Bert Bekkers, Brabant Water N.V.31 0ktober 2007

De ontdekking van de Ondergrond

Gebiedsgerichte aanpak Koude- en WarmteOpslag

Overzicht waterleidingbedrijven

in Nederland

*aansluitingen x 1000

Brabant Water1050

Evides 970

Vitens2300

DZH580

320

Oasen

270

190

Waternet480*

510

700

Brabant Water• Publiek Maatschappelijke Organisatie (aandelen in handen van

Provincie en 61 gemeenten);

• Bijna 100 jaar ervaring in het benutten van water uit de bodem;

• 34 drinkwaterproductiebedrijven;

• 17.000 km leidingnet in Brabant;

• 180 miljoen m³ drinkwater, ruim 2,2 miljoen inwoners;

• Klantgericht, kostenbewust met moderne techniek en actievezorg voor de omgeving;

• Duurzaamheid en milieubewust zijn belangrijke kernwaarden voor Brabant Water;

Waarom investeert Brabant Water in KWO?

• Milieubewustzijn

• Maatschappelijk belang

• Vervult sterke behoefte in de markt

• Bekend met watertransport¬ Zeer ruime kennis en ervaring in aanleg en beheer van grondwaterputten¬ Zeer ruime kennis en ervaring in de behandeling van grondwater¬ Grote geohydrologische kennis¬ Zeer ruime ervaring in leidingaanleg en beheer

• Investerende partner in duurzaam energiesysteem

• Goede positie voor integrale aanpak

Milieu:Noodzaak reductie CO2 uitstoot

Toenemende behoefte aan comfort; verwarming en koeling

Stijgende energieprijzen

Toekomstverwachting:

• Energieconsumptie zal stijgen• Olieproductie zal dalen• Conventionele energieprijs zal stijgen

Beeldvorming:“Duurzame energie is duur”

Een realistische oplossing: KWO

Koude en Warmteopslag:

Zeer rendabele vorm van duurzame energie

Maar:Het ontbreekt aan inzicht en kennis om vroegtijdig in een project in te passen.

Waarom is Koude- en WarmteOpslag een interessante optie ?

• Energiebesparing (50 tot70%)

• Lagere projectkosten (vermeden kosten, investering en exploitatie GWS door BW);

• Verlaging EPC;

• Koeling en verwarming;

• Verhoging commerciële waarde van het pand;

• Comfortabeler en gezonder binnenklimaat;

• Garanties lange termijn;

• Lagere onderhoudskosten;

Waarom is Koude- en WarmteOpslag een interessante optie ?

• Milieuvoordelen

• Opschaling vergroot de inzetbaarheid (voorkomen van onderlinge beïnvloeding)

• Opschaling maakt kwo ook voor kleinere energievragen mogelijk

• Techniek is zeer betrouwbaar;

• KWO systemen kunnen ook ingezet worden voor o.a. primaire brandblusvoorzieningen.

• Mogelijkheid voor outsourcen van energievoorzieningen.

Meer comfort bij toepassen van KWOKWO altijd in combinatie met laag temperatuur verwarming (LTV)

Vloerverwarming voorkeur:

1. Hoog comfortstralingswarmte,

T-verdeling gelijkmatig

2. Gezond binnen- minder stofcirculatie,milieu mijten

Stappen ter realisatie van een KWO-installatie

Klant

Haalbaarheids-Onderzoek

VoorbereidingFinanciering Realisatie

Monitoringen Beheer

Oriëntatiefase

Haalbaarheid

• TechnischGrondwaterdebietGrondwaterkwaliteit

• JuridischVergunning (beïnvloeding, effect grondwaterstandverlaging,

verordeningsgebied, etc.)

• FinancieelRendabel?

Beïnvloeding van systemen

Stappen ter realisatie van een KWO-installatie

Deskundige en risicodragende

partij

Haalbaarheids-Onderzoek

VoorbereidingFinanciering Realisatie

Monitoring en Beheer

Oriëntatiefase

Klant

Ontzorging en zekerheid rendement

Financiering, Voorbereiding & Realisatie• Financiering

Vrijmaken middelenSubsidie mogelijkheden

• VoorbereidingVergunningOntwerpBegroting

• RealisatieConstrueren van puttenAanleg leidingen en kabelsInrichten technische ruimteKoppelen gebouwbeheerssysteem en grondwatersysteem

Stappen ter realisatie van een KWO-installatie

Deskundige en risicodragende

partij

Haalbaarheids-Onderzoek

VoorbereidingFinanciering Realisatie

Monitoring en Beheer

Oriëntatiefase

Klant

Ontzorging en zekerheid rendement

Monitoring & Beheer

• Onderhoud en bediening

• Monitoren putten

• Leveren informatiestroom in verband met eisen vergunning

• Procescontrole

• Storingen

Goed functionerend grondwatersysteem de basis voor een succesvolle toepassing KWO

en daarmee de garantie voor lage energietarieven.

Onbezorgd door goed onderhoud met

kennis van zaken !

Onbezorgd door goed onderhoud met

kennis van zaken ?

BVoorbeeld intergrale aanpak

• Chassépark, Breda

• Citadel, Assen

• Arnhem Centraal

Citadel, Assen160 appartementen, 70 woningen, 13.000 m² winkelenen parkeergarageVermogen: 3.000 kWEnergievoordeel: € 165.000,-

Arnhem CentraalBruto vloeroppervlak: 108.000 m²Vermogen: 3.550 kW

Chassépark, Breda

Voorbeeld besparingsmogelijkhedenChassépark, Breda

• Vermogen 3840 KWt

• Energievraag grondwatersysteem 3840 MWht

• Maximaal grondwaterdebiet 415 m3/h

• Verplaatste grondwaterhoeveelheid 440.000 m3/jaar

• Energiebesparing (aardgas) 70 %

• Reductie schadelijke stoffen

¬ Reductie uitstoot CO2 458 ton/jaar

circa 23.000 bomen

of 2,4 miljoen km autorijden¬ Reductie uitstoot NOx 122 kg/jaar

• Investering € 1.600.000,-

• Vermindering jaarkosten door KWO 25 %

In de planfase de juridische, technische en financiële mogelijkheden nagaan

Denk exploitatiegericht.

Randvoorwaarden integrale aanpak:

Knelpunten:

Steeds meer systemen ondergrondse energieopslag.

Integrale benadering noodzakelijk voor optimaal gebruik.

Co2 reductie bij grootste energieverbruiker (huishoudens)

Energiebalans

Beïnvloeding van systemen

Dilemma:

Overheid kan zich niet binden aan commerciële partijen

Overheid stimuleert inzet KWO maar is op veel plaatsen niet vergunbaar

(waterwingebieden, verordeningen, maximale diepte, bodemvervuiling, etc)

Bedreiging vervuiling grondwater

Leveringszekerheid

Pilotproject:Hightech Campus EindhovenBruto vloeropp: 200.000 m²Vermogen 14.000 kWBesparing op aardgas: 850.000 m³Vermindering jaarlasten: € 450.000

Principe gesloten systeem

Bodemwarmtewisselaarsysteem

Bodemwarmtewisselaarsysteem

• Risico’s:¬ Kans op lekkage. Gevolg: verontreiniging van de

bodem en het grondwater met o.a. glycol.¬ Doorboren van afsluitende lagen. Gevolg:

vermenging van waterkwaliteiten uit verschillende watervoerende pakketten.

• Opmerkingen:¬ Provincie onderkent de bedreiging van de

grondwaterkwaliteit en raadt de toepassing af. ¬ Systeem wordt door Brabant Water niet toegepast.

Dilemma:

Overheid kan zich niet binden aan commerciële partijen

Overheid stimuleert inzet KWO maar is op veel plaatsen niet vergunbaar

(waterwingebieden, verordeningen, maximale diepte, bodemvervuiling, etc)

Bedreiging vervuiling grondwater

Leveringszekerheid

• Bodemopbouw

• Waterkwaliteit (REDOX reactie)

• verstopping door gasbellen i.v.m.

ontgassing

• Verstopping door bacteriële groei

• Verstopping door colloïdale delen

Putverstopping

Mogelijke oplossing:

Nutsvoorziening ??