1Challenge the future

10 + 1 tips om de veiligheids-

cultuur te veranderendr. Frank Guldenmund & prof. dr. Andrew Hale,

Sectie Veiligheidskunde, Technische Universiteit Delft

2Challenge the future

Overzicht

• Korte introductie van het VAV-project van SZW• Veiligheidscultuur en veiligheidsklimaat• 10 + 1 tips om met veiligheidscultuur (en veiligheidsklimaat) te werken• … en een model rond deze 10 + 1 tips• Interventies: welke en waar?• Samenvatting

3Challenge the future

Evaluatie VAV-trajecten

• Evaluatie (kwalitatief en kwantitatief) van VAV-interventies• Effectiviteit voor bedrijven en Ministerie SZW

• 3 ronden – t/m 2007, 2008 en 2010

• Cijfers 2002-2010 – 3 jaar voor begin tot 6 jaar na begin• Verzuimongeval frequentie, andere ongeval data

• Rapporten gevaarlijke situaties, gedragsmetingen, audits,

uitvoering inspecties, observaties, toolboxen

• Beschrijving en evaluatie van inhoud van de interventies• Interviews m/ Arbo professional + directie

4Challenge the future

Hoe beoordeel je of iets een succes

is?

• Daling in verzuimongeval frequentie en -ernst• Stijging in rapportering van situaties waar verbetering nodig en mogelijk is• Stijging van energie in veiligheid gestoken• Verandering in sfeer/ cultuur• Niet altijd gecorreleerd• Bevestigt dit de ‘Tien Tips’?

5Challenge the future

VEILIGHEIDSCULTUUR EN -

KLIMAAT

6Challenge the future

Veiligheidscultuur: definitie

‘De gedeelde en geleerde betekenissen, ervaringen, en interpretaties van werk en veiligheid – gedeeltelijk symbolisch uitgedrukt – die de acties van mensen met betrekking tot risico, ongevallen en preventie sturen’ (Richter & Koch, 2004)

7Challenge the future

Veiligheidsklimaat: definitie

De perceptie van werknemers met betrekking tot de prioriteit van veiligheid gebaseerd op de dagelijkse werkpraktijk (Zohar, 2011)

8Challenge the future

Het proces van cultuurvorming

9Challenge the future

Het proces van cultuurvorming

[naar Berger & Luckmann,

1966]

10Challenge the future

DE 10 + 1 TIPS EN HET

MODEL

11Challenge the future

12Challenge the future

Tip 1: Betrokkenheid (top)

management essentieel

• Hun actieve leiding of ondersteuning is bepalend• Zij moeten leren wat maar ook hoe te doen• Er zijn andere ‘tussenpersonen’ nodig om de visie gedetailleerd naar de praktijk te vertalen

• Arbo- of veiligheidscoördinator

• Eerste lijns- en afdelingsmanagers

• De prestaties moeten echter op de werkvloergeleverd worden

13Challenge the future

14Challenge the future

Tip 2: Norm leidinggevende is

norm medewerker

• Actief zijn en doen wat-ie zegt te doen• Een goed voorbeeld zijn en geven• Bespreek veiligheidsprestaties met managers (KPI’s)• Regelmatig een inspectie/ gedragsobservatieronde/ audit persoonlijk uitvoeren: geef complimenten en corrigeer• Sturing en opvolging geven aan lessen uit ongevallen en incidenten• Een vinger aan de pols houden en niet (weer)volledig opgeslokt raken door andere prioriteiten

15Challenge the future

16Challenge the future

Tip 3: Zoek de weerstanden en los

ze op

• Sterkte–zwakte analyse• Project- en klankbordgroepen• Aandacht voor de ‘man in het midden’ – de eerste lijn en het middenmanagement

• De vertaler of tolk

• Coachen in participatieve stijl

• Aanmoediging van rapporten en suggesties

• Oplossen van risico’s, aanpassen van regels

• Bespreekbaar maken en coachen van gedrag

• Open staan voor leren en veranderen

17Challenge the future

18Challenge the future

Tip 4: Beïnvloed veiligheidsgedrag

• Overschakeling naar niet-technische aspecten (i.c. gedrag) belangrijk(st)e doorbraak• Training en scholing van (top)management richtingwerkvloer essentieel, maar niet voldoende• Zorg ervoor dat iedereen ervan overtuigd is dat

• Veiligheid belangrijk en verbetering bereikbaar is

• Een continue dialoog (management <> werkvloer) cruciaal is

• Managers en uitvoerenden regelmatig op hun

verantwoordelijkheden afgerekend worden

• Aannemers: • Strakkere discipline

• Plaats op bidlijst

• Huisleveranciers voor goede communicatie

en samenwerking

19Challenge the future

Tip 5: Beloon goed gedrag

• Elkaar op gedrag aanspreken• KPI’s (balanced scorecard) voor managers in termenvan acties en niet alleen prestaties; regelmatig opfrissen• Observatieronden en complimenteren van werkvloer• Veiligheidsprijs

20Challenge the future

6. Laat medewerkers zelf

nadenken

• Bottom-up i.t.t. top-down• Breng (en houd!) een continue dialoog op gang tussen werkvloer en leidinggevenden over werkmethoden en verbetering• Neem hun ervaring en suggesties serieus (bereid zijn!): e-learning!• Daag hen uit gevaarlijke situaties te vinden en vast te leggen (b.v. foto’s of rapporten)• STOP-GO-kaarten = Last Minute Risk Analysis(LMRA) = empowerment

21Challenge the future

22Challenge the future

7. Los problemen operationeel op

• Rapporten van gevaarlijke situaties en observatieronden als aandrijving voor en criterium van verbetering• Geef verantwoordelijkheid aan de eerste lijn zodat creatieve oplossingen voor risico’s gevonden worden (ontwerp, lay-out, werkmethoden)• Problemen alleen naar boven verwijzen als meer middelen of bevoegdheden voor beslissingen nodig zijn• Geef terugkoppeling over wat er met de rapporten gedaan is/ wordt

23Challenge the future

24Challenge the future

8. Leer van elkaar

• Benchmarking binnen en tussen deelnemende bedrijven• Overname van ideeën

• STOP-GO-kaarten

• Trainingsmateriaal en e-learning

• Observatieronden

• KPI’s

• Lerende organisaties

25Challenge the future

26Challenge the future

9. Maak resultaten zichtbaar

• Zichtbare verbeteringen op werkplekken, in logistiek, met machines, PBM en werkmethoden werken motiverend voor verdere veranderingen (= het symboliek van de veiligheid!)• Zichtbaarheid van (top) management op de werkvloer• Zichtbaar verwerken en oplossen van rapporten van gevaarlijke situaties• Regelmatig enquêtes over tevredenheid en veiligheid houden• Vernieuwen en opfrissen van initiatieven

27Challenge the future

28Challenge the future

10. Borg veiligheidscultuur

in een structuur

• Procedures, KPI’s en rapporteringsystemen• Communicatie, werkoverleg en toolboxen• Geplande inspecties en observatieronden• Inkoopsystemen voor technische verbeteringen• Certificeerbare veiligheidsmanagementsystemen (als borging, geen directe oorzaak van verbetering)• Borgen van actieve dialoog en vermijden van terugval in verstikkende bureaucratie

29Challenge the future

30Challenge the future

Tip 11: Zorg voor voldoende aandrijfkracht

• De topmanager kan het niet alleen doen• Rol van de gangmaker: creatief, enthousiasmerend, onvermoeibaar, vasthoudend• Ondersteunend (niet iemand die het van de lijnoverneemt, maar iemand die op deachtergrond blijft)• Meestal een Arbocoördinator of veiligheids-kundige – die soms snel vertrekt naar andereuitdagingen en weer vervangen moet worden• Additionele krachten (coaches, mentoren)

De safety champion als hulp of zelfs als belangrijkste

aandrijver

31Challenge the future

32Challenge the future

• Een zingevende (open) kerngroep of denktank die zich richt op de informele kant van veiligheid en risico• Voortdurend organisatorische trends volgen en interpreteren• Gedreven door meerdere indicatoren: ongevallen, audit resultaten, incident rapporten, veiligheidsklimaatmetingen, dialogen met de werkvloer, discussies tijdens observatieronden, resultaten van toolbox bijeenkomsten, korte beschrijvingen (narratives)

De zingevende kerngroep

33Challenge the future

CULTUURVERANDERING

34Challenge the future

Cultuurverandering?

• Abrashoff: ongeveer 2 jaar (marineschip)• De Cock: minimaal 5 jaar (ziekenhuis)• Schein: minimaal 20 jaar (bedrijf)• Hofstede: meer dan 100 jaar (land)

35Challenge the future

Cultuurverandering

• Bottom up• Top down

36Challenge the future

Top down

• Diagnose middels vaststaande structuur, b.v. vragenlijst, of ander gestandaardiseerd instrument• Gap analysis: vergelijking soll met ist• Standaard interventies uit gereedschapskist• Nameting

37Challenge the future

Bottom up

• Diagnose middels participatie: participative inquiry/ grounded theory/ sensitising concepts• Diagnose = (onderdeel van) interventie• Interventies op maat

38Challenge the future

Wat veranderen?

39Challenge the future

Momenten voor bepaalde

interventies

Omgeving Dialoog Trainen Bekrachtigen

Toetsen

40Challenge the future

Kortom

• Aan veiligheidscultuur en veiligheidsklimaat werken betekent een dialoog starten op en tussen verschillende niveaus en deze levendig houden• Dit is een georkestreerde inspanning die gesteund wordt door het (top) management en gestuurd wordt door een sensemaking kern team• Een inspirerende, onvermoeibare, optimistische,etc. etc. Arboprofessional is een sleutelfiguur indit proces

41Challenge the future

Vragen…

f.w.guldenmund@tudelft.nl