Het (vermeende) waterbedeffect: wie compenseert overheidsbezuinigingen?

Arjen de Wit en René BekkersWerkgroep Filantropische Studies

Vrije Universiteit Amsterdam

Dag van de Sociologie30 mei 2013, Nijmegen

Het waterbedeffect (1)

Subsidies overheid

Giften particulieren

2

Het waterbedeffect (1)

Subsidies overheid

Giften particulieren

3

Alexis de Tocqueville

Robert Nisbet

Milton Friedman

1840

1953

1962

Het waterbedeffect (2)

• Indirect: via fondsenwervende organisaties• Direct: mensen veranderen hun geefgedrag Veelal onderzocht in experimenteel onderzoek

Wij vragen ons af:

• Zijn mensen bereid bezuinigingen te compenseren?• Wie is bereid bezuinigingen te compenseren?• Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook

daadwerkelijk?

Data

• Geven in Nederland Panel Studie (GINPS) 2012– Representatieve steekproef (N=2.459)– Vermogende Nederlanders (N=1.203)

• Panel GINPS 2010 – 2012– Representatieve steekproef (N=1.263)

Willen mensen compenseren?

Willen mensen compenseren?

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

Willen mensen compenseren?

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Helemaal oneens

Oneens Niet oneens, niet eens

Eens Helemaal eens

%Gehele bevolkingVermogenden

Willen mensen compenseren?

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Helemaal oneens

Oneens Niet oneens, niet eens

Eens Helemaal eens

%Gehele bevolkingVermogenden

Willen mensen compenseren?

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Helemaal oneens

Oneens Niet oneens, niet eens

Eens Helemaal eens

%Gehele bevolkingVermogenden

Wie wil compenseren?

Hoger opgeleiden…

0

5

10

15

20

25

Lager onderwijs/lbo/mavo

mbo/havo/vwo hbo/wo/postdoc

%Gehele bevolkingVermogenden

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

…mensen die zich financieel zeker voelen…

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

Laag Midden Hoog

%

Financiële zekerheid

Gehele bevolkingVermogenden

…mensen die een goed gevoel krijgen van geven…

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Laag Midden Hoog

%

Geefplezier

Gehele bevolking

…mensen die al meer geven…

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

30

Laag Midden Hoog

%

Geefgedrag

Gehele bevolkingVermogenden

…en mensen die de giftenaftrek gebruiken.

“Als de overheid gaat bezuinigen op maatschappelijke organisaties zal ik zelf meer gaan geven”

0

5

10

15

20

25

30

Geen giftenaftrek Wel giftenaftrek

% Gehele bevolkingVermogenden

Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook echt?

Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook echt?

Gemiddelde gegeven bedrag aan maatschappelijke organisaties, 2009 - 2011

Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook echt?

Gemiddelde gegeven bedrag aan maatschappelijke organisaties, 2009 - 2011

0

100

200

300

400

500

600

2009 2011

€ Niet bereid bezuinigingen te compenseren (GINPS10, N=1200)

Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook echt?

Gemiddelde gegeven bedrag aan maatschappelijke organisaties, 2009 - 2011

0

100

200

300

400

500

600

2009 2011

€

Wel bereid bezuinigingen te compenseren (GINPS10, N=63)Niet bereid bezuinigingen te compenseren (GINPS10, N=1200)

Compenseren deze mensen de bezuinigingen ook echt?

Gemiddelde gegeven bedrag aan maatschappelijke organisaties, 2009 - 2011

0

100

200

300

400

500

600

2009 2011

€

Wel bereid bezuinigingen te compenseren (GINPS10, N=63)Niet bereid bezuinigingen te compenseren (GINPS10, N=1200)

Conclusies

• Dit opent een nieuwe wegvoor sociologisch onderzoek.

Conclusies

• Dit opent een nieuwe wegvoor sociologisch onderzoek.

• Het waterbedeffect bestaat...

Conclusies

• Dit opent een nieuwe wegvoor sociologisch onderzoek.

• Het waterbedeffect bestaat...

…alleen onder een kleine, specifieke groep mensen.

Bedankt

Arjen de WitWerkgroep Filantropische Studies

a.de.wit@vu.nl

Tabel 4: Odds ratios van bereidheid om bezuinigingen te compenseren, gehele bevolking

I II III IV V VI

Controles Opleiding Fin. positie Geefplezier Geefgedrag Giftenaftrek

Lager onderwijs (ref.)

Mbo/havo/vwo 1,73 * 1,67 * 1,69 * 1,54 (*) 1,53

Hbo/wo/postdoc 2,87 ** 2,58 ** 2,65 ** 2,09 ** 2,05 *

Vermogen 0,72 0,71 0,65 0,64

Eigen huis 1,12 1,20 1,13 1,14

Netto jaarinkomen 0,98 0,96 0,94 0,94

Financiële zekerheid 3,75 * 3,41 * 2,93 (*) 2,95 (*)

Geefplezier 149,02 ** 96,92 ** 93,90 **

Gegeven bedrag 2011 1,24 ** 1,21 **

Gebruik giftenaftrek 1,32

Vrouw 1,26 1,34 1,34 1,19 1,18 1,19

Leeftijd 1,02 ** 1,03 ** 1,03 ** 1,02 ** 1,02 ** 1,02 **

Kerklid 0,91 0,90 0,89 0,66 0,59 * 0,57 *

Kerkbezoek 1,02 ** 1,02 ** 1,02 ** 1,02 ** 1,01 * 1,01 *

(Constante) 0,01 ** 0,01 ** 0,00 ** 0,00 ** 0,00 ** 0,00 **

N 2459 2459 2459 2459 2459 2459

Nagelkerke R2 0,06 0,08 0,09 0,15 0,17 0,17

N=2.459

(*) p < 0,10 * p < 0,05 ** p < 0,01

Tabel 5: Odds ratios van bereidheid om bezuinigingen te compenseren, vermogenden

I II III IV V

Controles Opleiding Fin. positie Geefgedrag Giftenaftrek

Lager onderwijs (ref.)

Mbo/havo/vwo 1,12 1,16 1,06 1,07

Hbo/wo/postdoc 1,65 (*) 1,64 (*) 1,42 1,42

Vermogen 1,51 * 1,36 (*) 1,36 (*)

Eigen huis 1,06 0,96 0,96

Netto jaarinkomen 1,04 1,03 1,03

Financiële zekerheid 1,98 (*) 1,70 1,68

Gegeven bedrag 2011 1,20 ** 1,18 **

Gebruik giftenaftrek 1,20

Vrouw 1,03 1,08 1,22 1,25 1,27

Leeftijd 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00

Kerklid 0,85 0,88 0,87 0,75 (*) 0,73 (*)

Kerkbezoek 1,01 * 1,01 * 1,01 * 1,00 1,00

(Constante) 0,22 ** 0,14 ** 0,04 ** 0,02 ** 0,02 **

N 1203 1203 1203 1203 1203

Nagelkerke R2 0,01 0,01 0,04 0,06 0,06

N=1.203

(*) p < 0,10 * p < 0,05 ** p < 0,01