En, heb je vandaag nog een goede vraag gesteld?

Onderzoek in school en professionalisering van docenten

Ditte LockhorstOnderzoeks- en adviesbureau Oberon(dlockhorst@oberon.eu)

Wouter SchenkeDa Vinci College(wsch@davinci-leiden.nl)

Workshop in kader van 5 jaar innovatie VO-raad, Oogstconferentie 6 april 2011

Onderzoek in de Expeditie

• Samenwerkingsverbanden tussen onderzoekers en scholen

• Scholen werken aan innovaties• Scholen selecteren de onderzoekers• Onderzoeksvraag van de school is

uitgangspunt• Docenten werken (mee) aan onderzoek• 16 scholen, 13 projecten, 4

onderzoeksinstituten

(Docent)onderzoek in school

• Onderzoeksblik• Onderzoeksmatige aanpak• Onderzoekscyclus• Onderzoek en verantwoording

Onderzoek =

Lerend vernieuwen/ontwikkelen

Van gebruik naar ontwikkeling

Knowledge for practice

Knowledge of practiceCochran-Smith & Lytle, 1999

Burton & Barlett, 2005, Coppola, 2007, Commissie Dijsselbloem, 2008

Praktijkonderzoek door docenten

Praktijkonderzoek

Praktijkonderzoek is onderzoek door professionals om het eigen handelen ende eigen onderwijspraktijk te verbeterenen een gezamenlijke kennisbasis te ontwikkelen.

(Harinck, 2006)

Onderzoek door docenten

Professionalisering van docenten

Onderzoekscultuur in de school

Rol docenten in Expeditie onderzoek

• Docent als zelfstandig onderzoeker

• Docent als onderzoekspartner van de externe onderzoeker

• Docent als gebruiker van onderzoeksliteratuur en –resultaten

• Docent als begeleider van onderzoek

• Docent als respondent in onderzoek

Docent als zelfstandig onderzoeker

• Onderzoek naar eigen praktijk of schoolbrede thema’s

• Onderzoek naar innovaties door collega’s ontworpen en uitgevoerd

Docent als onderzoekspartner

Gebruiker van literatuur en resultaten

Docent als begeleider van onderzoek

• Begeleider van profielwerkstukken

“Docenten realiseren zich dat onderzoek doen om specifieke expertise vraagt. Om hun leerlingen beter te kunnen begeleiden, vragen docenten om meer scholing op gebied van onderwijs.”

• Begeleider van Expeditie onderzoek uitgevoerd door leerlingen

Docent als respondent

• Meewerken aan onderzoek wordt als tijdrovend ervaren

• Maar bevraagd worden kan leiden tot reflectie op de eigen praktijk

“Nu je het zo vraagt, realiseer ik me dat ik het eigenlijk aan onze alumni zou moeten vragen. Ik ga toch eens kijken wat de mogelijkheden daartoe zijn”

[gesprek over de opbrengsten van ontwerp van onderwijs en of leerlingen deze opbrengsten meenemen in de vervolgopleiding]

Effecten op professionalisering

• Systematische blik op de eigen handelingspraktijk– Wat willen we?– Waarom willen we het?– Doen we het dan goed?

• Ontwikkeling van onderzoeksvaardigheden• Structurele plaats voor onderzoek in de school

– Wat is het probleem?– Wat willen we bereiken met de innovatie?– Wanneer weten we of we onze doelen hebben

bereikt?– Weten we zeker dat dit de beste manier is om

onze doelen te behalen?

Effect op schoolcultuur

• Minder gerapporteerd• Voorzichtige overgang van ‘doe’ naar ‘denk’

cultuur– Kritischer houding ten aanzien van

innovaties– Grotere betrokkenheid van docenten en

leerlingen bij innovaties• Systematisch volgen van vernieuwing

verhoogt kwaliteit en duurzaamheid• Van discussie naar dialoog

Conclusie: docent onderzoek

• het door docenten als interessante taak wordt ervaren;

• het leidt tot reflectie op eigen onderwijs;• het leidt tot verandering/verbetering in de klas of op

school;• docenten een onderzoekende houding ontwikkelen;• docenten onderzoeksvaardigheden ontwikkelen;• er een onderzoekscultuur ontstaat van doen naar

meer denken; • het doorwerkt in onderzoek door leerlingen.

Belemmeringen

• Het kost tijd en inspanning

• Onderwijs en onderzoek kennen verschillend ritme

• Geen ondersteuning management

• Isolement

• Onderzoeksexpertise

• Beperkte context

Condities

• Ondersteuning vanuit management– Tijd– Positionering– Motivatie

• Dialoog

• Samenwerking met externe onderzoekers

• Aansluiten bij vragen uit onderwijspraktijk in kortlopend onderzoek

• Onderzoekscompetenties als onderdeel van de functie

Da Vinci College - intro

Middelbare school in Leiden• vmbo-havo-vwo• 1100 leerlingen, 130 medewerkers

Expeditie Durven Doelen Doen

Visie en kaders bij de start van het project:

Talentontwikkeling in een Transparante school– Open gemeenschap– Betekenisvol leren– Haal het beste uit jezelf– Projecten door docenten opgestart– Projecten door docenten onderzocht

Expeditie Durven Delen Doen

Expeditie Durven Delen Doen

Voorbeeld project Peer Support• Door docent opgestart• Door docentonderzoeker onderzocht

Wat houdt het in?• Leerlingen ondersteunen brugklassers, bijv.

wegwijs maken op school• Leerlingen ondersteunen

onderbouwleerlingen bij vakken• Cursusmiddagen door docent gegeven

Peer Support

Condities

• Onderzoeksteam met – Docentonderzoekers– Coördinator onderzoek– Externe onderzoeker

• Visie op onderzoek: creëren onderzoekscultuur

• Workshops docenten en studenten• Werken met een onderzoekscyclus • Lerend vernieuwen leidt tot vernieuwend leren

Onderzoek de school in

Rolverdeling

Schoolleider

Coördinator onderzoek

Extern onderzoeker

Docentonderzoekers

Onderzoek – rollen

Schoolleider• Zorgen voor randvoorwaarden, zoals tijd en

ruimte• Aandacht geven

Externe onderzoeker• Vragen stellen als buitenstaander• Onderzoekskennis en –vaardigheden

Onderzoek – rollen

Coördinator onderzoek• Aanspreekpunt• Meerwaarde laten zien van onderzoek

Docentonderzoeker• Uitvoeren onderzoek onder begeleiding• Onderzoekende houding

Onderzoek

Citaat docentonderzoeker:

“Weet je wat het fijne is van onderzoek: je hebt resultaten op papier staan. Je trekt een innovatie daarmee uit de discussie van welles-nietes-meningen en geeft het bestaansrecht. Je kunt er met elkaar over discussiëren op basis van argumenten uit onderzoek.”

Proviand op een placemat

Welke toepassingen van docent onderzoek zie je in school?

Hoe zou je dat vormgeven?

Welke randvoorwaarden vraagt dat?

§ Opsomming § Opsomming § Opsomming

Debat

• Moet je altijd onderzoek in je school willen?

• Docent = onderzoeker?