Hanneke van den Ancker

Veldsituaties in Beeld Vragen over duurzaam omgaan met de bodem

studiedag Bodem in NatuurontwikkelingNBV, KTFG en Geoheritage NL, 24 november 2005

Geoheritage NLvelddiscussies, inhoudelijke ondersteuning actiegroepen Werkgroep Aardkundige Waarden praktische activiteiten met vrijwilligers zoals excursies, tentoonstellingen, EU bijdragesinds 1997 Platform Aardkundige Waarden = vergadering/netwerk waarin ruim 30 organisaties participerenvanaf 2003 in een internationaal netwerk als Geoheritage NL nieuw in 2005 adviescommissiemaatschappelijke / kennis organisatie klankbord voor beleid van de overheid, 1998 Aarhus UN Conventie, on access to information, public participation in decision_making and access to Justice in environmental matters

WWW.GEOHERITAGE.NL

Stichting Geomorfologie & Landschap

werk voor Geoheritage NL

adviezen stuifzandherstel, - reconstructie en -beleid

adviezen en onderzoek (natuur)beheer, inrichting, reconstructie inventarisatie en monitoring toeristische producten beleid

Theorie Aardkunde en Natuur

Handboek Natuurdoeltypen, beheer 2001, Bal, Beije, Fellinger, Haveman, van Opstal, van Zadelhoffnatuurdoeltypen = taal voor het definiëren van natuurkwaliteit, basis EHSabiotische randvoorwaardenfysisch geografische regio’sper natuurdoeltype:

bodemtypewaterherkomst aardkundig waardevolle elementen

plantengemeenschappen als associaties fauna gemeenschappen doelsoorten

Handboek Natuurontwikkeling Ger Londo1997 als deel 6 reeks Bos- en Natuurbeheer in Nederland gaat uit van een hiërarchische benadering van natuurontwikkeling (Bakker, Klijn & van Zadelhoff, 1981)

Handboek Natuurontwikkeling 2veel aandacht voor beschrijvingen van abiotische systemenreferentiebeelden

concrete ingrepen zelf landschap maakbaarbodems afgegravenmaten voor poelenaanbrengen reliëf en flauwe gradiënten

Het veld

Oerbekkebron met steile wanden Europees Middelgebergte een lid adviescommissie wilde bodem weggraven vanwege gras dat op verrijking zou duidenwateranalysen gevengeen aanwijzingvoor eutrofiering

als nauwelijks beïnvloed bodem systeem voor NL bijzonder en zeldzaam volgens de beheerder genoeg vanwrs. bodem volgens Bakker & Schelling classificeren ‘broekeerdgrond’niet zeer bijzonder

Meer aandacht voor de bodem als ‘bodem systeem’

terug naar de bron van de bodemkunde

citaat uit de Soil Taxonomy

“Soils were conceived by the Russian school to be independent natural bodies, each with a unique morphology resulting from a unique combination of climate, living matter, earthy parent materials, relief and age of landform.”

De Soil Taxomony merkt op dat dit in 1870 een revolutionair concept was

Jenny f (climate, organisms, relief, parent material, time, man) USA – regionale aanpak van bodembeschrijving

CSIRO landbeschrijving en planning

landvormgeologiebodemvegetatielandgebruik

landschapsecologische karteringen ontwikkeld o.l.v. Vink, UvA ook als hulpmiddel om rol geomorfologie, geologie en bodem te verduidelijken

Oerbekke 2

naast gelegen perceel in graslandtotaal andere helling eeuwenlange colluviale processenbodem uit lage deelelzenbroekbos

Oerbekke 3

het daar weer aan grenzende perceel heeft een flauwere helling

de beek is er als spreng in een bossingel ingekaderd

AARDKUNDIG ADVIESde drie percelen vormen samen een prachtige combinatie van de effecten van beheer op de wording van het landschapze lijken eeuwen lang op dezelfde wijze te zijn beheerd het is schitterende locatie voor educatiebreng de geschiedenis beter in beeld en laten we hier voorlopig niets weggraven (en elders elzenbos ontwikkelen)

Differentiatie in duinvaaggronden

de initiële stadia van bodemvorming maken stuifzandgebieden ecologisch interessant helling met watererosiehelling met winderosie helling met staperosie enz.

processen en dynamiek en schaal variëren per gebiedgestuurd door terreinvormen, voorraden, materiaal, kracht wind, betreding e.a.

Steilwand met wespenhet resultaat van een combinatie processen die zich niet geheel laat sturen

Heide restant De Krim met podzolklein restant van het oorspronkelijke, zeer uitgestrekt vochtig heidelandschapin de omgeving staat het grondwaterpeil inmiddels op 1 m onder mvde vergrassing met Molinia wordt er bestreden middels plaggener is zo diep geplagd dat de A, E en soms zelfs de B zijn verdwenen

VRAGENwat betekent dit voor de heide en toekomstig heidebeheer ? is heide nu nog wel de semi-natuurlijke vegetatie ?behoort het behoud van de natuurlijke bodem en bodemecologie ook niet tot de doelstelling van een natuurgebied ?temeer daar in deze regio nog zeer weinig intacte podzolen en ook intact dekzand reliëf voorkomen? (stepping stones)

Oude wegsysteem op Weerterheide

Zwijndrechtse Waard

aanleg van een vochtig natuurgebied op de oeverwal daartoe wordt er in de oeverwal een netwerk van sluisjes en sloten gemaaktde sluisjes dienen om het water op te zettenop de lager gelegen komgrond komt er een speelweide en droge natuur

Vragendenkt u dat de natte natuur op de oeverwal te realiseren zal zijn ?zal de speelweide zowel in natte en droge perioden geen problemen geven?hoe beoordeelt u dit project in het kader van duurzaam bodembeleid?

Kleine Geldersche Waardtot voor kort geomorfologisch gaaf eiland Oude IJsselgebiedgebied onder gras dus ook de bodemontwikkeling zal nog vrij origineel zijnrichels en geulen van 2 - 3 m hoogteverschilondergrond van zand afgedekt met een kleidek dat het reliëf volgtin het kleidek liggen resten van een kampement uit Spaanse tijdvoorstel natuurontwikkeling tot zandnatuuromdat de Maas van nature een zandrivier is financiering m.b.v. kleiwinning

uniek en gaafzijn de zandrichels stabiel ?elders te creëren

luchtfoto versus animatie we moeten dus als aardkundige ook dergelijke beelden gaan maken technisch zijn er meer dan voldoende middelen maar waar halen we budget en formatie vandaan?

Een gemeente

bekalking van natuurlijke graslanden op zure bodemsin een kleine restant van het oorspronkelijke ‘heidelandschap’ heeft men een grote poel aangelegd

aanleg van een stelsel bochtige parallelle waterkanalen in een keileemplateau vrijwel bovenop op de waterscheiding in het kader in waterretentie

VRAGENzou het in het laatste geval niet logischer en veel effectiever zijn om te werken met het natuurlijk systeem en in de lage terreindelen opnieuw drassige ‘veen’gebieden te ontwikkelen ? en zou het niet aardiger hier dan maar een echte tuin / park van te maken?

Weggraven bodemprofiel

arme natuur herstellen22% van de bodems in natuurgebieden in Drenthe potentie op de nominatie om te worden vergraven in het kader van het herstel van natuurwaardener is geen enkele vorm van registratie van de ingrepen bij gemeente of provincie en waarschijnlijk ook nauwelijks bij de terreineigenaarvoor veel natuurontwikkelingsprojecten is ook geen andere toestemming nodig dan van LNV

VRAGENhoe natuurlijk is kale zand natuur in deze habitats eigenlijk ?hoe lang duurt het voor de bodem hier weer hersteld is ?hoever wordt het bodemprofiel richting begin Holoceen teruggezet ?en zou het ontwikkelen van gerichte uitmijn technieken op middenlange termijn niet meer natuurwinst opleveren?

Natuurgebied Echtenaanleg van natte natuurontwikkeling slenk in gaaf natuurgebied met veel natuurlijke differentiatie dekzand, stuifzand, venige overgangszone, vennenwaar al vochtige delen voorkomen

VRAAG:moeten we deze ingrepen willen in aardkundig gave natuurgebieden ?

Texel Natuurontwikkeling

Proto Sluftervoormalige onderdeel van de Slufterafwatering omgekeerd reliëf oud geulen nog aanwezigschijngrondwaterspiegelklein duincomplexzoutminnende flora elementen

Duinen

volgens aardkundig onderzoek zijn de Jonge Duinen bij Egmond ontstaan tussen 900 – 1500sommige terreinbeheerders stellen zich op het standpunt dat de duinen tot begin 20ste eeuw hebben gestoven en pas toen door de mens zijn vastgelegdze zien het daarom als natuurherstel om de parabolen opnieuw in verstuiving te brengen17de – 19de eeuw landbouw in duinvalleien

Schilderijen van Jacob van Ruisdael

thermoluminiscentie en bodemonderzoek zouden antwoord kunnen gevenlaten we dus eerst eens aanvullend onderzoek uitvoeren naar het ontstaan van het duinlandschap voordat we grootschalig gaan starten met ingrijpen

VRAAG

maar waar moet het budget voor dergelijk onderzoek vandaan komen?

Dekzandopduiking in veennatuurgebieddekzandkop met podzolverzoek advies tot stuifzandherstel en verschralen

Geen foto van dit gebied beschikbaar

Colluviaal dek op stuwwalafzettingenAardkundig Monument breed droog dal in stuwwalverschillen in gestuwde lagenuniform beheer droogtegevoelig gewasbeleefbaar voor publieknu naar heide het perceel zelf is gevlakteen bouwvoor 40 cmcolluviaal dek in centrum 80 cm zeer erosiegevoelig materiaal

VRAAGwat vindt u wel of niet het colluviale dek verwijderen?

Esdekken

cultuurhistorische bodeminternationaal bijzondere bodemvariantenlelieteelt, hoogste erosiecijfers van Europa

Vragen: hoeveel esdekken zijn er al afgegraven ? hoeveel esdekken overbouwd ? hoeveel provincies hebben serieus beleid? hoe veranderen deze gronden door moderne landbouwmethoden?

vergraven van de Zuiderzeekust tussen Harderwijk en Elburg

vele projecten ´hermeandering´Ruimte voor Rijntakkenverdwijnen van hoogveenrestanten, veenbodems in beekdalen en veenweideproblematiekvele nieuwe natte natuur

WensenInrichting duurzaam omgaan met het bodem systeem

inzet van aardkundige kennis in planning, ontwerp en ook toetsing natuurontwikkeling die veel meer gebruik maakt van de historische ontwikkeling van het landschap ontwerpen laten aansluiten bij lokale aardkundige patronen en processenreconstructie van landschapselementen van voor de ruilverkaveling

Wetenschapselectie natuurlijke bodem systemen aanwijzen als vanuit natuurwetenschappelijk oogpunt te beschermen meer inzicht in de rol van de bodem in de ontwikkeling van vegetatiemeer kennis over bodemecologie zelf bij advisering over natuurontwikkelingmeer differentiatie in vaaggronden voor natuurbeheerdoeleindenconcept van de bodem als bodem systeem verder ontwikkelen

En tot slot wil ik u vragenkunt u zich in deze wensen vinden ?

met vrijwel elke poel, laagte of heuvel verhoog je de biodiversiteit, moet biodiversiteit daarom niet meer gekoppeld worden met een specifiek habitat?

zou het ontwikkelen van methoden van gericht uitmijnen van voedingsstoffen uit de bodem in veel gevallen op termijn gezien niet de voorkeur verdienen ?

hoe ver zouden we moeten gaan met het verbouwen of toevoegen van post-moderne elementen aan historische natuur/landschappen?