De schoonheid van curves

De verwerving van werkwoordelijke inflectie

Elma Blom

Utrechts Instituut voor Linguïstiek OTS

Finiet vs. Non-finiet[+ finiet] persoons-, getals- en tijdsinflectie(1) Ik loop/liep, jij/hij/zij loopt/liep, wij

lopen/ liepen langs de Lijnbaan

[- finiet] modaliteit, perfectiviteit(2) Wij willen langs de Lijnbaan lopen(3) Wij hebben langs de Lijnbaan gelopen

De roman van een kleuter

16. De Infinitieven soms ouder dan de persoonsvormen soms jonger. Van de werkwoordsvormen komt de Infinitief altijd het vroegst bij kinderen voor. Keesje gebruikt zoo al heel vroeg rij´ (rijen) en memmemm (hebben). En vóór de 20ste maand zegt hij reeds: kiel´(kriebelen), sitt´ (zitten), kaaik´, kak´ ,kijk´(kijken), d´i´ (draaien), b´i´ (vallen), bow´(bouwen), daai´ (dragen), chooi´ (gooien) enz.

Root InfinitivesDe eerste zinnen van Nederlandse kinderen laten systematische weglating van inflectie zien:

(1) nog boeke lese(2) ook baby slapen(3) kroko blefe?

Nog boeke lese

(1a) Ik wil nog een boekje lezenJij moet nog een boekje lezen

Ook baby slapen

(2a) De baby slaapt ookDe baby is ook aan het slapen

Kroko blefe?

(3a) Waar is de krokodil gebleven?

VraagWaarom laten jonge kinderen finiete,geïnflecteerde, werkwoorden weg?

Methodes van onderzoek

• Welke elementen laten kinderen nog meer weg naast finiete werkwoorden? M.a.w. iser systematiek in de weglatingen?

• Wat doen kinderen goed? M.a.w. waar ligtde weglating van finiete werkwoorden nietaan?

De rijpingshypotheseFunctionele categorieën moeten rijpen vgl.doorkomen van de tanden

Vóór rijping praten kinderen in telegramstijld.w.z. alleen inhoudswoorden (nomina,werkwoorden, adverbia en preposities) en geen functiewoorden (inflectie, lidwoorden,pronomina) systematische weglatingen

VoorspellingenDe Villiers: “the maturation is apparently sudden and all embracing: a mini-puberty at 20 months with functional categories popping out all over” (1992, p. 425)

Een plotselinge transitie van lexicaal naar functioneel stadium d.w.z. een S-vormige curvevoor alle functionele categorieën op hetzelfde tijdstip

Wat doet Keesje?[…] In de 21ste maand, komt nu echter, zonder dat hij ooit te voren den Infinitief doen gebruikt had (daarvoor zei hij gewoonlijk taj, aan dragen of draaien ontleend) ineens de persoonsvorm toet en doet op. Eerst louter nagepraat; doet je voetje zeer: doet ´voet´ seer, […]

Peter

• Woordenschat• Zinslengte (MLU)• Finietheid (functionele categorie)• Lidwoorden, pronomina (functionele

categorieën)

Ruhland, Wijnen en Van Geert, 1995

Evidentie voor rijping?Wexler: “Nee!” Kinderen kunnen vanaf 1;6finiete zinnen te produceren, en hebben vroege kennis van inflectie

Máár:

ze doen dit niet altijd Optioneel Infinitief Stadium

Voorspellingen OI Hypothese

• Optioneel gebruik van root non-finitesvb. ikke eten/ikke eet

• Vroege kennis van inflectievb. *ik loopt, *hij loop

39 %61 %1;8-1;10Embla

44 %56 %1;11-2;2Tor

62 %38 %1;11-2;0FrejaZweeds

25 %75 %2;4-2;5Nina

19 %81 %2;3-3;0Adam

22 %78 %1;6-1;10EveEngels

57 %43 %1;8–1;11Daniel

80 %20 %1;9–2;6Philippe

51 %49 %1;9–2;3NathalieFrans% FIN% RILeeftijdKind

84 %16 %2;4-3;1Hein

64 %36 %2;0-2;3BirnaIJslands

74 %26 %1;10-2;1Fedra

63 %36 %1;10-1;11Tobias

63 %36 %1;8-2;1LauraNederlands

60 %40 %2;2

54 %46 %2;1SDuits% FIN% RILeeftijdKind

Foutloze congruentieDe vroegste finiete werkwoorden laten nauwelijks congruentiefouten zien(Poeppel & Wexler, 1993; Guasti, 1994):• Andreas (1;10)• Martina (1;8 – 1;10).

Evidentie voor de OI Hypothese?

Ik: “Nee!” Longitudinaal onderzoek

• Kort OI Stadium, want finiete zinnen bevatten andere werkwoorden (toestanden)dan root infinitives (activiteiten) m.a.w. No Overlap

• Inflectie is niet productief in OI Stadium

Geluidsfragment OI Stadium

• Weglating finiete werkwoorden: mannetje inne, dese oppasse, nog boeke lese,omgefalle

• Finiete zinnen: mag niet he, disse koeien, ehondje slaapt, mag niet opete, kannie ganse opete

No Overlap Hypothese

T3T2T1

18 (33/33)9 (31/18)1 (21/3)Peter16 (73/35)7 (63/14)0 (36/2)Matthijs8 (55/24)6 (45/17)2 (14/8)Laura8 (53/21)1 (38/11)0 (20/5)Josse13 (53/35)6 (36/21)2 (24/9)Daan10 (46/24)3 (34/15)0 (13/2)Abel

Overlap (RI/fin)

Overlap (RI/fin)

Overlap (RI/fin)

De verwerving van inflectie

• Congruentiefouten komen pas na 2;5 ennemen toe tot 3;5 (De Haan, 1996):– Ik heeft die vuilnisauto (Matthijs 2;11.19)– Heef jij muggebulten (Matthijs 2;10.22)– Val ze op hun neus, pof (Daan 2;09.10)– Jij teken een reiger (Josse 2;08.18)

U-vormige curves• “Foutloze” periode wordt gevolgd door

“fouten” periode• Toename van fouten toont toename van

kennis: fonologische segmentatie,morfologische analyse, begin vanverwerving van inflectie-regels (Peters, 1973; Pinker, 1990)

ConclusieWat laten ontwikkelingscurves zien?• S-curve: snelle opkomst finiete zinnen• U-curve: late verwerving inflectie

Kinderen laten finietheid weg omdat ze definiete equivalenten van root non-finitesnog niet kunnen vormen (finietheid is lang lexicaal beperkt)