twee kampen verdeeld. Er washevig verzet tegen de 44 miljoenDeense kronen voor de bouwvan het museum, dat in 1993 bijde Helligdomsklippeme op zo'nzestig meter boven zeeniveau isneergezet.

Directeur Lars KjaerulffMollet is de laatste om toe tegeven dat het spierwitte museumeen koopje was, maar er is danook op alle fronten voor de bestekwaliteit gekozen. De zalen- voor een deel hebben ze meerweg van huiskamers - zijn afge­stemd op de kunst die er hangt.Het water van de Helligdomskil­den, een bron, wordt via een ka­naal door het museum en langsde trappen geleid . Een van degrotere zalen heeft een muur dievier graden uit het lood staat,zodat het geluid van de kamer­concerten van uitstekende kwa­liteit is.

Inm idd els zijn meer dan drie ­du izend families lid van deVrienden van het Museum. Hetmoderne priee ltje achter het mu­seum is uitgegroeid tot een popu­laire plaats om te trouwen, metin de vene de oneindig bredehorizon. in de diepte de klippenen op de achtergrond het gcbeukvan de zee .

~1et zeventigduizend betalen­de bezoekers per jaar is hetkunstmuseum de belangrijkstetoeristische attractie. Misschiendat er daarom geen verzet is te­gen de uitbreidingsplannen voor2001 ; het museum wordt nogeens de helft grote r.

Er is op Bomhm'rn ook ~II iJl­scbeidingsbewegin g. maar diewordt niet serieus genomen. Nietvoor niets hebben de Bornhol­mers hun eiland ooit aan deDeense koning gegeven . Hetmag dan dichter bij Zweden enDuitsland liggen, Bom holmersvoelen zich Deen. Toen Zwedenin 1658 het eiland op Denemar­ken veroverde, was dat van korteduur. Binnen een half jaar washun commandant gedood. wa­ren de Zweden verdreven enbood een delegatie Bomholmaan de Deense koning aan . Devrijheidsstrijders van toen wor­den nog altijd als helden vereerd.De boten die van en naar Bom­ho lm varen, dragen hun namen :Pede r Olsen, Povl Anker en JensKofoed. De nieuwe catamaranword t vernoemd naar de Bom­ho lroer die de Zweedse corn­mandant doodschoot: VillernClausen.

Vanuit zijn werkkamer in hetburgemeestershuis even buitenhet centrum van Ronne kijktThomas Thors op een steenwaarmee Bomholm de slachtof­fers van de Tweede \Vereldoor­log herdenkt. Dat roept geenprettige herinneringen op aan'Ovre, daar over het water', zoalsde rest van Denemarken wordtgenoemd.

Kopenhagen reageerde niettoen Duitsland in 1945 vroeg omhet eiland over te dragen aan eenvertegenwoordiger van de Geal ­lieerden. Met als gevolg dat deRussen Bornholm bombardeer­den en het eiland bezet hieldentot 1946.

In Ronne en Nexc herinnerende 'Zweedse' wijken nog aan diebo mbardementen. Driehonderdhouten huize n kreeg Bomholmals noodhulp, van Zweden. Zestaan er nog steeds en zijn popu­lair, bijvoorbeeld in de Malmö­straat in Ronne.

'Niemand gaf om Bomholm',zegt Ann Vibeke Knudscn. direc­teur van het Bomholms xfu­seum. 'En zo wordt dat hier somsnog gevoe ld: Maar het eiland re­kent erop dat de snelle verbin­ding daarin voorgoed verande­ring bre ngt.

Is Bomholm dan echt zo'n para­dij je? 'atuurlijk niet. AI is decriminaliteit te verwaarlozen. dedramatische afloop van een bui­tenechtelijke relatie van een arts- zijn afgewezen minnares dood­de de vrouwen de twee kinderenvan de arts - houdt het eilandnog in zijn greep.

De bouw van het BomholmsKunstmuseum heeft het eiland in

'Pa rel van het 'oorden' is er ookzo een, net als 'eiland van decontrasten' en 'de l\téditerranéein Scandinavië'.

Het is ideaal voor zondagsrij­ders. De afstanden zijn volgensde Deense verkeersbordjes dieop elke kruising staan, hooguiteen kilometer of dertig . Ronne­Nexo 34, Ronne-Svaneke 28,Ronne-Allinge 29 . Verkeer is ernauwelijks. Tijdens een rondjeBomholm - 105 kilometer voorwie de kustweg neemt - komtcen automobilist buiten de dor­pen nog geen tien auto's tegen,Het meest in het oog springen deborden met 'overstekende fiet­sers' , die onderdeel vormen vanmeer dan tweehonderd kilome­ter aan fietspaden.

De burgemeester van Ronnevindt de rode daken van zijnstadje het mooiste, en dan vooralwanneer hij weer thuiskomt. An­deren roemen Svaneke, een pit­toresk dorpje, waa r de visserijfloreerde in de achttiende eeuw,maar waar de conservatievenzich verzeilen tegen aansluitingop het spoomet dat tot 1968 inbedrijf was . Daardoor bestaatSvaneke nog altijd uit achttien­de-eeuwse huisjes .

Het is zelfs mogelijk een beetjevan Gudhjem te houden, het toe­ristendorp op de rotsen aan denoordkust en door veel eilandbe­woners verguisd. Hier verdrin­gen hotels, resta urants, snack­bars, souvenirwinkels en rijentoeristen zich in de hoofdstraatdie zieh naar zeeniveau slingert .Het is mooi. omdat het allemaallO kleinschalig is.

xteer de mooiste plek is mis­schien Ypnasted. voor wie datweet te "inden. Het vissersdorpjeaan de noordkust - met zevenhuizen die dateren uit de negen­tiende eeuw - is alleen te berei­ken langs een smal paadje dat jevana f de rondweg makkelijkover het hoofd ziet. De witte, methout bewerkte huizen liggen ver­scholen tussen de bomen. De zeeruist bijna tot aan de voordeur.

Dit is de plek om op te gaan inde kleinschaligheid waarover deBomholmers - ook de import­eilanders - zo opgeven. Het ge­koesterde langzame leven van ie­dereen die iedereen kent en vaniedereen die op iedereen let.waar de underjordiske, sprook­jesfiguren die onder de grondwonen, een mand eten neerzet­ten voor de deur van een armeweduwe. \Vaar twee dagen vanactiviteiten bijna een halve pagi­na beslaan in de Bomholms TI­dende, de plaatselijke krant.Maar waar ook de gepensioneer­de buurman van Niels Feerupcommentaar leven op diens on­gemaaide gras en waar uiteinde­lijk de deal wordt gesloten dat debuurman voortaan de rol vantuinman op zich neemt.

De sociale controle is hier zelfshardnekkiger dan de wetgeving.Overal op Bomholm springenfelgekleurde huizen in het oog.Dat is meer dan een gewoonDeens gebruik. Op Bomholmwas wettelijk bepaald dat elk jaarvoor Pinksteren de huizen moes­ten worden geschilderd. Geel ,roodbruin, wit, blauw, paars. Dewet mag allang zijn afgeschaft,nog altijd klimmen vooral de ou­deren op de ladder voo r de jaar­lijkse schilderbeurt.

ZATERDAG 27 NOVEMBER 199

•

,Boeken via

Internet

neemt toe / 7\

Het intense

licht van

Domburg / 3

De koning

van Thaise

zijde / 5

gericht meer jonge bewoners ophet eiland te krijgen. Het ver­grijst, vooral sinds de visserii be­gin jaren tachtig door vangstbe­perkingen in een crisis terecht­kwam, waardoor de werkgele­genheid terugliep en vooral jon­geren wegtrokken. Nu wordtmet Kopenhagen onderhandeldover het binnenhalen van nieu­we opleidingen. Ook zijn erplannen om het starten van eigenbedrijfjes te stimuleren, in dehoop vooral meer jongeren tetrekken. Burgemeester ThomasThors heeft het in het gemeente­lijk plan Ronne in 2010 over 'degrote sprong voorwaarts'.

De bijnamen voor Bomholmzijn talrijk. 'Venetië van hetj, 'oo rden' wordt vooral gebruiktvanwege de vele glasateliers.

~

De snelle catamaran moet hetvakantieseizoen vooral verlen­gen, zegt ~Iichael Hams vanBomholms Amt, het overkoepe­lend bestuur. -we willen dat erook in mei en september toeris­ten komen. Dan kunnen ze, alshet regent, naar Natur Bom­ho lm.

Geen ho tel langs de kust krijgttoestemming om de capaciteit tevergroten of nieuw te bouwen.En alleen Denen mogen zomer­huisjes kopen. Het wordt hiergeen tweede Mallorca, dat voortweederde in handen is van Duit­sers: Wel vraagt Ham s zich afhoelang de Deense wetgevingkan standho ude n tegen Brussel.

Bomholm gonst van de plan­nen, maar die zijn er vooral op

I

kers straks met één voet opzandsteen kunnen staan en metde andere op graniet. 'En dan tigter zestig miljard jaar tu n jevoeten', zegt Niels Feerup, direc­teur van Destination Bomholm,de plaatselijke VVV.

Natur Bomhom - kosten ne­gentig miljoen Deense kro nen(bijna 27 miljoen gulden), openin mei 2000 - sluit aan bij deplannen met het toerisme. De re­gel is da t er op het eiland nietmeer toeristen zijn dan inwo ­ners. Grofweg betekent dit dat erwekelijks plaats is voor 45 dui­zend gasten. vtaer alleen in julien augustus is Bomholm "'01.want dan komen de mee te vande 420 duizend vakantiegangers,voor het merendeel Denen,Duitsers en Zweden.

van de 406 Deense eilanden datuit rots bestaat Het paradijs vannog geen zeshonderd vierkantekilometer heeft in het noordensteile klippen; de zuidkust be­staat uit witte stranden van fijnzand. Daa rtussen liggen glooien­de heuvels, waar zo'n achthen­derd boe ren - en naar het lijkteven zoveel pottenbak kers - eenbedrijf hebben, betrekkelijk gro­te bossen met watervallen, eendal da t echoot, pittoreske enveelkleurige dorpjes en vissers­plaatsjes, en er groeien zelfs vij­genbomen.

Op Bomholm ontmoeten het~fidden-Europese en het Scandi­navische plat elkaar, in Aakirke­by. Daarwordt, met steun van deEuropese Unie, gebouwd aanIatur B,mholm. waa r bezoe-

zee een snelle veerbootverbin­ding met Zweden. Volgend jaarzomer. wanneer de brug-tunnel­verbinding tussen Zweden enDenemarken in de Sant klaar is,ligt Bom holm op maar tweeën­half uur van Kopenhagen. Doorde lucht kan het in nog minde rtijd - twin tig minuten - maar da tis te duur voor wie regelmatigeen weekend je naar Kopen ha­gen gaal. De gebruikelijke routegaat over zee, en daarmee is dereiziger nu nog zeven uur kwijt.al voelt dat anders voor eenBomholmer die de nachtbootneemt

God schiep de aarde, hield vanalles een beetje over en maaktedaarvan Bomholm. In die be­woo rdingen praten Bomholmersgraag over hun eiland, het enige

r

Het verhaal gaal dat alle Denener minstens één keer zijn ge­wee t, want elke leerling gaat opschoolreisje naar het eilandBomholm. Sommigen blijven te­rugkom en, meestal wordt hetvergeten. Dat steekt. Ech t kwaadworden de eilanders wanneer zeecn kaan van Den emarken zien.met Bomholm ergens op he t pa­pier neergekwakt Bun gelt Bom­halm rechtsonder op de kaart.dan doet dat het minste pijn,wan t het is nog enigszins in debuurt. Het kan veel erger: wan­neer Bomholm ter hoogte van dekop van Jutland zweeft , in deNoordzee.

Zulke vergissingen zullen wel­dra niet meer worden gemaakt,weet de Bomholmer. Eind ditjaar krijgt h~t eiland in de Oost-

A