Post on 08-Jun-2015
Geschiedenis foe Zendings Wroko
Dr. Robert PattonZendeling na Suriname,
Zuid America
MODULE 9 LES 9
Advanced Bijbel Instituut
John L. Nevius
A ben de wan zendeling na China. Alwasi a ben de na ini Korea 2 wiki nomo, hem methode ben kenki da fasi foe evangelizeer Korea
Hem tata ben dede di a ben de jongoe, en dem gi hem opleiding leki Holland hervormed. A ben tron seriousoe, en a ben go na Princeton Seminary
John Nevius
A ben doro China na 1853 en tan 40 jari. A ben leri eenvoudig evangelist. Da owroe methode ben de foe feni koni jongoe boi, en gi dem leri leki preikiman, evangelist, seriman foe Bijbel, en hede foe station. Joe pai dem. Njoen – gi dem leri ma libi dem foe wroko pe dem de kaba.
Nevius method
1. Personal evangelizatie doro itineratie bradi – waka go foeroe presi
2. Ibri bribiwan moesoe leri trawan, en ook toe leri foe wan moro koni leki hemsrefi
3. Ibri groepoe verkisi dem egi leider disi no kisi pai; dem disi waka lontoe nanga pai kande tron preikiman
Nevius method
Self-support – all chapels provided by believers
Systematic Bible study for every believer under his group leader and circuit leader
Strict discipline with enforced Bible penalties
Nevius methode
Steun demsrefi – dem bouw dem egi gebouw
Systematisch Bijbel studie foe ibri bribiwan na ondro groepoe efoe circult leider
Kerki discipline disi komopo foe da Bijbel
Nevius methode
Cooperatie nanga tra groepoe No rechtzaak Jepi na ini economie pe a de
mogelijk N.B. – Na ondro Samuel Moffat
nanga trawan, da kerki ben gro ondanks vervolgoe
Nikolai Kasatkin
Russische orthodox priesrter. A ben gebruiki Japanner foe bouw wan Japanese kerki.
Te foe kaba, 26,000 ben drai dem libi
A ben kisi problemen nanga da Russiche-Japan oorlog
William Smith Clark & Kanzo Uchimura
Clark ben opo wan agricultural instituut na Sapporo Japan. 16 boi ben drai libi, en wan ben de Kanzo Uchimura
Da tata foe Kanzo ben de wan samurai en ook toe wan Confucian bigi leriman. Kanzo ben kisi opleiding leki Confucian
A no lobi denomenatie, en a ben opo wan onafhangelijk kerki
Kanzo Uchimura
A ben de trots op Japan. America ben abi talenti, ma na ini religie, a loekoe toemoesi foeroe na nomroe & moni
A ben skrifi wan commentaar foe 22 volumen
Charles & Lettie Cowman
Libi dem goedoeman libi foe tron zendeling. Dem ben go na ondro A.B. Simpson na ondro “holiness” beweging
Dem ben organizeer boen en abi campaigne. Dem ben proberi foe gi da evangelium na ibri oso
Charles dede foe hart aanval 1924
Missions na ini da 20e eeuw
Imperialisme & colonialisme ben kom te wan kaba; nationalisme ben kom na fesi.
Marxism ben kom tranga Wereld Oorlogen I & II ben sori dati de
west de swaki na ini moreel Da zendeling & bakra ben de
verloesoeman nanga ogriman – ala toe
20e eeuw zending wroko
Bijbel Instituut opo foe hori wan krin bribi di dem denominatie fadon na ini modernisme pe dem no bribi Jezus de Gado, en dem lobi wetenschap
Neo-orthodoxy ben opo na ini Europe nanga da VS
“Faith Missions” ben opo en wroko na ini Europe nanga Latijn America
20e eeuw zendings wroko
Zendings organizatie ben froisi foe Europe go na da VS (pikinso na Canada)
Kerki ben kom foeroe nanga liberalisme nanga da “social gospel” – en disi ben panja go na da zendings veld
Oema ben kom moro professioneel, en foeroe ongetrowd oema zendeling ben opo
Vroeg 20e eeuw
Classic zendeling wroko kom moro minder, ma foeroe specializatie ben kom na radio, medicine, educatie, vertaling, agriculture, enz.
Wan pauze ben de na mindri foe da Wereld Oorlog II, ma dan a ben go na fesi
Single lady missionaries
Opportunities to serve opened up as an alternative to ministry at home, considered a man’s occupation
Rapid growth in many areas over 40 years – hospitals, schools, etc.
They sensed a call from God and the opportunity to make a difference
Ongetrowde zendeling
Occasie foe dini tra fasi leki foe tan na oso – oema kan doe demsrefi wroko leki man. Dem wroko ben gro: spesroetoe at’oso & educatie
Dem oema ben firi dati Gado kari dem foe go meki wan verschil
Single oema zendelingen
Mabel Francis Ann Marie Javouhey Lottie Moon Ann Carmichael Gladys Aylward Helen Roseveare
Single lady missionaries
Roman Catholic Ann Marie Javouhey formed a group of nuns in Africa, with about 900 before her death – Sisters of St. Joseph They were successful in Senegal
She ended up with over 1000 sisters scattered in 140 locations
Ann Marie Javouhey
Lomsoe ben bigin wan groepoe suur na ini Africa, nanga 900 fosi a dede. Dem kari dem “Sisa foe St. Joseph” Dem ben wroko boen na ini Senegal
Te foe kaba, a ben abi moro leki 1000 leden panja na 140 locatie
Ann Marie Javouhey
Single lady zendeling
Wan blaka oema ben go na Hawaii leki wan dinari foe wan zendeling echtpaar, ma a ben gi les toe – 1820s
Cynthia Farrar ben wroko na ini Bombay 34 jari langa na ini 1860s
Adele Fields – 1839-1916
Ondertrow, bijna dede na schip; di a doro na Bankok, hem toekomstige masra ben dede 7 moen moro froekoe baka da tem a bigin hem waka
A ben stree nanga da direkteur en a ben gowe foe da mission; wantoe zendeling na ini China jepi hem
Adele Fields
A ben gi boen les na Bijbel oema en dan dem ben go evangelizeer. Baka wanlo wiki dem ben kom baka foe moro les & tori. A ben skrifi verhaal foe foeroe oema disi ben de zeer populeer
A ben leri tra oema foe teki hem wroko abra. Dan hem laasti jari a ben waka go foeroe presi foe gi les & leri wetenschap gi soema
Mabel Francis
Toekomstige masra dede; a ben bigin foe preiki 19 jari owroe. A ben sluit aan nanga Christian & Missionary Alliance age 29 na ini Japan. Hem brada ben kom toe, en dem si 22 kerkiopo
Moro lati, hem sisa, wan weduwe, ben kom gi leri en a ben preiki
Mabel Francis
A ben tan na ini concentration camp na ini Wereld Oorlog II. Baka dati a ben jepi soema nanga san dem ben abi fanowdoe.
A ben abi wan sleutel positie foe jepi dem soldati disi ben kom na ini Japan foe doe Kristen wroko direkt baka WW II.
Mabel Francis
A ben sari so tee dati da VS no ben seni da 1000 zendeling disi dem ben aksi foe seni na Japan.
83 jari owroe, dem ben gi hem da moro hei onderscheiding joe kan gi wan dorosei soema
Charlotte “Lottie” Diggs Moon
Wan sjatoe frow – pikinso moro leki 4 ft. Boen educatie & cultuur – wan brada & wan sisa tron datra. A ben basi da plantage gedurende da Burger Oorlog. A ben de geweldig student na ini tongo.
Age 32 a ben waka baka wan moro jongoe sisa leki zendeling na China baka da tem a ben gi les na skoro.
Lottie Moon
Hem fosi jari na ini China ben de moeilijk. A ben firi frustratie di a ben gi les na meisje
A ben taki “nono” na wan man disi ben wani trow nanga hem. Moro lati, da man ben tron universalist & gi les na Harvard
A ben go na da binnenland na Pingu en a ben wroko hem wawan
Lottie Moen
A ben wani abi dem srefi gelegenheid leki man. A ben si som men drai libi en wan kerki bigin na ondro wan Chinese preikiman disi ben dopoe moro leki 1000 soema.
A ben bribi dati oema kan bereik Chinese oema moro boen. A ben weri Chinese krosi en teki dem gwenti
Lottie Moon
1890-1912 a ben doe evangelism en gi les na njoen zendeling en taki nanga Chinese oema. Ma hem moro boen wroko ben de foe skrifi en opo moni en oema foe zendeling wroko.
Na ini angritem, a ben kom siki en depressive en a ben dede foe angribere di a ben de 72 jari owroe di a ben gi hem wantoe njanjan nanga Chinese
Charlotte Lottie Diggs Moon Alwasi a ben dede, dem ben feni
moro oema nanga moni na ini da VS. Te leki tide, dem kisi omeni miljoen $ na wan speroetoe kersi ofrandi na ini da Southern Baptist Mission.
Charlotte D. Moon
Amy Carmichael 1867-1951
Hem tata ben de goedoeman, ma a lasi hem moni en dem ben abi bigi paiman na hem tata dede di a ben de 18 jari.
A ben wroko na ini wan mission na ini da foto Belfast, Ireland. Da Keswick beweging ben abi invloed tapoe hem.
Di a ben de 24, a ben go leki zendeling na Japan 18 moen, dan Ceylon, en dan baka na oso
Amy Carmichael
A ben go na India, en a ben opo Dohnavur foe kibri “tempel pikinnengre” disi dem poti leki prostituee, en weduwe nanga wezen. Dem ben wroko samen. Dem moesoe fika famiri en trow. A ben kari dem “Sisters of the Common Life.” A ben firi dati dem soema disi wroko nanga hem no moesoe moksi nanga tra zendeling
Amy Carmichael
Amy Carmichael 1867-1951
She believed she had a divine mission from God. She was very Victorian in life, and contempt for non-Christian practices.
She had a bad fall and was an invalid for the last 20 years of her life
She remained single and worked with other women 50 plus years until her death at age 83.
Amy Carmichael
A bribi Gado ben kari hem; a hori hemsrefi aparti foe prisiri, en a no ben lobi iniwan grontapoe fasi. A ben fadon kisi hebi mankeri,k en dem laasti 20 jari foe hem libi a ben tan na bedi. Noiti a ben trow.
A ben wroko 50 jari langa nanga tra oema te leki a dede di a tapoe 83 jari
Joanna Veenstra
Hem mama tron weduwe di a ben de 2 jari owroe. A ben go na wan Kristen skoro, en a ben de secretaresse 14 jari owroe. A ben go na Calvin College en kisi opleiding leki verpleegster en a ben go na Afrika
A ben opo wan skoro pe jongoeman ben kan tron evangelist
Joanna Veenstra
A ben de wan tranga basi ma leki wan mama, en dem ben lobi fa a ben wroko na ini leri en foe sorgoe siki soema.
A ben dede baka wan operatie, ma a ben de 39 jari owroe nomo
Joanna Veenstra
She developed a school for young men to become evangelists
She believed she must be a firm boss – maternalism
She was appreciated for her medical work and teaching, but died after routine surgery at age 39
Johanna Veenstra
Gladys Aylward
A ben de potiwan na ini London, en a wroko leki dienstmeisje 14 jari owroe. A gersi dati a no man leri, en de missie no wani teki hem – dem ben taki “nono” di a ben de 27 jari owroe
A ben kibri moni en a ben rei nanga trein abra Siberia na ini oorlog foe jepi Jennie Lawson na ini China
Gladys Aylward
She had a harrowing ride by train, had to walk back from the war zone, but eventually got to Japan, and then with help to China.
She worked with muleteers, learning the language and working hard.
After the missionary’s death, she was made official foot inspector.
Gladys Aylward
A ben de wan skreki reis na ini da oorlog, ma a ben doro Japan en dan China. A ben wroko nanga soema disi ben tjari lai nanga boeriki; a ben leri da tongo en wroko tranga. Jennie dede, en a ben teki abra.
Dem ben meki hem “foot inspector” foe tapoe da prakteit foe meki foetoe pikin
Gladys Aylward
A ben wroko boen. Wan tem a kowroe wan relling na ini wan doengroe-oso
A ben tron Chinese burger & wan spion. A ben lobi wan Chinese soldati, Linnen, ma noiti a trow
1940 a ben abra na Siam (Burma) nanga 100 pikinnengre
Gladys Aylward
Di a ben doro baka na Engeland, a ben de wan beroemde soema, ma a ben abi saka-fasi doro hem heri libi
Faith Missions
Fosiwan de CIM na ini 1865, en foeroe tra zendeling organizatie abra 40 jari so
Conservative (niet liberal) evangelical
Moro foeroe – Bijbel Instituut ben gi moro foeroe manpower
Baka wan pisi tem, dem Bijbel Instituut ben tron 4 jari Bijbel colleges
Faith Missions
Dem top focus ben de evangelisme Dem gebruiki njoen technologie –
radio, opalani, gospel recordings, medicine, agriculture, vertaling, enz.
Christian & Missionary Alliance
Stichter A. B. Simpson; gebore 1843, dopoe na Prince Edward Island by John Geddie. Da dede foe John Williams ben abi invloed & a ben wani tron zendeling
A ben de wan uitstekend preikiman. A ben teki Knox Kerk abra na sei Knox College, en es’esi 750 leden ben voeg aan
A B Simpson
Simpson, C & MA
A ben doe foeroe zielenwinen na Chestnut Street kerki Louisville, Ky., disi ben de da moro bigi kerki na ini da foto
A ben wani go na China, ma hem frow no ben wani, en dem ben abi 6 pikin
A ben froisi na NYC na ini 1873 na da 13th Street Presbyterian Kerk. Di 100 Italianen ben kom na ini da kerki, dem ben aksi dem foe feni wan tra kerki
C & MA
Simpson libi da kerki en ben onafhangelijk so dati a kan bereik dem poti lasiwan. Hem njoen kerki ben gro na Gospel Tabernakel. A ben ontwikkel wan training instituut, Nyack Missionary College. A ben taki dati Jezus de verlosser, A meki wi kom santa, A genees, en A sa kom leki kownoe
C & MA
A ben abi invloed tapoe Assembly of God en Four Square Gospel kerki. A ben kisi genezing & nadruk dati
C & MA bigin – 150 zendeling na ini 15 kondre. A ben skrifi moro leki 100 boekoe en foeroe hymn.
C & MA
Na ini Afrika, dem ben abi moro grebi leki zendeling disi de na libi
35 zendeling ben dede na ini da Boxer Rebellie
Da C & MA abi moro bribiwan na ini tra kondre leki na ini da VS
Fredrick Franson & TEAM
A ben broko hede foe evangelizatie foe heri grontapoe. A B Simpson & J. Hudson Taylor ben abi invloed tapoe hem
Fosi a ben wroko nanga D.L. Moody na ini Chicago, dan Utah nanga Scandanavian soema. A ben go na Europa, en bigin organizatie drape
Fredrik Franson & TEAM
Scandanavian Alliance Mission ben kenki kom TEAM (The Evangelical Alliance Mission). Dem abi foeroe zendeling na difrent kondre.
A ben opo doro gi oema foe wroko na ini hem organizatie
Peter Scott & AIM
Scott ben bigin foe singi na ini opera, ma a ben go na A B Simpson skoro.
Dan a ben go na Afrika nanga hem brada, disi a ben beri drape. A ben siki en kom baka na da V.S.
A ben abi wan visie foe wan missie foe da oost kust foe Africa te leki Lake Chad
Peter Scott
A ben kom baka nanga 8 soema, moro lati 14, en a ben opo 4 station bigin na Mombasa.
A ben drai baka, en dan 14 moen moro lati, dem ben abi 4 station na ini Kenya, en a ben bigin foe leri da tongo boen. Dan a ben dede nanga blackwater fever.
First group for AIM
AIM
Dem ben drop na wan zendeling. C E Hurlburt ben de fesiman foe da council en President foe Philadelphia Bible College. A ben teki abra nanga hem 5 pikin; ala dem ben kom na AIM
President Theodore Roosevelt ben jepi hem go na ini Congo
AIM
Dem ben opo Rift Valley Academy gi pikin foe zendeling, nanga 3 moen skoro en wan moen na oso. Wan bigi vraag ben de nanga oema besnijdenis. Dem poti dati na ini da anoe foe dem African kerki, en baka da MauMau relling dem ben gi dem kerki abra na ini da anoe foe dem African brada
CI Scofield and Central American Mission
CI Scofield and Central American Mission - Served in the civil war, trained afterwards as a lawyer, was an alcoholic, but converted, and became a Congregational pastor. He was divorced from his first wife and estranged from his daughters. He had been convicted of forgery and fraud, and had spent 6 months in jail.
He was saved – actually divorced after salvation, and became a pastor – eventually two large churches in Dallas and Moody’s old church
C I Scofield nanga Central American Mission
A ben de soldati na ini da Burger oorlog, en kisi opleiding leki wan afkati. A ben de alcoholist, ma a ben drai libi. A ben prati foe hem fosi wefi baka hem drai ibi, en hem relatie nanga hem oemapikin no ben de boen. A ben libi dem na wan poti fasi. Dem ben sroto hem foe fraude en forgery en a ben tan 6 moen na ini doengroe-oso
CI Scofield
A ben tron preikiman foe toe bigi kerki na ini Dallas & Moody’s kerki. A ben leri da Bijbel boen, en te foe kaba, a ben tron president foe Philadelphia College of the Bible. A ben leri dispensationalism, en a ben skrifi hem beroemd Scofield Study Bible. Som soema taki dati a ben wani wroko nanga da RSV en dati a ben taki nanga Westcott & Hort di a ben meki notitie
C. I. Scofield
CI Scofield and Central American Mission
A ben leri abra problemen na ini Costa Rica, en meki CAM. Fo moen moro lati, wan zendeling ben de na ini da kondre kaba, en saf’safri dem ben gro te 25 zendeling na ini 5 kondre. Now dem abi 300 zendeling na ini 6 kondre.
Roland Bingham & Sudan Interior Mission
Bingham ben gebore na ini Engeland en drai hem libi, dan a ben froisi go na Canada en sleut aan de Legion des Heils. A ben bigin SIM nanga Walter Gowens, wan Schotsman foe Canada, en Dhr. Kent. Gowans & Kent dede, en Bingham ben tan siki nanga malaria
SIM
Baka 7 jari, Bingham ben go baka nanga wan njoen wefi. Wan zendeling dede, 2 drai go baka, en Bingham drai baka nanga malaria
Di foe drie leisi, dem ben abi wantoe soema drai libi, ma soso 1 foe 4 zendeling tan
Mrs. Gowan ben begi tranga gi dem
Roland Bingham
SIM
Dem ben si Satanism Dem wroko nanga gwasiman. Dr.
Thomas Lamie ben bigin wroko, en a ben abi soso 17 bribiwan. Dem ben abi wan oorlog nanga Italie. Dem zenedling ben tan 2 jari ondanks gevaar. Te foe kaba, 19 zendeling & 7 pikin ben gowe & 48 bribiwan ben tan
SIM
Vervolgoe ben hebi 1937-1940, nanga soema wipi 100-400 nanga 3 man dede en foeroe no man didon na baka foe wan moen. Tokoe da kerki ben kren foe 48 te leki 10,000 bribiwan en 100 kerki. Dem bribiwan ben lobi demsrefi. Dem zendeling ben kom baka na ini 1948, ma da Muslim lanti jagi dem poeroe na ini 1964
SIM
Marxist lanti & Islam ben kiri 500.000 Kristen, ma dem abi 2500 kerki nanga wan aantal Bijbel skoro. Som sani ben go moro boen sinsi 1970, ma problemen nanga Marxist na ini Ethiopie.
Jim Elliot nanga Operatie Auca
Feifi jongoe zendeling sondro foeroe ervaring foe 3 zending organizie ben meki dem plan. Dem ben sabi dati 10 jari na fesi, dem Ayore Indiaan ben kiri 5 NTM zendeling.
Sondro foe sabi da tongo boen, dem ben meki kontakt en kom nanga opalani 3 moen moro lati
Jim Elliot All 5 missionaries were killed by the
Auca indians, but later Elizabeth Elliot and Rachel Saint lived among them and saw many get saved
It appears that the Auca are territorial, and view all foreigners as a threat which must be eliminated…
Many missionaries were recruited after their deaths
Elliot & Auca
Dem Auca Indiaan ben kiri ala 5 zendeling. Moro lati, da frow foe Elliot, Elizabeth Elliot, en da sisa foe Nate Saint da piloot ben libi nanga dem Indiaan, en foeroe drai libi. Da boi foe Nate Saint libi te leki tide drape. Dem Auca no ben lobi dorosei soema en dem ben gwenti foe kiri dem.
Jim Elliot and others
Auca
Moro lati, foeroe ben drai dem libi En foeroe tra soema ben tron
zendeling foe teki dem presi
Eliza David George – Liberia
Wan blaka zendeling frow foe SBC ben kom na Liberia en wroko nanga foeroe soema drai libi. 1000 drai libi en 50 jongoe boi kisi opleiding na ini 2 jari
A ben trow en wroko nanga hem masra 20 jari langa te leki a dede, alwasi da trow ben de moeilijk
A ben go onafhangelijk en soema foe da VS ben steun hem
Eliza David George
She went independent and had support clubs in the USA, eventually saw the work continue to expand, and worked until 90 years old, and then turned it over to Liberian nationals She had 4 missions
She started 8 schools and 27 churches, living to be over100 years old
Eliza David George 1878-1980
A ben wroko en si 8 skoro en 27 kerki opo.
90 jari owroe, a gi alasani abra na dem Liberian soema. A ben libi ete 12 jari en dede 102 jari owroe
NTM and Paul Fleming
NTM bigin 1942 nanga da doel foe bereik dem lasiwan disi noiti ben jere da boen njoensoe
Dem abi wan tranga opleiding 4 jari langa, nanga 2 jari Bijbel & 2 jari linguistic, survival training, en cultureel anthropologie
NTM tesi
14 man ben lasi libi di dem ben feti wan boesi faja
Toe leisi opalani fadon – nanga 15 dede nanga 21 dede
NT filosofie
Bijbel vertaling woortoe foe woortoe
Fosi leri da tongo nanga da cultuur, en dan fa foe poti da tongo so joe kan skrifi hem
Sori drai libi doro Chronological Methode foe Trevor McIlwain
Doel – nationaal zelfstandig kerki
N T & Joe Moreno
5 zendeling ben misi, en Joe Moreno wroko langa foe feni dati Ayore Indiaan ben kiri dem
A no langa kaba dati President Hugo Chavez ben jagi NTM komopo foe Venezuela bikasi a ben taki dati dem libi leki goedoeman en wroko gi CIA (Mi no bribi dati de troe)
CT Studd & WEC
CT Studd tata ben de goedoeman disi ben race asi. A ben drai libi en fika dati. Te foe kaba hem pikin ben drai libi. Di a ben dede, en wan pikin brada bijna dede, CT Studd ben go na DL Moody campaigne en drai hem libi. A ben de da moro boen cricket speler foe Engeland en zeer beroemd
C T Studd
A ben drai hem libi, en nanga siksi tra man foe Cambridge Universiteit, a ben go na China en tan 10 jari. A ben gi hem goedoe abra na Mueller, Moody en toe trawan nanga da toestemming foe hem frow. A ben kom baka nanga 4 oemapikin en tan 6 jari foe feni tra zendeling. Dan a ben go na India 6 jari langa
CT Studd and the Cambridge Seven
C T Studd
Nanga slechte gesontoe, a kom baka na Engeland, ma di a tapoe 50 jari, a firi foe go na Africa. Hem frow Priscilla ben de siki toe en a no go. A ben go nanga wan assistant en drai kom baka wan leisi nomo baka 6 jari. Hem frow ben kisi hemsrefi baka en wroko na da organizatie kantoro.
C. T. Studd and WEC In Africa, he was domineering and
demanding an 18 hour day for all, and did not respect the African Christians, and had problems with his own missionaries, including his family; two daughters and son-in-laws were with him.
He had multiple medical problems including asthma and gall stones
He did not believe in eternal security, and felt that even the lazy (by his standards) were lost.
CT Studd
Na ini Afrika a ben tron dicateur en eis dati ala soema wroko 18 joeroe per dei. A no ben respeki dem African Kristen, en a ben abi problemen nanga hem egi zendeling, inclusief hem egi famiri. Toe oemapikin nanga dem masra ben de nanga hem.
A ben siki nanga asthma & gall steen
C T Studd
A ben bribi dati joe kan lasi baka, en a ben bribi dati iniwan lesi soema ben lasi. A kom verslaaf op morphine, en a ben gi hem egi schoonzoon en oemapikin ontslag. A ben sori slechte prakseri na ini wan pikin boekoe disi a bne skrifi
WEC nanga Norman Grubb
Baka hem dede, Norman Grubb, hem schoonzoon ben teki abra. A poti da missie leki fa a moesoe de en kari hem nanga wan njoen nem: Worldwide Evangelistic Crusade (WEC).
Baka disi, da organizatie ben gro boen
Norman Grubb, director of WEC
SVM (Student Volunteer Movement)
Wan beweging pe omeni doesoen student ben kom tron zendeling. Ma dem no ben loekoe boen foe liberalism
1890 – Ala seminary boiti Harvard evengelical
1920 – ala denominational seminary ben tron liberal
Dati ben de da top foe SVC, ma dem kom pikin di dem no prati foe liberalism
John R. Mott
Hem tata ben de wan goedoeman. A ben go na universiteit 16 jari owroe, en wantoe jari moro lati, D.L Moody en da brada foe CT Studd ben abi invloed tapoe hem. A ben de wan foe dem fosi soema foe da SVM disi DL Moody ben bigin baka 1 moen opleiding. A ben de wan foe 100 who ben sweri foe tron wan zendeling na buitenland
John R. Mott
John R. Mott
Robert Wilder ben aksi Mott foe teki abra da SVC leki leider. A ben wroko leki general secretaris foe da YMCA ook toe foe 16 jari.
A ben tjari groepoe kom makandra en a ben meki da World Student Christian Fellowship
John Mott
A ben go na China 2 leisi na ini da 1900s nanga boen resultaat
A ben organizeer da fosi international zendings conferentie na ini Edinburgh na ini 1910
A ben kisi da Nobel Peace Prize na ini 1946
A ben kisi foeroe international award
John Mott
Da socializatie beweging ben kisi hem en fondamentalist ben denki dati a de liberal en no ben go na da SVC moro. A ben teki presi nanga da World Council of Churches
A ben waka te lki a dede. A ben trow baka na 86 jari, en a ben dede drie jari moro lati
Robert E Speer
46 jari da secretary foe buitenlandse zending wroko foe da Presbyterian kerki
A ben lobi zendeling wroko. A ben de da presidenti foe da SVC foe wan jari. A no ben lobi liberal beweging, en a ben bribi dati joe moesoe drai joe libi. Tokoe a ben tan na ini Presbyterian Church USA di dem conservative ben gowe
Robert E Speer
A ben gi pasi foe oema foe wroko leki zendeling
Dem ben taki dati a ben gi pasi foe zendeling disi no ben abi troe bribi foe go na da veld, ma da General Assembly ben feni dati a no ben de troe
Fletcher Brockman
Well educated Methodist, sent to China by YMCA just before the Boxer Rebellion. Fellow missionary Pitkin was murdered – but 13 years later, there was a sort of revival when they preached about his death.
He studied and appreciated oriental religious beliefs
Fletcher Brockman
A ben abi boen leri leki Methodist en a ben go na China fosi da Boxer Relling. Dem ben kiri zendeling mati Pitkin, ma 13 jari moro lati, di dem ben preiki abra hem dede, wan sortoe opwekking ben kom
A ben stoeka en sabi boen abra dem bribi foe dem Chinese
Fletcher Brockman
A ben tjari koni wetenschapper C. H Robinson na China
A ben opo da YMCA, disi ben kom da YMBA moro lati (Buddhist association)
Dem ben aksi hem foe tron President foe Peking University ma a no ben wani
Hem laasti jari a ben proberi foe hori WMCA opo na ini da VS
Fletcher Brockman
E. Stanley Jones
Indian moesoe interpret dem egi cultuur, no western civilizatie doe so
A ben bigin leki Methodist preikiman na ini Lucknow en wroko wan sjatoe tem nanga dem “untouchable”
Dan a ben bigin wroko nanga intellectueel, ben abi probemen 8+ jari langa, en dan a ben kisi jepi foe wan jeje ervaring
E Stanley Jones
A ben taki foe Kristus, ma no Kristen geloof. A doki wantoe moeilijk OT presi
A ben loekoe nanga boen ai na tra religie systeem, en dem taki dati a ben abi syncretism
A ben gebruiki Ashram & Round table discussie nanga tra intellectueel soema
E Stanley Jones
Invloed leki evangelist ook toe na ini Japan. A ben wroko nanga F. D. Roosevelt to vermijd Wereld Oorlog II
Personal mati foe Ghandi, en a ben skrifi wan biografie foe hem libi
Ecumenical, swaki bribi foe da kerki. A ben wani sori soema Kristus, ma a no ben broko hede foe da kerki srefi
E. Stanley Jones
The heyday of colonialism 1858-1914
Good features Opened some countries which
would have remained unreached Developed some countries with
enlightened colonialism; law & order
Colonialism – wantoe boen
Kondre opo disi noiti ben abi kans foe jere da evangelium
Ontwikkel som kondre nanga wet en order, educatie, enz.
Colonialism samenvatting – maximum 1858-1914
Bad – Commercial motief nanga feti en exploitatie foe dem native. Da moro slechte voorbeeld de de opium oorlog foe Britain & China foe dwingi China foe gi toestemming foe opium.
Foeroe hatibron ben de tapoe Kristen na ini da hati foe dem national
Colonialism
Som zendeling ben bribi postmillenialism en dati Kristen = westerse civilizatie. Ma trawan ben feni da westerse civilizatie ben slechte
Som ben bribi da “white man burden” nanga “manifest destiny”
Som ben taki dati zendeling = western civilizatie + colonialism
Specializatie missie
Baka WW I & II, foeroe veteran ben kisi kans foe kisi educatie. Foeroe ben de evangelical & dem ben leri njoen technologie. Communism ook troe ben eis njoen fasi foe go baka da “iron curtain”, leki radio & literature
Bijbel skoro ben tron college, en veteran ben abi moni
Specializatie
Vertaling, medicine, radio, aviation, agriculture alamala ben kom na fesi
Missionary Medicine Tremendous impact for good Competition with witch doctors and
medicine men Clash with culture and prejudices Starting with John Thomas (India with
Carey), some were part-time like David Livingston & Hudson Taylor.
One famous - Albert Schweitzer ? Saved???,
Missionary medicine
Bigi impact foe doe boen Competitie nanga bonoeman Stree nanga cultuur en owroe bribi Dem fosiwan ben de lek John Thomas
na ini India. Som ben de part-time leki David Livingstone & J. Hudson Taylor.
Wan beroemd disi mi twijfel de bribi ben de Albert Schweitzer
Late 19e eeuw
John Scudder – India Clara Swain – India Fosi zending verpleegster 1884 E.
M. Mckechnie na Shanghai
Medical missions
Now wanlo lanti ben teki moro foeroe frantwoortoe en teki sani abra
Opo doro de ete nanga public health, prevention, educatie
MAP – donor foe miljoenen $ medicine, equipment, enz.
Misrefi ben wroko foe gi les na ini da Univers
Dr. Wilfred Grenfell
MD ben drai libi na wan DL Moody campaigne. Di a bne si Labrador, a ben wroko drape alwasi da Anglican kerki no ben wani lasi dem kerki leden. Grenfell ben jepi da economie ook toe, en dem seriman ben mandi bikasi dem lasi moni. A ben poti hem egi libi na risiko
Dr. Wilfred Grenfell
A ben tjari reindeer kom ma wan siki foe dem ben go na dem caribo
A ben de totaal onafhangelijk en a no ben span foe da doctrine foe trawan, ma a ben ke foe fa dem wroko gi Masra.
Kownoe George V ben meki hem wan knight
Wilfred Grenfell
Dr. Ida Scudder
Dr. John Scutter ben go na Ceylon 36 jari, en 9/13 pikin ben libi; 7 ben tron zendeling, en na ini 4 generatie, dem ben abi 42 zendeling. Gebore na ini 1870, a ben sabi foe libi leki zendeling. A ben go na VS leki teener, en dan na DL Moody school. A ben go baka na India foe sorgoe foe hem siki mama, en a ben tan leki leerkracht.
Dr. Ida Scudder
Wan neti dem kari hem foe jepi na ini 3 moeilijk bevalling bikasi nanga dem cultuur no wan man kan jepi. A no ben sabi fa, en ala 3 frow dede. A ben go baka na VS foe tron datra, en a ben kom baka foe bigin wan at’oso. Di hem tata dede, fosi soema no ben vertrouw hem. A ben bigin wan skoro foe verpleegster en dem kisi top cijfer
Dr. Ida Scudder
A ben basi wan at’oso, wezen oso, en a ben leri na Bijbel skoro. Dan hem mama dede 86 jari owore. Hem skoro tron datra skoro foe oema, ma di dem ben abi foe poti man ook toe na ini, wan bigi djoegoedjoegoe ben kom, ma te foe kaba, da leiderschap ben de eens.
Dr. Ida Scudder
Vellore Medical School de tan leki wan top skoro te leki tide
A ben tan wroko te leki a doro 75, en dan a ben tan ete 10 jari fosi a dede
Ida Scudder & Vellore Hospital
Dr. Viggo Olsen
Wan top student & datra, a ben libi fasi foe bigi moni en bigi nem foe tron datra na Bangladesh. A ben opo Memorial Hospital na wan tem foe bigi politiek problemen, ma hem wroko leki datra & getuigi foe Kristus ben de wan bigi success.
A ben tron ook to diplomat, en a ben vertaal da Bijbel na ini wan dialect foe Bangladesh
Dr. Viggo Olsen
Dr. Carl Becker
Di a kaba middlebaar skoro, a ben wroko 5 jari foe steun hem mama. Dan a ben go na medical skoro, en a ben pramisi Gado efoe a kaba dati a sa gi alasani na Gado. A ben go na wan pikin dorpoe na ini Pennsylvania, en a ben wroko boen en kisi foeroe moni leki wan datra
Dr. Carl Becker
Africa Inland Mission ben kari hem en a ben go na Congo nanga hem wefi nanga pikin. A ben wroko wantoe presi, ma dan a ben seti hemsrefi na Oicha, pe a ben wroko nanga dem pigmies. A ben koni na ini da wroko nanga gwasi-siki en psychiatry. A ben doe electric shock therapy & a ben feni wan fasi foe kweki gwasi-baccillus
Dr. Carl Becker
A ben abi 4000 gwasi patient na 1100 acre compound, en dem tra bigi koniman foe gwasi-siki ben kom foe si fa a doe. A ben sorgoe 2000 patienten ibri dei, en a ben doe 3000 operatie ibri jari!
Di a ben de 70 jari owroe, a ben abi foe lowe foe dem MauMau
Carl Becker
A ben kom baka en wroko ete 13 jari na ini Africa, en dan a ben teki pensioen na 83 jari. Hem laasti jari a ben wroko tapoe wan training centrum foe Africaan
Dr. Carl Becker
Vertaling
John Elliot ben vertaal na ini Algonquin William Carey ben vertaal na ini 3 tongo
en jepi na omeni trawan Tra man: Robert Morrison, Adoniram
Judson, Robert Moffat, Hudson Taylor, Henry Martyn
19e eeuw – 500 vertaling. Ma now moro progress with computer & national helpers & linguistics
Wycliffe & William Cameron Townsend
Gebore 1896, a ben go na Guatemala baka skoro foe seri Bijbel. A teki 13 jari foe leri da Cakchiquel tongo, poti hem so joe kan skrifi hem, en vertaal da Bijbel. A ben abi verschil nanga Central American Mission, en di a frow dede, a ben gowe. A ben wani vertaal, ma CAM ben wani envangelism
Wycliffe & Cam Townsend
A ben de wan boen vertaller, ma ecumenical na bribi en prakteit. A ben wani teki wan Lomsoe na ini hem organizatie, en a ben opo doro gi Pinkster man efoe dem kenki dem bribi pikinso
Som kondre a ben sori hemsrefi leki wan vertaler nomo.
William Cameron Townsend
Wycliffe & Cam Townsend
A ben bribi foe gebruiki ala ras en ook toe oema, soms alleen wan. Toe oema ben wroko nanga dem Shapras. Da chief ben taki dati a ben sa kiri man, ma no kiri oema. Te foe kaba a ben drai hem libi.
A ben wroko 50 jari leki vertaler, en poti hemsrefi na ondro wan board disi hemsrefi ben seti
Wycliffe & Cam Townsend
Te foe kaba, dem ben abi 4500 wrokoman na ini Wycliffe
A ben trow baka da dede foe hem fosi frow, en hem frow nanga 4 pikin ben libi na ini Peru 17 jari langa
Wycliffe & Kenneth Pike
Da njoen leider ben de Kenneth Pike. A ben abi problemen fosi, ma a tron wan geweldig vertaler. A ben wroko boen na ini Academia toe. A ben de wan boen leriman nanga da prakteit
A ben de Professor foe Linguistics na da Universiteit foe Michigan 30 jari langa
Kenneth Pike
Rachel Saint Dem Auca Indiaan ben kiri hem brada.
A ben wroko nanga Dayuma tapoe da tongo foe wantoe jari, en a ben teki hem na da VS nanga hem. A ben libi nanga Elizabeth Elliot en te foe kaba, dem ben si foeroe drai dem libi
Rachel Saint
Radio ministry
Pre-evangelism Bouw bribiwan kom moro tranga A kan go pe libisoema no man go –
spesroetoe pe dem kondre tapoe Wan probleem de nanga pikin
groepoe – ma wan oplossing ben de tape recordings
Clarence Jones & HCJB
A ben kom foe Legion des Heils. Foeroe soema ben spotoe hem, na ini hem egi kerki srefi. A bne drai libi, go na Moody Bible Institute, en kaba leki dem top student. A ben prei da trombone boen, en a ben begeleid evangelist Paul Rader.
A ben wani bigin wan radio station na ini Zuid Amerika, ma no jepi na Venezuela, Columbia, Panama & Cuba.
Clarence Jones & HCJB staff 1946
HCJB & Jones
Zendeling Larsons jepi hem bigin na ini Ecuador nanga 25 jari kontrakt. Da presi ben de ideaal. A ben bigin 25 december 1931 nanga 250 w. Bank went bankrupt en ook toe dem steun foe Chicago Gospel Tabernacle. (A ben na mindro foe da bigi depressie)
HCJB
Dem ben wroko samen nanga lanti en steun patriotism & educational programma. Dem ben de positief, en no val Lomsoe aan direkt. Saf’safri dem kisi 10,000 w. disi gi wereldwide krakti. R. G. LeTourneau ben steun dem. Jones ben eis top kwaliteit.
Toe bigi ongolokoe ben pasa, en da di foe toe kiri dem enige boi
HCJB
Dem abi 2 at’oso, mobile poli, wan drukkerij, en toe tra radio station na ini Panama & Texas
Now dem abi HCJB global, nanga nadruk tapoe internet en jepi trawan opo radio station
HCJB
John Broger & Far East Broadcasting Company FEBC
A ben bigin wan station baka hem wroko leki soldati na ini da verre oost na ini Wereld Oorlog II. Na ini 1948 baka omeni problemen dem ben kisi toestemming foe opo station na ini Manila sondro limit foe krakti. Ma moni ben de wan probleem. Ma tokoe foeroe soema ben arki en skrifi dem baka.