Jos Cöp | CPS-conferentie begrijpend lezen

Begrijpend lezen nieuwe stijl: Lezen in beeld

1. Organisatorisch flexibel2. Compact en compleet3. Evidence based leesstrategieën4. Woordenschat op maat5. Gevarieerde en actuele teksten 6. Veel aandacht voor effectieve instructie7. ICT als verlengstuk van de leerkracht

De begrijpend leesmethode nieuwe stijl

1. Organisatorisch flexibel

De onderwijsbehoeften van kinderen verschillen teveel om uit te gaan van één dwingende organisatievorm.

Begeleid leren

Samenwerkend leren

Individueel leren

Verschillen in onderwijsbehoeften

Om het haalbaar te houden zal de methode het omgaan met verschillen moeten faciliteren.

Zwakkere leerlingen bereiken alleen de doelen als ze voldoende instructie, begeleiding en extra leertijd krijgen.

Zwakke (begrijpend) lezers

Betere leerlingen bereiken de doelen met veel minder of zelfs geen begeleiding.

Goede (begrijpend) lezers

Zelfstandig als het kan, samen als het moet is een goed uitgangspunt voor passend begrijpend leesonderwijs.

Passend begrijpend leesonderwijs

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

De hele les staat in het leerlingmateriaal.

Zo ontstaan maximale mogelijkheden om de betere leerlingen zelfstandig te laten leren.

Ook zijn er veel mogelijkheden voor samenwerkend leren als de hulp van een maatje gewenst is.

Tevens zijn er zeer veel mogelijkheden om kinderen die het nodig hebben begeleid te laten leren.

Kortom: eenvoudig, haalbaar en effectief differentiëren met veel gebruiksgemak.

Veel informatie staat in het leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Veel informatie staat al in leerlingmateriaal, dus is de handleiding verantwoord compact.

Handleiding online: artikelen over veelgestelde vragen op weblog Taal en Lezen in beeld.

Een compacte methode brengt rust door uit te gaan van een beperkt aantal leesstrategieën, schoolweken en lessen.

2. Compact en compleet

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

Een compact programma van 8 blokken x 4 weken = 32 schoolweken

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Per week 1 basisles (en 1 actuele leestaak).

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Begin vierde week is er de toetstaak, gevolgd door herhalings- of plustaken.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Kinderen die onvoldoende scoren krijgen herhalingstaken op kopieerbladen.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Kinderen die goed scoren gaan verder met plustaken uit Leesstudio.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Op ieder moment is er voor kinderen die het nodig hebben extra woordenschatleerstof.

plustaken:• Leesstudio plustaken• computerprogramma woordenschat (extra doelwoorden)

herhalingstaken:• kopieerbladen• computerprogramma woordenschat (doelwoorden)

Week 1 Week 2 Week 3 Week 4

preteaching | extra woordenschat

plustaken als extra leerstof

1 basis-les

1 basis-les

1 basis-les

toet

staa

k

Goede begrijpend lezers lezen vlot, hebben een grote woordenschat, een rijke achtergrondkennis en passen leesstrategieën adequaat toe.

3. Evidence based

Biemiller e.a., 2003; Hirsch 2003

Pas als een leerling vlot kan lezen, heeft het aanleren van leesstrategieën zin. Daarvoor heeft het weinig of geen effect.

Effectieve leesstrategieën

Bryant e.a., 2004, Calvo and Castillo, 1998

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

In groep 4 is er een instapprogramma van 16 werkboeklessen. Dit werkt toe naar het startpunt in groep 5.

Wetenschappers zijn het met elkaar eens dat 6 leesstrategieën bewezen hebben het leesbegrip te bevorderen.

Evidence based leesstrategieën

National reading panel, 2000

instructiestrategie

instructiestrategie

leesstrategie

leesstrategie

leesstrategie

leesstrategie

leesstrategie

leesstrategie

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De leerstofopbouw is concentrisch opgebouwd rondom de 6 evidence based leesstrategieën.

De strategieën worden per jaargroep doorvertaald naar leesvaardigheden.

De strategieën worden per jaargroep doorvertaald naar leesvaardigheden.

De strategieën worden per jaargroep doorvertaald naar leesvaardigheden.

De strategieën worden per jaargroep doorvertaald naar leesvaardigheden.

De leesstrategieën in beeld

De strategieën komen ieder jaar op vaste momenten terug.

Blok Leesstrategie

1 Instapblok

2 Verken de tekst.

3 Lees de tekst. Denk vooruit bij het lezen.

4 Controleer of je begrijpt wat er staat.

5 Bepaal de bedoeling van de schrijver.

6 Verwerk de informatie uit de tekst.

7 Kijk terug. Trek conclusies.

8 Herhaling

Begrijpend leesonderwijs zonder ruime aandacht voor woordenschatontwikkeling is als een huis bouwen zonder fundering.

4. Woordenschat op maat

Alle kinderen dezelfde doelwoorden onderwijzen leidt op groepsniveau tot lessen met een laag rendement.

Ken ik al.

Snap ik niet.

Verschillen in woordenschat

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

Er is extra woordenschatleerstof op papier.

En er is speciale woordenschatsoftware.

Films woordenschat: http://allesdraaitomwoordenschat.blogspot.com

Bekende woorden worden alleen kort getoetst. Bij onbekende woorden volgt een intensieve aanpak met instructie.

Effectieve leertijd

De actualiteit draagt bij aan de leesmotivatie. Maar actuele nieuws-teksten alleen zijn een te magere basis om de leesstrategieën aan te leren.

5. Gevarieerde en actuele teksten

Bij het aanleren van leesstrategieën is een ruimte variatie in tekstsoorten noodzakelijk. Het kunnen afleiden van contextinformatie stuurt het leesbegrip.

Wie schrijft het?

Wat is bedoeling?

Is het waar?

Variatie in tekstsoorten

Waar staat tekst?

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

De teksten zijn aansprekend, actueel en gevarieerd. Alle tekstsoorten komen aan bod. Het accent ligt op functionele non fictie.

De teksten zijn aansprekend, actueel en gevarieerd. Alle tekstsoorten komen aan bod. Het accent ligt op functionele non fictie.

Leesstudio: leesstaken met boeiende actuele teksten en uitdagende opdrachten.

Afbeelding doos

Een basisvulling in de doos en wekelijks online nieuwe teksten met onderwerpen uit het Jeugdjournaal.

De meeste kinderen hebben instructie nodig om goede begrijpend lezers te worden.

6. Effectieve instructie

Effectieve instructie bij begrijpend lezen is meer hardop denken (‘modelen’)dan dat het allemaal uit te leggen is.

Hardop denken

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

De hele les, inclusief de uitleg, staat in het leerlingmateriaal.

Naadloos aansluitende leesstrategie-instructie met de Leeswerkmap.

Naadloos aansluitende leesstrategie-instructie op digibord en pc met de online Meelezer.

ICT wordt ten onrechte steeds gekoppeld aan ‘het onderwijs van de toekomst’, terwijl het juist nu veel kan verbeteren.

7. ICT als verlengstuk van de leerkracht

Maar hoe doet Lezen in beeld dat dan?

Actuele teksten en films uit het Jeugdjournaal vergroten de leermotivatie.

Met doelgerichte woordenschatsoftware voor pc en digibord.

Met behulp van het digibord wordt de begrijpend leesinstructie ondersteund.

Komen er ‘bewezen’ leesstrategieën aan bod?

Blijft de aandacht voor leesstrategieën compact en overzichtelijk?

Is er ruime aandacht voor woordenschat?

Is er aandacht voor de actualiteit? Is er sprake van een breed scala

aan tekstsoorten?

Checklist inhoud methoden

Is er aandacht voor de verschillen tussen kinderen wat betreft de woordenschat?

Is er een individuele selectie van de doelwoorden woordenschat?

Is er aandacht voor de verschillen tussen kinderen als het gaat om het gebruik maken van de leesstrategieën?

Kan de leertijd verkort / verlengd worden als het nodig is.

Is er sprake van regelmatige toetsing en een passend vervolg?

Checklist didactiek methoden

Zijn er voldoende instructie- en begeleidingsmogelijkheden voor kinderen die het nodig hebben.

Zijn er voldoende zelfstandig leermogelijkheden voor kinderen die het nodig hebben?

Krijgen zelfstandige leerders ook instructie?

Wordt ICT gebruikt om de leerstof op maat aan te bieden?

Checklist organisatie methoden

Ga voor de presentatie, de films, het artikel en meer naar: http://begrijpendlezen.blogspot.com

Terugblik en meer informatie