13DE VOLKSKRANT DINSDAG 13 MAART 2018

Ten eerste

Hoe schadelijk zijn houtkachels?‘Schoon stoken bestaat niet’Irene de ZwaanAmsterdam

Hoe schadelijk zijn die houtka-chels nou echt? Op die vraag be-staat geen eenduidig antwoord,want de schadelijkheid hangt on-der meer af van het weer, het houten het type kachel. Volgens GertKooij van de Stichting Neder-landse Haarden – en Kachel-branche (NHK) kan er ‘verant-woord’ worden gestookt zolangde juiste kachel op de juiste ma-nier is aangesloten. ‘De installatiemoet worden gedaan door eenvakman, niet door een beunhaasdie vandaag komt metselen enmorgen de kachel aansluit. Uit-eindelijk bepaalt de installateurde eindkwaliteit.’ De kachel-branche pleit voor het versneld in-voeren van de EcoDesign-regeling,een EU-verordening die bepaaltdat vanaf 2022 alleen nog hout -kachels mogen worden verkochtdie aan strenge milieu- en kwali-teitscriteria voldoen.Het antikachelkamp houdt er

een andere lezing op na: schoonstoken bestaat niet, net als dat ge-zond roken niet bestaat. De EcoDe-sign-kachels zijn weliswaar scho-ner ‘dan hun primitievere broer-tjes en zusjes’, stelt hoogleraar milieu-epidemiologie Bert Brune-kreef van de Universiteit Utrecht.‘Maar allesbehalve schoon in ver-gelijking met aardgas en vooralzon, wind en warmtepompen.’ Houtkachels verspreiden, net

als het verkeer, fijnstof. Dit is eenverzamelnaam voor een breedscala aan stofjes die in de luchtzweven. Hoe kleiner de stofjes,hoe groter het gevaar voor de ge-zondheid. Deeltjes kleiner dan2,5 micrometer (aangeduid als PM2,5) kunnen in het bloed terecht-komen, waardoor de kans op kan-ker en hart- en vaatziekten toe-neemt. Uit een proef in het Noord-Hollandse Schoorl, uitgevoerddoor het Energieonderzoek Cen-trum Nederland in 2009, bleek

dat houtrook verantwoordelijkwas voor 9 tot 27 procent van de lo-kale PM10-concentratie, tegen-over 30 tot 39 procent aan PM 2,5.Het aantal vroegtijdige sterfge-

vallen door slechte lucht wordt inNederland geschat op twaalfdui-zend. Vooral mensen met eenkwetsbare gezondheid, zoals long-patiënten, hebben last van fijn-stof die door open haarden, barbe-cues en tuinhaarden wordt uitge-stoten. ‘We ontvangen dagelijks

mailtjes en telefoontjes van men-sen die ziek worden van hout-rook’, zegt Pauline van Voorst vanhet Longfonds. ‘Longpatiëntenworden benauwd, krijgen eenlongaanval en belanden zelfs inhet ziekenhuis. Hun gezondheids-klachten houden lang aan, ook alshet vuur al uit is.’Het verkeer is al decennia de

grootste verspreider van fijnstof,maar door een toenemend ge-bruik van roetfilters en de invoe-ring van milieuzones neemt ditaandeel af. Het aandeel van hout-rook wordt hierdoor juist groter.Volgens Emissieregistratie, ver-bonden aan het RIVM, is de uit-stoot van fijnstof door houtge-stookte toestellen bijna gelijk aande uitstoot door uitlaatgassen vanhet Nederlandse verkeer. Hele-maal waterdicht is deze bevin-ding niet. Houtrookconcentratieskunnen per locatie erg verschil-len. Het ontbreekt aan goede lan-delijke meetmodellen, die – net alsbij auto’s – het probleem per pro-vincie in kaart brengen. Boven-dien is een groot deel van de her-komst van de PM 2,5-concentratie(30 tot 40 procent, volgens de Ge-zondheidsraad) niet te verklaren. De schadelijke uitstoot kan zo-

veel mogelijk worden beperktdoor goed te stoken, stelt MiriamGerlofs van het RIVM. Ze pleit voorde ‘Zwitserse methode’, waarbij jehet vuur aanmaakt met aanmaak-blokjes en droge, onbewerktekleine houtjes gebruikt.

Toch is Nijenhuis positief. Ze heeft detijdgeest aan haar zijde: schone luchtstaat op de agenda van de politiek. Mi-lieudefensie voerde eind vorig jaar eenrechtszaak tegen de staat omdat die teweinig zou doen tegen luchtvervui-ling. Het ‘mensenrecht op gezondheid’zou daarmee worden geschonden. Mi-lieudefensie verloor, zo bleek in ja-nuari, maar heeft aangekondigd in ho-ger beroep te gaan. In het verlengde hiervan advi-

seerde de Gezondheidsraad de over-heid in zijn recentste rapport om de

strengere waarden van de Wereldge-zondheidsorganisatie als uitgangs-punt te nemen voor het verminderenvan de luchtvervuiling. Nu geldennog de minder strenge Europese nor-men. En Stientje van Veldhoven, destaatssecretaris van Milieu, komt einddit jaar met een Nationaal ActieplanLuchtkwaliteit, dat de kwaliteit vanlucht permanent moet verbeteren,zoals afgesproken in het regeerak-koord. Frank Verhoef en Ineke Marcus uit

Zutphen hebben hun houtkachel aan-

geschaft in een tijd dat er nog weinigaandacht was voor de uitstoot van fijn-stof. ‘De inzichten zijn veranderd’, zegtMarcus. Ze vindt het ‘helemaal niet gekdat er steeds meer regeltjes komen’.Het stel is bereid zich daaraan te hou-den. Maar de kachel weghalen? Datniet. ‘We hebben er toch aardig watgeld aan uitgegeven’, zegt Verhoef.‘Zo’n kachel kost al snel 4.000 euro.’Hij stopt er nog een houtje bij en wrijftde hond over zijn warme buik. ‘Hetbrengt toch een stukje behaaglijk-heid.’

39PROCENT van de PM 2,5-concentratie maximaal werdveroorzaakt door houtrook,bleek bij een proef in Schoorl

Pauline Nijenhuis trekt een koolstoffilter van het ventilatierooster om de vlekken van het fijnstof te tonen.

Arie Elshout Brussel

Voor het eerst hebben internet-platforms als Facebook, Twitteren Google zich bereid verklaardsamen te werken bij het bescher-men van de Europese burgers te-gen desinformatie en nep-nieuws. Dat staat in een maan-dag gepubliceerd advies aan deEuropese Commissie.

De Amerikaanse techgiganten belo-ven meer helderheid over de werkingvan algoritmen die bepalen welkenieuwsberichten gebruikers te lezenkrijgen op het internet. De kritiek isdat de techbedrijven heimelijk devoorkeur geven aan berichten vannepnieuwsproducenten, omdat zedaar via advertenties veel aan verdie-nen. De bedrijven doen nu de toezeg-ging meer uitleg te verschaffen overhoe de selectie werkt. Ook is het de be-doeling dat zij maatregelen gaan ne-men om betrouwbaar nieuws beterzichtbaar en toegankelijker te ma-ken.Facebook, Twitter en Google zaten

in de 39 leden tellende adviesgroeponder leiding van de Nederlandsehoogleraar Madeleine de Cock Bu-ning. In het advies wordt voorgestelddat de grote internetplatforms, kran-ten, radio, televisie, journalisten, fact-checkers en adverteerders de handenineenslaan om desinformatie te be-strijden. Dat kan het beste gebeurenvia zelfregulering, meent De Cock Buning.De overheid dient op afstand te blij-

ven. Zij moet zich beperken tot een ‘faciliterende rol’, staat in het rapport.Deze voorzichtigheid kan niet losworden gezien van de recente kritiekop het werk van EUvsDisinfo, de fact-checkdienst van de Europese Unie.Die maakt zwarte lijsten op van zoge-heten ‘desinformatie-sites’. Artikelen

van GeenStijl, The Post Onlineen De Gel-derlander werden ten onrechte ge-brandmerkt als nepnieuws door ietste ijverige fact-checkers.‘Wij willen geen zwarte lijsten’, zei

De Cock Buning. De vrijheid van depers staat voorop. ‘Censuur moet totelke prijs worden voorkomen.’ Euro-pees Commissaris Mariya Gabriel, diehet adviesrapport in ontvangst nam,wilde ook elk misverstand uitsluiten:‘Er komt geen ministerie van Waar-heid’.In het advies blijft een belangrijke

rol voor factchecken weggelegd,maar dan het liefst door een op te zet-ten ‘netwerk van onafhankelijke Eu-ropese centra voor (academisch) on-derzoek naar desinformatie.’ Met denadruk op ‘onafhankelijk’, onafhan-kelijk van de Europese Commissie. Opde vraag over de toekomst van de East

StratCom Taskforce, die zich namensde EU bezighoudt met het bestrijdenvan desinformatie in Oost-Europa enwaaronder EUvsDisinfo valt, wilde Gabriel niets zeggen. Een meerder-heid van de Tweede Kamer wil af vanEUvsDisinfo.Het advies ligt nu bij de Europese

Commissie, die binnenkort met eenactieplan komt.Uit onderzoek van de Commissie

blijkt dat 83 procent van de Europea-nen nepnieuws ziet als een gevaarvoor de democratie. Meer dan twee-derde beschouwt de traditionele media (kranten, radio en tv) als hetmeest betrouwbaar. Slechts 26 pro-cent vertrouwt het internet.

Samenwerkingtegen nepnieuws

BinnenlandredactieAmsterdam

GroenLinks en de PvdA in Rotter-dam hebben maandag de samen-werking met de islamitische par-tij Nida opgezegd. De partijenvinden dat er geen plaats meer isvoor Nida in een verbond metlinkse partijen vanwege een om-streden tweet uit 2014 waarinhet zionisme gelijk werd gesteldmet Islamitische Staat (IS).

Volgens lijsttrekker Judith Bokhovevan GroenLinks werd besloten de sa-menwerking op te zeggen omdatNida maandag onvoldoende afstandhad genomen van de in haar ogen‘verwerpelijke tweet’.GroenLinks en PvdA waren samen

met de SP onder de naam Links Ver-bond een samenwerking aangegaanmet de partij met een islamitische sig-natuur. ‘Ik heb geen vertrouwen meerin de opstelling van Nida’, aldus Bok-hove op Twitter. ‘Daarmee is wat mijbetreft geen plaats meer voor Nida inons verbond.’ De SP zegt door te willengaan met de samenwerking met Nida. Eerder op de dag zei een woord-

voerder van Nida nog, na overleg van

het Links Verbond, dat de samenwer-king zou worden voortgezet. In hetweekeinde had de PvdA al afstand ge-nomen van de tweet. ‘Dit is onbegrij-pelijk’, aldus PvdA-lijsttrekker Bar-bara Kathmann. PvdA, SP, GroenLinks en Nida beslo-

ten in februari samen te werken inhet Links Verbond. De partijen zeidenhiermee een alternatief te willen bie-den voor het rechtse beleid in Rotter-dam van de afgelopen jaren. De vierpartijen spraken af samen te werkenin een nieuw college mochten ze bijde verkiezingen de meeste stemmenhalen.‘Wij zeggen #Zionisme = #ISIS’,

schreef Nida in augustus 2014 opTwitter, met daarbij een lijst argu-menten om die stelling kracht bij tezetten. Zo zouden volgens de partijzowel Israël als Islamitische Staat ille-gale staten zijn, religie als excuus ge-bruiken en onschuldige burgers ter-roriseren.Nida verdedigde de door het tv-pro-

gramma Nieuwsuuropgedoken tweetmaandag. De partij zei dat de tweet‘bewust provocatief’ was en dat ‘devrijheid van meningsuiting nietslechts geldt voor meningen die wel-gevallig zijn’.

GroenLinks en PvdAbreken met Nida

Techbedrijvenbeloven meeropenheid overnieuwsselectie