Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal...

39
Angststoornissen Angststoornissen Ernst van Dongen Ernst van Dongen

Transcript of Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal...

Page 1: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

AngststoornissenAngststoornissen

Ernst van DongenErnst van Dongen

Page 2: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Page 3: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Definitie angstDefinitie angst

GevoelGevoel van beklemming en vrees, veroorzaakt van beklemming en vrees, veroorzaakt door een (wezenlijk of vermeend) dreigend gevaar door een (wezenlijk of vermeend) dreigend gevaar of onheilof onheil

Page 4: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Page 5: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

CasusCasus

Man 33 jaarMan 33 jaar

12 consulten in 200412 consulten in 2004

- Steken oog- Steken oog- Hoofdpijn- Hoofdpijn- Pijn rechterzij uitstralend naar bal- Pijn rechterzij uitstralend naar bal- Onwelwording- Onwelwording- Mictieproblemen- Mictieproblemen- Vol gevoel maag- Vol gevoel maag- Diarree- Diarree

- Schouderklachten- Schouderklachten

Page 6: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Casus (vervolg)Casus (vervolg)

Man 33 jaarMan 33 jaar

10 consulten in 200510 consulten in 2005- Maagklachten vervolg- Maagklachten vervolg- (Over)bezorgdheid- (Over)bezorgdheid- Kloppingenbuik- Kloppingenbuik- Paniekaanvallen (autorijden)- Paniekaanvallen (autorijden)- Bijwerkingen- Bijwerkingen

Page 7: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• AngststoornisAngststoornis• DepressieDepressie• SomatiekSomatiek• MiddelenmisbruikMiddelenmisbruik• PsychosePsychose• SomatisatiestoornisSomatisatiestoornis• PersoonlijkheidstoornisPersoonlijkheidstoornis

Page 8: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

FeitenFeiten

Gevoelens van angstGevoelens van angstLeeftijdLeeftijdGeslachtGeslachtFrequent huisartsbezoekFrequent huisartsbezoekOnbegrepen lichamelijke klachtenOnbegrepen lichamelijke klachtenVermijdingsgedragVermijdingsgedragAnticipatieangstAnticipatieangstNeutraliserend gedragNeutraliserend gedrag

Page 9: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

AngstAngst

• Reële stressgerelateerde problematiek?Reële stressgerelateerde problematiek?

• Buitensporige of onevenredig lang aanhoudende angstBuitensporige of onevenredig lang aanhoudende angstdie aanleiding geeft tot aanhoudend subjectief lijden ofdie aanleiding geeft tot aanhoudend subjectief lijden of

tot een belemmering van het dagelijks functioneren?tot een belemmering van het dagelijks functioneren?

Page 10: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

PrevalentiePrevalentie

Nationale Prevalentie Angststoornissen (NEMESIS) Nationale Prevalentie Angststoornissen (NEMESIS)

Prevalentie 1 jaar: Prevalentie 1 jaar: 12 %12 %Vrouw Vrouw 16 %16 %ManMan 8 % 8 %

Prevalentie Lifetime:Prevalentie Lifetime: 19 %19 %VrouwVrouw 25 %25 %ManMan 14 %14 %

Page 11: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Incidentie Geslacht & LeeftijdIncidentie Geslacht & Leeftijd

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

5-14 15-24 25-44 45-64 65-74 75+

Man

Vrouw

Page 12: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

FeitenFeiten

Gevoelens van angstGevoelens van angstLeeftijdLeeftijdGeslachtGeslachtFrequent huisartsbezoekFrequent huisartsbezoekOnbegrepen lichamelijke klachtenOnbegrepen lichamelijke klachtenVermijdingsgedragVermijdingsgedragAnticipatieangstAnticipatieangstNeutraliserend gedragNeutraliserend gedrag

Page 13: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

InhoudInhoud• Definitie angstDefinitie angst

• CasusCasus

• Differentiaal DiagnoseDifferentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVAngststoornissen DSM IVtrtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Page 14: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Indeling volgens DSM IVIndeling volgens DSM IVtrtr

• Specifieke fobieSpecifieke fobie 10 %10 %• Sociale fobieSociale fobie 8 % 8 %• Paniekstoornis +/- AgorafobiePaniekstoornis +/- Agorafobie 4 % 4 %• AgorafobieAgorafobie 3 % 3 %• Gegeneraliseerde angststoornisGegeneraliseerde angststoornis 2 % 2 %• Post traumatische stress stoornisPost traumatische stress stoornis 2 % 2 %• Obsessief compulsieve stoornisObsessief compulsieve stoornis 1 % 1 %

Page 15: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Specifieke fobieSpecifieke fobie

Duidelijke en aanhoudende angst die Duidelijke en aanhoudende angst die

overdreven / onredelijk is, uitgelokt door overdreven / onredelijk is, uitgelokt door

de aanwezigheid / anticipatie op de aanwezigheid / anticipatie op

specifiek voorwerp / situatiespecifiek voorwerp / situatie

Page 16: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Fobie voorbeeldenFobie voorbeelden

• Acrofobie: hoogtenAcrofobie: hoogten• Algofobie: pijnAlgofobie: pijn• Ailurofobie: kattenAilurofobie: katten• Erythrofobie: rood (bloed / blozen)Erythrofobie: rood (bloed / blozen)• Xenofobie: vreemdenXenofobie: vreemden• Zoöfobie: dierenZoöfobie: dieren• Naalden fobie: prikkenNaalden fobie: prikken

Page 17: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Sociale fobieSociale fobie

• Angst voor sociaal functioneren en of presterenAngst voor sociaal functioneren en of presteren

• Blootstelling aan onbekendenBlootstelling aan onbekenden

• Mogelijk kritisch beoordelenMogelijk kritisch beoordelen

Page 18: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Paniekaanval Paniekaanval

Begrensde periode van intensieve Begrensde periode van intensieve angstangst

Page 19: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

SymptomenSymptomen

• HartkloppingenHartkloppingen• TranspirerenTranspireren• Trillen of bevenTrillen of beven• BenauwdBenauwd• Pijn op de borstPijn op de borst• MisselijkMisselijk

• Duizeligheid;Licht in Duizeligheid;Licht in het hoofdhet hoofd

• Derealisatie of Derealisatie of depersonalisatiedepersonalisatie

• ControleverliesControleverlies• Angst voor doodAngst voor dood

Page 20: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

AgorafobieAgorafobie

• Angst op een plaats / situatie waaruit ontsnappen Angst op een plaats / situatie waaruit ontsnappen moeilijk of gênant is ofmoeilijk of gênant is of

• Waar geen hulp beschikbaar zou kunnen zijn in geval Waar geen hulp beschikbaar zou kunnen zijn in geval paniekaanval of paniekachtige verschijnselenpaniekaanval of paniekachtige verschijnselen

Page 21: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

VoorbeeldenVoorbeelden

• Alleen buitenshuis Alleen buitenshuis • Te midden van een massaTe midden van een massa• Wachten in een rijWachten in een rij• Op een brug staanOp een brug staan• Met de bus, auto,vliegtuig of trein reizenMet de bus, auto,vliegtuig of trein reizen

• Claustrofobie (gesloten ruimtes)Claustrofobie (gesloten ruimtes)

Page 22: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Agorafobie (vervolg)Agorafobie (vervolg)

• Situatie wordt of vermeden of doorstaan met Situatie wordt of vermeden of doorstaan met intense angstintense angst

Page 23: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Obsessief compulsieve stoornisObsessief compulsieve stoornis

• DwanggedachtenDwanggedachten

• DwanghandelingenDwanghandelingen

Page 24: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

DwanggedachtenDwanggedachten

• Gedachten: intrusief die duidelijk angst of lijden Gedachten: intrusief die duidelijk angst of lijden veroorzakenveroorzaken

• Pt probeert te negeren, onderdrukken of te Pt probeert te negeren, onderdrukken of te neutraliserenneutraliseren

• EgosyntoonEgosyntoon

Page 25: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

DwanghandelingenDwanghandelingen

• Handeling als reactie op een dwanggedachte die Handeling als reactie op een dwanggedachte die tijdelijk angstreducerend werkttijdelijk angstreducerend werkt

• Tijd?Tijd?

Page 26: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

P.T.S.S.P.T.S.S.

• Traumatische gebeurtenisTraumatische gebeurtenis

• Herbelevingen (nachtmerrie/flashbacks)Herbelevingen (nachtmerrie/flashbacks)

• VermijdingVermijding

• Verhoogde prikkelbaarheidVerhoogde prikkelbaarheid

Page 27: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Gegeneraliseerde AngststoornisGegeneraliseerde Angststoornis

• Buitensporige angst en bezorgdheid over Buitensporige angst en bezorgdheid over meerdere facetten levenmeerdere facetten leven

• DuurDuur

Page 28: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

GAS SymptomenGAS Symptomen

• Rusteloosheid, opgewonden of irritatieRusteloosheid, opgewonden of irritatie• Snel vermoeidSnel vermoeid• Moeite met concentrerenMoeite met concentreren• PrikkelbaarheidPrikkelbaarheid• SpierspanningSpierspanning• SlaapstoornisSlaapstoornis

Page 29: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Angststoornis door ……Angststoornis door ……

• Somatische aandoeningSomatische aandoening

• MiddelenMiddelen

Page 30: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

HypochondrieHypochondrie

• Hypochondrie wordt gekenmerkt door de aanhoudende Hypochondrie wordt gekenmerkt door de aanhoudende angst of opvatting een ernstige ziekte te hebben terwijl angst of opvatting een ernstige ziekte te hebben terwijl daarvoor onvoldoende grond bestaatdaarvoor onvoldoende grond bestaat

• Deze stoornis is gebaseerd op een preoccupatie en Deze stoornis is gebaseerd op een preoccupatie en misinterpretatie van lichamelijke verschijnselen misinterpretatie van lichamelijke verschijnselen

• Deze angst of overtuiging blijft aanwezig, ondanks Deze angst of overtuiging blijft aanwezig, ondanks adequate voorlichtingadequate voorlichting

Page 31: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

InhoudInhoud• Definitie angst

• Casus

• Differentiaal Diagnose

• Angststoornissen DSM IVtr

• ComorbiditeitComorbiditeit

• BehandelingBehandeling

Page 32: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

ComorbiditeitComorbiditeit

StoornisStoornis DepressieDepressie Alcohol Alcohol DrugsDrugs

AndereAndere

Angstst.Angstst.

AndereAndere

AandoenAandoen

PDPD 20-90 %20-90 % 44 %44 % 42 %42 %

GASGAS 62 %62 % 10 %10 % 65 %65 %

OCDOCD 66 %66 % 0.5 %0.5 % 25 %25 % Tic > 50%Tic > 50%

SFSF 27 %27 % 19 %19 % 46 %46 %

SpFSpF 20-70 %20-70 %

Page 33: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

BehandelingBehandeling

• Niet-medicamenteusNiet-medicamenteus

• MedicamenteusMedicamenteus

• VerwijzingVerwijzing

Page 34: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Behandeling 2Behandeling 2

• Niet-medicamenteusNiet-medicamenteus

• VoorlichtingVoorlichting

• Cognitieve gedragstherapieCognitieve gedragstherapie

Page 35: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Behandeling 3Behandeling 3

• MedicamenteusMedicamenteus• SSRISSRI

fluvoxamine / paroxetinefluvoxamine / paroxetine• TCATCA

clomipramine / imipramineclomipramine / imipramine• BijwerkingenBijwerkingen• MotivatieMotivatie

Page 36: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Behandeling 4Behandeling 4

SF*SF* SpFSpF PDPD PD + AgPD + Ag AgAg GASGAS PTSSPTSS HypoHypo

CGTCGT ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

11ee Med Med SSRI SSRI TCATCA -- --

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA --

22ee Med Med

SSRI SSRI TCATCA -- --

SSRI SSRI TCATCA

SSRI SSRI TCATCA

Venla Venla faxinefaxine

SSRI SSRI TCATCA --

Opladen Opladen 2-4 2-4 wkwk

BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo BenzoBenzo

* B* Bèètablokkertablokker

Page 37: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

Behandeling 5Behandeling 5

• VerwijzingVerwijzing• DiagnostiekDiagnostiek• Onvoldoende effect medicijnenOnvoldoende effect medicijnen• Ernstige klachtenErnstige klachten• OCD (PTSS)OCD (PTSS)

Page 38: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

ResuméResumé

• Angststoornis hoge prevalentie in alg populatieAngststoornis hoge prevalentie in alg populatie• Diagnose wordt gemistDiagnose wordt gemist• Goede diagnostiek voor behandeling op maatGoede diagnostiek voor behandeling op maat

Page 39: Angststoornissen Ernst van Dongen. Inhoud Definitie angst Definitie angst Casus Casus Differentiaal Diagnose Differentiaal Diagnose Angststoornissen DSM.

TREFWOORDEN: angst angststoornis TREFWOORDEN: angst angststoornis fobie PTSS behandelingfobie PTSS behandeling