Tweemaal per jaar geefik samen met collega’svan de Universiteit vanHarvard een seminaraan docenten van universitei-ten en hogescholen. Aan dedeelnemers wordt gevraagdeen video-opname van een col-lege mee te nemen dat ze zelfgoed vonden gaan. Twee din-gen vallen op. Het eerste is dat

docenten aanzienlijk verschillenin wat ze een goed college vin-den. De een vindt het goed als eraandachtig wordt geluisterd, voorde ander moet er juist interactiezijn. Het tweede dat opvalt is, datde ene docent veel meer moeitedoet dan de andere om al tijdenshet college na te gaan wat de stu-denten van de stof begrepen heb-ben. Het zijn de docenten die in-

teractief te werk gaan én regelma-tig feedback van hun studentenverzamelen die de meeste waar-dering krijgen van collega’s, trai-ners en studenten. Video-opna-mes blijken hier bijzonder nuttigom vaardigheid en effectiviteitvast te stellen. Sinds kort wetenwe dat dit niet alleen voor onder-wijs maar ook voor gezondheids-zorg, in het bijzonder voor chirur-gie, geldt. In oktober werd in hetvooraanstaande medische tijd-schrift ‘New England Journal ofMedicine’, een artikel gepubli-ceerd dat wat mij betreft tot démedische publicatie van 2013mag worden uitgeroepen.Het artikel beschrijft een onder-zoek onder twintig ‘bariatrische’chirurgen; chirurgen die mensenvanwege ernstig overgewicht ope-reren. Zij stuurden ieder een vi-

deo-opname in van wat zij be-schouwden als een door hengoed uitgevoerde operatie. De vi-deo’s werden vervolgens ano-niem voorgelegd aan een aantalzeer deskundige chirurgen en be-oordeeld op getoonde vaardighe-den. Tot verbazing van de onder-zoekers bleken er tussen de opge-nomen chirurgen grote verschil-len in vaardigheid te bestaan.Nog groter was hun verbazingtoen uit andere gegevens bleekdat de patiënten van de 25 pro-cent minst positief beoordeeldechirurgen veel vaker postoperatie-ve complicaties hadden, dat hunoperaties aanzienlijk langer duur-den, en dat ze vaker opnieuw geo-pereerd of opgenomen moestworden. Mede als gevolg daarvanbleek ook de sterfte onder die pa-tiënten hoger. Als psycholoog

vind ik een andere conclusie uithet onderzoek evenzeer veront-rustend. De 25 procent minst posi-tief beoordeelde chirurgen had-den een video ingestuurd vanwat zij nota bene zelf als een goe-de operatie beschouwden! Wathier speelt, is wat wel de ‘vaardig-heidsillusie’ wordt genoemd. Datis het verschijnsel dat als je in ver-gelijking met collega’s mindervaardig bent maar je daarvan nietbewust, dat tot zelfoverschattingleidt. Met, in het geval je chirurgbent, voor je patiënten niet zel-den ingrijpende gevolgen. Conclu-sie? Verzeker u ervan, vóór u on-der het mes moet, of uw chirurgrecent weer eens ‘opgenomen’(en ‘beoordeeld’) is geweest.

René Diekstra is professor in depsychologie.

door Dora Roversillustratie Nourdin Kouch

Vaak hebben menseneen (kern)thematiekin hun leven die opverschillende manie-ren steeds op hunpad komt, constateertBertie Hendriks. De be-

geleider van opleidings- en retraitegroe-pen en mededirecteur van Itip, school vanleven en werk in Zutphen, geeft eenvoorbeeld: „Het kan zijn dat ie-mand merkt ‘ik kom nooit uitde verf’ of ‘ze zien me niet’.Dat is een hele kleine zin,die levensgrote vormen kanaannemen. Het kan zijn datje hierdoor een plek op hetwerk krijgt die je eigenlijk nietwilt, je kunt hevig teleurgesteld ra-ken door een gebeurtenis, je slaagt er nietin een partner te krijgen of je voelt je nietop je gemak in het gezin waar je vandaankomt.”Niet zelden lopen mensen hierdoor vast enzoeken zij naar verdieping en antwoordenop hun levensvragen. Dan komt het eropaan ruimte te maken voor je persoonlijkeontwikkeling, meent Hendriks. „Datmaakt dat je met meer plezier, bezieling envertrouwen in het leven staat.”Hendriks schreef er een boek over. „Omtroost en inspiratie te geven. Die ontstaatdoordat mensen zichzelf erin herkennen.Dan doet het iets met de lezer. Als die dooreen bepaald thema wordt geraakt kan dathet begin zijn van een positieve verande-ring voor de toekomst.”Hendriks heeft het Dagboek van de Ziel, dezeven levensfasen genoemd. „Dagboek om-dat dat de sfeer weergeeft waarin ik wil dathet wordt gelezen als een verkenning vanhet binnenste. Wat zijn de essentiële mo-menten van jouw leven? Wat brengen ze,wat zijn de opgaven? Wat vraagt het van jeals je in een bepaalde fase bent vastgelo-pen? Hoe kun je daarop terugkijken? Watkun je eraan doen, welke hulpmiddelenzijn er?”Belangrijke inspiratie voor het boek datHendriks samen met Itip-begeleider Mir-jam Tirion-Ietswaart schreef, zijn de men-sen die zij tijdens hun werk ontmoetten.Tijdens opleidingen, retraites en conferen-ties georganiseerd door het Itip, waarbijdeelnemers de ‘meest fundamentele vra-gen over hun eigen leven’ stelden en be-reid waren ‘zichzelf tot in alle uithoeken teleren kennen’.In zijn boek zet Hendriks het leven neerals een uitdagende leerschool, waarin deziel meereist door fasen als geboorte, kind,jongere, volwassene, oudere en dood. Metin iedere periode een bijbehorend ge-schenk, een opgave en specifieke thema’s.En ook al heb je het begeleidende cadeau,een mogelijkheid voor uitbreiding van le-vensvervulling, over het hoofd gezien, dat

kan alsnog worden uitgepakt. Een voor-beeld? Hendriks: „In de derde fase van dejongere, gaat het er om dat je jezelf leertkennen door op avontuur te gaan. Wat jesoms ziet, vooral bij de mensen behorendbij de oudere generatie, is dat een zij eenbepaald avontuur niet aangegaan zijn. Alsmensen zich dat realiseren, zie je dat ze wil-len ontdekken en alsnog onbekend terreininslaan. Dat kan gaan om seksualiteit of spi-ritualiteit. Soms zoeken mensen letterlijkhet avontuur op en gaan met een rugzakde wereld in.”De terugkerende thema’s tijdens de ‘levens-school’ vormen de leerstof om van tegroeien. Het begin, de geboorte, zet detoon. Hendriks geeft een voorbeeld vanhoe je dat zou kunnen zien. Hijzelf werdbijvoorbeeld ‘tussen de bedrijven door’ ge-boren als achtste telg in een gezin van der-

tien ‘in het familiebedrijf opgenomen’.Zijn moeder stond te schilderen toen deeerste weeën zich aandienden, zijn vaderkwam net te laat. ‘Ik pas me gemakkelijkaan en ben goed in improviseren’, schrijfthij om te illustreren dat zijn geboorte opeen positieve manier zijn leven bepaalt.Zijn terloopse geboorte heeft ook een keer-zijde: „Ik heb grote moeite mij voor te stel-len dat ik als persoon belangrijk ben eniets te vertellen heb.”Nu Hendriks in de vijfde levensfase, dievan de oudere, is aanbeland komt hij evengoed met een boek. „Ik ben nu 62 en wildenog iets schrijven waarmee ik bijdraag. Ikheb zo veel in mijn leven gekregen. Ik beneen dankbaar mens. Nu ik voel dat ik deberg aan het afgaan ben, wil ik geven watik kan geven.”De laatste fase in zijn boek over geboorte

tot aan dood is die van ‘De Lege Ruimte’,over religie en verbondenheid met het gro-te geheel. „Dat zit ook in de andere fasengeïntegreerd maar dit moet je in wezenzien als de zondag die aanbreekt na zeswerkdagen. Het is natuurlijk de bedoelingdat wat je op zondag betuigt, tijdens dewerkdagen leeft. Maar de zondag is eenaparte dag, omdat het goed is de tijd derust en de stilte te nemen voor het contactmet het hogere, met het hoogste in jezelf.”

Bertie Hendriks en Mirjam Tirion-Ietswaart; Dag-boek van de Ziel, De zeven levensfasen. Metnog niet eerder verschenen tekeningen vanfilmmaker en tekenaar Frans Zwartjes. Itip,26,50 euro.

reageren?gezondheid@depersdienst.nl

PSYCHOLOGIE

� Geboorte � Kind � Jongere � Volwassene � Oudere � Dood � De lege ruimte

Neem de dokter op!

Tochtlangs zevenlevensfasen

LEVENSFASEN

René Diekstra

Zoals een plattegrond van een stad niet de stad is maar wel een manierom die te verkennen, is er nu een boek dat behulpzaam kan zijn bij het

vinden van de onderliggende thema’s in je leven. Met het ‘Dagboek vande ziel’ kijk je wat verschillende levensfasen voor je betekenen.

4 GEZOND & VITAAL

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 100 /GrayImageMinResolutionPolicy /Warning /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 200 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 550 /MonoImageMinResolutionPolicy /Warning /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1270 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /PDFX1a:2001 ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError false /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox false /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile (GWG_GenericCMYK) /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/CreateJDFFile false /Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure false /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles false /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /DocumentCMYK /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /UseDocumentProfile /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice