INFOMOMENT KWB GSM-ACTIE 13 – 23 oktober 2014

20u00 Verwelkoming en inleiding

gsm-actie: wat?

Enkele praktische zaken

20u10 De Grondstoffenproblematiek

Catapa vzw

20u50 Pauze

21u00 Recycleren: hoe & waarom?

Recupel

21u40 Einde

INFOMOMENT KWB GSM-ACTIE 13 – 23 oktober 2014

Gsm-actie

• Van 24 november tot 7 december

• 180 kwb-afdelingen

• 350 inzamelboxen

Praktisch voor deelnemende afdelingen

• folders ook op www.kwb.be/gsmactie

• Eventueel nog plaatsen doorgeven

• Ophaalpunt en contactgegevens

doorgeven tegen 28 november

gsmactie@kwb.be

De grondstoffenproblematiek

kwb gsm-inzamelactie

Charlotte Christiaens Sarah Teppema

Waar denk jij aan bij het horen van het woord grondstoffen?

Aaah ….Wij dachten eerder

aan dit….

7

Geen inspraak in toekenning mijnbouwconcessies

Mijnen dragen niet bij aan lokale economische

ontwikkeling

Mijnindustrie vormt bedreiging voor milieu &

landbouw: vervuiling waterbronnen, verwoesting

ecosystemen

Mijnactiviteit ondermijnt cultuur, lokale

gemeenschap

Mijnbouw vergroot kloof tussen arm & rijk

Argumenten lokale bevolking?

1. De mijnbouwproblematiek

2. Impact van mijnbouw: Case Peru en Europa

3. Mogelijke oplossingen

4. Wat doet CATAPA?

5. Conclusie

Inhoudstafel

goud:eerlijk? Campagnefilm

Mijnbouwboom: Export van metalen

Bron : www.worldmapper.org

Bron : www.worldmapper.org

Mijnbouwboom: Import van metalen

Het Amazonegebied - een tweede kolonisering

Enorme

winstmarges in

mijnbouwsector

• Mijnbouw = het onttrekken van stoffen (mineralen, delfstoffen) aan de bodem

• Verschillende manieren ervoor

Wat is mijnbouw?

SCHACHTENBOUW

AANBOREN

ILLEGALE MODERNE ALLUVIALE MIJNBOUW

OPEN PIT MIJNBOUW

Diamantmijn, Rusland

Laaggradig goud:

gouderts met minder dan 2 gram goud per ton erts

Hooggradig goud:

gouderts vanaf 6 gram goud per ton erts

Open Pit Mijnbouw

Ontginningsproces

Ertsen opgraven: superpit Heap leaching: cyanide bindt zich met goud in erts Gebruik kwik en cyanide: cyanidemeren – kleilaag niet dik genoeg – dammen breken

Open Pit mijnbouw Cerro de Pasco, Peru

Vervuiling: cyanide en kwik

Zuurstof + water + Bacteriën: Sulfiden Zwavelzuur

Proces gaat door na sluiting van de mijn

Zure Drainage

FeS2 + 15/4 O2 + 7/2 H2O => Fe(OH)3 + 2 HSO42- + 4H+ + energie

Vervuiling: zware metalen

Krater die volloopt constant leegpompen grondwaterpijl zakt Lege reservoirs + meren

Waterproblematiek

Neutralisatie van zware metalen door er o.a. kalk bij te voegen: ongeschikt voor consumptie

Zware metalen in vee

Ontgonnen erts: 1.023 ton

Mijnafval: 2.272 ton

Waterverbruik: 2.300.546 l

Broeikasgasuitstoot: 23 ton CO2

Kwikproductie: 358 gram

Kwikemissie: 27 gram

Arseenemissie: 22 gram

Cyanideverbruik: 238 kg

Bron: GMFS 2010

De Echte prijs van 1 kilo goud

1. De mijnbouwproblematiek

2. Impact van mijnbouw: Case Peru en Europa

3. Mogelijke oplossingen

4. Wat doet CATAPA?

5. Conclusie

Inhoudstafel

Impact is ook indirect

Milieuschade zoals water- en

bodemvervuiling

Gedwongen verhuizen

Slechte arbeidsomstandigheden

Militaire repressies

Zware metalen in bloed van de omwonenden veroorzaken ziektes

Psychische impact

Impact van mijnbouw

Lokale bevolking:

Geen inspraak in toekenning mijnbouwconcessies

Geen bijdrage aan lokale economische ontwikkeling

Bedreiging voor milieu & landbouw: vervuiling waterbronnen, verstoring ecosystemen

Ondermijning cultuur lokale gemeenschap

Kloof tussen arm & rijk vergroot

Geen duurzame ontwikkeling

Regering:

Economische groei en inkomen in staatshuishouden

Ontwikkeling door extractivisme

Conflicten

Proyecto

Galeno

Proyecto

Minas

Conga

Ciudad

de

Cajamarca

Proyecto

Yanacocha oeste

CAJAMARCA: MIJNBOUW EN

WATER

Aguas a

Cajamarca

Proyecto

Carachugo

II

Presa Chonta

Planta El Milagro

Proyecto

Marsa

Proyecto

Michiquillay

Aguas a

Sendamal

(Sorochuco

y Huasmin)

Yanacocha

Baños del

Inca

Sociaal-ecologische conflicten in Peru

• Stijging van aantal+ intensiteit sociale conflicten

• 2006 - september 2011: 195 doden, 2.312 gewonden.

• Gebrekkige burgerparticipatie

• Samenwerking politie + mijnbedrijven: onderdrukking van protesten

• Repressieve wet “ License to

kill” creërt sfeer van angst

38

Geweld, Mensenrechtenschending

Slechte mileueffectrapportages

Betrekken geen burgers

Landverdrijvingen

Ontbossing en milieuvernielingen

Wetten gemaakt voor mining companies

(Militaire) repressie van sociaal protest

Omkopen van mensen

Corruptie

Noord- Zuid dimensie ? Nee, globale problematiek

Mijnbouw in de EU

Concessies in Roemenië

Goudmijn in Skouries Griekenland

Goudmijnbouw in Spanje, Salave

1. De mijnbouwproblematiek

2. Impact van mijnbouw: Case Peru en Europa

3. Mogelijke oplossingen

4. Wat doet CATAPA?

5. Conclusie

Inhoudstafel

Minder consumptie

• inleveren

Recyclage

• Cradle to cradle / circulaire economie

• Ecodesign

• Urban mining = kwb-actie

• Upcycling

Multi-stakeholder initiatieven

• Fairtrade en verantwoorde productie-en consumptieketens

Mogelijke oplossingen

Case goud: Minder goudconsumptie

Concentratie

Mijnbouw: 3-7 gram goud per ton erts

Urban Mining: 340 gram goud in ton schroot

Recyclage

Fairtrade en verantwoord ketenbeheer

Betere arbeidsomstandigheden Ecologisch verantwoord

• Bedacht door de Nederlander Bas van Abel

• Doel: eerlijkere prijzen, grondstoffen en arbeidsomstandigheden in de telecomsector afdwingen door eigen smartphones te maken

• Moet een symbool zijn voor het begin van een grootse verandering die de technologische industrie moet openbreken.

De Fairphone

• Gebruik van conflictvrije metalen: tin + tantalum

• Arbeid onder de juiste omstandigheden

• Slim design, onderdelen vervangbaar

• Duidelijke deals

• Inzet op hergebruik en recycling

Waarom is de Fairphone ‘fair’?

• FairPhone is nog niet helemaal fair, maar het is een stap in de goede richting.

• Reeds verspreid over alle Europese landen, niet daarbuiten

Conclusie Fairphone

Wat doet CATAPA ?

Ondersteuning partners in het Zuiden

COMMUNICATIE + Sensibilisering in

het Noorden

Nood aan verandering

Mijnbouw, waar ook ter wereld, veroorzaakt ernstige negatieve gevolgen voor fauna en flora én voor de lokale gemeenschappen

Bindende wetgeving

Verbod op financiële onverantwoorde investeringen

Conclusie

Goedkope bonbons…

…vervuiling gaat door

…geen investeringen in minder vervuildende technieken

Gebruik geen conflictmetalen- en mineralen

Consuminderen - recycleren goud

Breng je e-waste naar recyclagepunten

Breng je oude gsm’s naar de kwb-inzamelboxen

Petities vaak toch nuttig

Vraag je bankier naar zijn investeringen

Beleg niet in mijnbouw

Word vrijwilliger of lid via www.catapa.be

Wat kan jij doen?

VRAGEN ?

www.catapa.be www.goudeerlijk.be Facebook/catapa - Twitter: CATAPA_Belgica PUTUMAYO: www.putumayo.be

CATAPA Charlotte.christiaens@catapa.be Sarah.teppema@catapa.be Ramona.langanki@catapa.be Maria Hendrikaplein 5bus 401 | 9000 Gent 0032474100643

Contact

INFOMOMENT KWB GSM-ACTIE 13 – 23 oktober 2014

20u00 Verwelkoming en inleiding

gsm-actie: wat?

Enkele praktische zaken

20u10 De Grondstoffenproblematiek

Catapa vzw

20u50 Pauze

21u00 Recycleren: hoe & waarom?

Recupel

21u40 Einde

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Afgedankte GSM = AEEA

Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparaten

Gevaarlijk afval !!! (cfr. classificatie door Openbare Vlaamse Afvalstoffen Maatschappij)

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Gevaarlijk voor het milieu & je gezondheid

Bevat onderdeel Wist je dat ?

Cadmium batterij 1 batterij kan tot 600.000 l. water vergiftigen

Kwik scherm kan je hersenen en zenuwstelsel aantasten

Lood solderingen kan je immuunsysteem beschadigen

Vlamvertragers printed circuit boards is kankerverwekkend

Beryllium veroorzaakt longproblemen

PVC (chloor) via verbranding komen dioxines in de lucht

Gevaarlijk voor je persoonlijke integriteit

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Afgedankte GSM = AEEA

Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparaten

Belangrijke bron van nieuwe grondstoffen Urban Mining

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Urban Mining = Herwinnen van grondstoffen uit bestaande producten

= Vermijden behoefte opnieuw aan moeder aarde te onttrekken

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Hoboken huisvest

WERELDleider

in recyclage van edele metalen

GSM’s bevatten meer dan 20 verschillende soorten

edele en uiterst zeldzame metalen:

Goud Palladium

Zilver Rhodium

Platina Indium

Koper Ruthenium

Tantalium

Voor onze kinderen & kleinkinderen voorkomen dat de voorraad op aarde uitgeput geraakt

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Wist je dat…

1 Ton GSM’s (6 à 10.000 st.) = 340 gram goud

1 Ton Gouderts = 5 gram goud

produceert 15 Ton toxisch afval

vergt 30.000 l. water

produceeert 50 Ton CO2 uitstoot

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Afgedankte GSM = AEEA

Afgedankte Elektrische en Elektronische Apparaten

Conflictmineralen vormen bedreiging voor de Wereldvrede / Mensenrechten

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Tantalium = essentiële grondstof in kleine electrolytische condensatoren

wordt gewonnen uit Tantaliet,

dat voorkomt in Coltan.

Coltan is een zeldzaam erts dat vooral in Afrika (Kivu – Oost Congo) gewonnen wordt

Handel in coltan = oorzaak van rebellenoorlog in Kivu met +5 miljoen doden

In de open coltan-mijnen in Kivu werken kinderen,

onder toezicht van gewapende mannen,

waar ze het radioactieve mineraal

met de blote hand ontginnen !

(andere voorbeelden: Tin (Indonesië), …

Inleiding Waarom afgedankte GSM’s inzamelen ?

Tantalium = essentiële grondstof in kleine electrolytische condensatoren

wordt gewonnen uit Tantaliet,

dat voorkomt in Coltan.

Coltan is een zeldzaam erts dat vooral in Afrika (Kivu – Oost Congo) gewonnen wordt

Handel in coltan = oorzaak van rebellenoorlog in Kivu met +5 miljoen doden

In de open coltan-mijnen in Kivu werken kinderen,

onder toezicht van gewapende mannen,

waar ze het radioactieve mineraal

met de blote hand ontginnen !

(andere voorbeelden: Tin (Indonesië), …

De Morgen 18 augustus 2014

Inleiding Hoe groot is het probleem / potentieel ?

Wereldwijd : ong. 6 miljard toestellen op de markt gebracht

deskundige recyclage: schatting 1 à 2 %

België: jaarlijkse verkoop: schatting 4 miljoen toestellen

gemidd. gebruiksduur : 18 maanden

recyclage: minder dan 5%

per gezin: 2 tot 4 toestellen ongebruikt in de kast

+ 6%

+ 14%

+ 8%

+ 28%

+ 21%

+ 18%

Potentieel : slechts 1 à 2% van de afgedankte GSM’s gerecycleerd

De recyclage-resultaten bedragen quasi 100%

Veruit grootste moeilijkheid in het recyclageproces is de inzameling.

De stad is een mijn aan kostbare metalen vervat in stofvergarende elektronika

URBAN MINING.

Inleiding Hoe groot is het probleem / potentieel ?

65% van de afgedankte GSM’s worden thuis bewaard in kastenlades

50.000 GSM’s

= 3 ton elektronisch schroot

= 1 kg goud

= 10 kg zilver

= 400 kg koper

= 400 g palladium

HOE correct afgedankte GSM’s inzamelen ?

is de oplossing !

Recupel

de vzw Recupel

is het Belgisch Collectief Systeem

voor de inzameling

en de verwerking

van afgedankte elektrische en elektronische apparaten (AEEA)

• Recupel vzw werd opgericht

in 2001

• Initiatief van en voor de

industrie

• Collectief systeem voor de

inzameling en verwerking van

Afgedankte Elektrische en

Elektronische Apparaten (AEEA)

• Biedt een nationale oplossing

voor de aanvaardingsplicht die

voortvloeit uit de WEEE-Richtlijn

75

Recupel Historiek

• Recupel neemt de aanvaardingsplicht van producenten

en invoerders van EEA op zich:

76

Logistieke structuur

voor inzameling,

transport en verwerking

van AEEA

Financiële en

administratieve

structuur

Recupel Organisatie

Controle en

rapportering

Communicatie en

informatie

Over Recupel

De verwerkingscyclus

Recupel De Recyclagecyclus

Recupel Resultaten

Recupel Resultaten

Recupel Resultaten

Recyclageresultaten* per fractie en

per materiaalstroom voor 2013 81

Recupel Resultaten

82

STORTEN

VERBRANDEN

ZONDER

ENERGIE

RECUPERATIE

VERBRANDEN

MET

ENERGIE

RECUPERATIE

RECYCLAGE

GRONDSTOF

HERGEBRUIK

Recupel Objectieven

Ladder van Lansink

Inzameling grote apparaten geen probleem

Inzameling kleine apparaten: kan beter !

83

Zorg dat uw elektro afval in het Recupel circuit terechtkomt

Kringwinkel Restafval

Containerpark Niet erkende schroothandel

Elektro-handel Thuis bewaren

Recupel doet er alles aan om de afgifte-drempel te verlagen

Inrichten extra permanente inzamelpunten

Inrichten tijdelijke inzamelpunten

Burger informeren pers, affiches, folder

Recupel Uitdagingen

84

Recupel Innovatieve inzamelinitiatieven

Co-productie Recupel + Bebat

2013: test Carrefour Hypers

2014: installatie + 100 Recyclepunten

Drie fracties: lampen - klein AEEA - batterijen

Twee formaten

85

Recyclepunt Innovatieve inzamelinitiatieven

86

Co-productie Recupel

Bebat

Fostplus

Drie functies: sorteerwijzer

inzamelpunten

kalender (ophaling + CP)

Pushberichten instelbaar

Gratis

iOS (Iphone/IPAD) & Android

140.000 downloads op 3 maand

Recycle! App Innovatieve inzamelinitiatieven

Recupel actie: 1ste editie 2014

Recycleergem competitie

248 deelnemende gemeenten

8.643 Ton ingezameld

Tielt-Winge

1,785 kg/inwoner

Picknick inwoners

Lenteschoonmaak Innovatieve inzamelinitiatieven

88

Co-productie Recupel

IC’s

KLC’s

Inzameling + Sensibilisering

2013 : 39 acties

123 Ton ingezameld

16.067 toestellen ingezameld

2014 : 50 acties

Recupel on Tour Innovatieve inzamelinitiatieven

89

Tijdelijke acties (*) Innovatieve inzamelinitiatieven

Gereglementeerd door OVAM

Maximum 2 keer per jaar

gedurende max. 7 dagen

Ophaling binnen 3 werkdagen

Verplicht educatief luik

Samen met Recupel

Organisatie

Recipient

Rapportering

90

Recupel Innovatieve inzamelinitiatieven

Vragen?

INFOMOMENT KWB GSM-ACTIE 13 – 23 oktober 2014

Hartelijk dank!