De rechten van de patiënt, in het bijzonder de ‘oudere’ patiënt

Herman Nys

Centrum voor biomedische en recht KU Leuven

Rechten van de patiënt

• De wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt regelt “de” rechten van “de” patiënt.

• Ze werd gewijzigd door de wet van 24 november 2004 (invoeging van artikel 11bis) en van 13 december 2006 (wijziging van meerdere bepalingen)

“Patiënt”

« DE PERSOON AAN WIE GEZONDHEIDSZORG WORDT VERSTREKT AL DAN NIET OP EIGEN VERZOEK » (art.2, 1°)

Niet op eigen verzoek : wilsonbekwame patiënten/minderjarigen/personen die een medische controle/expertise moeten ondergaan

“Gezondheidszorg”

“Diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patiënt of om de patiënt bij het sterven te begeleiden”(art. 2, 2°).

“beroepsbeoefenaar”

Alle zogenaamde W.U.G. beroepen:Artsen, tandartsen, apothekers, kinesitherapeuten,

verpleegkundigen en vroedvrouwen, paramedici, zorgkundigen en hulpverleners-ambulanciers

Niet : (klinisch) psychologen; psychotherapeuten voorzover geen w.u.g. beroep; niet-conventionele hulpverleners;

Nood aan specifieke bescherming

Teneinde rekening te houden met de nood aan specifieke bescherming kan de koning na advies van de federale commissie voor de rechten van de patiënt “nadere regels” bepalen inzake de toepassing van de patiëntenrechtenwet (art.3 §2).

De koning heeft deze bevoegdheid nog niet gebruikt.

Wie moet de rechten respecteren?

• “ De beroepsbeoefenaar leeft de bepalingen van deze wet na binnen de hem door of krachtens de wet toegewezen bevoegdheden” (art.4, eerste lid)

Het maakt niet uit waar deze beroepsbeoefenaar werkzaam is : in de eigen praktijk; instelling die onder federale of gemeenschapsbevoegheid valt enz. De wet “viseert” beroepsbeoefenaars en niet de voorzieningen.

Eén uitzondering (volgende slide)

Het maakt evenmin uit of er een contractuele relatie bestaat tussen de beroepsbeoefenaar en de patiënt of niet ( art.3 §1)

Wie moet rechten respecteren?

• “Ieder ziekenhuis leeft, binnen zijn wettelijke mogelijkheden de bepalingen na van de wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt wat betreft de medische, verpleegkundige en andere gezondheidszorgberoepsmatige aspecten in zijn rechtsverhoudingen jegens de patiënt”

Plichten van de patiënt

IN DE MATE WAARIN DE PATIENT HIERAAN ZIJN MEDEWERKING VERLEENT, EERBIEDIGT DE HULPVERLENER DE RECHTEN VAN DE PATIENT (art.4)

Bv. Informatie verstrekken; therapietrouw; zich niet verzetten tegen het aanleggen van een patiëntendossier; gematigd omgaan met inzagerecht en recht op afschrift; kortom zich als een ‘goede patiënt’ gedragen.

KWALITEITSVOLLE DIENSTVERSTREKKINGPATIENT HEEFT RECHT OP KWALITEITSVOLLE

DIENSTVERSTREKKING DIE BEANTWOORDT AAN ZIJN BEHOEFTEN (art.5)

Behoeften; niet : eisen, grillen, verlangens

-> dialoogmodel, geen consumentenmodel

VRIJE KEUZE

PATIENT HEEFT RECHT OP VRIJE KEUZE EN RECHT OP WIJZIGING VAN DIE KEUZE BEHOUDENS WETTELIJKE BEPERKINGEN (art.6)

Vrije keuze is belangrijk met het oog op de vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt.

Maar die vrije keuze is niet absoluut: zij betekent dat een derde (overheid; ziekenfonds; verzekeraar enz) een patiënt niet kan dwingen zich door een bepaalde zorgverlener te laten behandelen. Dat is wat anders dan te kunnen kiezen tussen 30 soorten joghurt…

INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTANDRECHT OP ALLE HEM BETREFENDE INFORMATIE DIE

NODIG IS OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE GEZONDHEIDSTOESTAND EN DE VERMOEDELIJKE EVOLUTIE ERVAN (art.7)

In duidelijke taal/ op verzoek van de patiënt schriftelijk en op verzoek van de patiënt aan diens vertrouwenspersoon <-> vertegenwoordiger

INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTAND

– RECHT NIET TE WETEN OP UITDRUKKELIJK VERZOEK

– TENZIJ ERNSTIG NADEEL VOOR GEZONDHEID PATIENT OF DERDEN NA RAADPLEGING COLLEGA

INFORMATIE GEZONDHEIDSTOESTAND• THERAPEUTISCHE EXCEPTIE = GEEN INFORMATIE

ZO ERNSTIG NADEEL VOOR GEZONDHEID PATIENT EN MITS OVERLEG MET EEN COLLEGA EN NOTA IN PATIENTENDOSSIER

TOESTEMMING NA INFORMATIE (art.8)

• PATIENT HEET RECHT OM VOORGELICHT – VOORAF – EN VRIJ TOE TE STEMMEN IN IEDERE TUSSENKOMST

• UITDRUKKELIJK BEHALVE INDIEN GEDRAGING PATIENT DUIDELIJK

• SCHRIFTELIJK MITS TOESTEMMING BEIDE PARTIJEN

TOESTEMMING NA INFORMATIE

• DOEL – AARD – URGENTIE – DUUR• FREQUENTIE• VOOR DE PATIENT RELEVANTE

TEGENAANWIJZINGEN – NEVENWERKINGEN EN RISICO’S (Hof van cassatie 26 juni 2009!)

• NAZORG• ALTERNATIEVEN• FINANCIELE GEVOLGEN• GEVOLGEN WEIGERING

WEIGERING VAN TOESTEMMING (art.8 §4)• PATIENT HEEFT RECHT EEN TUSSENKOMST TE

WEIGEREN• SCHRIFTELIJKE BEVESTIGING OP VERZOEK VAN

IEDERE PARTIJ• MAAKT GEEN EINDE AAN RECHT OP

KWALITEITSVOLLE DIENSTVERLENING

VOORAFGAANDE WEIGERING

• INDIEN PATIENT TOEN HIJ NOG BEKWAAM WAS EEN WELBEPAALDE TUSSENKOMST HEEFT GEWEIGERD DIENT DEZE WEIGERING TE WORDEN GERESPECTEERD INDIEN PATIENT ONBEKWAAM IS GEWORDEN (art.8 §4)

Recht op een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier

Elke patiënt heeft recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier (art. 9 §1 WP)

• Bevorderen van continuïteit en kwaliteit van hulpverlening

• Patiënt heeft recht op toevoeging van documenten (bijv. Een voorafgaande weigering)

Recht op inzage (art. 9, § 2)

• Principieel rechtstreeks recht op inzage– Patiënt kan dossier zelf inzien– Kan zich laten bijstaan door vertrouwenspersoon– Kan inzagerecht zelfs overlaten aan vertrouwenspersoon

• Inzage moet uitzonderlijk onrechtstreeks via een wug beroepsbeoefenaar wanneer tevoren de therapeutische exceptie werd ingeroepen en de motivering daarvoor nog steeds geldig is.

Recht op inzage (art.9 §2)

• Verzoek tot inzage moet – In beginsel ‘onverwijld’ worden ingewilligd– Ten laatste ‘binnen vijftien dagen’– Volgens MvT: slechts binnen ‘redelijke termijn’ na vorige

aanvraag

Uitzonderingen op inzage

• Uitzonderingsregime– Voor persoonlijke notities– Gegevens betreffende derden

• Persoonlijke notities en gegevens betreffende derden zijn in beginsel uitgesloten van inzage

• Persoonlijke notities kunnen wel ingezien worden door een WUG beroepsbeoefenaar (die dan rapporteert aan patiënt)

Recht op afschrift van patiëntendossier• Patiënt heeft recht op afschrift van dossier

• ‘Afschrift’ is fotokopie, cd-rom, …

• Afschrift is niet mogelijk voor – Persoonlijke notities– Gegevens over derden– Gegevens waarop nog geldige therapeutische exceptie van

toegepassing is

Recht op afschrift (kopie)

• “Strikt persoonlijk en vertrouwelijk” !!!• Tegen maximumkostprijs• Afschrift MOET geweigerd worden

– Bij duidelijke aanwijzingen dat patiënt onder druk wordt gezet om afschrift aan derden mee te delen

Post mortem-inzage (art.9

• Verwanten hebben recht op inzage: – Indien verzoek gemotiveerd en ‘gespecifieerd’ is– Indien patiënt zich niet uitdrukkelijk verzet heeft– Via wug- beroepsbeoefenaar (onrechtstreeks)– Verwanten tot en met de 2e graad

BESCHERMING PRIVE LEVEN EN INTIMITEIT (art.10°ENKEL PERSONEN VAN WIE DE AANWEZIGHEID IS

VERANTWOORD IN HET KADER VAN DE DIENSTVERSTREKKING MOGEN AANWEZIG ZIJN BIJ DE ZORG, DE ONDERZOEKEN EN DE BEHANDELINGEN BEHOUDENS TOESTEMMING PATIENT

KLACHTRECHT (art.11)

• PATIENT HEEFT HET RECHT EEN KLACHT NEER TE LEGGEN BIJ DE BEVOEGDE OMBUDSFUNCTIE

• OMBUDSFUNCTIE VOORKOMT KLACHTEN EN BEMIDDELT BIJ KLACHTEN

• IN IEDER ZIEKENHUIS VERPLICHT EEN OMBUDSFUNCTIE

• BIJ COMMISSIE RECHTEN VAN DE PATIENT EEN RESIDUAIRE OMBUDSFUNCTIE

Vertegenwoordiging van de patiënt

• 3 groepen– Minderjarige patiënten– Wettelijk onbekwaamverklaarde patiënten– Feitelijk onbekwame patiënt

• Coma• Dementie• ….

Vertegenwoordiging van een minderjarige (art.12)

• Door ouder(s) / voogd • Betrokken bij beslissing in functie van de leeftijd en

maturiteit van het kind • Zelfstandige uitoefening van de rechten indien de

minderjarige tot een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat is

Vertegenwoordiging van een meerderjarige onder beschermingsstatuut

• Onder het beschermingsstatuut van verlengd minderjarige of onbekwaamverklaring (art.13)

• De rechten worden uitgeoefend door de voogd

Vertegenwoordiging zonder beschermingsstatuut (artikel 14)CASCADEREGELING:

• De ‘door de patiënt benoemde vertegenwoordiger’

• Aanwijzing geschiedt door bijzonder mandaat– Ondertekend door patiënt– Èn vertegenwoordiger

• Door beiden herroepbaar

Vertegenwoordiging zonder beschermingsstatuut

• Samenwonende echtgenoot/ wettelijk samenwonende partner / feitelijk samenwonende partner

• Een meerderjarig kind• Een ouder• Een meerderjarige broer of zus

• Indien geen familieleden aanwezig of beschikbaar of een conflict: de arts treedt op als belangenbehartiger, na multidisciplinair overleg

• Cascaderegeling moet niet worden gevolgd bij het uitoefenen van het klachtrecht (artikel 14 §4)

Grenzen vertegenwoordiging(art.15 §2)

• IN HET BELANG VAN DE PATIENT EN OM EEN BEDREIGING VAN DIENS LEVEN OF EEN ERNSTIGE AANTASTING VAN DIENS GEZONDHEID AF TE WENDEN WIJKT DE HULPVERLENER AF VAN DE BESLISSING VAN DE VERTEGENWOORDIGER (art.15)

Grenzen vertegenwoording (art.15 §1)

• Aan vertegenwoordiger kan inzage en afschrift van dossier geweigerd worden indien dit nodig is voor bescherming van privéleven van patiënt

• Inzage kan nog door wug beroepsbeoefenaar aangeduid door vertegenwoordiger