1

Eric Goubin

De homo percepticus:beeldvorming over

leraren en lerarenopleidingen

2

• wat weten we over “beeldvorming” over leraren en lerarenopleidingen?

• hoe moeten we daarmee omgaan?

De opdracht vanwege VELOV:

3

1.

Lerarenopleidingen & Leraren:

is er wel een probleem?

4

Evolutie studentenaantallen in Vlaamse lerarenopleidingen, tussen 2005 en 2013:

5

(gebaseerd op Benchmark rapport Hoger Onderwijs, laatste update maart 2013, Vlaamse overheid, Onderwijs en Vorming)

• Sterke toename aantal studenten:− Totaal: van 10.005 naar 22.709 studenten => + 127%− KLO: van 1964 naar 4885 studenten => + 149% − LLO: van 2952 naar 7132 studenten => + 142%− SO: van 5089 naar 10692 studenten => + 110%

• => spectaculaire groei, maar met stagnatie in +/- laatste drie jaar

Evolutie studentenaantallen in Vlaamse lerarenopleidingen, tussen 2004/5 en 2012/13:

6

Bouckaert, G., Kampen, J., Maddens, B. en Van de Walle, S. (2003) Burgergericht besturen: kwaliteit en vertrouwen in de overheid. Leuven, Instituut voor de Overheid, p. 12.

« Het onderwijs » aan de top van de maatschappelijke vertrouwensbarometer

7

• Spectaculaire toename aantal studenten op ongeveer 10 jaar tijd => x 2,27 !

• Groot maatschappelijk vertrouwen in « het onderwijs »

Probleem? Welk probleem?

8

• Aantal gediplomeerden stijgt, maar niet aan het tempo van stijgend aantal studenten

• Tussen 2008 en 2012:− Van 17942 naar 22554 studenten => stijging van 26%

− Van 3814 naar 4619 gediplomeerden => stijging van 21%

En toch is er een probleem…

9

• Vergrijzing in het lerarenkorps: uitstroom van naoorlogse babyboomgeneratie t.o.v. nood aan meer scholen en dito leraren, met name in steden

• De kwaliteit van de instroom spoort niet met de toenemende kwantiteit van die instroom:

− Structureel genderprobleem (referentieperiode 2005-2013)

• KLO: slechts 3% mannelijke studenten

• LLO: maar 16% mannelijke studenten

• SO: in evenwicht, met 48,5% mannelijke studenten

En toch is er een probleem… (vervolg)

10

die verhoudingen bleven afgelopen tien jaar stabiel

11

Gevoelige daling van het aantal generatiestudentenKLO: van 40% naar 28%LLO: van 37% naar 27%SO: van 35% naar 21%=> algemene dalende tendens in de afgelopen tien jaar

12

• Vermeldenswaard, maar in welke mate problematisch?

− Lichte daling aandeel ASO-leerlingen in instroom

• LO Kleuteronderwijs: van 23% naar 19%• LO Lager onderwijs: van 52% naar 47%• LO Secundair onderwijs: van 46% naar 45%

=> stabilisering in laatste drie jaar

En toch is er een probleem… (vervolg)

13

• De stijging in instroom is nog niet groot genoeg: er moeten nog meer studenten instromen om tegemoet te komen aan noden van de samenleving => doemscenario’s spreken over tekort van 20.000 leraren tegen 2020.

• De relatieve uitstroom neemt af • De uitstroom is onvoldoende duurzaam: 1 op de drie startende

leerkrachten verlaat na vijf jaar de klas

• Te weinig mannen (Kleuter- en Lager Onderwijs)

• De lerarenopleidingen mogen (moeten?) aantrekkelijker voor generatiestudenten en ASO-afstuderenden

• HOE KOMT DAT? Imago & aantrekkelijkheid van de Lerarenopleidingen in de « markt » hoger onderwijs

Samengevat: er zijn problemen…

14

2.

Beeldvorming over onderwijs: een veelkoppig monster.

Hoe veelkoppig en hoeveel monster?

15

• Imago & reputatie versus reële kwaliteit− “wat de mensen denken” t.o.v. doorlichtingsrapporten

• Beeld & zelfbeeld onder druk

Perceptie & realiteit in onderwijsmiddens…

16

• individuele leraar (+ andere individuele personeelsleden)• leraren - algemeen• Vakken• Kleuteronderwijs / Lager Onderwijs / Secundair Onderwijs / Bijzonder

Onderwijs• ASO / BSO / KSO / TSO…• imago individuele school• imago scholengroep / schoolnet• imago “het onderwijs”• imago univs / hogescholen / CVO’s• Imago individuele hogescholen• => hierbinnen ook imago lerarenopleidingen

=> staan in wisselwerking=> complex om op in te grijpen

Beeldvorming op verschillende niveaus

17

De Koning, H. en Kroon, H. (2011). Op een dag ben je zelf leraar. Zoektocht naar professionele identiteit van leraren. Utrecht, APS, p. 13)

18

Wie/wat bepaalt imago & waardering?

19

• leerkrachten • andere personeelsleden• de scholen • schoolnetten • de overheid• de politiek• “de media”• …• het publiek zelf…: alle Vlamingen als

ervaringsdeskundige!

Wie/wat bepaalt imago & waardering?

20

• je wilt het beste voor je kinderen => algemene neiging tot voorzichtige maar toch ook ietwat ambitieuze keuzes

• onbekend is onbemind• zelfreferentialiteit => je eigen vroegere belevingen

als waardemeter => de toekomst in gaan, met de blik op het verleden gericht

• sociale controle => sociaal wenselijk gedrag

Het buikgevoel

21

• Sterk afhankelijk van persoonlijke ervaringen• Hoe hoger op de socio-economische ladder, hoe

meer waardering

• Hoge inschatting van maatschappelijk nut van leraren• Vooral waardering voor leerkrachten basisonderwijs

• Hebben het niet makkelijk met zo’n divers en vaak moeilijk leerlingenpubliek

• Negatieve beeldvorming via de media n.a.v. geweld en gedragsproblemen met leerlingen

• Startende leraren hebben het moeilijk

De publieke perceptie van het beroep « leraar » (uit diverse bronnen, waarbij vnl. Aelterman, Buvens, De Paradé, Engels, Rots, Theunissen, Van Petegem, Verhoeven)

22

• Ze zijn minder goed dan vroeger• Vakkennis + kennis van het Nederlands gaat achteruit

• Leraren zijn minder « exclusief » onder de hooggeschoolden, in vergelijking met vroeger

• Veel vakantie, maar anderzijds ook veel schoolwerk thuis te doen

• Matig loon ; de privésector zou beter betalen ; weinig promotiemogelijkheden

• Matige status

• Desalniettemin: « De Vlaming heeft een hoge waardering voor leraren » (Aelterman, et al., 2002 + De Paradé, 2013)

• Vooral voor wie te maken heeft met een « moeilijker » leerlingenpopulatie (zoals in het buitengewoon onderwijs)

23

• Meer te vervullen rollen (op niveau van de leerling, op klasniveau, schoolniveau, in interactie met ouders en gemeenschap)

• Enerzijds méér rollen, maar anderzijds ook vraag naar differentiëring en nastreven van excellentie

• Leraren zijn over het algemeen meer tevreden met hun job dan de gemiddelde werkende Vlaming

• Bewuste keuze voor de job vanuit sociale motieven en het engagement om kinderen en jongeren iets bij te brengen

• Denken te veel dat de publieke opinie weinig of geen waarde hecht aan hun beroep => Het zelfbeeld is negatiever dan het reële maatschappelijke imago (maar positieve evolutie m.b.t. leerkrachten kleuteronderwijs)

De beleving van het beroep « leraar » bij de leraren zelf

24

“Studenten in lerarenopleiding evolueren in hun intentie om het lerarenberoep te stappen (…).

Opvattingen over de eigen competenties als leraar en het zelfwaardegevoel zijn van invloed op beroepsmotivatie (…).

Het zelfbeeld ondergaat veranderingen door de verschillende gebeurtenissen en interacties tijdens de opleiding. Daarom is er nood aan voldoende ondersteuning, feedback, bijsturing en positief contact tussen mentoren en studenten als bron voor hun beroepsmotivatie.”

(De Paradé, 2013)

De beleving van het beroep « leraar » bij de studenten lerarenopleiding

25

3.

Imago en reputatie:vijf “werven”

voor een beeld van een lerarenopleiding

26

• Nood aan opwaardering van het lerarenberoep (andere marketing P’s dan “Publiciteit”): − verloning (?!)− Promotie/doorgroeimogelijkheden− meer dynamiek & flexibiliteit in de loopbanen− begeleiding / coaching− …

Vooreerst: imago-ontwikkeling is niet louter een kwestie van beeldvorming…

27

• Beeldvorming over leraren bepaalt mee attractiviteit van lerarenopleidingen

• Hoe kneedbaar is dit?

− op het niveau van de Vlaamse overheid: campagne(s)?!− op het niveau van de schoolnetten?!− op het niveau van de

scholengemeenschappen/scholengroepen?− op het niveau van de samenwerkende lerarenopleidingen!− op het niveau van de scholen!

Hoe identiteit, imago en reputatie kneden?

28

Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard?

29

30

• Werken aan het zelfbeeld van leraren• Werken aan het zelfbeeld van studenten

lerarenopleiding (bvb. met inzet van buddy’s)• Vooral op de werkvloer in scholen &

hogescholen => waardeer inzet, professionaliteit, menselijkheid, collegialiteit…

Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard!

31

Werf 2: Het onderwijs is een positieve werkomgeving

32

• Prominent tonen van positieve ervaringen• Toon “best people” • We willen geen spin doctoring. Liegen is niet

wenselijk. Maar hou alsjeblieft de vuile was binnen.

• Toon zelfbewustzijn, professionalisme en fierheid• Ontwikkelen van communicatiereflexen naar

interne & externe doelgroepen

Werf 2: Het onderwijs is een positieve werkomgeving

33

• Toon leerkrachten die er staan, die er voor gaan• Toon (hoger dan vermoed) « niveau » van

hogescholen, studenten, afgestudeerden…• Belang van testimonials & storytelling • Zonder prestatie geen reputatie• Belang van professionele, positieve ontwikkeling en

ondersteuning van studenten LO & leerkrachten + laat dit geweten zijn bij ouders, leerlingen, collega’s, …

• Maar vermijd informatieuitstoot…

Werf 3: Hogescholen, da’s serieus

34

35

Werf 4: Maak de opleiding jongensgerichter, bvb. :

36

• Aandacht voor positieve maatschappelijke waardering van de lerarenbaan

• Aandacht voor statusontwikkeling: de diversiteit in het beroep, promotiemogelijkheden, …

• Meer aandacht voor techniek en ICT• Niet alleen meisjes, ook (genoeg) jongens in beeld

& tekst• Zelf vermijden van stereotiepe

(zelf)beeldvorming => toon diversiteit & kwaliteit• Nood aan verdere analyse waarom jongens weg

blijven

Werf 4: Maak de opleiding jongensgerichter, o.a. door:

37

Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imago-strategieën en –acties op verschillende niveaus

38

Belevingsgrafiek AmsterdamBron: Gemeente Amsterdam (2004). Citymarketing – de Amsterdamse aanpak.

40

Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imago-strategieën en –acties op verschillende niveaus

41

• Veronderstelt afstemming, systematiek en duurzame aanpak

• Cruciaal: identiteits- en imago-oefening, met− bepaling van doelen− checken reëel t.o.v. gewenst imago− strategie en actieplan

• Doseren van inhoud, foto’s, welk type mensen en welke situaties op foto’s

• Vermijden van grijsheid => durf op te vallen• …/…

Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imago-strategieën en –acties op verschillende niveaus

42

• Mediawijzer worden• Voorbereid zijn op crisiscommunicatie• Onderhoud van netwerken (in levende lijve + in sociale media)

+ consequent blijven in communicatie-boodschappen• Belang van professionalisme: dit is niet louter « PR » of

« reputatiemanagement », gezien de maatschappelijke dimensie is het vooral ook « sociale marketing » => veronderstelt vakwerk & « trekker(s) »

• Rol van de overheid: − Flankerende campagnes? Coördineren? Afstemmen? − Maar timmer ondertussen zelf aan de weg…

• Bijvoorbeeld: werk maken van een “convenant” met afspraken én engagementen over beeldvorming & reputatieontwikkeling in de Lerarenopleidingen?

Bedankt voor uw aandacht!Volg ons op:

www.thomasmore.be www.memori.be

Eric.Goubin@Thomasmore.be

Alsook op LinkedIn, Twitter, …