GEZONDE WIJK IN PRAKTIJK

Gemeente Utrecht en Achmea werken samen aaneen betere gezondheid voor Utrechters.

Werkbezoek Overvecht8 maart 2012

De gezonde wijk door de bril van Overvecht”

“

“Wat voor ons heel belangrijk is, is het succes van een stevig netwerk.”

ii

Sabine Quak - Gemeente Utrecht / GG&GDJudith van de Mast -Achmea

Procescoordinatoren Gezonde Wijk Overvecht

Ga in gesprek met enthousiaste mensen in de wijk, niet te veel denken maar doen! Zoek naar kansen! Dit was de boodschap

van de professionals van Gezonde wijk Overvecht aan de deelnemers van de bijeenkomst Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht op 8 maart in Cultuurhuis Stefanus in Utrecht Overvecht. Op deze dag hebben de partijen van Gezonde Wijk Overvecht een inkijkje gegeven in het succes van hun samenwerking. En de ministeries BZK en VWS hebben het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk gelanceerd. Via deze visuele notulen kunt u terugkijken op deze middag of als u niet aanwezig was de middag toch meebeleven.

In Gezonde Wijk Overvecht werken Cumulus Welzijn, Indigo (eerstelijns GGZ), Stichting Overvecht Gezond! (geïntegreerde eerste lijn), zorgorganisatie Careyn, gemeente Utrecht en Achmea (is een samengaan van Achmea Zorg en Agis zorgverzerkeringen) sinds 2008 intensief samen. De resultaten van de samenwerking zijn veelbelovend: volwassen inwoners van Overvecht bewegen meer en de zorgkosten zijn gedaald met 4 procent. Daarnaast is door aanpak op (voor)scholen en in het welzijnswerk het overgewicht onder kinderen in de basisschoolleeftijd gedaald van 26% naar 20%. Succesvolle ontwikkelingen en projecten binnen deze aanpak zijn tijdens het werkbezoek uitgebreid besproken. De coördinatoren

Voorwoord

Sabine QuakGemeente Utrecht / GG&GD

Judith van de MastZorgverzekeraar Achmea

Hilde TimmermanMinisterie van BZK

Laetitia KuijpersMinisterie van VWS

linking pin BZK/VWS

gingen ook in op het proces om tot deze samenwerking te komen. Op www.utrechtgezond.nl vindt u meer informatie over Gezonde Wijk Overvecht.

Overvecht is één van steden die meedoet aan het landelijke experiment Gezonde Wijk als onderdeel van de wijkenaanpak. In totaal zijn er dertien steden de afgelopen drie jaar met dit experiment aan de slag gegaan: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Deventer, Dordrecht, Eindhoven, Enschede, Heerlen, Leeuwarden, Nijmegen, Utrecht, Rotterdam en Zaanstad. Zij doen dit met ondersteuning van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Opzet is de gezondheid van bewoners in wijken met achterstandsproblematiek te verbeteren met een langdurig gezamenlijke aanpak. De experimenten brengen hiermee het thema van VWS Zorg en sport dicht in de buurt uit de landelijke nota Gezondheid dichtbij in de praktijk.

Marianne Donker, directeur Publieke Gezondheid van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport,

en Inge Vossenaar, directeur Woon- en Leefomgeving van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties lanceerden het e-boek Gezonde Wijk in Praktijk op 8 maart. Gezonde Wijk in Praktijk geeft voorbeelden en successen uit de praktijk van steden. Het geeft lessen en tips aan woningbouwcorporaties, bestuurders, zorgprofessionals, zorgverzekeraars en andere geïnteresseerden om sneller tot gezonde wijken te komen. Gezonde Wijk in Praktijk is te vinden op:

http://bit.ly/wHsSzU

Tijdens het laatste deel van het programma was er volop gelegenheid vragen te stellen aan de verschillende partijen die de succesvolle samenwerkingsaanpak in Overvecht hebben opgezet. Ook tijdens de afsluitende borrel werden - onder het genot van een heerlijk hapje van de Colour Kitchen - ervaringen uitgewisseld. Dit alles onder bezielende leiding van de dagvoorzitter Cees van Eijk

Wij hebben veel enthousiaste en geïnspireerde reacties van de deelnemers ontvangen!

“De oplossing ontstaat in de

wijk”

“De kosten zijn bovengemiddeld”

“De kosten zijn ver boven verwachting”

“Het heeft geen zin om nog meer

zorg aan te bieden, terwijl de problemen heel ergens anders

liggen”

“We moeten andere manieren vinden om de zorg te organiseren. Daarvoor zijn doorbraken in de organisatie van zorg en welzijn nodig. En dat begint in de wijk”

Patrick Edgar, senior manager eerst lijn Achmea

“De gezondheidsverschillen in ons land nemen toe. Dat is niet

acceptabel”

“Durf je eigen belang op tafel

te leggen en wees daar helder in”

Victor Everhardt - Wethouder gemeente Utrecht

“Op zoek naar de oplossing voor vage klachten”

“Theatergezelschap Kapok illustreert in 2 delen hoe

ingewikkeld de problematiek is, geen protocol voor te maken”

“Zorgkosten dalen met 4 % door meer in eerste lijn en minder in tweede lijn”

Judith van de Mast, AchmeaProcescoordinator Gezonde Wijk Overvecht

“Volwassenen bewegen meer”

“Een integrale aanpak van scholen en welzijnswerk hebben het percentage kinderen met overgewicht doen dalen van 26 naar 20%”

“Integrale gebiedsgerichte

inzet loont”

“Onze rol van procescoordinator

is de smeerolie van Gezonde wijk

Overvecht”

Sabine Quak, Gemeente Utrecht GG&GDProcescoordinator Gezonde Wijk Overvecht

“Aanpak is geen

blauwdruk”

“Luister naar de mensen die weten wat er speelt en ga op zoek

naar de verbindingen”

“Mensen die ervoor willen gaan, zich willen verbinden en willen

knokken voor een gezonde wijk zijn belangrijk voor succes”

“Klein beginnen met de nadruk op

samen”

“Wij zijn begonnen met enthousiaste mensen, ongeacht

hun positie of functie”

“Investeer tijd en maak een lange termijn commitment”

Bekijk deze presentatie ophttp://prezi.com/wlnw-7dqtxkj/gezonde-wijk-overvecht/

Veroni Larsen

Veroni Larsen van LPBL maakte een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse van de Gezonde Wijk. LPBL

ondersteunt haar opdrachtgevers met economische analyses en concrete adviezen. De kracht van het economisch adviesbureau ligt in het structureren vancomplexe vragen. LPBL werkt met cijfers, maar heeft altijd oog voor de wereld hierachter.

Je hebt een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse gemaakt voor de Gezonde Wijk. Hoe heb je dit onderzoek aangepakt?“Er bestaat een standaard stappenplan voor dergelijke analyses. Er zijn twee modules. De eerste is het kwalitatief in beeld brengen

van de effecten van de aanpak. Daarbij kijken we naar de interventies die gedaan worden en de effecten die zij hebben, zowel bedoeld als onbedoeld. In een workshop met verschillende betrokken partijen, de zogeheten effectenarena, doordenken we dat. Vragen als ‘wie investeert er in de interventie?’ en ‘bij wie komen de baten?’ worden samen beantwoord. Dat hebben we gedaan voor elk spoor van de Gezonde Wijk. De tweede module is het kwantificeren, ofwel het uitdrukken in geld. Als je bepaalde effecten bewerkstelligt, wat levert dat de maatschappij dan op, zowel materieel als immaterieel? Om dat te berekenen maken we gebruik van kengetallen en modellen. Omdat er nog weinig systematisch effectonderzoek voorhanden is, is de MKBA Gezonde Wijk

Veroni Larsen

LPBLMaatschappelijke Kosten

Baten Analyse

in de eerste plaats een inschatting van de potentie van de aanpak. Dat is belangrijk om je te realiseren. Zo geeft het inzicht in de maatschappelijke baten van het terugbrengen naar het stedelijk gemiddelde van het aantal kinderen met overgewicht ineen achterstandswijk.

In hoeverre heeft een wijk baat bij projecten als deze?“De Gezonde Wijk is in potentie maatschappelijk rendabel. Het gaat daarbij niet per se over geld, meer over de kwaliteit van leven van de bewoners. Daar doe je het voor. Financieel gezien liggen er veel kansen in geïntegreerde eerstelijns zorg. Ik geloof vooral in een integrale wijkaanpak, waarbij gezondheid een onderdeel is. Het loont om te investeren in gezondheid in

achterstandswijken. Ter vergelijking: de Gezonde Wijk kost zo’n 4.000 euro per gewonnen levensjaar. Voor een APK-keuring is dat 80.000 euro, voor de Deltawerken zelfs 300.000, maar daar worden nooit vragen bij gesteld. Het is een andere manier van kijken, maar zo zie je wel dat de kosten tot kwaliteit leiden. Ook beïnvloedt het investeren in gezonde inwoners bijvoorbeeld de veiligheid in een wijk. Uiteindelijk is het vaak de gemeente die de kosten draagt, maar de inwonershebben er baat bij.”

Welke (maatschappelijke) kosten zijn er verbonden aan de Gezonde Wijk?“Onbedoelde bij effecten kunnen maatschappelijke kosten veroorzaken. Als mensen langer leven moeten wij dat als maatschappij ook bekostigen. Er komen dan dus meer zorg kosten voor ouderen, AOW en pensioenkosten. Die betalen we in de vorm van premies.”

Welke conclusie kunnen we trekken uit jouw analyse?Vooral het investeren in jongeren loont. Het terugbrengen van overgewicht op jonge leeftijd levert een heel leven lang baten op. Maar, zoals gezegd, de analyse is indicatief. De komende tijd moeten we veel blijven investeren in onderzoek. We moeten kritisch kijken of de investeringen wel de effecten die we wensen teweegbrengen. Dat wordt nog te weinig gedaan. En toch, in potentie ziet het er hoopvol uit!”

“De Gezonde Wijk is sowieso in potentie

maatschappelijk rendabel”

E-BOEKResultaten van 13 gemeenten

Kijk ophttp://www.experimentgezondewijk.nl/gezondewijk/eboek/eboekgezondewijk.pdf

Gezonde Wijk in Praktijk

Successen, lessen en tips van de experimenten Gezonde Wijk binnen de wijkenaanpak.

Zorg en sport in de buurt

8 maart 2012

1

“Voor gezonde wijken zijn

gezonde mensen belangrijk”

“De Tweede Kamer heeft net ingestemd met

de voortzetting van de Wijkenaanpak”

Inge VossenaarMinisterie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

(Directeur Woon- en Leefomgeving)

“Door het e-boek te verspreiden willen we meer steden/wijken inspireren om

mee te doen”

“Zoek naar manieren om het leuk en uitdagend voor de mensen te

houden”

Marianne Donker Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

(Directeur Publieke Gezondheid)

Het geheim van Overvecht: in gesprek met partijen

“De gezondheid van de Overvechtse bewoners gaat

omhoog, waar ik erg trots op ben”Kees Sant - SPV, Indigo GGZKobus Broerse - Fysiotherapeut

Stichting Overvecht Gezond!

“Gezonde wijk Overvecht is besmettelijk. De samenwerking

smaakt naar meer”Jacqueline van Riet - Bestuurder

Stichting Overvecht Gezond!

“Ik vind het bijzonder dat we samen tot een

gezamenlijke visie komen over wat goede zorg is”

“Ik ben erg trots op de samenwerking binnen het

geintegreerde aanbod”

Elly Huisman - Teamleider extramuraalCareyn/Zuwe/Aveant

Kees Sant - SPV, Indigo GGZ

Kobus Broerse - FysiotherapeutStichting Overvecht Gezond!

“We moeten het met elkaar uitzoeken omdat er geen blauwdruk voor een goede samenwerking is. Dat is erg

inspirerend”Jelle van der Meer - Beleidsmedewerker, Cumulus Welzijn

“We zijn preventief aan het werk op het gebied van psychisch-sociale gezondheid. Ontspannen in Overvecht

geeft veel positieve energie in de wijk”Astrid van den Broek - Wijkgezondheidswerk, GG&GD

“Ik kan niet meer zonder de beweegtomtom van Tom (is

beweegmakelaar)”Kobus Broerse - Fysiotherapeut

Stichting Overvecht Gezond!

“Ieder mens heeft een ‘dode hoek’, dus ook zorg- en welzijnprofessionals in de wijk. Samen komen we tot een

completer beeld en oplossing.”Jacqueline van Riet - Bestuurder

Stichting Overvecht Gezond!

Levendige gesprekken met professionals uit het hele land op bijeenkomst in Stefanus over succes #gezondewijk #Overvecht

Passievol verhaal @SabineQuak vd GGD Utrecht over het succes van Overvecht #gezondewijk #megatrots

Opvallend is de vrijheid in denken (niet opleggend) en hoe positief de professionals er tegenover staan.

Inspiratie #gezondewijk in de lucht! E-boek met successen en tips van steden over #gezondewijkinpraktijk

Bijeenkomst #gezondewijk Overvecht was erg interessant, veel inspiratie op gedaan. Ben benieuwd naar het e-book!

@BartAndr

@laurentdevries

@Almere

@LAMKuijpers

@JorienAernaudts

mooie bijvangst #gezondewijk aanpak. Glunderende bestuurders.

Een blauwdruk is niet aan de orde & inspelen op de dynamiek van de wijk

Resultaten #gezondewijk : 11% meer volwassenen die bewegen; zorgkosten dalen met 4%; overgewicht kinderen van 26% naar 20%; Hulde

Super geslaagd congres Gezonde Wijk in Praktijk: werkbezoek Overvecht #gezondewijk! E-boek Gezonde Wijk in praktijk gelanceerd!

Leuk, trots, inspirerend, van zz naar gg, 1 keuken, hechte samenwerking: kernwoorden professionals #gezondewijk overvecht

Goede bril, @SabineQuak! Geeft #gezondewijk kleur.

@geralddez

@Raedelijn

@janvandenhoek

@Hilde1986

@MirjamMascini

@annelies_a

Annelies Acda

Projectleider de Gezonde Wijk Amsterdam (Nieuw-West)

Annelies Acda, werkzaam bij de GGD Amsterdam, is projectleidster van Experiment de Gezonde Wijk

in Amsterdam. De focus ligt op buurt 5 in stadsdeel Nieuw-West.

Wat was de aanleiding om het Experiment de Gezonde Wijk ook in Amsterdam op te zetten?“Er was een onderzoek gedaan naar leefomgeving en beweeggedrag en de uitkomst daarvan triggerde ons. De openbare ruimte werd namelijk best hoog gewaardeerd, maar niemand bewoog erin. In de wijkaanpak willen we meer aandacht voor gezondheid. We willen voornamelijk de relatie tussen gezondheid en fysieke omgeving aanpakken. Het is een stadsdeel

waar mensen te maken hebben met gezondheidsachterstanden, weten we uit cijfers. Ook is het een vernieuwingsgebied, al die wijken daar gingen op de schop. Als daar dan toch in geïnvesteerd wordt, dachten we, kunnen ze net zo goed gezondheidswinst meepakken.”

Welke instanties werken er samen in uw stadsdeel?“Dat zijn het stadsdeel Nieuw-West, de Dienst Ruimtelijke Ordening, DMO Sport, woningcorporaties, universiteiten, de hogeschool(HvA) en natuurlijk de GGD, waar ik voor werk. Daarnaast pikken we per onderdeel nieuwe partners mee. Het is geen Experiment met een groot vooropgezet plan, maar aan ambities ontbreekt het niet. We richten ons vooral op kennismaking

Ook in andere wijken in het land vinden experimenten

Gezonde wijk plaats.

Voorbeeld Amsterdam West

tussen de verschillende instanties, zodat iedereen van elkaar weet waar ze het over hebben. Elkaar en elkaars taal leren kennen is volgens ons erg belangrijk. In onze gesprekken met betrokken partijen probeerden we erachter te komen met wiewe wat konden bereiken en met wie niet. De enthousiastelingen hebben we eruit gepikt. Daar is veel uit voorgekomen.”

Hoe verloopt die samenwerking?“Goed. Gisteren hebben we toevallig alle resultaten op een rijtje gezet. Het is leuk om te zien wat er allemaal niet gebeurd zou zijn als wij dit niet op gang hadden gebracht. De initiatieven zijn heel divers. Zo is er een natuurspeeltuin geopend, er is een interactief traject met jongeren geweest en er zijn gezonde burgerinitiatieven

gestimuleerd. Het gaat dus vooral om wat er is gaan groeien uit de zaadjes die wij hebben geplant.”

Wat is een gezonde wijk eigenlijk?“Dat blijft een moeilijke vraag. Ik denk dat het een wijk is waar mensen in staat worden gesteld zich goed te voelen, zonder belemmeringen. Dat lijkt mij een treffende definitie.”

Waar ben je het meest trots op?“Dat is niet zozeer op één project, maar meer op het olievlek effect. Er gebeuren onwijs interessante en innovatieve dingen en het blijft maar doorgaan. Die energie, daar ben ik trots op.”

Welke resultaten hoop je nog te boeken?“Gezondheid op zich is geen doel. Het is belangrijk dat er vanuit alle geledingen uit de wijk aandacht is voor de rol die gezondheid kan spelen en de mogelijkheden die andere diensten, partijen en burgers hebben om zich goed te voelen. ’In de nieuwe preventienota is de doelstelling dat over tien jaar bewoners in de aandachtswijken zich net zo goed voelen als de gemiddelde Amsterdammer.’ Mijn vertrekpunt is dan ook of ik zelf oud zou willen en kunnen worden in Nieuw-West, en daar een steentje aan bij te dragen.”

“Een gezonde wijk is een wijk waar mensen

in staat worden gesteld zich zonder

belemmeringen goed te kunnen voelen”

Colofon

Sabine QuakGemeente Utrecht / GG&GDs.quak@utrecht.nl

Judith van de MastAchmeaJ.van.de.Mast@agisweb.nl

Hilde TimmermanMinisterie van BZKhilde.timmerman@wwi.minbzk.nl

Laetitia KuijpersMinisterie van VWSla.kuijpers@minvws.nl

Gemeente Utrecht en Achmea werken samen aaneen betere gezondheid voor Utrechters.

Visuele Notulen

Deze Visuele Notulen zijn gemaakt door:

Ontwerp & redactie:Diederik Vrijhoef

Illustraties:Marijke Timmerman

Fotografie:Alphonso Steverink

Interviews:Joris Postulart

Visuele Notulen is een concept van CRE-AID

Ook Visuele Notulen?www.cre-aid.nl

diederik.vrijhoef@cre-aid.nl

Visuele Notulen8-03-2012

www.cre-aid.nl