1

Agenda

• Waarom scenario’s?

• Stuwende krachten

• Vier scenario’s voor de wereld in 2030

• Van scenario’s naar…

Kennis & Economisch Onderzoek

InleidingWaarom scenario’s?

Kennis & Economisch Onderzoek

InleidingDit was het nieuws in 1990

Kennis & Economisch Onderzoek

Kennis & Economisch Onderzoek

De wereld in 2030

Vier vergezichten

DUURZAAMH E I DGRONDSTOFFENS C H A A R S T E

VOEDSELSCHAARSTE

WATERSTRESS

D E M O G R A F I E

GEOPOLITIEK

TECHNOL O G I EM A A T S C H A P P I JW

ON

EN

WERKEN

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenVerschuivende machten

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenDemografische diversiteit

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenGrijze druk neemt wereldwijd toe

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenGrondstoffenschaarste

Innovatie leidt tot extra reserves …maar de snelheid verrast

Mondiale schaliegas reserves

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenSteeds sneller vooruit

Kennis & Economisch Onderzoek

Stuwende krachtenTechnologie: wanneer eindigt ICT?

Moore’s law Kunstmatige intelligentie?

Kennis & Economisch Onderzoek

IN2030Van trends naar scenario’s

Kennis & Economisch Onderzoek

IN2030Welk scenario?

Kennis & Economisch Onderzoek

Welk scenario is het meest waarschijnlijk?

Welk scenario is het meest wenselijk?

Van scenario’s naar…

Wat kunt u hier nu mee?

Kennis & Economisch Onderzoek

IN2030Van scenario’s naar strategie

Kennis & Economisch Onderzoek16

• Voorbereiden op later: pro-actief met de toekomst omgaan

• Kansen en bedreigingen komen eerder in beeld

• Uiteindelijk gaat het niet om scenario’s:

• Denk het ondenkbare• Wordt niet verrast door nieuwe

ontwikkelingen• Blijf niet hangen in de waan van de dag

IN2030Van scenario’s naar visie

• Lagere economische groei:– Schuldafbouw van overheden,

bedrijven en huishoudens– Demografische tegenwind– Minder groei door globalisering– Einde aan stijging opleidingsniveau– Transitie naar duurzaamheid

• Is dat erg?– Economische groei is beperkt begrip – Het gaat om veel meer: ecologische

en sociale aspecten– Dynamiek in economisch systeem

• Maar– Betekent wel grote uitdaging voor

gezinnen, bedrijven en overheden in een model dat op groei gebaseerd is

Kennis & Economisch Onderzoek

IN2030Van scenario’s naar visie

• Economie is dynamisch systeem– Daar waar druk het hoogst is, is ook

innovatief vermogen het sterkst– Kandidaat: NBIC (Nano, Bio,

Information, Cognition)– Shumpeter’s creative destruction

• De wet van Wright :– Kosten dalen exponentieel met de

omvang van de gecumuleerde productie

• Doorbraaktechnologieën zijn inherent onvoorspelbaar, laat staan de effecten ervan op de groei

Kennis & Economisch Onderzoek

IN2030Van scenario’s naar visie

Kennis & Economisch Onderzoek19

-1

0

1

2

3

-1

0

1

2

3

500-1500 1500-1700 1700-1820 1820-2008

BBP per hoofd Bijdrage demografie

Agrarisch KapitalismeKoopmanskapitalisme

Geavanceerdagrarisch

% %

AfsluitingVragen

Kennis & Economisch Onderzoek

economie.rabobank.com

RaboEconomie

Volg ons op Twitter

Meer weten?Ontvang de Kennismail!

IN2030Schokkend Samen

• Verenigde Statenvan Europa

• Financieel liberalisme• Werknemer is de

nieuwe ondernemer• Technologische

doorbraken• Duurzaamheid omdat

het moet

IN2030Dynamisch Divers

• Eurozone valt uiteen• Gefragmenteerd

protectionisme • Economie in diepe

crisis• Solidariteit verdwenen• Verzorgingsstaat

uitgekleed

IN2030Trage Twist

• Oost versus West• Financieel regionalisme• Economische stagnatie• Krapte op de

arbeidsmarkt• Politieke instabiliteit

bureaucratie herleeft • Food is policy

IN2030Vloeiend Vooruit

• Internationale samenwerking

• Multilateraal financieel stelsel

• Stabiele economische groei

• Rol overheid groot• Nederland

distributieland• Groene economie