BIODIVERSITEIT

VAN TUINVOGELTELLING

TOT DNA BARCODINGTymo Muus

BIODIVERSITEIT

VAN TUINVOGELTELLING

TOT DNA BARCODING

• Bekende dieren in een bekende leefomgeving

• Waarneming.nl

• Biodiversiteit in Nederland

• Van tuinvogelteller tot specialist-taxonoom

• Wat definieert een soort?

• Onbeschreven biodiversiteit

• Arriverende biodiversiteit

• Onzichtbare biodiversiteit

Inhoud

BEKENDE DIEREN IN EEN BEKENDE LEEFOMGEVING

BEKENDE DIEREN IN EEN BEKENDE LEEFOMGEVING

Biodiversiteitsonderzoek dicht bij huis:

- we inventariseren vaak naar het bekende.

- we weten veelal te voorspellen waar

wat zit.

- wat ‘moeilijk’ is, dat laten we vaak

voor wat het is.

WAARNEMING.NL

Waarneming.nl

Invoerportaal voor planten en dieren in Nederland:

- determineerhulp op een forum.

- Invoeren van waarnemingen, voor diverse doeleinden.

> privé

> bescherming en beleid

> verspreiding en aantallen

- Beoordeling door specialisten.

WAARNEMING.NL

WAARNEMING.NL

WAARNEMING.NL

WAARNEMING.NL

WAARNEMING.NL

WAARNEMING.NL

BIODIVERSITEIT IN NEDERLAND

Nederlands Soortenregister (2005

Jaar van de Biodiversiteit (2010)

De Nederlandse Biodiversiteit (2010)

Elk jaar: 1000-Soortendag

Steeds meer aandacht naar totale

soortenlijst in één gebied, bijv.

Biodiversiteit van NP de Meinweg (2013)

BIODIVERSITEIT IN NEDERLAND

Naturalis:

's Rijks Museum van Natuurlijke Historie

Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis

Naturalis Biodiversity Center

BIODIVERSITEIT IN NEDERLAND

18.100.000 insecten

5.800.000 ongewervelden

1.900.000 gewervelden

3.200.000 fossielen

800.000 gesteenten en mineralen

4.600.00 hogere planten

605.000 mossen

282.000 korstmossen

135.000 varens

350.000 schimmels

250.000 algen

12.000 gallen

6.000 slijmzwammen

……

9 . 000 . 000

……

9 . 000 . 000

100 . 000 . 000

VAN TUINVOGELTELLER TOT SPECIALIST-TAXONOOM

VAN TUINVOGELTELLER TOT SPECIALIST-TAXONOOM

Wat doe ik?

Nachtvlinderonderzoek heel Nederland

Vóóral de allerkleinste soorten.

Wereldwijd de vlinderfamilie Tineidae (kleding,- hout- en zwammenmotten).

3.000 soorten.

Momenteel determineer ik meegenomen vlinders uit Papua Nieuw Guinea

uit deze familie voor een biodiversiteitsproject.

VAN TUINVOGELTELLER TOT SPECIALIST-TAXONOOM

WAT DEFINIEERT EEN SOORT?

Pammene fasciana (gewone dwergbladroller)

Pammene herrichiana 1854 als aparte soort

P. fasciana f. herrichiana (kleurvorm)

Wat is het nou?

WAT DEFINIEERT EEN SOORT?

Soort = elementaire rang in de taxonomie van de levende natuur

• Sinds 2003, DNA barcode-methode ontdekt aan de Universiteit van Guelph.

• Fragment van 650 baseparen van ieder levend genoom.

• Opgeslagen in internetdatabank (Barcoding of Life Data Systems).

• Ondersteund met beeldmateriaal en verspreidingsinformatie.

CCTATACCTAATCTTCGGAGCATGAGCGGGCATGGTAGGC....

WAT DEFINIEERT EEN SOORT?

WAT DEFINIEERT EEN SOORT?

WAT DEFINIEERT EEN SOORT?

ONBESCHREVEN BIODIVERSITEIT

ONBESCHREVEN BIODIVERSITEIT

Hoe kom je op een nieuwe soort?

• Plaatsing in een genus of groep: dit helpt bij het zoeken.

• Als een exemplaar niet overeen komt met een holotype in een

van de diverse musea.

• Toetsing aan de hand van DNA barcoding.

ONBESCHREVEN BIODIVERSITEIT

Hoe kom je op een nieuwe soort?

• Plaatsing in een genus of groep: dit helpt bij het zoeken.

• Als een exemplaar niet overeen komt met een holotype in een

van de diverse musea.

• Toetsing aan de hand van DNA barcoding.

Voorwaarden beschrijven van een soort

• Materiaal dient verzameld te worden (tastbaar referentiemateriaal).

• Nauwkeurige documentatie/beschrijving van het eerste exemplaar

(= holotype exemplaar).

• Beschrijving dient te gebeuren in een tijdschrift.

ONBESCHREVEN BIODIVERSITEIT

Holotypes: het goud van een museum

ARRIVERENDE BIODIVERSITEIT

Exoten?

• Verrijking van een lokale biodiversiteit?

• 1245 exoten in Nederland

• 46600 ‘niet-exotisch’ in Nederland

Niet te verwarren met migranten

• Maken deel uit van het ‘niet-exotisch’ bestand

• Veelal gevleugeld (erg mobiel)

…….

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT

ONZICHTBARE BIODIVERSITEIT

Efficiënte meetbaarheid van soorten is afhankelijk van

- seizoen (rust of actief?).

- generaties (voltinisme; soms gekoppeld aan stadia).

- abiotische factoren van tijd (temperatuur, vocht%, wind, enz.).

- mate waarin voedsel aanwezig is.

VERHAAL OP Z’N EIND

Biodiversiteitsonderzoek:

- Een specialist-taxonoom verifieert het aantal geldige soorten.

- Het is veelal aan anderen, van bijv. een monitor (teller) en

inventarisator (milieus onderzoeken naar soorten) om de relaties

en algemeenheid vast te stellen van deze soorten.

- Voor- en achteruitgang & niches zijn zo goed in kaart te brengen!