Deltaplan Waterstof‘Heeft waterstof de toekomst?

De zin en onzin, kansen en ontwikkelingen belicht’

Dagvoorzitter: Eric Kouters

Welkom!

door Gertjan Brand, regiocoördinator Pioneering & wethouder Jan Uitslag, gemeente Dalfsen

Waterstof… ‘Niets Nieuws!’Harm Vlap, DNV GL

DNV GL © 2019 SAFER, SMARTER, GREENERDNV GL © 2019

donderdag 16 mei 2019

Waterstof……. Niets nieuws!

6

Meet Up Nieuwleusen: Deltaplan waterstof

Harm Vlap

DNV GL © 2019

De rol van waterstof in de energietransitie: Transfer of Time and Place

7

elektriciteit

vraag

Elektrolyse

aanbod

waterstof

Methaan, chemie, etc

DNV GL © 2019

Sommige eindgebruikers kunnen niet zonder waterstof

8

DNV GL © 2019

CO

2-c

oncentr

atie

[

ppm

]

Waterstof, de eeuwige belofte (zucht….)

9

0

10

20

30

40

50

60

1900 1950 2000 2050 2100

Em

issi

es

[

Milj

ard

to

n C

O2

-eq

.]

Historisch alle Broeikasgassen +1.5 C +2.0 C

Pre-industriëel

1780: 280 ppm

1975: 330 ppm

nu: 400 ppm

50% kans + 2°C

450 ppm

70

%

DNV GL © 2019

Groene waterstof

Aanbod: Blauwe waterstof plaveit de weg

10

AardgasBlauwe waterstof

“nu” “binnenkort” 2050

DNV GL © 2019

GOS

Blauwe waterstof: Methane Steam Reforming i.c.m. Carbon Capture and Storage

11

L

N

G

LNG-import

Produktie

Opslag

Industrie

Woningen

Hoge druk Lage drukCH4 H2

Steam

reforming

CO2

DNV GL © 2019

Kosten: De prijs van groene waterstof wordt compititief

12

0

2

4

6

8

10

12

2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 2032

H2

-pr

ice

[€/k

g]

PV UB LB wind

OS wind MSR (grey)

MSR + CCS (blue)

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040LC

OE

[$

/kW

h]

IRENA land based NREL land based

NREL off shore IRENA PV Utility scale

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

1980 1990 2000 2010 2020

Ca

pa

city

fa

cto

r [-

]

IRENA PV UB PV utility based

Off shore Land based

Duurzame energie prijzen

Full load uren

Electrolyser data

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

0

200

400

600

800

1000

2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035

Effic

ienc

y [%

]

Spec

. Inv

estm

ent

[€/k

W]

Capex €/kW Efficiency %

DNV GL © 2019

Waterstof: De “nieuwe” brandstof

Eerste gasfabriek: 1825 Imperial Continental Gas Association, Rotterdam

DNV GL © 2019

Nederland, 1 juli 1962

14

H2

H2

DNV GL © 2019

Veiligheid: “Waterstof is bloedlink”

Hindenburg ramp, 6 mei 1937

DNV GL © 2019

Veiligheid:Onveilig of perceptie?

16

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1962 1963 1964 1965

Aan

tal

exp

losi

es/b

rand

en

[#/

106

aan

sl.]

Stadsgas Aardgas

Explosies en branden

DNV GL © 2019

Veiligheid:Onveilig of perceptie?

17

DNV GL © 2019

Niets meer te doen?Jazeker wel, maar we zijn op weg

18

DNV GL © 2019

Afsluitend: Mouwen omhoog!

19

Het is nu of nooit voor waterstof

Waterstof geeft een extra versnelling aan vergroening

De toekomst kan niet zonder!Waterstof is veilig gemaakt

Er is langer waterstof gedistribueerd dan aardgas ooit zal doen

DNV GL © 2019

SAFER, SMARTER, GREENER

www.dnvgl.com

20

Harm.Vlap@dnvgl.comDirect: +31 6 15 13 90 41DNV GL, Energieweg 17, 9743 AN Groningen, the NetherlandsP.O. Box 2029, 9704 CA Groningen, the Netherlands

www.dnvgl.com/oilgas

Harm Vlap

Senior Technical Consultant

DNV GL - Oil & Gas

Waterstof: hype of toekomst?René Schutte, Gasunie

Hydrogen: Hype or Future?

De rol van waterstof in de toekomstige waardeketen

René Schutte

Dalfsen, 16 May 2019

Dalfsen, 16 May 2019

Europees gasinfrastructuurbedrijf

#23

Dalfsen, 16 May 2019 #24

Gasunie: Infrastructuur en diensten voor een succesvolleenergietransitie en reductie van Groningenproductie

#25

Onze infra is geschikt voor meerdere gasvormigeenergiedragers zoals waterstof

Voor aardgas worden we afhankelijk van import

Elektronen en moleculen zijn basis energiesysteem

Aandeel hernieuwbaar stijgt, gas blijft belangrijk

Dalfsen, 16 May 2019

#26

Een slimme rol voor groene moleculenhoudt het energiesysteem niet alleenbetrouwbaar, maar ook betaalbaar.

Energiesysteem in 2050:elektronen & moleculen

Be

ren

sch

ot,

ma

art

20

18

Dalfsen, 16 May 2019

P2G als schakel

Dalfsen, 16 May 2019 #27

Transport

OpslagEnergie onbalans

Waterstof: van Grijs naar Groen

Dalfsen, 16 May 2019 #28

Grijze Waterstof Blauwe

Waterstof

Groene Waterstof

2020 2030

ECN, december 2017

CO2

AardgasWaterstof Water

Groene

Elektriciteit

Waterstof Waterstof

Ondergrondse

opslag

€/kg

3,0

2,0

1,0

0,0

Grijze H2Blauwe H2

Groeen H2

CO2

O2

Aardgas

Vraag & aanbod waterstof

Dalfsen, 16 May 2019 #29

Laag Midden Hoog

Waterstof transport in Zeeland

Dalfsen, 16 May 2019 #30

Voorgestelde waterstof infrastructuur

Dalfsen, 16 May 2019 #31

Dalfsen, 16 May 2019 #33

thanks foryour

attention

questions?

Dalfsen, 16 May 2019 #34

Meat@eat

& ontmoet leden van Greenteam Twente!

Meat@eat

Ontmoet leden van het Greenteam Twente

Interview Willem Hazenberg

over Hydrogreenn, ontwikkelingen Noord-Nederland,

& waterstofproject Hoogeveen

De groene waterstofeconomie in Noord-NederlandWaterstof het nieuwe aardgas

Hydrogreenn

Willem Hazenberg, projectmanager Stork

Waterstof waardeketen Hydrogreenn

Nijstad-Oost en Erflanden op waterstof!

Comptabele meting elektra WOS: Waterstof Ontvang StationComptabele meting waterstof MC: Mix ControlComptabele meting warmte LS: Los Station

WOS

Natural gas

MC

Erflanden 100%(1030 woningen)

Compressie

Opslag/buffer

Nijstad-Oost 100%(80 woningen)

Erflanden 20%(1030 woningen)

E-net

Trafo Trafo

Electrolyser

Purify

LS

Nijstad-Oost(80 woningen)

Fuel Cell system(at house or district)

Alternatief

Opschaalbaar100%

Opschaalbaarbijmenging

Congestiemanagement

Externe aanvoer;Back-up

Vragen en discussie:Zin en onzin, kansen en ontwikkelingen

Kansen en ontwikkelingen:- Waterschap Drents Overijsselse Delta, David van Raalten- Waardemakers Provincie Overijssel, Jorian Bakker- Duurzame Dorpen | Toekomstmakers, Gerard Brakkee

Vragen en discussie:Zin en onzin, kansen en ontwikkelingen

Kansen en ontwikkelingen:

- Waterschap Drents Overijsselse Delta, David van Raalten- Waardemakers Provincie Overijssel, Jorian Bakker- Duurzame Dorpen | Toekomstmakers, Gerard Brakkee

Vragen en discussie:Zin en onzin, kansen en ontwikkelingen

Kansen en ontwikkelingen:- Waterschap Drents Overijsselse Delta, David van Raalten- Waardemakers Provincie Overijssel, Jorian Bakker- Duurzame Dorpen | Toekomstmakers, Gerard Brakkee

https://kop500.nl/wat-doen-waardemakers

WAARDEMAKERS

3 O’sProductieProductontwikkelingKennisdeling

Mobiliteit

Opwek/Omzet

/ ºC/H2

Gebouwde omgeving H2Hub

/

Kijk op: https://kop500.nl/wat-doen-waardemakers of m.butterhoff@overijssel.nl

Vragen en discussie:Zin en onzin, kansen en ontwikkelingen

Kansen en ontwikkelingen:- Waterschap Drents Overijsselse Delta, David van Raalten- Waardemakers Provincie Overijssel, Jorian Bakker- Duurzame Dorpen | Toekomstmakers, Gerard Brakkee

Vragen en discussie:Zin en onzin, kansen en ontwikkelingen

Dank voor uw komst!

Blijf rustig even napraten…