AngststoornissenAngststoornissen

Ernst van DongenErnst van Dongen

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Definitie angstDefinitie angst

GevoelGevoel van beklemming en vrees, veroorzaakt van beklemming en vrees, veroorzaakt door een (wezenlijk of vermeend) dreigend gevaar door een (wezenlijk of vermeend) dreigend gevaar of onheilof onheil

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

CasusCasus

Man 33 jaarMan 33 jaar

12 consulten in 200412 consulten in 2004

- Steken oog- Steken oog- Hoofdpijn- Hoofdpijn- Pijn rechterzij uitstralend naar bal- Pijn rechterzij uitstralend naar bal- Onwelwording- Onwelwording- Mictieproblemen- Mictieproblemen- Vol gevoel maag- Vol gevoel maag- Diarree- Diarree

- Schouderklachten- Schouderklachten

Casus (vervolg)Casus (vervolg)

Man 33 jaarMan 33 jaar

10 consulten in 200510 consulten in 2005- Maagklachten vervolg- Maagklachten vervolg- (Over)bezorgdheid- (Over)bezorgdheid- Kloppingenbuik- Kloppingenbuik- Paniekaanvallen (autorijden)- Paniekaanvallen (autorijden)- Bijwerkingen- Bijwerkingen

Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• AngststoornisAngststoornis• DepressieDepressie• SomatiekSomatiek• MiddelenmisbruikMiddelenmisbruik• PsychosePsychose• SomatisatiestoornisSomatisatiestoornis• PersoonlijkheidstoornisPersoonlijkheidstoornis

FeitenFeiten

Gevoelens van angstGevoelens van angstLeeftijdLeeftijdGeslachtGeslachtFrequent huisartsbezoekFrequent huisartsbezoekOnbegrepen lichamelijke klachtenOnbegrepen lichamelijke klachtenVermijdingsgedragVermijdingsgedragAnticipatieangstAnticipatieangstNeutraliserend gedragNeutraliserend gedrag

AngstAngst

• Reële stressgerelateerde problematiek?Reële stressgerelateerde problematiek?

• Buitensporige of onevenredig lang aanhoudende angstBuitensporige of onevenredig lang aanhoudende angstdie aanleiding geeft tot aanhoudend subjectief lijden ofdie aanleiding geeft tot aanhoudend subjectief lijden of

tot een belemmering van het dagelijks functioneren?tot een belemmering van het dagelijks functioneren?

PrevalentiePrevalentie

Nationale Prevalentie Angststoornissen (NEMESIS) Nationale Prevalentie Angststoornissen (NEMESIS)

Prevalentie 1 jaar: Prevalentie 1 jaar: 12 %12 %Vrouw Vrouw 16 %16 %ManMan 8 % 8 %

Prevalentie Lifetime:Prevalentie Lifetime: 19 %19 %VrouwVrouw 25 %25 %ManMan 14 %14 %

Incidentie Geslacht & LeeftijdIncidentie Geslacht & Leeftijd

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

5-14 15-24 25-44 45-64 65-74 75+

Man

Vrouw

FeitenFeiten

Gevoelens van angstGevoelens van angstLeeftijdLeeftijdGeslachtGeslachtFrequent huisartsbezoekFrequent huisartsbezoekOnbegrepen lichamelijke klachtenOnbegrepen lichamelijke klachtenVermijdingsgedragVermijdingsgedragAnticipatieangstAnticipatieangstNeutraliserend gedragNeutraliserend gedrag

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Indeling volgens DSM IVIndeling volgens DSM IVtrtr

• Specifieke fobieSpecifieke fobie 10 %10 %• Sociale fobieSociale fobie 8 % 8 %• Paniekstoornis +/- AgorafobiePaniekstoornis +/- Agorafobie 4 % 4 %• AgorafobieAgorafobie 3 % 3 %• Gegeneraliseerde angststoornisGegeneraliseerde angststoornis 2 % 2 %• Post traumatische stress stoornisPost traumatische stress stoornis 2 % 2 %• Obsessief compulsieve stoornisObsessief compulsieve stoornis 1 % 1 %

Specifieke fobieSpecifieke fobie

Duidelijke en aanhoudende angst die Duidelijke en aanhoudende angst die

overdreven / onredelijk is, uitgelokt door overdreven / onredelijk is, uitgelokt door

de aanwezigheid / anticipatie op de aanwezigheid / anticipatie op

specifiek voorwerp / situatiespecifiek voorwerp / situatie

Fobie voorbeeldenFobie voorbeelden

• Acrofobie: hoogtenAcrofobie: hoogten• Algofobie: pijnAlgofobie: pijn• Ailurofobie: kattenAilurofobie: katten• Erythrofobie: rood (bloed / blozen)Erythrofobie: rood (bloed / blozen)• Xenofobie: vreemdenXenofobie: vreemden• Zoöfobie: dierenZoöfobie: dieren• Naalden fobie: prikkenNaalden fobie: prikken

Sociale fobieSociale fobie

• Angst voor sociaal functioneren en of presterenAngst voor sociaal functioneren en of presteren

• Blootstelling aan onbekendenBlootstelling aan onbekenden

• Mogelijk kritisch beoordelenMogelijk kritisch beoordelen

Paniekaanval Paniekaanval

Begrensde periode van intensieve Begrensde periode van intensieve angstangst

SymptomenSymptomen

• HartkloppingenHartkloppingen• TranspirerenTranspireren• Trillen of bevenTrillen of beven• BenauwdBenauwd• Pijn op de borstPijn op de borst• MisselijkMisselijk

• Duizeligheid;Licht in Duizeligheid;Licht in het hoofdhet hoofd

• Derealisatie of Derealisatie of depersonalisatiedepersonalisatie

• ControleverliesControleverlies• Angst voor doodAngst voor dood

AgorafobieAgorafobie

• Angst op een plaats / situatie waaruit ontsnappen Angst op een plaats / situatie waaruit ontsnappen moeilijk of gênant is ofmoeilijk of gênant is of

• Waar geen hulp beschikbaar zou kunnen zijn in geval Waar geen hulp beschikbaar zou kunnen zijn in geval paniekaanval of paniekachtige verschijnselenpaniekaanval of paniekachtige verschijnselen

VoorbeeldenVoorbeelden

• Alleen buitenshuis Alleen buitenshuis • Te midden van een massaTe midden van een massa• Wachten in een rijWachten in een rij• Op een brug staanOp een brug staan• Met de bus, auto,vliegtuig of trein reizenMet de bus, auto,vliegtuig of trein reizen

• Claustrofobie (gesloten ruimtes)Claustrofobie (gesloten ruimtes)

Agorafobie (vervolg)Agorafobie (vervolg)

• Situatie wordt of vermeden of doorstaan met Situatie wordt of vermeden of doorstaan met intense angstintense angst

Obsessief compulsieve stoornisObsessief compulsieve stoornis

• DwanggedachtenDwanggedachten

• DwanghandelingenDwanghandelingen

DwanggedachtenDwanggedachten

• Gedachten: intrusief die duidelijk angst of lijden Gedachten: intrusief die duidelijk angst of lijden veroorzakenveroorzaken

• Pt probeert te negeren, onderdrukken of te Pt probeert te negeren, onderdrukken of te neutraliserenneutraliseren

• EgosyntoonEgosyntoon

DwanghandelingenDwanghandelingen

• Handeling als reactie op een dwanggedachte die Handeling als reactie op een dwanggedachte die tijdelijk angstreducerend werkttijdelijk angstreducerend werkt

• Tijd?Tijd?

P.T.S.S.P.T.S.S.

• Traumatische gebeurtenisTraumatische gebeurtenis

• Herbelevingen (nachtmerrie/flashbacks)Herbelevingen (nachtmerrie/flashbacks)

• VermijdingVermijding

• Verhoogde prikkelbaarheidVerhoogde prikkelbaarheid

Gegeneraliseerde AngststoornisGegeneraliseerde Angststoornis

• Buitensporige angst en bezorgdheid over Buitensporige angst en bezorgdheid over meerdere facetten levenmeerdere facetten leven

• DuurDuur

GAS SymptomenGAS Symptomen

• Rusteloosheid, opgewonden of irritatieRusteloosheid, opgewonden of irritatie• Snel vermoeidSnel vermoeid• Moeite met concentrerenMoeite met concentreren• PrikkelbaarheidPrikkelbaarheid• SpierspanningSpierspanning• SlaapstoornisSlaapstoornis

Angststoornis door ……Angststoornis door ……

• Somatische aandoeningSomatische aandoening

• MiddelenMiddelen

HypochondrieHypochondrie

• Hypochondrie wordt gekenmerkt door de aanhoudende Hypochondrie wordt gekenmerkt door de aanhoudende angst of opvatting een ernstige ziekte te hebben terwijl angst of opvatting een ernstige ziekte te hebben terwijl daarvoor onvoldoende grond bestaatdaarvoor onvoldoende grond bestaat

• Deze stoornis is gebaseerd op een preoccupatie en Deze stoornis is gebaseerd op een preoccupatie en misinterpretatie van lichamelijke verschijnselen misinterpretatie van lichamelijke verschijnselen

• Deze angst of overtuiging blijft aanwezig, ondanks Deze angst of overtuiging blijft aanwezig, ondanks adequate voorlichtingadequate voorlichting

InhoudInhoud• Definitie angst

• Casus

• Differentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

ComorbiditeitComorbiditeit

StoornisStoornis DepressieDepressie Alcohol Alcohol DrugsDrugs

AndereAndere

Angstst.Angstst.

AndereAndere

AandoenAandoen

PDPD 20-90 %20-90 % 44 %44 % 42 %42 %

GASGAS 62 %62 % 10 %10 % 65 %65 %

OCDOCD 66 %66 % 0.5 %0.5 % 25 %25 % Tic > 50%Tic > 50%

SFSF 27 %27 % 19 %19 % 46 %46 %

SpFSpF 20-70 %20-70 %

BehandelingBehandeling

• Niet-medicamenteusNiet-medicamenteus

• MedicamenteusMedicamenteus

• VerwijzingVerwijzing

Behandeling 2Behandeling 2

• Niet-medicamenteusNiet-medicamenteus

• VoorlichtingVoorlichting

• Cognitieve gedragstherapieCognitieve gedragstherapie

Behandeling 3Behandeling 3

• MedicamenteusMedicamenteus• SSRISSRI

fluvoxamine / paroxetinefluvoxamine / paroxetine• TCATCA

clomipramine / imipramineclomipramine / imipramine• BijwerkingenBijwerkingen• MotivatieMotivatie

Behandeling 4Behandeling 4

SF*SF* SpFSpF PDPD PD + AgPD + Ag AgAg GASGAS PTSSPTSS HypoHypo

CGTCGT ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

11ee Med Med SSRI SSRI TCATCA -- --

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA --

22ee Med Med

SSRI SSRI TCATCA -- --

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

Venla Venla faxinefaxine

SSRI SSRI TCATCA --

Opladen Opladen 2-4 2-4 wkwk

BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo

* B* Bèètablokkertablokker

Behandeling 5Behandeling 5

• VerwijzingVerwijzing• DiagnostiekDiagnostiek• Onvoldoende effect medicijnenOnvoldoende effect medicijnen• Ernstige klachtenErnstige klachten• OCD (PTSS)OCD (PTSS)

ResuméResumé

• Angststoornis hoge prevalentie in alg populatieAngststoornis hoge prevalentie in alg populatie• Diagnose wordt gemistDiagnose wordt gemist• Goede diagnostiek voor behandeling op maatGoede diagnostiek voor behandeling op maat

TREFWOORDEN: angst angststoornis TREFWOORDEN: angst angststoornis fobie PTSS behandelingfobie PTSS behandeling