-weten worden geschilderd. Geel, roodbruin, wit, blauw, paars. De wet mag allang zijn afgeschaft,...
1
twee kampen verdeeld. Er was hevig verzet tegen de 44 miljoen Deense kronen voor de bouw van het museum, dat in 1993 bij de Helligdomsklippeme op zo'n zestig meter boven zeeniveau is neergezet. Directeur Lars Kjaerulff Mollet is de laatste om toe te geven dat het spierwitte museum een koopje was, maar er is dan ook op alle fronten voor de beste kwaliteit gekozen. De zalen - voor een deel hebben ze meer weg van huiskamers - zijn afge- stemd op de kunst die er hangt. Het water van de Helligdomskil- den, een bron , wordt via een ka- naal door het museum en langs de trappen geleid. Een van de grotere zalen heeft een muur die vier graden uit het lood staat, zodat het geluid van de kamer- concerten van uitstekende kwa- liteit is. Inm idd els zijn meer dan drie - duizend families lid van de Vrienden van het Museum. Het moderne prieeltje ach ter he t mu- seum is uitgegroeid tot een popu- laire plaats om te trouwen, met in de vene de oneindig brede horizon. in de diepte de klippen en op de achtergrond het gcbeuk van de zee. zeventigduizend betalen- de bezoekers per jaar is het kunstmuseum de belangrijkste toeristische attractie. Misschien dat er daarom geen verzet is te- gen de uitbreidingsplannen voor 2001 ; het museum wordt nog eens de helft groter. Er is op Bomhm'rn ook iJl- scbeidingsbeweging. maar die wordt niet serieus genomen. Niet voor niets hebben de Bornhol- mers hun eiland ooit aan de Deense koning gegeven . Het mag dan dichter bij Zweden en Duitsland liggen, Bom holmers voelen zich Deen. Toen Zweden in 1658 het eiland op Denemar- ken veroverde, was dat van korte duur. Binnen een half jaar was hun commandant gedood. wa- ren de Zweden verdreven en bood een delegatie Bomholm aan de Deense koning aan . De vrijheidsstrijders van toen wor- den nog altijd als helden vereerd. De boten die van en naar Bom- holm varen, dragen hun namen: Peder Olsen, Povl Anker en Jens Kofoed. De nieuwe catamaran wordt vernoemd naar de Bom- ho lroer die de Zweedse corn- mandant doodschoot : Villern Clausen. Vanuit zijn we rkkamer in het burgemeestershuis even buiten het centrum van Ronne kijkt Thomas Thors op een steen waarmee Bomholm de slachtof- fers van de Tweede \Vereldoor- log herdenkt. Dat roept geen prettige herinneringen op aan 'Ovre, daar over het water', zoals de rest van Denemarken wordt genoemd. Kopenhagen reageerde niet toen Duitsland in 1945 vroeg om het eiland over te dragen aan een vertegenwoordiger van de Geal- lieerden. Met als gevolg dat de Russen Bornholm bombardeer- den en het eiland bezet hielden tot 1946. In Ronne en Nexc herinneren de 'Zweedse' wijken nog aan die bombardementen. Driehonderd houten huizen kreeg Bomholm als noodhulp, van Zweden. Ze staan er nog steeds en zijn popu- lair, bijvoorbeeld in de Malmö- straat in Ronne. 'Niemand gaf om Bomholm', zegt Ann Vibeke Knudscn.direc- teur van het Bomholms xfu- seum. 'En zo wordt dat hier soms nog gevoe ld: Maar het eiland re- kent erop dat de snelle verbin- ding daarin voorgoed verande- ring brengt. Is Bomholm dan echt zo'n para- dij je? 'atuurlijk niet. AI is de criminaliteit te verwaarlozen. de dramatische afloop van een bui- tenechtelijke relatie van een arts - zijn afgewezen minnares dood- de de vrouwen de twee kinderen van de arts - houdt het eiland nog in zijn greep. De bouw van het Bomholms Kunstmuseum heeft het eiland in 'Pa rel van het 'oorden' is er ook zo een, net als 'eiland van de contrasten' en 'de l\téditerranée in Scandinavië'. Het is ideaal voor zondagsrij- ders. De afstanden zijn volgens de Deense verkeersbordjes die op elke kruising staan, hooguit een kilometer of dertig. Ronne- Nexo 34, Ronne-Svaneke 28, Ronne-Allinge 29 . Verkeer is er nauwelijks. Tijdens een rondje Bomholm - 105 kilometer voor wie de kustweg neemt - komt cen automobilist buiten de dor- pen nog geen tien auto's tegen, Het meest in het oog springen de borden met 'overstekende fiet- sers', die onderdeel vormen van meer dan tweehonderd kilome- ter aan fietspaden. De burgemeester van Ronne vindt de rode daken van zijn stadje het mooiste, en dan vooral wanneer hij weer thuiskomt. An - deren roemen Svaneke, een pit- toresk dorpje, waar de visserij floreerde in de achttiende eeuw, maar waar de conservatieven zich verzeilen tegen aansluiting op het spoomet dat tot 1968 in bedrijf was . Daardoor bestaat Svaneke nog altijd uit achttien- de-eeuwse huisjes. Het is zelfs mogelijk een beetje van Gudhjem te houden , het toe- ristendorp op de rotsen aan de noordkust en door veel eilandbe- woners verguisd. Hier verdrin- gen hotels, restaurants, snack- bars, souvenirwinkels en rijen toeristen zich in de hoofdstraat die zieh naar zeeniveau slingert. Het is mooi. omdat het allemaal lO kleinschalig is. xteer de mooiste plek is mis- schien Ypnasted. voor wie dat weet te "inden. Het vissersdorpje aan de noordkust - met zeven huizen die dateren uit de negen- tiende eeuw - is alleen te berei- ken langs een smal paadje dat je vana f de rondweg makke lijk over het hoofd ziet. De witte, met hout bewerkte huizen liggen ver- scholen tussen de bomen. De zee ruist bijna tot aan de voordeur. Dit is de plek om op te gaan in de kleinschaligheid waarover de Bomholmers - ook de import- eilanders - zo opgeven. Het ge- koesterde langzameleven van ie- dereen die iedereen kent en van iedereen die op iedereen let. waar de underjordiske, sprook- jesfiguren die onder de grond wonen, een mand eten neerzet- ten voor de deur van een arme weduwe. \Vaar twee dagen van activiteiten bijna een halve pagi- na beslaan in de Bomholms TI- dende, de plaatselijke krant. Maar waar ook de gepensioneer- de buurman van Niels Feerup commentaar leven op diens on- gemaaide gras en waar uiteinde- lijk de deal wordt gesloten dat de buurman voortaan de rol van tuinman op zich neemt. De sociale controle is hier zelfs hardnekkiger dan de wetgeving. Overal op Bomholm springen felgekleurde huizen in het oog. Dat is meer dan een gewoon Deens gebruik. Op Bomholm was wettelijk bepaald dat elk jaar voor Pinksteren de huizen moes- ten worden geschilderd. Geel, roodbruin, wit, blauw, paars. De wet mag allang zijn afgeschaft, nog altijd klimmen vooral de ou- deren op de ladder voor de jaar- lijkse schilderbeurt. ZATERDAG 27 NOVEMBER 199 • , Boeken via Internet neemt toe /7 \ Het intense licht van Domburg /3 De koning van Thaise zijde / 5 gericht meer jonge bewoners op het eiland te krijgen. Het ver- grijst, vooral sinds de visserii be- gin jaren tachtig door vangstbe- perkingen in een crisis terecht- kwam, waardoor de werkgele- genheid terugliep en vooral jon- geren wegtrokken. Nu wordt met Kopenhagen onderhandeld over het binnenhalen van nieu- we opleidingen. Ook zijn er plannen om het starten van eigen bedrijfjes te stimuleren, in de hoop vooral meer jongeren te trekken. Burgemeester Thomas Thors heeft het in het gemeente- lijk plan Ronne in 2010 over 'de grote sprong voorwaarts'. De bijnamen voor Bomholm zijn talrijk. 'Venetië van het j, 'oorden' wordt vooral gebruikt vanwege de vele glasateliers. De snelle catamaran moet het vakantieseizoen vooral verlen- gen, zegt Hams van Bomholms Amt, het overkoepe- lend bestuur. -we willen dat er ook in mei en september toeris- ten komen. Dan kunnen ze, als het regent, naar Natur Bom- holm. Geen hotel langs de kust krijgt toestemming om de capaciteit te vergroten of nieuw te bouwen. En alleen Denen mogen zomer- huisjes kopen. Het wordt hier geen tweede Mallorca, dat voor tweederde in handen is van Duit- sers: Wel vraagt Ham s zich af hoelang de Deense wetgeving kan standhouden tegen Brussel. Bomholm gonst van de plan- nen, maar die zijn er vooral op I kers straks met één voet op zandsteen kunnen staan en met de andere op graniet. 'En dan tigt er zes tig miljard jaar tu n je voeten', zegt Niels Feerup, direc- teur van Destination Bomholm, de plaatselijke VVV. Natur Bomhom - kosten ne- gentig miljoen Deense kro nen (bijna 27 miljoen gulden), open in mei 2000 - sluit aan bij de plannen met het toerisme. De re- gel is dat er op het eiland niet meer toeristen zijn dan inwo - ners. Grofweg betekent dit dat er wekelijks plaats is voor 45 dui- zend gasten. vtaer alleen in juli en augustus is Bomholm " '01. want dan komen de mee te van de 420 duizend vakantiegangers, voo r het merendeel Denen, Duitsers en Zweden. van de 406 Deense eilan den dat uit rots bestaat Het paradijs van nog geen zeshonderd vierkante kilometer heeft in het noorden steile klippen; de zuidkust be- staat uit witte stranden van fijn zand. Daartussen liggen glooien- de heuvels, wa ar zo'n acht hen- derd boeren - en naar het lijkt even zoveel pottenbak kers - een bedrijf hebben, betrekkelijk gro- te bossen met watervallen, een dal dat echoot, pittoreske en veelkleurige dorpjes en vissers- plaatsjes, en er groeien zelfs vij- genbomen. Op Bomholm ontmoeten het en het Scandi- navische plat elkaar, in Aakirke- by. Daarwordt, met steun van de Europese Unie, gebouwd aan Iatur B,mholm. waar bezoe- zee een snelle veerbootverbin- ding met Zweden. Volgend jaar zomer. wanneer de brug-tunnel- verbinding tussen Zweden en Denemarken in de Sant klaar is, ligt Bomholm op maar tweeën- half uur van Kopenhagen. Door de lucht kan het in nog minder tijd - twintig minuten - maa r da t is te duur voor wie regelmatig een weekendje naar Kopen ha- gen gaal. De gebruikelijke route gaat over zee, en daarmee is de reiziger nu nog zeven uur kwijt. al voelt dat anders voor een Bomholmer die de nachtboot neemt God schiep de aarde, hield van alles een beetje over en maakte daarvan Bomholm. In die be- woo rdingen praten Bomholme rs graa g ove r hun eiland, het enige r Het verhaal gaal dat alle Denen er minstens één keer zijn ge- wee t, want elke leerling gaat op schoolreisje naar het eiland Bomholm. Sommigen blijven te- rugkom en, meestal wordt het vergeten. Dat steekt. Ech t kwaad worden de eilanders wanneer ze ecn kaan van Den e marken zien. met Bomhol m ergens op het pa- pier neergekwakt Bungelt Bom- halm rechtsonder op de kaart. dan doet dat het minste pijn, want het is nog enigszins in de buurt. Het kan veel erger: wan- neer Bomholm ter hoogte van de kop van Jutland zweeft, in de Noordzee. Zulke vergissingen zullen wel- dra niet meer worden gemaakt, weet de Bomholmer. Eind dit jaar krijgt eiland in de Oost- A
Transcript of -weten worden geschilderd. Geel, roodbruin, wit, blauw, paars. De wet mag allang zijn afgeschaft,...
twee kampen verdeeld. Er washevig verzet tegen de 44 miljoenDeense kronen voor de bouwvan het museum, dat in 1993 bijde Helligdomsklippeme op zo'nzestig meter boven zeeniveau isneergezet.
Directeur Lars KjaerulffMollet is de laatste om toe tegeven dat het spierwitte museumeen koopje was, maar er is danook op alle fronten voor de bestekwaliteit gekozen. De zalen- voor een deel hebben ze meerweg van huiskamers - zijn afgestemd op de kunst die er hangt.Het water van de Helligdomskilden, een bron, wordt via een kanaal door het museum en langsde trappen geleid . Een van degrotere zalen heeft een muur dievier graden uit het lood staat,zodat het geluid van de kamerconcerten van uitstekende kwaliteit is.
Inm idd els zijn meer dan drie du izend families lid van deVrienden van het Museum. Hetmoderne priee ltje achter het museum is uitgegroeid tot een populaire plaats om te trouwen, metin de vene de oneindig bredehorizon. in de diepte de klippenen op de achtergrond het gcbeukvan de zee .
~1et zeventigduizend betalende bezoekers per jaar is hetkunstmuseum de belangrijkstetoeristische attractie. Misschiendat er daarom geen verzet is tegen de uitbreidingsplannen voor2001 ; het museum wordt nogeens de helft grote r.
Er is op Bomhm'rn ook ~II iJlscbeidingsbewegin g. maar diewordt niet serieus genomen. Nietvoor niets hebben de Bornholmers hun eiland ooit aan deDeense koning gegeven . Hetmag dan dichter bij Zweden enDuitsland liggen, Bom holmersvoelen zich Deen. Toen Zwedenin 1658 het eiland op Denemarken veroverde, was dat van korteduur. Binnen een half jaar washun commandant gedood. waren de Zweden verdreven enbood een delegatie Bomholmaan de Deense koning aan . Devrijheidsstrijders van toen worden nog altijd als helden vereerd.De boten die van en naar Bomho lm varen, dragen hun namen :Pede r Olsen, Povl Anker en JensKofoed. De nieuwe catamaranword t vernoemd naar de Bomho lroer die de Zweedse cornmandant doodschoot: VillernClausen.
Vanuit zijn werkkamer in hetburgemeestershuis even buitenhet centrum van Ronne kijktThomas Thors op een steenwaarmee Bomholm de slachtoffers van de Tweede \Vereldoorlog herdenkt. Dat roept geenprettige herinneringen op aan'Ovre, daar over het water', zoalsde rest van Denemarken wordtgenoemd.
Kopenhagen reageerde niettoen Duitsland in 1945 vroeg omhet eiland over te dragen aan eenvertegenwoordiger van de Geal lieerden. Met als gevolg dat deRussen Bornholm bombardeerden en het eiland bezet hieldentot 1946.
In Ronne en Nexc herinnerende 'Zweedse' wijken nog aan diebo mbardementen. Driehonderdhouten huize n kreeg Bomholmals noodhulp, van Zweden. Zestaan er nog steeds en zijn populair, bijvoorbeeld in de Malmöstraat in Ronne.
'Niemand gaf om Bomholm',zegt Ann Vibeke Knudscn. directeur van het Bomholms xfuseum. 'En zo wordt dat hier somsnog gevoe ld: Maar het eiland rekent erop dat de snelle verbinding daarin voorgoed verandering bre ngt.
Is Bomholm dan echt zo'n paradij je? 'atuurlijk niet. AI is decriminaliteit te verwaarlozen. dedramatische afloop van een buitenechtelijke relatie van een arts- zijn afgewezen minnares doodde de vrouwen de twee kinderenvan de arts - houdt het eilandnog in zijn greep.
De bouw van het BomholmsKunstmuseum heeft het eiland in
'Pa rel van het 'oorden' is er ookzo een, net als 'eiland van decontrasten' en 'de l\téditerranéein Scandinavië'.
Het is ideaal voor zondagsrijders. De afstanden zijn volgensde Deense verkeersbordjes dieop elke kruising staan, hooguiteen kilometer of dertig . RonneNexo 34, Ronne-Svaneke 28,Ronne-Allinge 29 . Verkeer is ernauwelijks. Tijdens een rondjeBomholm - 105 kilometer voorwie de kustweg neemt - komtcen automobilist buiten de dorpen nog geen tien auto's tegen,Het meest in het oog springen deborden met 'overstekende fietsers' , die onderdeel vormen vanmeer dan tweehonderd kilometer aan fietspaden.
De burgemeester van Ronnevindt de rode daken van zijnstadje het mooiste, en dan vooralwanneer hij weer thuiskomt. Anderen roemen Svaneke, een pittoresk dorpje, waa r de visserijfloreerde in de achttiende eeuw,maar waar de conservatievenzich verzeilen tegen aansluitingop het spoomet dat tot 1968 inbedrijf was . Daardoor bestaatSvaneke nog altijd uit achttiende-eeuwse huisjes .
Het is zelfs mogelijk een beetjevan Gudhjem te houden, het toeristendorp op de rotsen aan denoordkust en door veel eilandbewoners verguisd. Hier verdringen hotels, resta urants, snackbars, souvenirwinkels en rijentoeristen zich in de hoofdstraatdie zieh naar zeeniveau slingert .Het is mooi. omdat het allemaallO kleinschalig is.
xteer de mooiste plek is misschien Ypnasted. voor wie datweet te "inden. Het vissersdorpjeaan de noordkust - met zevenhuizen die dateren uit de negentiende eeuw - is alleen te bereiken langs een smal paadje dat jevana f de rondweg makkelijkover het hoofd ziet. De witte, methout bewerkte huizen liggen verscholen tussen de bomen. De zeeruist bijna tot aan de voordeur.
Dit is de plek om op te gaan inde kleinschaligheid waarover deBomholmers - ook de importeilanders - zo opgeven. Het gekoesterde langzame leven van iedereen die iedereen kent en vaniedereen die op iedereen let.waar de underjordiske, sprookjesfiguren die onder de grondwonen, een mand eten neerzetten voor de deur van een armeweduwe. \Vaar twee dagen vanactiviteiten bijna een halve pagina beslaan in de Bomholms TIdende, de plaatselijke krant.Maar waar ook de gepensioneerde buurman van Niels Feerupcommentaar leven op diens ongemaaide gras en waar uiteindelijk de deal wordt gesloten dat debuurman voortaan de rol vantuinman op zich neemt.
De sociale controle is hier zelfshardnekkiger dan de wetgeving.Overal op Bomholm springenfelgekleurde huizen in het oog.Dat is meer dan een gewoonDeens gebruik. Op Bomholmwas wettelijk bepaald dat elk jaarvoor Pinksteren de huizen moesten worden geschilderd. Geel ,roodbruin, wit, blauw, paars. Dewet mag allang zijn afgeschaft,nog altijd klimmen vooral de ouderen op de ladder voo r de jaarlijkse schilderbeurt.
ZATERDAG 27 NOVEMBER 199
•
,Boeken via
Internet
neemt toe / 7\
Het intense
licht van
Domburg / 3
De koning
van Thaise
zijde / 5
gericht meer jonge bewoners ophet eiland te krijgen. Het vergrijst, vooral sinds de visserii begin jaren tachtig door vangstbeperkingen in een crisis terechtkwam, waardoor de werkgelegenheid terugliep en vooral jongeren wegtrokken. Nu wordtmet Kopenhagen onderhandeldover het binnenhalen van nieuwe opleidingen. Ook zijn erplannen om het starten van eigenbedrijfjes te stimuleren, in dehoop vooral meer jongeren tetrekken. Burgemeester ThomasThors heeft het in het gemeentelijk plan Ronne in 2010 over 'degrote sprong voorwaarts'.
De bijnamen voor Bomholmzijn talrijk. 'Venetië van hetj, 'oo rden' wordt vooral gebruiktvanwege de vele glasateliers.
~
De snelle catamaran moet hetvakantieseizoen vooral verlengen, zegt ~Iichael Hams vanBomholms Amt, het overkoepelend bestuur. -we willen dat erook in mei en september toeristen komen. Dan kunnen ze, alshet regent, naar Natur Bomho lm.
Geen ho tel langs de kust krijgttoestemming om de capaciteit tevergroten of nieuw te bouwen.En alleen Denen mogen zomerhuisjes kopen. Het wordt hiergeen tweede Mallorca, dat voortweederde in handen is van Duitsers: Wel vraagt Ham s zich afhoelang de Deense wetgevingkan standho ude n tegen Brussel.
Bomholm gonst van de plannen, maar die zijn er vooral op
I
kers straks met één voet opzandsteen kunnen staan en metde andere op graniet. 'En dan tigter zestig miljard jaar tu n jevoeten', zegt Niels Feerup, directeur van Destination Bomholm,de plaatselijke VVV.
Natur Bomhom - kosten negentig miljoen Deense kro nen(bijna 27 miljoen gulden), openin mei 2000 - sluit aan bij deplannen met het toerisme. De regel is da t er op het eiland nietmeer toeristen zijn dan inwo ners. Grofweg betekent dit dat erwekelijks plaats is voor 45 duizend gasten. vtaer alleen in julien augustus is Bomholm "'01.want dan komen de mee te vande 420 duizend vakantiegangers,voor het merendeel Denen,Duitsers en Zweden.
van de 406 Deense eilanden datuit rots bestaat Het paradijs vannog geen zeshonderd vierkantekilometer heeft in het noordensteile klippen; de zuidkust bestaat uit witte stranden van fijnzand. Daa rtussen liggen glooiende heuvels, waar zo'n achthenderd boe ren - en naar het lijkteven zoveel pottenbak kers - eenbedrijf hebben, betrekkelijk grote bossen met watervallen, eendal da t echoot, pittoreske enveelkleurige dorpjes en vissersplaatsjes, en er groeien zelfs vijgenbomen.
Op Bomholm ontmoeten het~fidden-Europese en het Scandinavische plat elkaar, in Aakirkeby. Daarwordt, met steun van deEuropese Unie, gebouwd aanIatur B,mholm. waa r bezoe-
zee een snelle veerbootverbinding met Zweden. Volgend jaarzomer. wanneer de brug-tunnelverbinding tussen Zweden enDenemarken in de Sant klaar is,ligt Bom holm op maar tweeënhalf uur van Kopenhagen. Doorde lucht kan het in nog minde rtijd - twin tig minuten - maar da tis te duur voor wie regelmatigeen weekend je naar Kopen hagen gaal. De gebruikelijke routegaat over zee, en daarmee is dereiziger nu nog zeven uur kwijt.al voelt dat anders voor eenBomholmer die de nachtbootneemt
God schiep de aarde, hield vanalles een beetje over en maaktedaarvan Bomholm. In die bewoo rdingen praten Bomholmersgraag over hun eiland, het enige
r
Het verhaal gaal dat alle Denener minstens één keer zijn gewee t, want elke leerling gaat opschoolreisje naar het eilandBomholm. Sommigen blijven terugkom en, meestal wordt hetvergeten. Dat steekt. Ech t kwaadworden de eilanders wanneer zeecn kaan van Den emarken zien.met Bomholm ergens op he t papier neergekwakt Bun gelt Bomhalm rechtsonder op de kaart.dan doet dat het minste pijn,wan t het is nog enigszins in debuurt. Het kan veel erger: wanneer Bomholm ter hoogte van dekop van Jutland zweeft , in deNoordzee.
Zulke vergissingen zullen weldra niet meer worden gemaakt,weet de Bomholmer. Eind ditjaar krijgt h~t eiland in de Oost-
A
