De zin en onzin van Strategie

Ruurd VerdamOranjewoud12 oktober 2010

Scenario’s

Scenario’s in de onvoorspelbare wereld van

• economie

• valuta – Euro

• banken

Economische uitgangspositie beroerd

Bankencrisis laat diepe sporen na.

Gevolgen voor Nederland:• Economische groei – 4% (‘09) nu ca 1,5% • Steun aan banken ca € 250 miljard• Groot gat in rijksbegroting: in 2010 tekort van 6%• Consumenten en bedrijven in verdrukking• Pensioenfondsen in problemen

De hamvraag

Voortgaand economisch herstel

of

dubbeldip ?

Haperend beeld in de VS

Source: Reuters EcoWin

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Perc

ent

3

4

5

6

7

8

9

10

11

Werkloosheid

Source: Reuters EcoWin

90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Perc

ent

1

2

3

4

5

6

7

8

Spaarquote

Source: Reuters EcoWin

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Index

100

110

120

130

140

150

160

170

180

190

Huizenprijs

ar 1 yearSource: Reuters EcoWin

00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Perc

ent

-5,0

-2,5

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

Leading indicator

Azie groeit voorspoedig

Toenemend belang Azië in wereldeconomie

Wisselend beeld in Europa

Pril herstel economische groei

Productie

Maar. . . groei vooral dankzij impuls overheid

Tekort en Staatsschuld (2011)

wat was ook al weer de EMU-norm ?S

taat

ssch

uld

in %

BB

P

Begrotingssaldo in % BBP

60

0

120

-12 -9 -6 -3 0-15

Spanje

Italië

3

NL

Griekenland

Frankrijk

Lux

Eurozone

België

Finland

DuitslandIerland

Slowakije

Weer oog voor risico’s: markt dwingt tot discipline

Nederland Griekenland SpanjeSource: Reuters EcoWin

98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Pe

rce

nt

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

15,0

Rente op 5 jaars Staat

Paars of Bruin, al dan niet gedoogdMaatregelen zijn onvermijdelijk

Economie overleeft crisisdankzij andere aanpak dan in jaren

’30

•Enorme liquiditeitsteun

•Redding banken

•Wereldwijd stimulans overheden

Echter . . .

•Crisis in jaren ’30 werd versterkt door uiteenvallenGouden Standaard

• Systeem dwong discipline af• Gaf stabiliteit, zekerheid en vertrouwen

•Nu dreigt wederom valuta-crisis• Toenemende interventies t.b.v. exporten• Grote spanningen in Euro-gebied

• Speculatie tegen zwakkere valuta’s

• Overleeft de Euro ? ? ?

Waarom de Euro ?

•1946 oproep van Churchill tot‘Verenigde Staten van Europa’

•1951 EGKS•1957 EEG

Benelux, Duitsland, Frankrijk, Italiëvrij verkeer van personen en goederengemeenschappelijk landbouwbeleidgrote economische impuls

• 1969 1e Europese Raad in Den Haag

Streven naar Europese Monetaire Unie

Dalende dollar dwingt tot samenwerken

1,5

2

2,5

3

3,5

4

DoelEMU

slang

EMS

$

-11%

Het EMS begon te werkenHet EMS begon te werken

Lire

FrFr

BFr

DM

79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 911.00

1.10

1.20

1.30

1.40

1.50

1.60

1.70

1.80

1.90

Source: DATASTREAM

Devaluaties werden kleinerDevaluaties werden kleiner

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998-1

0

1

2

3

4

5

6

7

8

NL

Fr

Sp

It

En renteverschillen werden minderEn renteverschillen werden minder

Overeenstemming over Euro

Voordelen EMS:•Afnemende devaluaties Zuidelijke landenGoed voor concurrentiepositie Duitsland en Nederland

•Sterk dalende rente in Zuid EuropaGoed voor economie en rijksbegroting

Maar overgaan op een gemeenschappelijke EURO . . .opgeven van de nationale munten een belangrijk economisch instrument

. . . . pas met de val van de Berlijnse Muur

Maar nu . . Na 10 jaar succes terug bij Maar nu . . Na 10 jaar succes terug bij af?af?

Weer fors oplopende renteverschillen

Verworvenheden Euro

•Stabiele wisselkoersen binnen Europa•Enorm economisch voordeel voor NL en Dld

kostenvoordeel bedrijfslevenmaar vooral goed voor concurrentiekracht

•Lagere rente Zuidelijke landengoed voor economie en rijksbegroting

•Europese Unie sterk handelsblokMinder gevoelig voor koersen andere valuta

Is uitstappen een optie ?

•Miljarden kostende operatie door weer invoeren eigen munt

•Voor landen als NL en Duitsland•Weer gevoelig voor devaluaties Zuid-Europese landen

•Verslechtering concurrentiepositie

•Voor Zuidelijke Europese landen•Naast debiteuren risico ook weer valutarisico

• Nog sterkere stijging rente• Slecht voor economie en rijksbegroting

Is een land laten vallen een optie ?

•Eén partij laten vallen zet systeem op het spel . . .. . . met dreigend domino-effect

•Banken•Euro-landen•En daardoor weer Banken etc

•Zelfde nadelen

•En tot slot: . . . de politieke dimensie

Komt het goed met de banken?

Banken krabbelen weer op

Overheidsgelden komen deels terug• ABN AMRO (ca € 30 mrd) blijkt dure investering• Maar ING, Aegon en SNS lossen af• Garantieregeling (€ 200 mrd) maar voor € 50

mrd gebruikt

Maar . . .• Waarom worden er geen kredieten meer

verstrekt?• Waarom merk ik niets van de lage ECB-rente?

Zakelijke kredietverlening groeit gematigd

Banken krijgen goedkoop geld van ECB

Maar waarom krijgt de klant dat niet ?

Lange commitments lang funden

‘Banken krijgen bijna gratis geld van ECB.Maar dat zie ik niet terug in mijn tarief voor een lening’.

Lange commitments moeten banken (deels)funden met lang middelen.

Euribor

10 jr Staat

5 jr Staat

Rentetarieven kort en lang

Maar het belangrijkste . . .

Waaromhebben de

bankende crisis nietvoorzien ??

Amsterdam400 jaar bubbels, manies en crises

100

1000

10000

10000016

04

1652

1700

1748

1796

1844

1892

1940

1988

De Economist van 1858 . . .

De hebzucht moet binnen behoorlijke grenzen gebragt;de vurige dorst naar genietingen, die reeds, bij het geperfectioneerd crediet-systeem onzer eeuw, zo menig koopman de grenzen der voorzigtigheid deed overschrijden, die moeten overwonnen.

Bezadigdheid en zelfbeheersing moeten de plaats vervangen van de toomelooze winzucht.

Wat leren we ervan ?

Zodra er schakels komen tusseninvestering / kredietverlening enuiteindelijke doel creëren we een

kiem voor een zeepbel . . .

. . . en het uiteenspatten ervan.

Banken moeten dus terug naar de kern

De kern van alle voorstellen:

Banken:

• Keer terug naar de basis

• Stel de klant centraal

• U bent een dienstverlenende instelling

• Lagere bonussen

• Hogere reserves en minder hefboom

Hogere reserves heeft consequenties

Banken moeten meer eigen vermogen aanhouden.

Hiertoe 3 wegen:• óf meer winst inhouden• óf nieuw vermogen aantrekken• óf balansgroei afremmen

De gevolgen zijn:• Banken worden voorzichtiger

én kritischer• Krediet wordt duurder

Pensioenreserves nog gigantisch

Maar: dekkingsgraad daalt met rente

Conclusie

Economie• Voortgaand herstel aannemelijk, mits . . .

. . . valutacrisis uitblijft

. . . en banken vertrouwen kunnen terugwinnen

EURO• EURO overleeft . . .

. . . mits mastodonten nog gehoor vinden

. . . en ter bescherming van banken

Banken• Zullen positie geleidelijk verder herstellen

. . . mits Euro overeind blijft

. . . en dubbel dip uitblijft

Want anders . . .

Want anders . . .