Met productiemanager Jaapde Vos van HeinekendochterBralima dobberen wij in eenspeedbootje, aangeschaft omte kunnen vluchten als depleuris weer eens uitbreekt.

Terugopdekade inBukavu,op een steenworp afstand vande 59 jaar oude brouwerij,staat Hans van Ma-meren de bierbootna te turen.

De Nederlandsedirecteur van Brali-ma is even oud alsde lokale bierfa-briek en behoort toteen clubje verstok-te Afrikagangersvan Heineken; hijgedijt beter in oor-den als Tsjaad, Nigeria enRwanda dan in Amsterdam ofZoeterwoude. En vandaag ishij trots, want Bralima is éénvan de snelst groeiende bedrij-ven binnen Heineken. „Hétsnelst groeiende”, meent VanMameren zelfs. „Maar dat zalhet hoofdkantoor nooit zo zeg-gen.”

PlunderingMotortaxi’s snorren af en

aan in de stad van 500.000 in-woners en aan de oever wor-den met opgewonden kretenvis, bananen en groenten ver-handeld. Pakistaanse VN-sol-daten stamelen in steenkolen-frans iets tegen een lokale poli-tieagent, die zijn schouders op-haalt. Professionelebeveiligers van Heineken hou-den Van Mamerens werkbe-zoek scherp in de gaten, wanthet is niet pluis in deze streek.

Rebellen uit Congo en buur-landen Burundi en Rwandazwerven nog steeds door deheuvels en enkele weken gele-den waren dorpen rond Buka-vu nog het toneel van plunde-ring en verkrachting – eenvorm van terreur waar Oost-Congo berucht om is. Het ge-bied puilt uit van regeringssol-daten, hulporganisaties en eenmiljarden kostende VN-macht.

Toch werd er half oktoberwild gezongen en gedanst inBukavu en in Goma, aan deoverkant van het meer. De’koning van het oerwoud’ gafconcerten!

ZangerNoëlNgiamaMakan-da (48) – beter bekend als Wer-rason – heeft een goddelijkestatus in Congo en zijn aanste-kelijke,moderneversievandeAfrikaanse rumba is tot verbuiten de landsgrenzen popu-lair. Ook Van Mameren is fan.Niet zozeer vanwege Werra-

sons muziek of maffe danspas-jes, maar omdat hij tijdensconcerten omstandig reclamemaakt voor Primus. Vijf jaargeleden snoepte de Nederlan-der Werrason weg bij aartsri-vaal Skol en inmiddels is Brali-ma’s marktaandeel gestegenvan 30 tot 65 procent.

„Wij hadden alvaker geprobeerdWerrason te spre-ken, maar het is eenmoeilijke man”, al-dus Van Mameren.„Tijdens een feestjeliet ik zijn vrouween Suzuki zien envroeg wat ze ervanvond.”

Ze had er wel o-ren naar en kreeg manlief aande onderhandelingstafel. Bra-lima trok de portemonnee enorganiseert sindsdien mega-concerten voor Werrason –ook andere topartiesten zoalsJ.B. Mpiana krijgen sponsor-geld. „Werrasons komst lever-de direct een paar procentmarktaandeel op, maar be-langrijkerwashet effect opon-ze marketinglui. Zij voeldendat ze bij een winnend teamhoorden, terwijl de concur-rent begreep dat het misging.”Want dankzij het inlijven van’god’ Werrason is Van Mame-ren nu zelf ook een halve godin de DRC.

Een groepje militairenscheurt voorbij in een pa-trouillejeep met een raketwer-per en een stapeltje kalasjni-kovs. Buiten Kivu is het rusti-ger. In 2003 eindigde de groteoorlog, die volgens het Inter-national Rescue Committee(IRC) in een decennium aan5,4 miljoen mensen het levenkostte door geweld, honger enziekte.

De vrede maakt dorstig. Ditjaar produceert Bralima bijna4 miljoen hectoliter, waarvaneenderde frisdranken uit deCoca Cola-stal en de rest bier.Populairst zijn de driekwart li-terflessen Primus, gevolgddoor het minder zoete Mützig(een ’premium’ dat Van Ma-meren uit de Elzas naar Afrikahaalde) en de donkerder Tur-bo King en Legend. De brou-werijen draaien op volledigecapaciteit en Bralima ver-koopt inmiddels drie keer zo-veel drank als in 2003.

RijstDe havenarbeiders die de

bierboot hebben ingepaktvoor een kratvergoedingstruinen naar huis of naar debar. Lokale politicus FrançoisRubota Masumboka steekt bijde brouwerij de loftrompetover Bralima, die boeren eenkans geeft rijst te leveren –hier een belangrijk bieringre-diënt. Ook Mudekereza Na-megabe ziet de Heineken-dochter als economisch vlieg-wiel.

„Er is hier veel potentie.Landbouw, mijnbouw en toe-risme zijn de drie economi-sche pijlers”, meent de presi-dent van de Kamer van Koop-handel in Zuid-Kivu. Een ver-bluffend staaltje optimisme!Bananenbomen, maïs en bo-

nenplanten schieten inder-daad met ongekende haast uitde vruchtbare grond. En het480 meter diepe meer waar vis-sers inhoutenpramenop ‘sam-baza’ sardientjes vissen oogtzeker schilderachtig.

Maar toerisme? Macht enmijnbouw (goud, diamantenengrondstoffenvoor telefoonsen laptops) blijven in Oost-Congo inzet van gewapendeconflicten, de oorlog eindigdehier nooit. Nog dagelijks arri-veren bij het Panziziekenhuisin Bukavu vrou-wen die verkrachtzijn door plunde-rende rebellen, ofdoor regeringssol-daten. Reizenwordt hier subietontraden door onsministerie vanBuitenlandse Za-ken en voor derest van de DRCworden ’niet-es-sentiële’ trips af-geraden. „Hoewel het potenti-eel voor ontwikkeling enormis, maakt de alomvattende cor-ruptie en de onzekere veilig-heidssituatie een normale be-drijfsvoering vrijwel onmoge-lijk”, schrijft het ministeriebovendien.

KeusTijdens de oorlog en kolos-

sale plunderpartijen in dehoofdstad Kinshasa hebbende meeste multinationals,waaronder Unilever en Shell,hunbiezengepakt.Alleenmo-biele telefoons en bier verko-pen altijd – de brouwerij vanKisangani bleef zelfs draaienonder een bezettingsmacht.„Denk maar niet dat we eenkeus hadden”, zegt Van Ma-meren over die tijd.

Die brouwerij in Kisanganizagen we een dag eerder. Derimboe in de omgeving was ja-renlang strijdtoneel en na dejungleoorlog dwaalden ver-weesde kindsoldaten door ri-viersteden als Bumba en Ki-sangani. Maar nu is er verbete-ring op til! „We gaan uitbrei-den”, verkondigdebrouwerijmanager RichardNtikala opgewekt. Hij leidt

een succesvolle ondernemingwaarvan de werknemers voor100 procent uit zwarte Congo-lezen bestaan. Een positief sig-naal voor de DRC, vindt VanMameren. „Als je zonder hulpvan buiten een brouwerijrunt, dan kun je ook een landbesturen.”

Nieuwe wegBedrijvigheid neemt met de

dag toe in Kisangani. Net als inBukavu staan er nog brouwke-tels uit de koloniale jaren 50,maar de productie klom vorigjaar ineens van 5000 naar30.000 hectoliter. Simpele re-den: de Wereldbank liet eenweg naar het noordoosten op-knappen die de afgelopen de-cennia door bos was opgeslokt– ineens ging er een nieuwemarkt open. Hoewel de zand-

wegen van de stadna een tropischeregenbui in kol-kende riviertjes enzompige modder-stromen verande-ren, begint Kisan-gani toch weer eenbeetje te lijken ophet handelscen-trum uit de Belgi-sche tijd, toen destad Stanleyvilleheette. In enkele

verrassend moderne nacht-clubs vloeit zelfs het luxe Müt-zig rijkelijk. Via de legendari-sche Congorivier is de stadverbonden met Kinshasa. VanMameren: „Naast betaalbaar-heid en marketing is bereik-baarheid de belangrijkste re-den voor onze groei.”

Terwijl Kisangani en Buka-vu het nog met oud materieelmoeten doen, staat in Kinsha-

sa tegenwoordig een geheelvernieuwde brouwerij. Ko-permijnwalhalla Lubumbashiheeft zelfs één van de modern-ste bierfabrieken ter wereld,die goed begint te draaien nude ergste economische crisisvoorbij is. Transport is echtereen nachtmerrie: er ligt maar500kilometer asfalt in een landwaar Nederland 69 keer inpast.

Dat was ooit anders, maarde beruchte dictator Mobutuvond wegen en rails eng om-dat de vijand ze ook kon ge-bruiken. De huidige regeringmaakt weinig vooruitgang te-gen de toen ingezette verpau-pering.

Belastinggeld (Bralima be-taalt de Congolese fiscus jaar-lijks 200 miljoen dollar) ver-dwijnt routineus in de zakkenvan een kleine elite. Politie-agenten, docenten en artsenworden sporadisch betaald envelen overleven door het in-nen van smeergeld. Van we-genaanleg of -onderhoud isgeen sprake. Geen wonder dathet Kivumeer en de 4700 kilo-meter lange rivier cruciaal zijnvoor het transport van bier engrondstoffen. Via kleinere wa-terwegen brengen houtenbootjes duizenden krattenverder de jungle in. Van Ma-meren: „Soms varen ze in re-bellengebied en verliezen weeen lading.”

Heineken is sinds de jaren50 betrokken bij de in 1923 op-gerichte Brasserie et Limona-derie de Léopoldville, nu kort-weg Bralima. Sinds 1987 is hetNederlandse bedrijf voor 95procent eigenaar. Bralimasteunt ook schooltjes en zie-kenhuizen. De projecten wor-den betaald uit fondsen van

Heineken en Bralima, maarook rijstverkoop levert geldop. Het bierbedrijf heeft metvallenenopstaancoöperatieverijstprojecten opgezet, zodatde 12.000 ton die de brouwervoor het bier nodig heeft uit ei-gen land komt – import is bin-nenkort niet meer nodig. „Weverdienen er geen cent aan”,bezweert Van Mameren. „Hetverschil tussen onze goedko-pere kostprijs en de wereld-prijs stoppen we in het Brali-mafonds waar we dan weerzorg, onderwijs, een toeslagvoor de boeren en landbouw-projecten mee betalen.”

Huilen van geluk„Dit is puurbusiness”, bena-

drukt Van Mameren, die voor-spelt dat heel Congo dankzijdit project zelfvoorzienendkan worden qua rijst. Vooralrond Bumba en Kisangani gaathet al hard.

„Veel boeren kregen voorhet eerst in tien jaar cash inhanden, sommigen stonden tehuilen van geluk. Hun leven isveranderd en ze kunnen hunkinderen naar school sturen.Wij runnen nu het grootstelandbouwproject in het land,best beschamend voor hulpor-ganisaties.”

Bralima is uitgegroeid totVan Mamerens levenswerk.Hij zwaait al zeveneneenhalfjaar de scepter, langer dan ge-bruikelijk. Hij kent de Congo-lezen van haver tot gort. „Hetfijnere werk ligt hen niet,want er zijn er weinig met eengoede motoriek – het resultaatvan belabberd onderwijs. Ve-len hebben nooit op school ge-leerd om gaatjes te prikken enbinnen de lijntjes te kleuren.”

JUNGLEBIERJUNGLEBIERdoor JOËL ROERIG

BUKAVU, zaterdagDegelekrattenPrimusbier staanhoogopgestapeld

in de oude schuit, die statig het Kivumeer doorklieft.Een bonte ijsvogel doorbreekt de waterspiegel meteen plotse duikvlucht en komt triomfantelijk bovenmet een sardientje. De heuvels die de tocht naar Go-ma omzomen, herbergen vruchtbare akkertjes enzeldzame berggorilla’s, maar ook nerveuze VN-sol-daten en rebellen die dood en verderf zaaien.

’Wij runnen grootstelandbouwprojectvan het land, bestbeschamend voorhulporganisaties’

■ Heinekendirec-teur Hans vanWaveren: „Dank-zij ons landbouw-project kan Con-go zelfvoorzie-nend worden quarijst.”

ZAKENDOEN INeen straat-

arm land waarsmeergeld, ra-ketwerpers enhobbelige bos-weggetjes het le-vensritme bepa-len, lijkt een zelf-moordmissie.Maar Heinekenrunt liefst zesBralimabrouwe-rijen in de Demo-cratische Repu-bliek Congo(DRC) en biedtdirect en indirectwerk aan 50.000mensen. Het iseen duizeling-wekkend verhaalvan kolonialebrouwketels, le-gendarische ri-vieren, granaat-aanvallen, swin-gende Afrikaan-se rumba enHollandse onder-nemerslust.

TA4 zaterdag 13 november 2010DE TELEGRAAF

Dr. BibberHet leek wel of er afgelo-

pen weekend bij het schaat-sen maar één deelnemerwas: Dr. Bibber. Zijn naamwerd vaker genoemd dan dievan Tuitert, Olde Heuvel,Timmer, Wüst en Leenstra.

In feite wás Dr. Bibber ookoppermachtig en zeer bepa-lend. De rijders deden het inhun broek van angst, dat zeover de schreef zouden gaan.En dat Dr. Bibber dan zoustraffen. Wat prompt gebeur-de.

De Internationale Schaats-unie (ISU) heeft de wed-strijdschaatsers de stuipenop het bevende lijf gejaagddoor als een ’master of disas-ter’ te verordonneren datniemand meer op de rechtestukken buiten de lijntjesmag schaatsen. Geen slág!

Het is een besluit met veeltarra. Want veel rijders wer-den gediskwalificeerd.

De schaatsers noemen de-ze nieuwe regel (bij de ISUnummer 256) denigrerend deDr. Bibberregel, een naamdie het hele weekend bovenhet NK afstanden hing. Erwerd in het begin nog gespro-ken van ’de zogenaamde Dr.Bibberregel’. Zogenáámde.Maar wie noemde hem danzo?

Zover valt na te gaan, heeftolympisch kampioen MarkTuitert de scheldnaam ver-zonnen. Hij gebruikte ’m be-gin oktober voor het eerst ineen twitterbericht. Ex-rijderErben Wennemars herhaal-de ’m een paar keer. En toenwas Nederland om.

Maar zo’n naam heeft eenherkomst en niet bij ieder-een viel het kwartje onmid-dellijk. Heeft het iets te ma-ken met knikkende knieënals gevolg van de nieuwe re-gel? Maar waarom moet diedokter er dan bij?

Dat de aanduiding iets temaken heeft met rillen entrillen lijkt wel duidelijk,hoewel dat niks te makenheeft met winterse kou. Hetwoord ’bibberen’ hangt ety-mologisch samen met ’be-ven’. Het is ervan afgeleid.’Beven’ kwam in de ontlui-kende middeleeuwen al inonze taal voor, maar hetoverkwam wat veel werk-woorden in onze taal is over-komen: het kreeg een verlen-ging. Voor (bijvoorbeeld)trappen was dat trappelen,voor hinken was dat hinke-len, voor jakken was dat jak-keren. In de taalkunde hetendie vormen iteratieven, somsook frequentatieven. Bevenkreeg de nevenvorm ’bibbe-ren’. Dat was omstreeks 1800.

Dr. Bibber is eigenlijk(een) kinderspel. Niet voorde schaatsers natuurlijk,maar wel voor jeugdig Ne-derland. Het is een behendig-heidsspel om de jeugd ver-trouwd te maken met zieken-huizen. De deelnemertjesmoeten onder meer li-chaamsdelen uit een patiëntpeuren, zonder dat-ie daar-van iets voelt. Brrr!

De deelnemers moetenechter ook behoorlijk hand-vast zijn, want ze mogen methun pincet niet buiten delijntjes komen, anders gaater een zoemer. En dát hadMark Tuitert in het achter-hoofd, toen hij de verfoeideISU-regel de ’Dr. Bibberre-gel’ noemde. Niet buiten delijntjes komen!

De ISU heeft intussen derolluiken gesloten. Het be-sluit is onherroepelijk. Romalocuta, causa finita. Tot stin-kend ongenoegen van deschaatsers heeft de sluip-wesp zich genesteld in de re-gels. De schaatsers zitten ermaar mooi mee.

Als het woord ’val’ een sy-noniem is voor ’onttroningvan winnaars’, zou je kun-nen parafraseren: ’Wieschaatst kan de val verwach-ten…’

klaretaal@telegraaf.nl

■ Krattenmet Primusbier en fris-drank wor-den ingela-

den inBralima’s

haventje inBukavu.

■ De bierboot wordt gelost. Transport over water is essentieel inCongo, wegen zijn er amper. Daarbij doen veiligheidsmaskers ensignaalvesten, naar westers voorschrift, hoogst modern aan.

■ Bralimaheeft Con-go’s rijsvel-den nieuwleven ingebla-zen. De voorhet bier beno-digde rijstkomt nu bijnaallemaal uiteigen land.Boeren krij-gen voor heteerst sindsjaren weercontant geld,een enormeimpuls voorde lokaleeconomie.

EIGEN FOTO’S

BRON: MAPS4NEWS.COM / NAVTEQ

Plaatsen

Kinshasa

Bakavu

Goma

Bakavu

GomaDEMOCRATISCHEREPUBLIEK CONGO

Kisangani

LumbumbashiLumbumbashi

BumbaD.R. of CONGO