaangelegdzodatkreupelekoeienkunnenwordenbuitengelaten.

Voor Na

Infrastructuur, Milieu, Welzijn: het jaar van de varkenscampus en de duurzame afwerkingen

Opgebiedvaninfrastructuurwerdenin2015naastheelwatkleine,maardaaromnietminderessentiëleprojecten,ookeengroot,nieuweonderzoekscomplexgerealiseerd:de Varkenscampus. In deze gloednieuwe onderzoeksstal zullen onderzoekers,technicienstudentenvanILVO,UGentenHoGentbroodnodigwerkkunnenleverendat ten goede zal komen aan de Vlaamse varkenssector. De inrichtingswerkentonenaanhoedeonderzoeksdoeleindeneencomplexergebouwvergendan ‘eeneenvoudigevarkensstal’.Indeinrichtingzijnonderandereinbegrepen:hokinrichting,voederinstallatie, foliebassin voor de opvang van mest, dierweging, elektriciteit,waterenventilatie.Erisrekeninggehoudenmetergonomischeaspectenenerwerdgekozenvooreendubbelsysteemvanluchtwassing.

70

Man

ageM

ent

Renovatiepoederlokaal

Hetpoederlokaalkreegeennieuweepoxyvloer,plafond,waterafvoerendemurenwerden ook behandeldmet epoxyverf. Het naastliggend labowerd opgedeeld innieuwekoelcellen en een vernieuwd labogedeelte. Bij de keuze vande koelcellenisrekeninggehoudenmetderecentstemilieuwetgevingrondhetbeperkenvandeimpactvanhetkoelmiddelopdeozonlaag.

Stofafzuigingzaadtriage

Bijhetuitgietenenopzakkenvangraszaadwordterveel stofgeproduceerd.Omhetwelzijnvandewerknemerstegaranderen,werdeenstofafzuiginggeïnstalleerd.Hierbijwerderrekeninggehoudenmethetgeluidsniveau,hetexplosiegevaarenhetenergieverbruik.

Voor Na

71

Man

ageM

ent

MilieuenWelzijn

ILVO sloot op 30 november een samenwerkingsovereenkomst afmet het VlaamsEnergieBedrijf.Wanneerwevaststellendaterzich,opbasisvaneendiepgaandeenergiedoorlichting, een belangrijk besparingspotentieel voordoet, zal wordengezocht naar een private onderneming die wil investeren in energiebesparendemaatregelenopILVO.

ILVO neemt zijn verantwoordelijkheid en is menselijk

OpILVOisereenduurzaamheidsplandiedebedrijfsvoeringverderwilverduurzamenenzotewerkenaandevoorbeeldfunctiedieonsinstituutopdatvlaktevervullenheeft. Naast landschapsintegratie, biodiversiteit en milieu wordt ook aandachtbesteed aan mestverwerking, bodemverdichting, energie- en waterverbruik, inzetvan gewasbeschermingsmiddelen en een ecologisch verantwoord aankoopbeleid.Naaraanleidingvanditplanwerdin2015eenheuseduurzaamheidsdagvoorallepersoneelsleden georganiseerd. Elk personeelslid kreeg de kans om twee van dedertienmogelijkedoe-activiteitenofworkshopstekiezen(houtkantensnoeien,rillenbouwen,zwerfvuilopruimen,bijenhotelstimmeren…).Eenaangenaamneveneffectvandezeactiviteitwasdegroeiendecollegialiteittussendepersoneelsledenvandeverschillendesites.

DevelenationaleactiesronddevluchtelingenlietILVOin2015nietonberoerd.ILVOsteundedesolidariteitsactie“SamenvoorSyrië”viadeverkoopvankaas,planten,preipoederenvruchtensappen.Productendie samenmetofbinnen ILVOwerdenontwikkeld.

Vernieuwingdak

Indezaadtriagewashetoudeasbestdakdringendaanvervanging toe.Hetdakwerdopreglementairewijzeverwijderdeneennieuwdak,bestaandeuitgeïsoleerdesandwichplaten,werd gemonteerd. Hierbijwerden rookkoepels geïnstalleerd voordebrandveiligheid.Extralichtstrateneneenwitgekleurdebinnenzijdezorgenvoormeer lichtinval.Doorde isolatieende lichtstratenwerdhetwerkcomfortvandewerknemersaanzienlijkverhoogd.

Voor Na

72

Man

ageM

ent

Technologie & Voeding Landbouw & Maatschappij Plant Dier

Administrateur-generaal

Kristiaan Van Laeckeafdelingshoofd

Xafdelingshoofd

Bart Sonckafdelingshoofd

LieveHermanafdelingshoofd

Martine Maes wetenschappelijkdirecteurGewasbescherming

Johan Van WaeswetenschappelijkdirecteurTeeltenOmgeving

Johan Van HuylenbroeckwetenschappelijkdirecteurToegepaste Genetica en Veredeling

IsabelRoldán-RuizwetenschappelijkdirecteurGroei en Ontwikkeling

Marc De LoosewetenschappelijkdirecteurProductkwaliteiten-innovatie

MarcHeyndrickxwetenschappelijkdirecteurVoedselveiligheid

Jürgen VangeytewetenschappelijkdirecteurAgrotechniek

SamDeCampeneerewetenschappelijkdirecteurVeehouderij

LudwigLauwerswetenschappelijkdirecteurBedrijfs-enSectorontwikkeling

Joris Relaesadministrateur-generaal

HansPoletwetenschappelijkdirecteurAquatischMilieuenKwaliteitVisserijenAquatischeProductie

XwetenschappelijkdirecteurPlattelandsontwikkeling

ILVO

73

Man

ageM

ent

Beheerscommissie Eigen Vermogen (EV)

LedenILVO:•JorisRelaes, administrateur-generaal,voorzitter•KristiaanVanLaecke, afdelingshoofd•BartSonck, afdelingshoofd•LieveHerman, afdelingshoofd• Greet Riebbels adviseurcommunicatie• Katrien De Bruyn financieelcoördinator

LeidendambtenaarvanhetDepartementLandbouwenVisserij:JulesVanLiefferinge,secretaris-generaal

VertegenwoordigerVlaamsministerbevoegdvoorWetenschapsbeleid:WimWinderickx

VertegenwoordigerSALV(StrategischeAdviesraadvoorLandbouwenVisserij):Georges Van Keerberghen

VertegenwoordigerInspectievanFinanciën:StefaanGhesquiere,inspecteur-generaal

ExterngastlidvanhetDepartementL&V:ElsMestdach,adviseur

Gastlid:LudwigLauwers,ILVO

Raadgevend Comité

Effectieveleden:JorisRelaes,ILVOMarcDeLoose,ILVO-T&VKristiaanVanLaecke,ILVO-PlantCathyPlasman,ILVO-DierBartSonck,ILVO-DierLieveHerman,ILVO-T&VDirkVanGijseghem,DepartementLandbouwenVisserij-AMSElsLapage,DepartementLandbouwenVisserijMonicaHöfte,UGentDirkReheul,UGentGuidoVanHuylenbroeck,UGentMiekeUyttendaele,UGentAnnemieGeeraerd,KULeuvenNadineBuys,KULeuvenErikMathijs,KULeuvenWannesKeulemans,KULeuvenElsPrinsen,UniversiteitAntwerpenStevenDessein,PlantentuinMeiseYvanDejaegher,BEMEFABrigitteWallays,TerBekeGeorgesVanKeerberghen,BoerenbondHendrikVandamme,ABSMarijkeJordens,GroeneKringAnJamart,BioForumVlaanderen

Plaatsvervangers:GreetRiebbels,ILVOJohanVanHuylenbroeck,ILVO-PlantHansPolet,ILVO-DierIsabelRoldán-Ruiz,ILVO-PlantLudwigLauwers,ILVO-L&MSamDeCampeneere,ILVO-DierMarcHeyndrickx,ILVO-T&VAnneVuylsteke,DepartementLandbouwenVisserij-AMSTsangTseyChow,DepartementLandbouwenVisserijPeterBossier,UGentChristianStevens,UGentVeerleFievez,UGentKathySteppe,UGentJean-MarieAerts,KULeuvenJohanBuyse,KULeuvenLiesbetVranken,KULeuvenChrisMichiels,KULeuvenGeertAngenon,VUBRogerDijkmans,VITOBrunoGobin,PCSIsabelleCoucke,PackoInoxNVJorisVanOlmen,BoerenbondHendrikVandenHaute,ABSClaireBosch,FeviaKurtSannen,BioforumVlaanderen

ActiviteitenverslAg ilvO 2015

ILVO - Directie

Burg. Van Gansberghelaan 929820 MerelbekeT +32 9 272 25 00F +32 9 272 25 01ilvo@ilvo.vlaanderen.be

TechnOlOgie & VOeding

Brusselsesteenweg 3709090 MelleT +32 9 272 30 00F +32 9 272 30 01T&V@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be/t&v

OnderzoeksdomeinProductkwaliteiten-innovatieenOnderzoeksdomeinAgrotechniek

Burg.VanGansberghelaan115,bus19820 MerelbekeT +32 9 272 28 00F +32 9 272 28 01T&V@ilvo.vlaanderen.be

OnderzoeksdomeinVoedselveiligheid

Brusselsesteenweg 3709090 MelleT +32 9 272 30 00F +32 9 272 30 01T&V@ilvo.vlaanderen.be

Dier

Scheldeweg689090 MelleT+3292722600F+3292722601dier@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be/dier

OnderzoeksdomeinVeehouderij

Scheldeweg689090 MelleBurg. Van Gansberghelaan 929820 MerelbekeT+3292722600F+3292722601dier@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be/dier

OnderzoeksdomeinAquatischMilieuenKwaliteitenOnderzoeksdomeinVisserijenAquatischeProductie Ankerstraat18400OostendeT+3259569875F+3259330629dier@ilvo.vlaanderen.be

LAndbOuw & MAAtschAppij

OnderzoeksdomeinBedrijfs-enSectorontwikkelingenOnderzoeksdomeinPlattelandsontwikkeling

Burg.VanGansberghelaan115,bus29820 MerelbekeT +32 9 272 23 40F +32 9 272 23 41l&m@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be/l&m

PlAnt

Caritasstraat 399090 MelleT +32 9 272 29 00F +32 9 272 29 01Plant@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be/plant

OnderzoeksdomeinToegepasteGeneticaenVeredelingenOnderzoeksdomeinGroei en Ontwikkeling

Caritasstraat 399090 MelleT +32 9 272 29 00F +32 9 272 29 01plant@ilvo.vlaanderen.be

OnderzoeksdomeinGewasbescherming

Burg.VanGansberghelaan969820 MerelbekeT +32 9 272 24 00F +32 9 272 24 29plant@ilvo.vlaanderen.be

OnderzoeksdomeinTeeltenOmgeving

Burg. Van Gansberghelaan 1099820 MerelbekeT +32 9 272 27 00F +32 9 272 27 01plant@ilvo.vlaanderen.be

ILVOInstituutvoorLandbouw-enVisserijonderzoekBurg. Van Gansberghelaan 929820 Merelbeke België

T +32 9 272 25 00 F +32 9 272 25 01 ilvo@ilvo.vlaanderen.bewww.ilvo.vlaanderen.be

Activ

iteitenv

erslAg ilvO 2015