HET INDICATORENRAPPORTMet meer cijfers bouwen aan een beleid tegen armoede

Els De Vos Eric Dirikx

Joris Beaumon

Cel Armoedebestrijding

Armoede definiëren

“Een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.”(Vranken, 2006)

Startpunten - Nationaal Actieplan Sociale Insluiting (NAPIncl) - de Interfederale Armoedebarometer (2009)Gebaseerd op EU-SILC, wat geen materiaal omvat op stedelijk niveau

Om te reproduceren voor Gent: databeschikbaarheid is de grootste hindernis.

Plan van aanpakVanuit de startpunten wordt behouden: de inhoudelijke afbakening van domeinen,

en het onderscheiden van groepen met ‘verhoogd armoederisico’.Aanvullen met beschikbaar materiaal voor Gent & de vergelijking maken met

Vlaanderen en/of (een selectie van) centrumsteden.

Gent: bevolkingsstructuur en -evolutie

Uit de Interfederale Armoedebarometer halen we de volgende groepen met een verhoogd armoederisico:

• alleenstaanden

• alleenstaande ouders

• etnisch-culturele minderheden

AlleenstaandenDe groep alleenstaanden neemt toe in relatieve omvang

Bron: Rijksregister – Vlaanderen, SVR, Lokale statistieken, 2008

Alleenstaande oudersDe groep alleenstaande ouders nam eveneens toe in relatieve omvang, maar is stabiel de laatste 3 jaar.

Bron: Rijksregister – Vlaanderen, SVR, Lokale statistieken, 2008

Etnisch-culturele minderhedenHet armoederisico volgens herkomst, België, 2001 (gewogen %)

Bron: Van Robaeys, Perrin, Levecque en Dewilde, 2006, p. 314.

Etnisch-culturele minderheden

Voor de actieve bevolking:

Armoede ontstaat als 3 beschermingsmechanismen falen.

1. Gezinsvorming

2. Inkomsten uit arbeid / maatschappelijke participatie

3. Sociale zekerheid in ruime zin

Deze 3 beschermingsmechanismen staan niet op zichzelf.

Kader

► een kwestie van afspraken

EU: een inkomensgerelateerde definitie: 60% van het mediaan nationaal equivalent inkomen als maat van relatieve armoede.

► en budgetstandaarden

Zijn de totaalbedragen die nodig zijn om een korf van goederen en diensten te bekostigen die minimaal nodig zijn om te participeren in de samenleving.

De armoedegrenzen

Bron: ADSEI – Stadsmonitor 2008

Voor 2006: 22,4% van de fiscale inkomens van alleenstaanden te vinden

onder de kritische grens van 60% van het mediaaninkomen

► De evolutie van werkloosheidsgraad is grotendeels een conjunctureel gegeven.

► De geselecteerde kansengroepen zijn: laaggeschoolde, langdurig en allochtone werklozen, werklozen jonger dan 25.

Werkloosheid bij kansengroepen

Algemeen is de werkloosheid in Vlaanderen en Gent afgenomen voor de periode 1997-2007.

► Recht op Maatschappelijke Integratie (RMI) = leefloon

Recht op Maatschappelijke hulp (RMH) = levensminimum

► Leefloon past in het 3e beschermingsmechanisme: sociale zekerheid in ruime zin.

► Hoewel het leefloon een deelaspect is van de OCMW-werking blijft het de meest voor de hand liggende indicator.

►Er is een toename van het relatieve aantal leefloners (2005 - 2008).

Leefloon (en levensminimum)

► In dit onderdeel wordt een stap in de marge gezet van de tot nu toe geschetste beschermingsmechanismen (bevolking op beroepsactieve leeftijd), met het gewaarborgd inkomen voor bejaarden (GIB) of de inkomensgarantie voor ouderen (IGO)

Pensioengerechtigde leeftijd en verder

Dringende medische hulp en medische kaart

• Mensen zonder wettig verblijf kunnen zich voor dringende medische hulp wenden tot het plaatselijke OCMW.

• Voorwaarden: onwettig verblijf in België wonen of verblijven in Gent onvoldoende financiële middelen bezitten

• Medische kaart is maatstaf voor mensen zonder wettig verblijf, maar is een onderschatting

Dringende medische hulp en medische kaart

• Periode 09/2007 – 08/2008• 2.213 aanvragen• 1.902 personen die een medische kaart ontvingen• Nulmeting: nog geen sprake van tendensen• Eerste semester 2009: 700 aanvragen

Dak- en thuisloosheidMoeilijk te registreren omdat:• gedeelte van deze groep blijft vaak liever anoniem• gedeelte van deze groep vertoont zwerfgedrag• sommigen hebben geen officieel inkomen en kunnen niet

aankloppen bij het OCMW

• Ethos (FEANTSA): Europese typologie voor dak- en thuisloosheid, dat ons vermoedelijk is staat zal stellen om het aantal dak- en thuislozen te monitoren.

Tot slotSchattingen voor Gent:• Integratiedienst: omvangrijke groep Roma:

3000 personen, waarvan groot gedeelte in precaire levensomstandigheden

• Nachtopvang Huize Triest en Nachtopvang CAW Artevelde: stijging aantal personen

Armoederisico en onderwijsVOOR LEERPLICHTLEEFTIJD▶ geboorte in kansarme gezinnen: Gent: van 1 op 10 (2004) naar 1

op 7 (2007), Antwerpen: 1/5▶ tienerzwangerschappen

TIJDENS LEERPLICHTLEEFTIJD

▶ schoolvertraging (thuistaal niet-Nederlands – schoolse vertraging BO en SO)

basisonderwijs, thuistaal niet-Nederlands: Vl: 13% Gent: 23,6% (2008)schoolse vertraging BasisO, 5e leerjaar: België=Gent=27% (2008)schoolse vertraging SecundairO, 3e jaar: grote verschillen tussen ASO/TSO/BSO

▶ spijbelgedragNA LEERPLICHTLEEFTIJD

▶ ongekwalificeerde uitstroom

▶ geletterheid / basisvaardigheden

Armoederisico en onderwijs

Ongelijkheid in gezondheid en gezondheidszorg

Gezondheid bestaat uit vele componenten en voor elk van deze componenten is ongelijkheid te vinden:levensverwachting, subjectieve en objectieve gezondheid, fysische en psychische gezondheid, aspecten van leefstijl allerhande, ziektepreventie en het gebruik en de betaalbaarheid van gezondheidszorg.

Gent: Bloemekenswijk: minder inwoners vinden hun gezondheid bevredigend (71% tegenover 79% voor Vlaanderen)

Ongelijkheid in gezondheid en gezondheidszorg

• Meest krachtige indicator: ‘het aantal jaren in gezonde levensverwachting’. Op stedelijk niveau is niet te becijferen.

• Subjectieve gezondheid• Objectieve psychische gezondheid

• Naar opleiding en beroepsactief zijn, kunnen significante verschillen worden vastgesteld : hoger opgeleide Gentenaars kampen minder frequent met gezondheidsproblemen; dit geldt eveneens voor personen die over een betaalde job beschikken.

Ongelijkheid in gezondheid en gezondheidszorg

Ongelijkheid in gezondheid en gezondheidszorg

Huisvesting en wonenHuurders en eigenaars• Vlaams niveau:verschil in socio-economisch profiel tussen huurders

en eigenaars

• Deze verschillen vallen niet te berekenen op Gents niveau

• Keuze om sociale huisvestingsmarkt onder de loupe te nemen

Huisvesting en wonenSociale huur in Gent

Huurdersprofiel: 2007, studie “Huren in Gent” in postcode 9000:

• 27 % van de private huurders hoort bij de doelgroep voor het sociale huisvestingsbeleid

• Eén op tien private huurders effectief op een wachtlijst staat voor een sociale huurwoning

Huisvesting en wonenSociale huur in Gent

Bron:Stad Gent, Dienst Stedenbouw en Ruimtelijke Planning, 2008

Huisvesting en wonenSociale huur in Gent

Bron: Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen (VMSW)

Huisvesting en wonenTot slot: indicatorselectie

Huisvesting en wonenTot slot: indicatorselectie

Schuld • In Gent: 2 erkende organisaties voor schuldbemiddeling: het OCMW

en het CAW Visserij• Verschuiving merkbaar is van budgethulpverlening zonder schulden

naar schuldhulpverlening

Voedselbedeling • We zoomen in op 2 organisaties in het Gentse: Kras-diensten en

Huize Triest.• Kras:

• 01/01/2007 tot 31/08/2007: 20.261 keer voedselondersteuning (gegevens van 6 van de 13 Krasdiensten).

• 01/01/2008 – 31/08/2008: 23.241. • Toename van 14,7 %.

• Huize Triest: gelijkaardige stijging. • Sociaal restaurant, met maximumcapaciteit 60 personen per dag. • Werkjaar 09/2006 – 08/2007: gemiddeld 52 personen. • Werkjaar 09/2007 – 08/2008: gemiddeld 58 personen.

Slotbeschouwingen

1. Databeschikbaarheid

2. Verschillend tempo in data-ontsluiting

3. Twee groepen indicatoren:

▶ indicatoren die peilen naar bevolkingsgroepen met verhoogd risico op armoede

▶ indicatoren die bevolkingsgroepen vatten die daadwerkelijk met aspecten van armoede worden geconfronteerd

4. Neemt armoede in Gent toe of af?

De geselecteerde indicatoren in vogelvlucht

Slotbeschouwingen

4. Neemt armoede in Gent toe of af?

Vanuit het geheel van de hier voorgestelde indicatoren kan vastgesteld worden dat armoede in Gent toeneemt.

Hoewel het niet de scope van dit rapport is, zijn er cijferreeksen getoond die voor een aantal indicatoren eenzelfde verhaal brengen voor andere steden, wat in de richting wijst van een algemene stedelijke realiteit.

HET INDICATORENRAPPORTMet meer cijfers bouwen aan een beleid tegen armoede

Els De Vos Eric Dirikx

Joris Beaumon

Cel Armoedebestrijding

Gent in cijfers 2009: wijkmonitor

• De wijken maken het verschil!

– Bundeling van relevante statistische gegevens en indicatoren, gebundeld per wijk

– Gegroeid vanuit concrete nood (veel vragen om wijkcijfers te genereren; Gebiedsgerichte Werking – studenten - …)

– Grote verschillen tussen Gentse wijken:• Bevolkingsdichtheid voor Gent 1 519 inw/km² (31/12/2008)• Bevolkingsdichtheid in Sluizeken – Tolhuis – Ham: 8 306

inw/km²• Bevolkingsdichtheid in Kanaaldopen en –zone: 59 inw/km²

Cijfers

• Objectieve statistische gegevens op wijk- en sectorniveau met als doel opmaak van sociaal-demografisch en economisch profiel van de wijk

• Geen steekproef gegevens

• Op basis van databeschikbaarheid:– Op niveau van de sectoren (ADSEI) (bv. Fiscale inkomens,

gezondheidsindicatoren SEE2001)– Op individueel niveau; maar herleid naar sectoren (bv. Aantal

inwoners - werklozen – OCMW steuntrekkers…)

Structuur• Wijkmonitor:

– 25 fiches – één per wijk – met relevante gegevens, waar nodig voorzien van duiding

• Onderwerpen – Demografische gegevens (aantal inwoners, aantal

kotstudenten, verhuisbewegingen, natuurlijke groei, huishoudens…)

– Economische situatie inwoners (werkloosheidsgraad, langdurige werklozen, fiscale inkomens…)

– Ruimtelijke ordening (comfortniveau van de woning, aantal studentenkoten)

– Gezondheidsindicatoren• Uitgebreide lijst met bronnen en begrippen / definities

– Overzichtskaarten• Overzicht van alle wijken (sectoren) voor een indicator• Positionering van de wijk tegenover de andere wijken

11

25

8

19

12

23

24

5

14

1

4

16

20

9

21

2

22

6

1817

3

15

7

10

13

1 Binnenstad2 Sluizeken - Tolhuis - Ham3 Macharius - Heirnis4 Brugse Poort - Rooigem5 Watersportbaan - Ekkergem6 Elisabethbegijnhof - Papegaai7 Rabot - Blaisantvest8 Wondelgem9 Bloemekenswijk

10 Muide - Meulestede - Afrikalaan11 Kanaaldorpen en -zone12 Oostakker13 Dampoort14 Sint Amandsberg15 Moscou - Vogelhoek16 Gentbrugge17 Oud Gentbrugge18 Ledeberg19 Zwijnaarde20 Nieuw Gent - UZ21 Stationsbuurt Zuid22 Stationsbuurt Noord23 Sint Denijs Westrem24 Mariakerke25 Drongen

Sluizeken – Tolhuis – Ham:

• 1,25 km² (0,8% van Gent)

• Sectoren:– Briel– Ham– Tolhuis– Voormuide

Bebouwde oppervlakte of bebouwingsgraad=

Som bebouwde oppervlakte

Totale oppervlakte

Gent: 12,3%

Sluizeken – Tolhuis - Ham: 42% (3de dichtst bebouwde wijk)

Een hoog percentage wijst op een ‘dense’ wijk, met veel bebouwing.

LegendeBebouwde oppervlakte t.o.v. totale oppervlakte

0,0%-13,0%

13,1%-26,0%

26,1%-39,0%

39,1%-52,0%

52,1%-65,0%

Kadastrale gebouwen

Bron: Kadastrale gebouwen Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Se c to rn i ve a u

Bebouwde oppervlakte Gent 01/01/2007

Bevolkingsdichtheid=

Aantal inwoners gebied

Oppervlakte gebied

Gent: 1 519 inw/km²

Sluizeken – Tolhuis - Ham: 8 306 inw/km² (3de dichtst bevolkte wijk)

Dichtst bevolkte sector van Gent: Tolhuis (16 841 inw/km²)

LegendeAantal inwoners per km²

0 - 2500

2501- 5000

5001 - 7500

7501- 10000

10001 - 12500

12501 - 15000

15001 - 17500

Bron: Rijksregister, Dienst Bevolking Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Se c to re n e n w i j ke n

Bevolkingsdichtheid Gent 31/12/2008

0-9 jarigen als indicatie voor de aanwezigheid van jonge gezinnen in Gent.

Het aandeel 0-9-jarigen is het kleinst in het centrum van Gent.

Gent: 11%

Op wijkniveau schommelt dit tussen 6% en 15%

Sluizeken – Tolhuis - Ham: 13%

Legende

6,1% - 7,5%

7,6% - 9,0%

9,1% - 10,5%

10,6% - 12,0%

12,1% - 13,5%

13,6% - 15,0%

Bron: Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Percentage 0-9 jarigen, Gent 31/12/2008

Percentage 80-plussers

Gent: 5%

Op wijkniveau schommelt dit tussen 3% en 10%

Sluizeken – Tolhuis - Ham: 7%

Legende

2,1% - 4,0%

4,1% - 6,0%

6,1% - 8,0%

8,1% - 10,0%

Bron: Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Percentage 80-plussers, Gent 31/12/2008

Leeftijdspiramide 2008 Sluizeken - Tolhuis - Ham en Gent (per 10 000 inwoners)

1000 800 600 400 200 0 200 400 600 800 1000

0-4

10-14

20-24

30-34

40-44

50-54

60-64

70-74

80-84

90-94

100-104

vrouwen Sl - Tolh - Ham mannen Sl - Tolh - Ham vrouwen Gent mannen Gent

Het aandeel alleenstaanden t.o.v. het totaal aantal

huishoudens

• Gent: 44%

• Op wijkniveau schommelt dit tussen 22% en 65%.

• Sluizeken – Tolhuis - Ham: 51%

Legende

22% - 30%

31% - 39%

40% - 48%

49% - 57%

58% - 66%

Bron: Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Aandeel alleenstaanden, Gent 31/12/2008

Aa n de e l a l l e e n s t a an d e n o p t o ta a l a a n ta l g e z in n e n

Fiscaal inkomen of netto belastbaar inkomen per aangifte

Mediaan inkomen per aangifte

Gent: 14 416 €

Sluizeken – Tolhuis - Ham: 13 210 € (het op een na laagste mediaan inkomen)

Legende

12.400,01 € - 14.500,00 €

14.500,01 € - 16.600,00 €

16.600,01 € - 18.700,00 €

18.700,01 € - 20.900,00 €

20.900,01 € - 23.000,00 €

Bron: ADSEI Bewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Fiscale inkomens, aanslagjaar 2006 - inkomens 2005

M e d ia a n i n ko m e n

• Werkloosheidsgraad:Aantal niet-werkende werkzoekendenPotentieel actieve bevolking (18-64)

• Gent: 8%;schommelt op wijkniveau tussen 3% en 17%

• Sluizeken – Tolhuis – Ham: 15% (2de hoogste percentage)

• Langdurige werklozen (> 1 jaar): – Gent: 42,9%– Sluizeken – Tolhuis – Ham: 44,4%

Bron: VDAB; Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Werkloosheidsgraad, Gent 31/03/2009

Aa n ta l N W WZ o p p o te n t ie e l a c t i e ve b e vo l k i n g ( 1 8 -64 ja a r )

Legende

3,0% - 5,9%

6,0% - 8,9%

9,0% - 11,9%

12,0% - 14,9%

15,0% - 17,9%

• OCMW steuntrekkers: leefloon + levensminimum

• Gent: 19 steuntrekkers per 1000 inw

• Sluizeken – Tolhuis – Ham: 39 steuntrekkers per 1000 inw (4de plaats)

Legende

2,1 - 12,0

12,1 - 22,0

22,1 - 32,0

32,1 - 42,0

42,1 - 52,0

Bron: OCMW Gent; Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn iveau

OCMW Steuntrekkers, Gent 31/12/2008

Lee f loon en l evensmi n i mum

Aan ta l s teun t rekk ers pe r du i zend i nwone rs

Legende

0,1% - 5,0%

5,1% - 10,0%

10,1% - 15,0%

15,1% - 20,0%

20,1% - 25,0%

Bron: Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn iv e a u

Percentage niet-Belgen, Gent 31/12/2008

• Gent: 10%

• Sluizeken – Tolhuis – Ham: 23% (2de plaats)

• ECM: Etnisch Culturele Minderheden (ruimere definitie)

• Gent: 15%

• Sluizeken – Tolhuis – Ham: 38% (2de plaats)

Legende

1% - 5%

6% - 10%

11% - 15%

16% - 20%

21% - 25%

26% - 30%

31% - 35%

36% - 40%

41% - 45%

Bron: Rijksregister, Dienst Burgerzaken Stad GentBewerking door Data - Analyse & GIS

Wi j kn ive a u

Percentage ECM in Bevolkingsregister, Gent 31/12/2008

EC M: E tn i sch C u l tu re l e M in d e rh e d en

http://www.gent.be

Bestuur

Cijfers en Trends

Algemeen

Gent in cijfers 2009: Wijkmonitor

Demografie Sluizeken – Tolhuis - Ham

• Totaal bevolkingsaantal: 8 306 (31/12/2008)

• Bevolkingsevolutie (1999-2008): +12,8% (Gent: +7,1%)

Verhuisbewegingen Sluizeken – Tolhuis – Ham (1999-2006)

• Positief migratiesaldo: meer nieuwkomers dan uitwijkelingen• extern saldo positief:

Verhuisbewegingen over de gemeentegrenzen: er komen meer nieuwkomers van buiten Gent aan in deze wijk dan dat er mensen vanuit deze wijk naar een andere gemeente verhuizen

• intern saldo is negatief; Er vertrekken meer mensen vanuit de Sluizeken – Tolhuis - Ham naar andere Gentse wijke dan dat er mensen van elders uit Gent aankomen in deze wijk

• Verloop (aantal verhuisbewegingen per 1000 inw.):Sluizeken – Tolhuis – Ham kent een zeer groot verloop, 3de hoogste van alle Gentse wijken

Samenstelling huishoudens

Huishoudens Sluizeken – Tolhuis - Ham

Gent

Samenwonend/gehuwd zonder kind.

19,0% 25,9%

Samenwonend/gehuwd m kind.

22,7% 22,7%

Eenoudergezinnen 7,7% 7,8%

Alleenstaanden 50,7% 43,5%

Comfort van de woning (SEE 2001)

Comfort v.d. woning Sluizeken – Tolhuis - Ham

Gent

Groot comfort(middelm. comf. + keuken+telefoon/gsm + auto)

34,9% 42,5%

Middelmatig comfort(klein comfort + centr. verwarming)

24,3% 20,2%

Klein comfort(wc en badkamer)

34,0% 31,7%

Zonder comfort(geen wc en/of badkamer)

6,8% 5,7%

Autobezit per huishouden (SEE 2001)

Autobezit Sluizeken – Tolhuis - Ham

Gent

Zonder auto 45 % 31 %

1 auto 49 % 54%

2 auto’s 6 % 14%

3 of meer auto’s

1 % 1%

• Gezondheidsindicatoren per sector (SEE 2001)

– Als berekende maat aangeleverd; niet beschikbaar op wijkniveau, wel indiv. Sectoren

– Aandeel van de bevolking dat last heeft van een of meerdere chronische aandoeningen (% vd bevolking)

• Gent: 19%

• Briel 36%• Voormuide: 16%• Ham: 16%• Tolhuis: 19%

– Indicator subjectieve gezondheid (aandeel personen dat zich in minder goede gezondheid voelt)

• Gent: 0,99 (België: 1)

• Briel: 1,17• Voormuide: 1,15• Ham: 1,36• Tolhuis: 1,59

• Ouderenvoorzieningen en kinderopvang– Adressen waar ouderenvoorzieningen zijn

(Sluizeken – Tolhuis – Ham: 7 voorzieningen)

– Dekkingsgraad kinderopvang:

“Verhouding totale voorschoolse opvangcapaciteit

t.o.v. het aantal 0-2 jarigen”• Barcelonanorm: 33% (minimumnorm)• Sluizeken – Tolhuis - Ham: 54% (253 plaatsen) in 2009

(Gent: 40%)