Gedrag in organisaties. De basis1

GUIDO VALKENEERS

GEDRAG IN ORGANISATIESHOOFDSTUK XI

2Gedrag in organisaties. De basis

Na de studie van dit hoofdstuk ben jein staat:- te bespreken hoe de organisatie beschreven kan worden als een transformatieproces;- het verband aan te geven tussen de mate van arbeidsdeling en efficiëntie; - de begrippen eenheid van gezag en span of control toe te lichten; - een bespreking te geven van enkele principes van afdelingsvorming; - aan te geven op welke wijze een matrixstructuur functioneert

DOELSTELLINGEN I

3Gedrag in organisaties. De basis

Na de studie van dit hoofdstuk ben je in staat:- te bespreken weke vier organisatieregimes er zijn en een korte toelichting hierbij te geven; - aan te geven hoe de grootte van de organisatie een impact heeft op de ideale structuur; - te bespreken hoe de omgeving een impact heeft op de ideale structuur;

DOELSTELLINGEN II

4Gedrag in organisaties. De basis

Na de studie van dit hoofdstuk ben je in staat: - aan te geven hoe de strategie van deorganisatie een impact heeft op de ideale structuur; - aan te geven wat de betekenis van de stelling ‘law of requisite variety’ voor de organisatieleer.

DOELSTELLINGEN III

5Gedrag in organisaties. De basis

11. WAT IS ORGANISATIESTRUCTUUR?

6Gedrag in organisaties. De basis

11.1 In het transformatieproces wordt de input omgezet in een output. De organisatiestructuur geeft aan hoe het werk verdeeld en weer samengevoegd wordt.

11.2 Elementen van structuur:arbeidsdelingafdelingsvorminghiërarchische aspecten

gezagsrelatiesspan of control

11.1 DE ORGANISATIESTRUCTUUR

7Gedrag in organisaties. De basis

Arbeidsdeling en specialisatie heeft tal van voordelen, maar… De nood aan coördinatie stijgt exponentieel in functie van de mate van arbeidsdeling. Een te sterke mate van arbeidsdeling levert psychologische problemen op: stress,…Vandaar de samenhang tussen arbeidsdeling en productiviteit als volgt kan beschreven worden.

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

8Gedrag in organisaties. De basis

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

9Gedrag in organisaties. De basis

11.2.2 Afdelingsvormingmedewerkers dienen gegroepeerd te worden in afdelingen. Dit kan op basis van - functionele afdelingsvorming- op productgebaseerde afdelingsvorming- een geografische afdelingsvorming- een marktgestuurde indeling- een op basis van de fase in het proces.

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

10Gedrag in organisaties. De basis

Organogram geeft grafisch de structuur weerEen functionele indeling

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

CEO

Research en development

Hoofd productie

Productiehal A

Productiehal B

Productiehal C

Hoofd verkoop

11Gedrag in organisaties. De basis

Een op product gebaseerde indeling

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

Algemeen directeur

Product A Product B Product C Product D

12Gedrag in organisaties. De basis

Een geografische afdelingsvorming

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCUUR

CEO

Regio Noord

Regio Zuid

Regio Midden

13Gedrag in organisaties. De basis

Marktgeoriënteerde afdelingsvorming

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

Algemeen directeur

Individuele adviesvragende Advies aan bedrijven Advies aan

overheidsinstellingen

Scholen Overigen

14Gedrag in organisaties. De basis

Indeling op basis van fase in het procesVooral in de autoassemblage autonome werkgroepen krijgen de verantwoordelijkheid van een gedeelte van het montage proces

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

Silke de teamcoach bij Volvo Trucks in Gent

15Gedrag in organisaties. De basis

Een matrix structuur

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

16Gedrag in organisaties. De basis

Voorgestelde typen zijn ideaaltypen… dus komen in de werkelijkheid in zuivere vorm weinig voor. Doorgaans, zeker in grote organisaties is de structuur een mengvorm van de voorgestelde typen. Bijvoorbeeld Philips: georganiseerd per product, maar in elk van deze afdelingen ontstaan op basis van andere principes afdelingsvormingen.

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

17Gedrag in organisaties. De basis

11.2.3 Hiërarchische aspecten van de structuurIn organogram staat aangeduid wie verantwoordelijk is voor nemen van beslissingen en coördinatie van de activiteiten

Hiërarchische lijn versus staffuncties

In welke mate kunnen de lagere echelons beslissingen nemen? Mate van decentralisatieCentralisatie versus decentralisatie

Principe eenheid van gezag: elke medewerkers heeft slechts één chef.

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

18Gedrag in organisaties. De basis

Span of control of gezagsbereikAan hoeveel mensen geeft een leidinggevende leiding? Vraag heeft invloed op aantal niveaus in de organisatie.

Wat is het optimale gezagsbereik?Vroeger: zes personenThans: is afhankelijk van tal van factorenDoor downsizing minder niveaus en vergroting

van span of controlNaast gezagslijnen dienen we de staf te plaatsen.

11.2 ELEMENTEN VAN STRUCTUUR

19Gedrag in organisaties. De basis

Organisatieregimes bestaan uit structuur en bijbehorende cultuur. Vier typen: - pioniersregime/eenvoudige structuur- bureaucratische regime- flexibel regime- het netwerk regime

11.3 TYPOLOGIE VAN REGIMES

20Gedrag in organisaties. De basis

Het pioniersregime- komt vaak voor in jonge, kleine organisaties- sterke oriëntatie op de omgeving- weinig of geen structuur - medewerkers doen wat de baas zegt

- sterkte is de wendbaarheid- zwakte: als de baas weg valt, wat gebeurt er dan?- bijvoorbeeld: klein restaurant.

11.3 TYPOLOGIE VAN REGIMES

21Gedrag in organisaties. De basis

Het bureaucratische regimevergaande arbeidsdelingstandaardisering van takenhiërarchische structuur toont gezagslijnencentralisering van besluitvormingmensbeeld: mensen volgen de regels/procedures. organisatie is een gesloten systeemvoordelen? problemen?

11.3 TYPOLOGIE VAN REGIMES

M. Weber

22Gedrag in organisaties. De basis

Het flexibel regimesnel wijzigende omstandigheden vormen een probleem voor bureaucratisch systeemBesluitvorming komt meer decentraal tot stand, bij resultaat verantwoordelijke eenheden. Downsizing, waardoor empowerment van de werkvloer tot stand komt. Flexibiliteit kan ook te groot worden (Kuipers et al., 2010). Wat denk je over Semco?

11.3 TYPOLOGIE VAN REGIMES

23Gedrag in organisaties. De basis

Hyperflexibel netwerkregimeproducten worden in kleine hoeveelheden gemaaktteams veranderen vaak van samenstellingweinig regels/procedures wel zelfsturing en zelfontplooiingmedewerkers zijn ondernemers die voor de klant werkenenkele kernmedewerkers en verder: freelancers grenzen van de organisatie vervagenin de limiet: virtuele organisatie.

11.3 TYPOLOGIE VAN REGIMES

24Gedrag in organisaties. De basis

Optimale regime is afhankelijk van: - grootte van de organisatieals de grootte toeneemt, ontstaat roep tot centralisatie en standaardisatie- strategie van de organisatiemassaproduct? of niche product? - de omgevingstabiele omgeving? sterk wijzigende omstandigheden?

11.4 WELK REGIME IS OPTIMAAL?

25Gedrag in organisaties. De basis

Regime dient aangepast te worden aan de omgeving. Flexibiliteit dient afgestemd te worden op de onzekerheid van de omgeving‘Law of requisite variety’ (Kuipers et al., 2010).

Jan Kriekels van Jaga Diepenbeek

11.4 WELK REGIME IS OPTIMAAL?

Gedrag in organisaties. De basis26

GUIDO VALKENEERS

GEDRAG IN ORGANISATIESHOOFDSTUK XI