Werkgroep energetische renovatie

Ing. Carl-peter Goossen BNA

Ontwerpmanager

21-09-2011

Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen

Oog voor samenhang

1

September 2011

Deelnemer Buro

Wim Kol Architectenburo WPP KolTeun Biemans DKC TotaaltechniekMarius van Genugten AVGSystemsCarl-Peter Goossen BouwquestHuub Pollmann Architectenbureau PollmannMark Evers Van Campen bouwgroepKoen Wissing W&W InstallatiesRick van Viersen Leds do it nowClarence Rose Azimut BouwbureauGeorges Plat Azimut BouwbureauJeroen Koudijs KoudijsarchitectenPeter van der Kleij Aannemersbedrijf van der KleijTheo de Groot Dutechpro

21-09-2011

Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen

Werkgroep energetische renovatie

Oog voor samenhang

2

21-09-2011

Onze uitgangspunten:

- gebouw en levensduur

- duurzame oplossingen

- reduceren faalkosten

- alle adviseurs belangrijk

- integraal ontwerpen

- inhoudelijk aansturen

- grip op besluitvorming

- heldere communicatie

3

ONTWERPMANAGEMENT

21-09-2011

Onze Gereedschappen:

- Morfologisch ontwerpen

- Building Information Modeling

- DCBA Methode

4

ONTWERPMANAGEMENT

21-09-2011

verschillende

oplossingsrichtingen

5

21-09-2011

verschillende

oplossingsrichtingen

6

21-09-2011

verschillende

oplossingsrichtingen

7

21-09-2011

BIM-model bevat informatie voor:- plattegronden- doorsneden- gevels- details- terrein- hoeveelheden tbv kostenramingen- besteksinformatie- planning- etc. etc.

Ik ben echt intelligent !

Onderdelen bevatten bijvoorbeeld

informatie over materiaal, klimaat,

isolatie, kleur, ruimten, etc.

2. Building Information Model

8

21-09-2011

Ik ben echt intelligent !

Onderdelen bevatten bijvoorbeeld

informatie over materiaal, klimaat,

isolatie, kleur, ruimten, etc.

2. Building Information Model

9

21-09-2011

People, Planet, Prosperity

PPPP

10

21-09-2011

People, Planet, Prosperity, Project

PPPP

11

21-09-2011

Peoplesociale kwaliteitgezondheidveiligheidleefbaarheid(keuze)vrijheidparticipatiesociale samenhangcomfort

PlanetmilieukwaliteitenergiewatermateriaalmobiliteitafvalNatuur &landschap

Prosperityeconomische kwaliteitwinstwelvaartbetaalbaarheidtransparantiewerkgelegenheidbereikbaarheidbeheersbaarheid

Projectruimtelijke kwaliteitrelatie met omgevingflexibiliteitdegelijkheidvisuele kwaliteitimagoruimtelijke opbouw

3. DCBA Methode

12

21-09-2011

Peoplesociale kwaliteitgezondheidveiligheidleefbaarheid(keuze)vrijheidparticipatiesociale samenhangcomfort

PlanetmilieukwaliteitenergiewatermateriaalmobiliteitafvalNatuur &landschap

Prosperityeconomische kwaliteitwinstwelvaartbetaalbaarheidtransparantiewerkgelegenheidbereikbaarheidbeheersbaarheid

Projectruimtelijke kwaliteitrelatie met omgevingflexibiliteitdegelijkheidvisuele kwaliteitimagoruimtelijke opbouw

3. DCBA Methode

13

21-09-2011

Landelijk top 24 lijst1. Energie2. Gezondheid3. Participatie4. Natuur & landschap5. Sociale samenhang6. Degelijkheid7. Beheersbaarheid8. Betaalbaarheid9. Materiaal10.Water11.Relatie met omgeving12.Flexibiliteit

13. Comfort14. Bereikbaarheid15. Mobiliteit16. Visuele kwaliteit17. Ruimtelijke opbouw18. Imago19. Afval20. Levensloop bestendigheid21. Veiligheid22. Werkgelegenheid23. Transparantie24. Welvaart

3. DCBA Methode

14

21-09-2011

Landelijk top 24 lijst1. Energie2. Gezondheid3. Participatie4. Natuur & landschap5. Sociale samenhang6. Degelijkheid7. Beheersbaarheid8. Betaalbaarheid9. Materiaal10.Water11.Relatie met omgeving12.Flexibiliteit

13. Comfort14. Bereikbaarheid15. Mobiliteit16. Visuele kwaliteit17. Ruimtelijke opbouw18. Imago19. Afval20. Levensloop bestendigheid21. Veiligheid22. Werkgelegenheid23. Transparantie24. Welvaart

3. DCBA Methode

15

21-09-2011

Isoleren versus Ventileren

PPPP

16

21-09-2011

1. Reduceer de vraag (energie besparing)

2. Zet duurzameenergie bronnen in

3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk

Energie vraag

Trias energetica

17

21-09-2011

1. Reduceer de vraag (energie besparing)

2. Zet duurzameenergie bronnen in

3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk

Energie vraag

Trias energetica

18

21-09-2011

1. Reduceer de vraag (energie besparing) Passief bouwen

2. Zet duurzameenergie bronnen in

3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk

Energie vraag

Trias energetica

19

21-09-2011

1. Reduceer de vraag (energie besparing) Passief bouwen

2. Zet duurzameenergie bronnen inWarmtepomp

3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk

Energie vraag

Trias energetica

20

21-09-2011

2006 - EPC ≤ 0,82011 - EPC ≤ 0,62015 - EPC ≤ 0,42020 - EPC ≈ ≤ 0 (energieneutraal)

2050 – alle gebouwen in Nederland energieneutraalOm dit te kunnen berekenen komt er een EPG (energie prestatie gebouwen) NEN 7120.Deze wordt van kracht in bouwbesluit 2012

Doelstellingen overheid

} Europees beleid

Definitie energieneutraal:

Output duurzaam opgewekte energie Input fossiele brandstof ≥ 1

Kijk dan naar trias energetica:

21

Trias energetica

21-09-2011

Passief Bouwen

22

21-09-2011

l Concept bedacht in Zweden: Prof. Bo Adamson van de Universiteit van Lund.

l Verder ontwikkeld en verspreid door het Passiv Haus Institut (PHI) in Darmstadt onder leiding van Dr.Wolfgang Feist.

l Meer dan 5000 passiefhuizen gebouwd in Duitsland, Zweden, Oostenrijk en Zwitserland.

l Ook in Nederland, Denemarken, België, Italië en Frankrijk zijn de afgelopen zes jaar al vele passiefhuizen gerealiseerd.

Passief Bouwen

Passiefhuis Concept

23

21-09-2011

1 Warmteverliezen beperken door maximaal Isoleren2 Luchtdichtheid verhogen om infiltratie te voorkomen3 Passieve Warmte winsten4 Luchtkwaliteit waarborgen door Ventileren5 Efficiënte apparaten6 Hernieuwbare energie

In 6 stappen:

Passief Bouwen

24

21-09-2011

Passief Bouwen Veldhuizerschool

25

21-09-2011

Passief Bouwen Veldhuizerschool

26

21-09-2011

Conceptrenovatie

verschillende

oplossingsrichtingen

27

21-09-2011

Concept renovatie3 woningen anno 1905

Conceptrenovatie

28

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 29

3 Varianten:

Basis

Comfort

EcoComfort

Conceptrenovatie

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 30

3 Varianten:

Basis

Comfort

EcoComfort

• Eenvoudig niets te veel makkelijk zelf te doen

• Mooi, Behaaglijk, Alles geregeld

• Ecologische materialen, Hernieuwbare energie

Conceptrenovatie

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 31

3 Varianten:

Basis • Glaswol binnenisolatie• Achterzet ramen straatkant• Houten passiefhuis kozijnen• Dakkapel op zuid• Argex korrels BG vloer• Verdiepingsvloer “los” gezaagd• Brink Compact passiefhuis toestel• Zonnepanelen en zonneboiler• Extra ventilatie Zomernacht• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser

Conceptrenovatie

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 32

3 Varianten:

Comfort

Conceptrenovatie

• Glaswol binnen isolatie straatkant• Buitenisolatie glaswol op HSB en houtvezelplaat• Buiten stuc• Nieuwe ramen in “oude” stijl passiefhuis kozijnen• Dakkapel voor en achter op het dak• Neopor BG vloer• Verdiepingsvloer bestaand los gehouden straatkant• Comfoair 500 WTW van Storkair• Nathan Warmtepomp SWC 80 hk (collectief)• Zonnepanelen en zonneboiler• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 33

3 Varianten:

EcoComfort

Conceptrenovatie

• Cellulose binnen isolatie• met Leemstuc op stucanet en kraftpapier• Achterzet ramen passiefhuis kozijnen• Dakramen• OSB cellulose tussen balklaag Begane grond• Verdiepingsvloer “los” gezaagd• Brink Renovent Excelent• Pelletkachel KWB (collectief)• Heatpipes en zonneboiler 1000 l (collectief)• Extra ventilatie Zomernacht dmv. bypass• Hotfill aansluiting wasmachine en vaatwasser

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 34

3 Varianten:

Basis

Comfort

EcoComfort

Conceptrenovatie

Kosten

• Bouwkundig € 103.155,-- Installatie € 17.000,-- Totaal € 120.155,--

• Bouwkundig € 121.032,-- Installatie € 26.667,-- (collectief) Totaal € 147.699,--

• Bouwkundig € 110.228,-- Installatie € 28.334,-- (collectief) Totaal € 138.562,--

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 35

Conceptrenovatie

21-09-2011 36

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 37

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 38

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 39

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 40

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 41

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 42

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 43

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 44

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 45

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 46

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 47

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 48

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 49

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 50

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011 51

Conceptrenovatie

Renovatie HeuffBakhuis uit 1700 gemeente monument

21-09-2011

Conceptrenovatie

52

21-09-2011

West

Noord

PHPP: Vliesgevel verwijderenWest eruit = + 2 kWh/m2 jaar Noord eruit = – 5 kWh/m2 jaar

Conceptrenovatie

53

Concept renovatie3 woningen anno 1905

PHPP:

21-09-2011 54

Conceptrenovatie

3 Varianten:

Basis

Comfort

EcoComfort

• 18 kWh/(m2a)

• 22 kWh/(m2a)

• 20 kWh/(m2a)

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 55

Conceptrenovatie

Basis Comfort* Ecomfort*

investering € 120.155,27 € 147.699,03 € 138.562,17 verbruik kWh/a 2048 2552 2275besparing kWh/a 20130 19626 19903

Kosten Baten renovatiewoningen

* met gezamenlijke warmtebron per drie woningen

Totale renovatiekosten vallen niet “terug te verdienen” (bijvoorbeeld, wat is de terugverdientijd van een trap of een afgewerkt plafond?)rendementsonderzoek wel mogelijk op maatregelen-niveau:

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 56

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendement uitgaande van:

• 4% rente op investering • 6% stijging energieprijs• een huidige prijs van € 0,06 per kWh• de rekenmethodiek van het “Gesamtkostenmodel” van de

gemeente Frankfurt, • gemiddelde kosten per kWh de komende 30 jaar €0,1418

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 57

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld gevelisolatie basisvariant:

  huidige gevel (+/-) na isolatietransmissie (kWh/a) 14403,80 721jl. energiekosten € 2.041,81 € 102,21

investeringskosten (gem. per jaar)

besparing energiekosten (gem. per jaar)

€ 1.544    € 1.940

geïndexeerde energieprijs € 0,14

prijs bespaarde energie/kWh € 0,11

€  0

€  500

€  1.000

€  1.500

€  2.000

€  1.940

€  1.544

Binnenisolatie  gevel  netto-­‐CW  over  30  jaar  

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 58

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld gevelisolatie basisvariant:

investeringskosten  besparing  energiekosten  

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 59

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld dakisolatie basisvariant:

  huidig dak na isolatie

energieverbruik (kWh/a) 19888,84 541jl. energiekosten € 2.819,33 € 76,69

investeringskosten (gem. per jaar)

besparing energiekosten (gem. per jaar)

€ 891    € 2.743

geïndexeerde energieprijs € 0,14

prijs bespaarde energie/kWh € 0,05

€  0

€  750

€  1.500

€  2.250

€  3.000

€  2.743

€  891

Dakisolatie  netto-­‐CW  over  30  jaar  

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 60

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld dakisolatie basisvariant:

investeringskostenbesparing  energiekosten

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 61

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld kozijnen basisvariant:

  huidige ramen passief gevel ramen

energieverbruik (kWh/a) 7692,00 1492jl. energiekosten € 1.090,38 € 211,50

investeringskosten (gem. per jaar)

besparing energiekosten (gem. per jaar)

€ 1.053    € 879

geïndexeerde energieprijs € 0,14

prijs bespaarde energie/kWh € 0,17

€  0

€  375

€  750

€  1.125

€  1.500

€  879

€  1.053

Passief-­‐  en  achterzetramen    NCW  30jr

Concept renovatie3 woningen anno 1905

21-09-2011 62

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendementvoorbeeld kozijnen basisvariant:

investeringskostenbesparing  energiekosten

21-09-2011 63

Conceptrenovatie

Onderzoek financieel rendement

economisch optimale isolatie-dikt (bij buitengevelisolatie), uit: „Wirtschaftlichkeit vonWärmedämm-Maßnahmen im Gebäudebestand 2005“ PHI

21-09-2011

Alles integraal in een BIM model ontworpen met alle adviseurs te samen. Dat noemen conceptdenken!

Bouwkosten ex BTW € 1.800.000,--Subsidie € 100.000,--Bijdrage school € 100.000,--

Meerkosten Passiefhuis 8 %

Passief Bouwen

64

21-09-2011

Passief Bouwen

65

21-09-2011 66

21-09-2011

Passief Bouwen

67

21-09-2011

Let op de Lineaire warmtedoorgangscoëfficiëntψ < 0,01 W/mK is hier niet

haalbaar!

68

21-09-2011

Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen

Bedankt voor uw aandacht

U kunt deze presentatie vinden via mijn

Profiel

info@bouwquest.nl

Deelnemer Buro

Wim Kol Architectenburo WPP KolTeun Biemans DKC TotaaltechniekMarius van Genugten AVGSystemsCarl-Peter Goossen BouwquestHuub Pollmann Architectenbureau PollmannMark Evers Van Campen bouwgroepKoen Wissing W&W InstallatiesRick van Viersen Leds do it nowClarence Rose Azimut BouwbureauGeorges Plat Azimut BouwbureauJeroen Koudijs KoudijsarchitectenPeter van der Kleij Aannemersbedrijf van der KleijTheo de Groot Dutechpro

69

21-09-2011

Samen aan de slag! Duurzaam bouwen, renoveren en beheer in de regio Arnhem-Nijmegen 70