Download - Witte de With Jaarverslag 2008 p.0 jaar- verslag 2008 2008 Stichting... · Witte de With Jaarverslag 2008 Witte de With Jaarverslag 2008 introDuctie nicolaus schafhausen, Directeur

p.0�

Wit te de With Jaarverslag 2008

jaar-verslag2008

Wit te de With Jaarverslag 2008 Wit te de With Jaarverslag 2008

p.28 BrusselsBiennial�, showMe,Don’ttellMep.28 ianwallace

p.�� puBlieKsBereiKp.�� wDweDucatiep.�6 wDwuitgeversp.�7 coMMunicatiep.42 weBp.42 vrienDenp.4� BezoeKersp.44 persartiKelen

p.47 Financieeloverzichtp.48 exploitatieactiviteitenp.50 reKeningBatenenlastenp.5� personeel

p.52 organisatiep.5� extracurriculuMp.54 witteDewithDanKt

p.06 introDuctie

p.09 jaaragenDa2007

p.�� projectenp.�2 liaMgillicKp.�� ManonDeBoerp.�� cornerstonesp.�5 speaKout:whereDowegoFroM here?p.�5 junioreDitorialteaMp.�6 Kerencytterp.�6 garethMoorep.�9 geoFFreyFarMerp.2� claireFontainep.2� annetteKelMp.22 saâDaneaFiFp.22 williaMhuntp.24 sunghwanKiMp.25 alexanDraBircKen/siMonDennyp.25 rotterDaMDialogues:thecriticsp.27 prijsvoorDejongeKunstKritieK

p.04 p.05

inhouD

Wit te de With Jaarverslag 2008 Wit te de With Jaarverslag 2008

introDuctienicolausschafhausen,Directeur

p.07p.06

wittedewithheeftin2008eensterkenadrukgelegdopdeuniekepositiesvanindividuelekunstenaars,curatorenencriticiaandehandvandebetekenisvanhetleidmotief‘meerwaarde’voordehedendaagsekunst,haarbemidde-lingenreceptie.Ditwaszichtbaarinonstentoonstellings-programma,onsboekenfonds,hettheorieprogrammaenindeeducatieprojecten.tweegroteretrospectievesolo-tentoonstellingen,internationalesamenwerkingen,vorm-denletterlijkhetbegin-eneindpuntvandezefocusin2008,tebeginneninjanuarimetdesolopresentatievanliamgillick,threeperspectivesandashortscenario;eindigendindecembermetianwallace’saliteratureofimages.hetbegripmeerwaardegoldalseenspeelstehanterenkadervoordeprogrammering,deverschillendeprojectenmetelkaarverbindend.eenconceptualiseringvanditbegripwerdgeformuleerdinon(surplus)valueinartvandegerenommeerdecultuurwetenschapperDiedrichDiederichsen,diedoorwittedewithwerdgevraagdeenessayoverditleidmotiefteschrijvenendaarmeetevensdespitsafbeetvandenieuweseriereflections.liamgillicklietinmaart2008,nazijnsolo,eenarchitecto-nischestructuurachter,de‘institutionalzone’,waarvanhijdeinvullingteruggafaandecuratorenvanwittedewith,dieervervolgenseenaaneengeschakeldprogrammavankortesolo’svananderekunstenaarsinpresenteerden.Doordatdezepresentatieselkaardeelsoverlapten,koneendialoogontstaantussendeopeenvolgendeinstalla-ties.zowerdeenstructuur,ofeen‘meerwaarde’gecre-eerd,diezowelaandekunstenaars,deinstelling,alshetpubliekhouvastbood,maarwaarintevensruimtewasvoordeactualiteit.nu,inretrospectief,kunnenwijterugkijkenopeenreekstentoonstellingendieinzijngeheelalseenthematischegroepstentoonstellingervarenkanworden,alseen‘novelexhibition’,waarbijeenartistiekemeer-waardewerdgecreëerdindesomsharmonischesomsdisharmonischerelatiestussensteedsaanwezigeauteurgillick,endeopvolgendewerkenenkunstenaars,achter-eenvolgensManondeBoer(25jan–24feb),Kerencytter(�mrt–�0mei),garethMoore(�apr–4mei),claireFontaine(�0mei–8jun)enannetteKelm(��jun–24aug).naastdezereekspresentatiesingillicks‘institutionalzone’wareneropzichzelfstaandesolotentoonstellingenvangeoffreyFarmer(�apr–�jun)ensaâdaneafif(��jun–24aug),beideopeenheleverdieping,enopeengedeeldeverdiepingwilliamhuntensunghwanKim(��sept–26okt).

ookinhettheorieprogrammavan2008lagdenadrukopindividueleartistiekepositiesenpraktijken,enboodhetbegrip‘meerwaarde’eendiscursievecontextvoordein-houdelijkeinvulling,nademeerzelfreflectieveblikdietengrondslaglagaandebattenseriesinvoorgaandejaren.

rotterdamDialogues:critics,curators,artistsiseenserievandriesymposiaeneenpublicatiewaarinachter-eenvolgensdeindividuelepositiesvancritici,curatorenenkunstenaarswordenonderzocht,tebeginneninokto-ber2008methetsymposiumthecritics.rondomhetsym-posiumwerdeenparallelprogrammavanspecialevents,masterclassesenworkshopsgeorganiseerd,endereekswordtin2009afgeslotenmeteenverdiependepublicatie.Dedriesymposiastondenoorspronkelijkalledriein2008gepland,maaromdatditorganisatorischnietgoedhaal-baarbleek,werdbeslotenthecuratorsentheartistsnaar2009teverplaatsen.verheugdwarenwijmetdegullesteunvandeMondriaanstichting,vsBfondsensnsreaaldiedesymposiumreeksmogelijkmaakten.eenandertheoretischprogramma-onderdeeldatin2008werdgelanceerdisdereeksmaandelijkselezingenvangerenommeerdekunsthistoricienacademici,overdemeestinvloedrijkekunstenaarsvannuonderdenoemercornerstones,metalsdoeldekunstenaarsineenhisto-rischperspectiefteplaatsenentepogenhuninvloedopdehuidigebewegingenindehedendaagsekunstteontcijferen.eenbelangrijkinitiatiefdatwittedewithlanceerdein2008isdeprijsvoordejongeKunstkritiekvoorhetneder-landsetaalgebied.De(tweejaarlijkse)prijswilzichprofi-lerenenpositionerenalseenstimuleringsprijsvoorjongecriticiennieuwebenaderingenvankunstkritiek.naastwittedewithparticiperendeappel,amsterdam,enhetFondsvoorBeeldendeKunst,vormgevingenBouwkunst.winnaar2008waschristophvangerrewey,inzoweldecategorieessayalsrecensie,gekozendooreenonafhan-kelijkejury,bestaandeuit:MariaBarnas,BernardDewulf,edoDijksterhuis,Barbaravisser,camielvanwinkelenvoorzitteroscarvandenBoogaard.

naasthetalgenoemdeeerstedeelindenieuwereflectionsreeks,onsurplusvalueinart,brachtwDwuitgeversin2008eenmooiereekstitelsuit.eendeelzalverschijnenin2009.erwerdeensourceBookuitgebrachtovergeoffreyFarmer,kunstenaarseditiesvangarethMoore,Kerencytterenwilliamhunt,enmonografieënvanManondeBoerenianwallace.wDweducatiebrachteeneerstemagazineuit,wheredowegofromhere?

DoormiddelvanverschillendevormenvansamenwerkingmetnederlandsepartnerszoalsBaK,utrecht,hetvanabbemuseum,eindhoven,deappel,amsterdamenhetinternationalFilmFestivalrotterdamzettewittedewithzichookin2008inomeenmeeropenenuitnodigendgezichttetonenjegenshaarhuidigepubliekennieuwe(potentiële)publieksgroepen.wittedewithwaseenvandemotorsachterdeoprichtingvanhetcomitévanroosendaal�,waarinkunstinstellingenuitdegrens-

gebiedenvannederland,Duitslandenvlaanderenzichhebbenverenigd.hetcomitébeoogtnietalleeneengroterbereikvoorhaaractiviteitenindeomliggendegrensgebie-denmaarverbindtzichmiddelsdezesamenwerkingookaaninteressanteintellectuelepartners,meteengedeeldepassievoorhethedendaagsekunstdiscours.

De(inter)nationaleuitwisselingkreegin2008ookvormbinnendeorganisatiedoordeinternationalesamenstel-lingvandestaf,enhetfunctionerenvandeinternationaleartistiekeadviesraad.hierdoorkanwittedewithhaarantennesvoorhetinternationalekunstenveldaanzienlijkversterkenenzichzelfalduspositionerenbinnendeinter-nationalekunstwereld.

hetgehoorgevenaandewenseneninteressesvanhetpubliekiseenbewegingdiemedegeïnspireerdisophet-geendoordeeducatieveafdelingvanwittedewithingangisgezet.Metnamedeontwikkelingvanpeer-lededucatie-entalentontwikkelingsprojectenvoorjongerenenjongvolwassenentussende�4en26jaar,zoalsin2008deprojectenspeakoutenhetjunioreditorialteam(jet),vormeneenbronvaninspiratievoorhettentoonstellings-entheorieprogrammaenmakendaarooksteedsmeereenintergraalonderdeelvanuit.Deeducatieveprojectentrekkenbovendiendeaandachtvaneenrelatiefgrotegroepjongemensenwaarmeeeenbelangrijkenieuwepublieksgroepactiefenintensiefaanwittedewithwordtgebonden.tegelijkertijdblijftwittedewithinvestereninhaargoedecontactenmethetlokaleennationaleonderwijs(voortgezet,beroepsenhoger)enheeftzijookin2008samengewerktmetonderwijsinstel-lingen.

Devriendengroepvanwittedewithheeftin2008eenbescheidengroeigemaakt,waarbijwijvastvanplanzijnonsvoornemensteedsmeervriendentemakenstugvoltehouden.hetuitgangspuntvanhetprogramma,deuitwisselingvanideeëntussenstafledenendeelnemers,blijftgehandhaafdevenalshetbiedenvaneenbreedper-spectiefopdehedendaagsekunstwerelddoorcollega-instellingenenandereculturepartnersinhetprogrammatebetrekkenmiddelsspecialevriendenactiviteiten.in2008zijndeeerstestappengezetomeenkringvanparticuliereenzakelijkeinvesteerdersaantetrekken.Dekadersvanhetpatronsprogrammazijnopgesteldendeeerstedeelnemershebbenzichinmiddelsgecom-mitteerd.Desteunvanpatronsisvoorwittedewithmeerdaneenfinanciëlebijdrage.patronsbiedenwittedewithnietalleendenoodzakelijkemoreleenfinanciëleonder-steuning,maarverbindenonsinstituuttevensmetzijnachterban.

wittedewithblijftstrevennaarhetvergrotenvanhaarzichtbaarheid.wittedewithziethaarbehoefteaanopen-heidnietalleenalseensymbolischewens,maarookalseennoodzaakomhaartoekomstveiligtestellen,zowelwatbetrefthaarprogramma,haarhuisvestingalshaarpositie.Daarnaaststrevenwijernaaraandehogeinter-nationalestandaardvoorhettentoonstellingsmakentevoldoen.het–letterlijk–zichtbaarmakenvanhaarprak-tijkenwerkveldiseenvoorwaardeomindetoekomstopeenpositievemaniertekunnenbijdragenaanmaatschap-pelijkeontwikkelingen.eveneensinhetkadervandetoe-komstisachterdeschermenin2008insamenspraakmetmedebewonertent.cBKgewerktaaneenscenariovooreenambitieuzeaanpakvandearchitecturalekadersvanhetpandaandewittedewithstraat50.inzetwasuitbrei-dingvanhetpandwaardooreennieuwhuisvoorvisuelecultuur[werktitel]zoukunnenontstaan,metruimtevooreenkeuraanpublieksfunctieseneventueelookandereprogrammatischepartners.erwerdgewerktaaneenvisu-alisatievanmogelijkemodellenvoorhetpanddievoldoenaanbeiderindividueleprogramma’svaneisen,eenont-wikkelingdiein2009wordtgecontinueerd,insamen-spraakmetdegemeenterotterdam.

inditjaarverslagtreftuuiteraardnaasteeninhoudelijkverslagookeenfinancieeloverzicht,enanderegekwanti-ficeerdegegevens,zoalsbezoekcijfersencontactureneducatie.hetbelangrijkstevanditjaarverslagstaatmisschienwelhelemaalachterin,delangelijstmetbetrokkenenbijonsprogrammain2008.ikwildanookuitdrukkelijkeeniederdieonsprogrammamedemogelijkmaaktehartelijkbedan-ken.ikhoopdatuonzeactiviteitenookindetoekomstzultblijvenvolgen.

1 Het Comité van Roosendaal bestaat uit individuen die werkzaam zijn bij instellingen met soortgelijke interesses, maar uiteenlopende organisatiestructuren. Leden van het Comité van Roosendaal zijn Kasper Koening (Ludwig Museum Keulen), Vanessa Joan Müller (Kunstverein Düsseldorf), Bart De Baere (MuHKA), Dieter Roelstraete (MuHKA), Anselm Franke (Extra City), Maria Hlavajova (BAK), Ann Demeester (de Appel), Charles Esche (Van Abbemuseum) en Nicolaus Schafhausen (Witte de With).


jaaragenDa2008

�9jan–24mrt,liamgillick,threeperspectivesandashortscenariotentoonstelling

�8janliamgillickingesprekmetarjenoosterman,metintroductiedoorDominicMolonartist’stalk

25jan–24feb,ManondeBoertentoonstelling

24jan,ManondeBoeringesprekmetelenacrippaartist’stalk

07feb,cornerstonesDominiquevandenBoogerdoverrenéDanielslezingenprogramma

0�mrt,Museumnacht

0�mrt,speakout:wheredowegofromhere?launchmagazine,website

0�mrt–��dec,junioreditorialteam(jet)talentontwikkelingstraject

0�mrt–�0mrt,Kerencyttertentoonstelling

0�mrt,Kerencytteringe-sprekmetwillemoorebeekartist’stalk

0�mrt,Kerencytter,newageFilmvertoning

06mrt,cornerstonesvanessajoanMülleroverjohnBaldessarilezingenprogramma

�5mrt,Kerencytter,newageFilmvertoning

�9mrt,speakout:wheredowegofromhere?event

0�apr,cornerstonesDouglascrimpovergordonMatta-clarklezingenprogramma

0�apr–04mei,garethMoore,asawildBoarpasseswatertentoonstelling

0�april–0�jun,geoffreyFarmertentoonstelling

02april,garethMooreengeoffreyFarmeringesprekmetjesseBirchartist’stalk

08mei,cornerstonesMichaelFriedoverDouglasgordonlezingenprogramma

�0mei–08jun,claireFontainetentoonstelling

09mei,claireFontaineingesprekmetlarsBanglarsenartist’stalk

05jun,cornerstonespeterosborneoverrobertsmithsonlezingenprogramma

��jun–24aug,annetteKelmtentoonstelling

��jun–24aug,saâdaneafif,technicalspecificationstentoonstelling

�2jun,saâdaneafifinge-sprekmetsamsteverlycnkartist’stalk

0�jul,cornerstonesjohnc.welchmanoverMikeKelleylezingenprogramma

07sep–�9okt2008alexandraBircken/simonDennytentoonstellingBlickleFoundation,Kraichtal,Duitsland

��sept–26okt,sunghwanKimtentoonstelling

��sept–26okt,williamhunt,temptingFate,swimmingalonetentoonstelling

�2sept,williamhunt,iForgotMyselflookingatyouperformance

�4sept,williamhuntMeet&greetwereldvanwittedewith

27sept,williamhunt,temptingFate,swimmingaloneperformance

29sept–�okt,williamhuntMasterclasswillemdeKooningacade-mieenB.a.D.,rotterdam

02okt,cornerstonesKajasilvermanoverjeffwalllezingenprogramma

08–��okt,rotterdamDialogues:thecriticsMelissagronlundworkshop

09–��okt,rotterdamDialogues:thecriticssymposium

09okt,prijsvoordejongeKunstkritiekprijsuitreikingzaaldeunie,rotterdam

�0okt,on(surplus)valueinart,reflections0�DiedrichDiederichsenBoekpresentatie

��okt,rotterdamDialogues:thecriticsoFFthepageperformancesenfeestinDsps/Deplayer

��okt,williamhunt,iKnowiwantedperformance

��okt,rotterdamDialogues:thecriticstimgriffinMasterclass

�9okt–04jan,BrusselsBiennial�,showMe,Don’ttellMetentoonstellingvoormaligpostsorteercen-trum,Brussel

2�&22okt,williamhuntMasterclass

06nov,cornerstonesgeorgeBakeroverpablopicassolezingenprogramma

08nov–08feb,ianwal-lace,aliteratureofimagestentoonstelling

07nov,autonomyvspeda-gogy:canartbetaught?ianwallaceingesprekmetchrisevansartist’stalk

04dec,cornerstonesDonaldKuspitoverlouiseBourgeoislezingenprogramma

p.09


‘DieKuratorinzoëgrayunDDerDireKtorDeswitteDewith,nicolausschaFhausen,haBeninDenvergan-genenjahrenMitihreMausstellungs-prograMMeingespürFürDiegehaltvollerenausprägungenzeit-genössischerKonzept-KunstBewiesen.’

Catrin Lorch, Diese Konzepte funkeln, in Süddeutsche Zeitung, 18 aug 2008

p.��


p.�2 p.��

Defocusinhetprogrammavan2008laggrotendeelsopdeuniekepraktijkenvanindividuelekunstenaars,curatorenencriticivanuiteenlopendecultureleachtergronden,tebeginnenmeteengrootmid-carrièreretrospectiefvankunstenaarliamgillick.zijnsolo–zijneersteinnederland–vormdehetstartpuntvaneenjaarlangprojectgetiteldthreeperspectivesandashortscenariodathetwerkvandekunstenaarnaarrotterdam,zürich,Münchenenuitein-delijk(in2009)naarchicagobrengt.hetretrospectiefkeeknietalleenterugopprojectenvangillickuithetverleden,hetsteldeookdeconventiesvaneendergelijkretrospectiefaandekaak.gillickpresen-teerdeeenfilmeneenpersoonlijkarchiefenontwikkeldeeenarchitectonischemetastructuurdieeenkaderschiepvoorwittedewithstentoonstellingsruimten.Doorgeves-tigdepresentatiemodellenterdiscussietestellen,onder-zochthijhoezijneigendiverseencomplexepraktijktentoongesteldkonwordenbinnenéénenkeletentoon-stelling.indedocumentaireschiepgillicknieuwekadersvoorzijneigenoeuvre:hetbeeldmateriaalkwamvoortuitdocumentatievanprojectenvanaf�988totheden.Dearchitectonischeinterventiebestonduitschermen,diegangenenhalfdoordringbareruimtencreëerden,maarookeendeelvandeoorspronkelijkeruimtenafslootvoorhetpubliek.inhethartvanditlabyrintwerddefilmvertoond.indearchitectonischestructuuroormerktegillickeenaantalruimtenals‘institutionelezone’.indezeruimtenkeerdehijdeuitnodigingvanwittedewithomengafdezeplekkenterugaanhaarcuratorielestaf.nicolausschaf-hausenbeslootde‘institutionelezone’tegebruikenalsstartpuntvooreenreeksaaneengeslotenenelkaardeelsoverlappendesolopresentatiesdooranderekunstenaars.Deruimtelijkeinterventiewerdzohetkaderwaarinwerkvananderekunstenaarswerdgepresenteerd.

liaMgillicK,threeperspec-tivesanDashortscenariotentoonstelling19 jan – 24 mrt 200818 jan, Artist’s talk, Liam Gillick in gesprek met Arjen Oosterman (editor, Volume magazine), met een korte introductie door Dominic Molon (curator, Museum of Contemporary Art, Chicago)

ManonDeBoertentoonstelling25 jan – 24 feb 200824 jan, Artist’s talk, Manon de Boer in gesprek met Elena Crippa

ManondeBoeranalyseertinhaarwerkdemogelijkhedenvanfilmindebeeldendekunst.zeonderzoektdeconven-tiesenaannamesvanhetdocumentairegenre,intiemeportrettencreërendvanmensenmeteenopmerkelijkepersoonlijkegeschiedenis.hiermeelaatzeziendatstre-vennaareensamenhangendebiografischevertellingeenhachelijke,zonietonmogelijkeondernemingis.wittedewithpresenteerde,parallelaanhetrotterdamFilmFestival2008,tweefilmsvanDeBoer:sylviaKristel–paris(200�)enpresto,perfectsound(2006).heteerstewerkisopgebouwdrondtweeinterviewsdieDeBoermeteentussentijdvantweejaarhadmetdeactricediebe-roemdwerdalsdestervan‘emmanuelle’.georgevanDam,eencomponistmetwieDeBoereerdersamenwerkte,ishetonderwerpvanpresto,perfectsound,waarinhijtezienisterwijlhijvioolspeelt.Detitelvandefilmisontleendaanhetstukdathijspeelt,hetvierdedeeluitBélaBartokssonatevoorsolovioolsz��7(�944).DeBoervoegdedeverschillendeopnamesvanditoptredenineenmontagesamen,enwelopzo’nmanierdatereenperfectgeluidontstond,d.w.z.erwerdprioriteitgegevenaandekwaliteitencontinuïteitvanhetgeluidennietaandatvanhetbeeld.

DeBoersfilmswerdengetoondbinnenhetkadervanliamgillicksarchitectonischestructuur,threeperspectivesandashortscenario.

Kunstenaar Manon de Boer (Kodaicanal, India, 1966) Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus SchafhausenPublicatie Witte de With en de Frankfurter Kunstverein brachten samen De Boers eerste omvangrijke monografie uit Tentoonstellingspartner Frankfurter Kunstverein: The Time That Is Left (8 feb – 27 ap 2008) , samengesteld door Chus Martínez www.fkv.deOndersteund door International Film Festival Rotterdam, de Mondriaan Stichting, Amsterdam

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Projecten Wit te de With Jaarverslag 2008 / Projecten

Decentralevraagingillickskunstpraktijkbetreftdanookhoeeenkunstpraktijkkanwordengerepresenteerd.hijsteltterdiscussiewiebepaaltwatergetoondwordt(ofwatwordtweggelaten)enwiedeconventiesvanhettentoonstellingsontwerpendepresentatiemodellenbevraagt.

KunstenaarsdievertoondwerdenbinnenliamgillicksarchitectonischestructuurManondeBoer(25jan–24feb),Kerencytter(0�mrt–�0mei),garethMoore(0�apr–04mei),claireFontaine(�0mei–08jun),annetteKelm(��jun–24aug)

Kunstenaar Liam Gillick (Aylesbury, UK, 1964)Samengesteld door Zoë Gray, Sophie von Olfers en Nicolaus SchafhausenPublicatie Meaning Liam Gillick Te verschijnen in 2009 ter gelegenheid van Liam Gillicks tentoonstelling in Chicago in copublicatie met de tentoonstellingspartners Tentoonstellingspartners Kunsthalle Zürich (26 jan – 30 mrt) www.kunsthallezurich.ch, Kunstverein München (27 sept – 16 nov) www.kunstvereinmuenchen.de, Museum of Contemporary Art Chicago (okt 2009) www.mcachicago.org Ondersteund door de Henry Moore Foundation, Londen, International Film Festival Rotterdam, Casey Kaplan, New York, Esther Schipper, Berlijn, Air de Paris, Parijs, Corvi Mora, Londen, Micheline Szwajcer, Antwerpen, Eva Presenhuber, Zürich, Meyer Kainer, WenenMediapartners Volume magazine, Spike magazine

cornerstoneslezingenprogramma07 feb – 28 mei 2009

gedurende2008(continuerendtotdezomervan2009)vondmaandelijkseenlezingplaatsindeseriecornerstones.voor-aanstaandekunsthistoriciuitbinnen-enbuitenlandbespra-kendeartistiekepraktijkvanéénkunstenaar,wienswerkvangroteinvloedisopvolgendegeneratieskunstenaars.cornerstonesbrachteenverscheidenheidaanexpertisesamen.allesprekersleverdeneenbelangrijkebijdrageaanhethuidigekunstdiscours.persoonlijkefascinatieswerdenineenbrederecontextgeplaatst,aldannietaandehandvananekdotesenkleinegeschiedenissen.Demeestesprekershebbengedurendehunloopbaaninnauwcontactgestaanmetdebetreffendekunstenaarenkunnendaardooreenuniekeaanvullinggevenopdekunstgeschiedenis.allecornerstoneslezingenwordenaangebodenalsMp�audio-opnameviadewebsitevanwittedewith.

sprekersin2008warenachtereenvolgens07febDominicvandenBoogerd(directeur,Deateliers,amsterdam)overrenéDaniëls06mrtvanessajoanMüller(directeur,KunstvereinDüsseldorf)overjohnBaldessari0�aprDouglascrimp(FannyKnappallenprofessorofarthistory,universityofrochester)overgordonMatta-clark08meiMichaelFried(j.r.herbertBooneprofessorofhumanities,johnshopkinsuniversity,Baltimore)overDouglasgordon05junpeterosborne(professorModerneuropeanphilosophyendirecteur,centreforresearchinModerneuropeanphilo-sophy,Middlesexuniversity,londen)overrobertsmithson0�juljohnc.welchman(professorarthistory,universityofcalifornia,sanDiego)overMikeKelley02oktKajasilverman(professorrhetoricandFilmstudies,Berkeley)overjamescoleman06novgeorgeBaker(assistantprofessorarthistory,ucla,enredacteuroctoberjournalenoctoberBooks)overpablopicasso04decDonaldKuspit(professorofarthistoryandphilosophy,stateuniversityofnewyorkatstonyBrookenschoolofvisualarts,newyork)overlouiseBourgeois

sprekersin2009zullenondermeerzijninaBlom,chantalpontbriand,annewagner,helmutFriedelenMiekeBal.Decornerstoneslezingenwerdenbezochtdoor447mensen.

Samengesteld door Renske Janssen en Nicolaus Schafhausen Publicatie de serie wordt gecomplementeerd met een publicatie, te verwachten in de herfst van 2009

p.�5

hettalentontwikkelingsprojectspeakoutresulteerdeineenmagazine,eeneventeneenwebsite,getiteldwheredowegofromhere?ontwikkeldenuitgevoerddoorhetspeakoutteam.hetmagazineendewebsitewerdenge-lanceerdtijdensMuseumnachtopzaterdag�maart2008.heteventvondplaatsopwoensdag�9maart2008.Dewebsitewordtgecontinueerdopwww.wheredowegofrom-here.nl.Devraag‘wheredowegofromhere?’werdgeformuleerddoorspeakout,eengroepvandertienjongerenmetver-schillendeachtergrondentussende�8en26jaaroud.onderdevleugelsvanwittedewithwerktenzetussennovember2007enapril2008aandetotstandkomingvaneenserieusenprikkelenddebatoverkunst,datplaatsvondop�9maart,enparalleldaaraan,aaneenmagazineenwebsite.hetmagazineonderzochtaandehandvanpersoonlijkeontboezemingen,columns,beeldverhalen,tekeningeneninterviews‘dewaardevankunst’.watbetekentkunst?watishetbelang?watishetwaard?enhoedrukjedatuit?hetmagazinewerd(gratis)verspreidonderdiversehoge-scholen,universiteiten,bibliothekenenkunstinstellingendoorheelnederlandenis–zolangdevoorraadstrekt–gratisoptehalenbijwittedewith.Dewebsitewww.wheredowegofromhere.nlwerdgelan-ceerdalseenonlineplatformwaarkennis,meningenenpersoonlijkeervaringenmetbetrekkingtothedendaagsebeeldendekunstonderjongerenenjongvolwassenenkonwordengedeeld.jongerengavenvooralzélfinputdoorhetuploadenvantekst,beeldenfilmpjes.Daarnaastwaserruimtevooressaysenafstudeerscriptiesoverheden-daagsebeeldendekunst.

Speak Out bestaat uit Nina Boas, Vincent Cardinaal, Katinka van Gorkum, Winny de Jong, Rik van der Pluym, Hugo van de Poel, Karin Schipper, Pim Top, Marlou Vrijsen, Gino van Weenen, Aline Yntema, Lise van Zaalen en Weronika Zielinska. De webredactie bestaat uit Annemieke Olthuijs en Dorothé van Tits Ontwikkeld en begeleid door Belinda HakOndersteund door de Mondriaan Stichting, Amsterdam

speaKout:whereDowegoFroMhere?talentontwikkelingsproject,event,magazineenwebsitenov 2007 – apr 2008

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Projecten

wittedewithbrengtinhetvoorjaarvan2009eenboekuitoverhedendaagsebeeldendekunstvooréndoorjongerenvan�4–�8jaar.gedurendeheel2008ishardgewerktdoorderedactievanditboek,het‘junioreditorialteam’(jet),bestaandeuitzesjongerentussende�4en�8jaar.jetwasbetrokkenbijhethelemaakprocesvanhetboek:vandeinhoudnaarredactiewerktotvormgeving,vandrukkennaardistributie.omideeënoptedoenbekekendejets(veel)kunstboeken,zagententoonstellingenenontmoettennederlandseenbuitenlandsekunstenaars.insamenwerkingmetdiverseexternbetrokkenenwerdgezochtnaarinteressanteon-derwerpen,invalshoeken,vragen,ideeën,kunstenaars,kunstwerken,publicatiesenzovoorts.wittedewithorga-niseerdediverseworkshopsvoorderedactieledenwaarinzijzichkondenbekwamenindewerkzaamhedendiebijhetmakenvaneenboekkomenkijken,zoalsrecensiesschrijveneninterviewtechnieken.achterliggendeideevandergelijkeprojectenisdatwittedewithdenktdatveeljongerenhedendaagsebeeldendekunstinteressantvindenendatzijvoorhunpleziereninhunvrijetijdserieuskunstwillenkijken,makenenbele-ven.Metprojectenalsjetkunnenjongerenkunstopeenbijzonderemanierervaren.ookkunnenzedenodigeken-nisopdoenenhunideeënenmeningendelen,metelkaarenmetanderen.

JET bestaat uit Joris de Jong, Faye Holdert, Judith Leijdekkers, Sammie Oostrum, Vincent Peters (tot september 2008) Workshops en begeleiding door Kummer en Herrman, Utrecht, cartoontekenaar Trik, Petra Stavast, Sam Gerrits, Lida Iburg, Raymond Frenken, Karin SchipperOntwikkeld en begeleid door Belinda HakPublicatie wordt verwacht in het voorjaar van 2009Ondersteund door de Mondriaan Stichting, Amsterdam

junioreDitorialteaMtalentontwikkelingsprojectenpublicatie2008 (publicatie 2009)

‘watgillicKsarchitec-tonischeMoDellenDoenisraMMelenaanDeverhouDingtussenKijKer,curatorenKunstwerK.wantwieheeFthetineententoonstellingvoorhetzeggen?Decura-tor,DeKunstenaar,DeKijKer?’


Frits de Coninck, Kunst over kunst, in FD Persoonlijk, 09 feb 2008

p.�6

wittedewithpresenteerdedriefilmsvanKerencytter:somethinghappened(2007),Derspiegel(2007)ennight-mare(2007).cyttersfilmsverradenhaarfascinatievoordepsychologieenhetmenselijkgedrag,inzoomendopstel-lendiezichinhuiselijkemaarclaustrofobischesituatiesbevinden.cytteronderzoektinhaarwerkdeconventiesvandemainstreamcinema.haarpersonagesverwijzenopenlijknaarveeltoegepastekunstgrepenofmontage-trucswaarmeeeenverhaalwordtopgebouwd,doortereagerenopdeondertitelingofelkaartecomplimenterenmetdevloeiendemontage.ineersteinstantielijktcytterstechnischebenaderingnogallow-tec.Devideo’swordenopgenomenmeteenvaaksimpelehand-heldcamerate-genhetdecorvanhaareigenwoningofdievanvrienden,dieookregelmatigalsacteursingezetworden.tochisdemontagegelaagdencomplex,meteenuitgekiendgebruikvanhetemotioneleeffectvanmuziek,uitzonderlijkecamerastandpuntenenrepeterendebewegingen,zoalshetdichtslaanvaneendeur.haarvisueletaalblijktevenuitvoerigalshettaalgebruikindescenario’s.Bijdetentoonstellingwerdeenpublicatieuitgebracht,thesevenmostexcitinghoursofMr.trier’slifeintwenty-fourchapters,eenco-publicatievanwittedewithuitgevers,stuKKunstencentrum,leuvenensternbergpress,newyork/Berlijn

Kerencyttersfilmswerdengetoondbinnenhetkadervanliamgillicksarchitectonischestructuur,threeperspecti-vesandashortscenario.

Kunstenaar Keren Cytter (Tel Aviv, Israel, 1977)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus Schafhausen Publicatie bij de tentoonstelling werd een publicatie uitgebracht, The seven most exciting hours of Mr. Trier’s life in twentyfour chapters, een copublicatie van Witte de With Uitgevers, STUK Kunstencentrum, Leuven en Sternberg Press, New York/Berlijn

Kerencyttertentoonstelling01 – 30 mrt 200801 en 15 mrt, vertoningen van Cytters speelfilm New Age01 mrt, Artist’s talk, Keren Cytter in gesprek met kunstenaar Willem Oorebeek


wittedewithpresenteerdedetentoonstellingasawildBoarpasseswatervangarethMoore.Detentoonstellingbevatteeennieuwefilmeneenmeerdeligeinstallatiegeïnspireerdophetwerkvanviktorschauberger(�885–�958).viktorschauberger,autodidactfilosoof,uitvinderennaturalist,ontwikkeldezijntheorieëndoordebossenenrivierenvanzijnthuislandoostenrijknauwlettendtebestuderen.“Denatuurzetallesinbewegingencreëertdezebewegingdoorafwisselingenintemperatuurenpo-tentieel”,schrijftschauberger,“waardezeelkaarkruisenontstaatdeoerlevenskracht.slechtseenenkelingweethoezedenatuurmoetobserverenomdezekleineenbijnaonwaarneembareverschilleninbeweging,temperatuur,spanningenpotentieeloptemerken”(�9�6).garethMooreiszo’nenkeling,dermategevoeligafgestemddathijde-tailsindewereldomonsheenwaarneemt,dieandersoverhethoofdzoudenwordengezien.Mooreinitieertprojectenwaarvanhijietskanleren,enincontactkomtmetge-meenschappenbuitendehedendaagsekunst.hijstuurtzijnpubliekeenbepaalderichtingindooreigenaardigegebeurtenissenteregisserenenmaaktdaarbijgebruikvandeverwarringdiedaardoorontstaat.hetpubliekwordtzoalshetwareeenarcheoloogvanhetheden.

garethMooreswerkwerdgetoondbinnenhetkadervanliamgillicksarchitectonischestructuur,threeperspecti-vesandashortscenario.

Kunstenaar Gareth Moore (Matsqui, BC, Canada, 1975)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus Schafhausen Publicatie Er werd een kunstenaarseditie bij de tentoonstelling uitgebracht, getiteld As A Wild Boar Passes Water: Excerpts from the Writings of Viktor Schauberger (18851958), met geschriften van SchaubergerOndersteund door de Canadese Ambassade, Den Haag, De Havenloods, Rotterdam

garethMoore,asawilDBoarpasseswatertentoonstelling03 apr – 4 mei 200802 apr, Artist’s talk, Gareth Moore en Geoffrey Farmer in gesprek met Jesse Birch (Curatorial Training Programme, de Appel, Amsterdam)

‘hetBlootstellenvanFilMconventies,hetcoMMentaaroponzeMeDiacultuur,hetBenaDruKKenvantaalproBleMen:hetzijnalleMaalingreDiëntenDieKerencytterswerKinteres-santenDeMoeitewaarDMaKen.’


Jaron Beeks, Verontrustende videokunst, in Nieuw Israelitisch Weekblad, 14 mrt 2008

‘witteDewithheeFtDitseizoengeKozenvooreenseriesolotentoon-stellingenenvoorlopiglijKenDiesteeDsspan-nenDerteworDen.ooKDeanDereexposant,Deeveneensjongecana-DeesgarethMoore,ishiernauwelijKsBeKenDenheeFtnetzo’nruiMiDeevanBeelDenDeKunstalsFarMer.’Sacha Bronwasser, Een avontuurlijke versie van de mythe van Icarus, in De Volkskrant, 16 apr 2008

Kunstvannu:geoffreyFarmerCultuurtraject, 22 apr – 06 jun 2008tijdensdetentoonstellingvangeoffreyFarmervondeenmaandlanghetcultuurtrajectKunstvannuplaats,insa-menwerkingmetdesKvr.ongeveer400jongerenuitheteersteentweedeleerjaarvanhetvoorgezetonderwijsbrachtenactiefdrieuurdoorbijwittedewith.zijkregeneersteeninteractievekunstconfrontatieindetentoon-stelling.vervolgensnamendejongerendeelaaneenworkshopinhetauditoriumvanwittedewith.Daarwerk-tenzijintweegroepenaanopdracht,geïnspireerdopdetentoonstelling.Deleerlingenbouwdeneeninstallatieénmaakteneenperformancediedaarnaindeinstallatiewerduitgevoerd.zowerdenzijzichbewustvandeideeënachterdekunstwerkenvangeoffreyFarmerendetot-standkomingvaneenkunstwerkinhetalgemeen.

Deelnemers Wellantcollege; Melanchton VIA; Melanchton LSW; Nieuw Zuid Olympia; Roncalli MAVO, allen te Rotterdam Onwikkeld en begeleid door Belinda Hak, SKVR Meer informatie www.cultuurtraject.nl


wittedewithpresenteerdedeeerstegrotesolotentoon-stellingvangeoffreyFarmerineuropa,volgendopdeoverzichtstentoonstellinginhetMuséed’artcontempo-raininMontreal.geoffreyFarmermaaktcomplexe,inderuimteverspreideinstallatiesdieelementenbevattenuitdevertelkunstenliteratuur,maarookperformanceenbeeldhouwkunst,gebaseerdopverhalenuitdesocialegeschiedenis,populairecultuur,kunstgeschiedenisenliteratuur.eensleutelwerkindetentoonstellingwaseenher-instal-latievanairlineropenstudio(uit2006).airlineropenstu-diowerdgeconstrueerdrondomeenvliegtuigcabineopwaregrootte,compleetmetstoelen,opbergvakken,nood-verlichtingenramen.Deinstallatiecombineerdeechtmetnamaak,enveranderdedetentoonstellingsruimteineendecor,alsverwijzingnaarde–invancouverimmeraan-wezige–filmindustrie.Farmerisgefascineerddoorhettheatrale;devoorstelling,deimprovisatie,hetrollenspelendeverkleedpartij.hijgebruiktehetvliegtuiginterieuralseenoefenruimteenstartpuntvooreenaantalperformancesdietevensalsprojectiesindetentoonstellingterugkeerden.Farmersvoorliefdevoorhettheatralebleekookuitdevormdiehijvoorzijnpresentatieskoos.hijbrachtgedurendedeten-toonstellingveranderingenaan,waardooreenreal-timeoptredenwerdnagebootstendeogenschijnlijketijdlozeneutraliteitvandetentoonstellingsruimtewerdaange-tast.entreekaartjeswarendehelemaandaprilgeldig,zodatdetransformatieopdevoetgevolgdkonworden.samenvallendmetdetentoonstellinginwittedewithwerderookwerkvangeoffreyFarmergepresenteerdbinnenhetprojectMasterhumphrey’sclock(leidscherijn,utrecht,�2mei–8jun)vanhetcuratorialtrainingprogrammevandeappel.

Geoffrey Farmer (Eagle Island, BC, Canada, 1967)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus Schafhausen Publicatie bij de tentoonstelling verscheen een Source Book over Farmers werkOndersteund door de Canadese Ambassade, Den Haag, Morris & Helen Belkin Gallery van de Universiteit van British Columbia, Vancouver, Ministerie van Buitenlandse Zaken en Internationale Handel, Canada

geoFFreyFarMertentoonstelling03 apr – 01 jun 200802 apr, Artist’s talk, Gareth Moore en Geoffrey Farmer in gesprek met Jesse Birch (Curatorial Training Programme, de Appel, Amsterdam)

p.�9


wittedewithtoondehetwerkvanclaireFontaine,eencollectiefvankunstenaars,opgerichtin2004,werkendvanuitparijs.claireFontaine,vernoemdnaareenbekendmerkFransenotitieboeken,baseerthaaridentiteitopsamenwerking;dekunstenaarsdiesamenclaireFontainevormen,beschouwenzichzelfindeeersteplaatsalshaarassistenten.claireFontaineontstonduitdeafwijzingvandescheidingtussenintellectuelearbeidenhand-arbeid.DekunstwereldbleekdebesteconditiestebiedenomdezehiërarchischeverdelingtevermijdenenclaireFontainebenoemdezichzelftot‘ready-made’kunstenaar.haarneonconceptuelekunstwerkenlijkenvaakopwerkenvananderekunstenaars,uitgevoerdinuiteenlopendemediaalsneon,video,sculptuur,schilderijenentekst,tochwijstclaireFontainedekwalificatie‘appropriationart’af.DeuitnodigingaanclaireFontainewerdmedege-motiveerddooreenaantalspecifiekeovereenkomstentussenhaarenliamgillicksartistiekepraktijk,alzijnerookgroteverschillenindevisueleenconceptuelevocabulairesaantemerken.Beidenexperimenterenmetcollectievemanierenvanproductieenonderzoekenhetbegrip‘détournement`–hethergebruikenvanbestaandebeeldelementenomnieuwebetekenissentegenereren.

claireFontaineswerkwerdgetoondbinnenhetkadervanliamgillicksarchitectonischestructuur,threeperspectivesandashortscenario.

Kunstenaar Claire Fontaine (Parijs, 2004)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus SchafhausenOndersteund door Institut Français des PayBas, Amsterdam

claireFontainetentoonstelling10 mei – 08 jun 200809 mei, Artist’s talk, Claire Fontaine in gesprek met Lars Bang Larsen (schrijver, criticus)


p.2�

wittedewithpresenteerdeeensolotentoonstellingmetnieuwenbestaandwerkvanfotografeannetteKelm.MeteenintensevisuelehelderheidportretteertKelmobjectenbuitenhungewonecontext.andersdanhunogenschijnlijkeeenvoudengereduceerdeesthetiekdoetvermoeden,zijndebeeldenrijkaanverwijzingen;vaninterieurontwerptothollywoodfilms,envanarchitectuurtotactuelethema’salsexotismeenglobalisering.ondanksdeogenschijnlijkdrogepresentatievanhaaronderwerpenbezittenKelmsfoto’seennatuurlijkeschoonheidenvertoneneensubtielgevoelvoorhumor.DetentoonstellingbevatteeenselectievandereeksBigprints(2007):foto’svanbedrukttextielontworpenindejaren40doordeamerikaansesocietyinterieurontwerp-sterDorothyDraper.ookwerdderecenteseriecaps(2008)gepresenteerd,eenreeksvan20afbeeldingenvanna-genoegdezelfdepetten–alleendekleurvandebiesverschilt–geschotenvanuitverschillendestandpunten.KelmproduceerdespeciaalvoordetentoonstellingeennieuwereekswaarinzijdeprefabwoningbouwvanhetnaoorlogseDuitslandexploreerde.geïntrigeerddoordeveelvoudaanornamenten–tegenstrijdigaandegebruike-lijkeopvattingenoverprefabarchitectuur–fotografeerdezijdezehuizenmeteen4x5grootformaatplaatcamera.inderesulterendefoto’swordendegebouwengereduceerdtotobjecten,metbehoudvandepoëtischekwaliteitvande‘zwitserse’chaletsen‘zweedse’villa’s.

Kelmswerkwerdgetoondbinnenhetkadervanliamgillicksarchitectonischestructuur,threeperspectivesandashortscenario.

Kunstenaar Annette Kelm (Stuttgart, 1975)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus SchafhausenPublicatie Witte de With, KW Institute for Contemporary Art (Berlijn) en de Kunsthalle Zürich publiceren in coproductie met Walter Koenig Books een monografie over het werk van Annette Kelm die zal verschijnen in het voorjaar van 2009Ondersteund door Johann Koenig, Berlijn, Institut für Auslandsbeziehungen e.V., Stuttgart, Goethe Instituut, Rotterdam

annetteKelMtentoonstelling13 jun – 24 aug 2008


‘aMultiDisciplinarianinthetruestsense,herworKs,irreDuci-BlecoMpositesoFiMa-ges,oBjectsanDtexts,spilloutBeyonDtheconFinesoFartintothelargerculturalMoMent.’

Chris Mooney, The Pretender, in Art Review, 18 apr 2008

wittedewithpresenteerdeeensolotentoonstellingvandeFransekunstenaarsaâdaneafif.Detentoonstellingbestonduitsluitenduitnieuweproducties,elkeenbewer-kingvaneenbestaandwerk.Detentoonstellingstitelverweesnaardeparametersvandezetransformaties;denieuwewerkenwerdengebaseerdopdetechnischespecificatiesvandeoriginelen.saâdaneafifsbeeldeneninstallatiestoneneenfascinatievoormuziekenmuziek-cultuur,doormicrofoons,versterkers,speakersofmuziekinstrumentenenhundecoratieveafwerkingnatebootsenofdezesomsletterlijktegebruiken.veelvanzijnwerkenbevattenmuziekalseenactiefingrediënt.afifheefteenongebruikelijkeartistiekepraktijk.hijsteltzichnietopalsgeïsoleerdwerkendekunstenaar,alsenigeverantwoordelijkvoorhetresultaat,maardelegeerthetartistiekeprocesdooropdrachtentegevenaaneenuit-gebreidnetwerkvananderekunstenaars,schrijvers,mu-zikantenenontwerpers.sinds2004nodigtafifschrijversuitomsongtekstenteschrijvengebaseerdopzijnkunst-werken.ookgeefthijdezeliedtekstenaancomponistenmetdeopdrachtereenmuziekstukvantemaken.zoiséénvandenieuwewerkenindetentoonstellingeencompila-tieprogrammavansongsgeïnspireerdopzijnwerken,getiteld5�:56&somewords.Dedoorafifgeschrevenintroductieswerdeninpopulaireradiostijlaanelkaarge-praatdoorMarvinpiqué(voormaligDjbijjongerenzenderFunxFM).hetprogrammawerdliveopgenomenenvervol-gensineenloopuitgezondenvanafhetdakvanhetnabijgelegenwestblaakgebouw.DezenderwasgedurendedetentoonstellingindedirecteomgevingvanhetpandteontvangenviaFM�07.5Mhzentehorenopdiverseradio’sindetentoonstellingsruimten.

Kunstenaar Saâdane Afif (Frankrijk, 1970)Samengesteld door Zoë Gray en Nicolaus SchafhausenPublicatie in mei 2009 verschijnt Saâdane Afifs monografie, eveneens getiteld Technical Specifications, inclusief een CD van de opnamen van 53:56 & some wordsOndersteund door CULTURESFRANCE – Ministère des Affaires étrangères, Parijs, Institut Français des PaysBas, Amsterdam, Westblaakgebouw, Rotterdam, Goethe Instituut, Rotterdam, Galerie Mehdi Chouakri, Berlijn, Galerie Michel Rein, Parijs, Galerie Xavier Hufkens, Brussel

saâDaneaFiF,tech-nicalspeciFicationstentoonstelling13 jun – 24 aug 200812 jun, Artist’s talk, Saâdane Afif in gesprek met Sam Steverlynck (Gonzo magazine)

wittedewithpresenteerdedeeerstebelangrijkesolo-tentoonstellingvandeBritseperformancekunstenaarwilliamhunt.opverzoekvanwittedewithmaaktehunteennieuwwerk:eenruimtevullendeinstallatiemetsculp-turaleobjectendiealsmise-en-scènefungeerdevooreenserieperformances.williamhuntswerkkanwordengeplaatstindekunsthis-torischecontextvanbeeldhouw-enperformancekunst,maarvindtnetzogoedzijnwortelsindepopcultuurendeentertainmentindustrie.uitputting,uithoudingsvermogenenfysiekgevaarspeleneenrolinzijnwerk,zonderechterdeboventoontevoeren.inhetnieuwewerkonderzochthuntdepositieenmaak-baarheidvanhetlichaamindehedendaagsemaatschap-pij,ophetouderwordenenijdelheid.hetwerknamdevormaanvaneenmultidisciplinaireinstallatiedieparal-lellencreëerdetussentransformatiesinhetartistiekeprocesendegedaanteveranderingendieplaatsvindenindeschoonheidssalon.tijdensdeperformancesverkende,scande,ontleedde,vermenigvuldigdeenuniformeerdehuntzijnlichaamopverschillendemanieren.iniForgotMyselflookingatyoumaaktehunteenreplicavanzijnhoofd.tijdenshetnieuwontwikkeldeiKnowiwantedbelichttehijzijnlichaamopeenzelfgeconstrueerdezon-nebankomereenzeefdrukvantemaken,enintemptingFate,swimmingalonewerdnetalsbijde‘zonnebank’eenzeefdrukgemaakt,maarnumetwaterinplaatsvanlicht.naelkeperformanceveranderdedeinstallatieendaarmeehetaanzienvandetentoonstelling:degebruiktezeef-drukramen,verf-engipsresten,printsenafgietselsvanzijnlichaamblevenachterinderuimteenvideoregistra-tiesvandeperformanceswerdentoegevoegd.hetentree-bewijsbleefgedurendedeheletentoonstellinggeldig,zodatdebezoekersdeontwikkelingvandetentoon-stellingkondenvolgen.

Kunstenaar William Hunt (1977, Londen)Samengesteld door Belinda Hak en Nicolaus Schafhausen Publicatie bij deze tentoonstelling verscheen een speciale kunstenaarseditie, Tempting Fate By Swimming AloneOndersteund door De Wereld van Witte de With, Rotterdam, Stanley Thomas Johnson Foundation, Bern, Gemeente Rotterdam, dienst Kunst en Cultuur, British Council, Londen

williaMhunt,teMptingFate,swiMMingalonetentoonstelling,performancesenmasterclasses13 sept – 26 okt 2008


p.22 ‘Met‘technicalspeciFi-cations’geeFtaFiFeenaparteengeDurFDeinterpretatievanhetBegripretrospectie-ve.(…)hetresultaatiseenconceptueelstraKgeorKestreerDeten-toonstellingwaarBijalleeleMentennaarelKaarverwijzenenelKaaronDerlingversterKen.’


Sam Steverlynck, Saâdane Afif in Witte de With Rotterdam; een knap staaltje van conceptuele durf, in <H>ART, 10 jul 2008

wittedewithpresenteerdeop9,�0&��oktober2008rotterdamDialogues:thecritics,heteerstedeelvanhetsymposiumdrieluikrotterdamDialogues:critics,curators,artists.Metdezereekswilwittedewitheenlevendigplatformvooruitwisselingendebatcreëren,gerichtopdepraktijkvandriehoofdrolspelersindehedendaagsekunstwereld:decriticus,decuratorendekunstenaar.centraalinheteerstesymposiumstonddepraktijkvandekunstcriticus.gedurendedriedagenwerdeninverschillendegespreksformats–lezingen,dialogen,paneldiscussies–momentengecreëerdomuitwisselingtussendesprekersenhetpubliekmogelijktemaken.rotterdamDialogues:thecriticslietdemensenachterhetgeschrevenkunstdiscoursaanhetwoordenboodhetpubliekdemogelijkheidhunredactionelekeu-zentebevragen.in2009vindendeanderetweesymposiaplaats,respectievelijkop5,6,7maartthecurators,en�6,�7,�8apriltheartists.

The Critics, met Jennifer Allen (Artforum), Andrew Berardini (TheExpandedField.com), Achille Bonito Oliva (art historian); Martijn Boven (8weekly), Matthew Collings (BBC), Ingrid Commandeur (Metropolis M), Diedrich Diederichsen (Prof.), Edo Dijksterhuis (Het Financieele Dagblad), Richard Dyer (Contemporary), Dominic Eichler (frieze), Isabelle Graw (Texte zur Kunst), Tim Griffin (Artforum), Melissa Gronlund (Afterall), Eva Karcher (Monopol, Vogue), Koen Kleijn (De Groene Amsterdammer), Sven Lütticken (Prof.), Niklas Maak (Frankfurter Allgemeine Zeitung), Sina Najafi (Cabinet), Ho Tzu Nyen (Art Asia Pacific), Chantal Pontbriand (Parachute), Dirk Pültau (De Witte Raaf), Mark Rappolt (ArtReview), Dieter Roelstraete (Afterall), Margriet Schavemaker (Prof.), Edgar Schmitz (Kunstforum International), Georg Schöllhammer (Springerin), Simon Sheikh (Prof.), Judy Freya Sibayan (Ctrl+P), Nick Stillman (Bomb), Richard StreitmatterTran (diacritic.org), Jordan Strom (The Fillip Review), Pelin Tan (Muhtelif), Jan Verwoert (frieze), Michal Wolinski (Piktogram).

rotterDaMDialo-gues:thecriticsrotterdamDialogues:critics,curators,artistsSymposium09 – 11 okt 2008

alexandraBirckenensimonDennycreëerdenbeidennieuwewerkenvoordetentoonstellingindeBlickleFoun-dation.BirckenenDennywerdendoorcuratorennicolausschafhausenenFlorianwaldvogeluitgenodigdalsrepre-sentantenvandeuitgebreidegroepstentoonstellingshowMe,Don’ttellMevoordeBrusselsBiennial�.Debiënnaleadresseerdeverschillendeaspectenvanhetmodernismeineendirecteverwijzingnaardewereldtentoonstellingvan�958inBrussel.hetuitgangspuntwasdeaannamedatheteindvandemoderneerawordtgemarkeerddooreengebrekaanomhetevenwelkegroteinspirerendeverhalen–metanderewoorden,kennisenderesulterendeactieswordennietlangergelegitimeerddoormetaverhalen,maardoorhetindividu,datzijneigenreferentiekaderconstru-eert.Ditleidttothetontstaanvanveelheidaannormen,waardenenwaarhedenkenmerkendvoorheteindevandemodernetijd.voordetentoonstellinginursulaBlickleFoundationselecteerdenschafhausenenwaldvogelBirckenenDennyomdatzijinhunwerkendeverschillentussenverhalendeenwetenschappelijkekennisonder-zoeken.

Kunstenaars Alexandra Bircken (Keulen, 1967), Simon Denny (Auckland, 1982)Samengesteld door Nicolaus Schafhausen en Florian WaldvogelTentoonstellingspartner Ursula Blickle Foundation, Kraichtal, Duitsland

alexanDraBircKen/siMonDennytentoonstelling07 sep – 19 okt 2008Blickle Foundation, Kraichtal, Duitsland

p.25


performances�2sepperformanceiForgotMyselflookingatyou��seprondleidingdoordetentoonstellingdoorBelindahak;performanceiKnowiwanted(locatieleegstaandwinkelpand,wittedewithstraat68)�4sepMeet&greetwilliamhunt27sepperformancetemptingFate,swimmingalone��okt(aansluitendophetsymposiumrotterdamDialogues:thecritics)performanceiKnowiwanted

MasterclassestijdenszijntentoonstellingtemptingFate,swimmingalonegafwilliamhunttweemasterclasses:éénvoorstudentenvandewillemdeKooningacademie,oplocatiebijkunstenaarsinitiatiefB.a.D.inrotterdam(29sept–�okt2008),endetweedeopopeninschrijving,locatiewittedewith(2�en22okt2008).

aandemasterclassinsamenwerkingmetdeafdelingautonomeBeeldendeKunstvandewillemdeKooningacademiededenachtvierdejaarsstudentenautonoommee.gedurendedriedagenwerdsamenmethuntoplocatieB.a.D.gewerktaaneenreeksperformances.Demasterclassstondinhettekenvanprocesenconcept-ontwikkelingenhetontdekkenvaneeneigenbenadering,aansluitendbijwilliamhuntsmaniervanwerken.opwoensdag�oktoberwerddemasterclassafgeslotenmeteenpubliekepresentatieopdehogeschoolrotterdam.aansluitendvolgdeeengesprekmetwilliamhuntendeaanwezigestudenten.Deopenmasterclassvanhuntvondplaatsopdinsdag2�enwoensdag22oktoberbijwittedewith.aandezemas-terclassdedenzesjongerentussende�6en22jaarmee.eenpresentatievanderesultatenaanpubliekvondplaatsopwoensdagavond22oktober.Debedoelingvandetweedagenwasomeenkorteintroductietegevenophetmakenvaneenperformance,opwilliamhuntsmanier.Ditgebeur-dedoorvooralzelfwerktemakenendaarfeedbackoptekrijgen.

Samengesteld door Belinda Hak en William Hunt


p.24

wittedewithpresenteerdeeensolotentoonstellingvandeinnewyorkgevestigdeKoreaansekunstenaarsunghwanKim.sunghwanKimverbleefeerderruimvierjaarinnederland,waarvantweejaarinhetkadervaneenresi-dencyaanderijksacademieinamsterdam(2004–2005).Momenteelwoontenwerkthijinnewyork.in2007wonKimdetweedeprijsvandeprestigieuzeprixderomeendeeersteprijsvandehermesKoreaMissulsang.inwittedewithtoondeKimeenaantalvideo’s:summerDaysinKeijo(2007)–eenvandehoogtepuntenvande5deBerlijnBiënnalein2008–enwerkenuitdeintheroomserie(2006/07),waaronderdevideo’sDogvideo,Fromthecommandingheights…enDrawingvideo(scarystories),dieallenopnieuwwerdenuitgevoerdalsinstallaties.Kimintegreertinzijnpraktijkvideo-enperformancekunst,waarbijhijzowelderolvanregisseurenacteur,alscom-ponist,vertellerendichteropzichneemt,maarookzorgdraagtvoordemontage.Doordathijalleproductioneletakenzelfuitvoertkrijgthetwerkeensterksubjectiefkarakter.Dedroomachtigebeeldenenvervreemdendeovergangeninzijnfilmsenvideo’stonenzeldeneenlineairverhaal,maartochgetuigenzijvaneenoverkoepelendevertellingenformelesamenhang.

Kunstenaar Sung Hwan Kim (Seoel, 1975) Samengesteld door Eva Huttenlauch en Nicolaus Schafhausen Publicatie in maart 2009 verschijnt een publicatie in de reeks Source Books van Sung Hwan KimOndersteund door De Wereld van Witte de With, Rotterdam

sunghwanKiMtentoonstelling13 sep – 26 okt 2008

Masterclass&workshopopmaandag��oktgaftimgriffin,hoofdredacteurvanartforuminternational,een(volgeboekte)masterclassvooraankomendekunstcritici(Mastudentenenjongeprofessionals)uitgaandevanhetbegrip‘redactioneleautoriteit’.hijgingdaarbijuitvanzijneigenervaringenalshoofdredacteurvaneeninternationaalkunsttijdschrift:wathoudtzijnvakinenwatkomterkijkenbijhetinstandhouden(enlatenflorerenvan)hetblad?Melissagronlund(redacteurafterall)leiddeeenworkshop(07–��okt)waarinzijsamenmeteengroepvantienMastudenten(afkomstigvandeuniversiteitenvanamster-damenutrecht,artezacademievoorBeeldendeKunstenarnhem,enhetpietzwartinstituut,rotterdam)werkteaaneenkaternvoorderotterdamDialoguespublicatie.

oFFthepageopzaterdag��oktvondinsamenwerkingmetDsps/Deplayerinrotterdamzuideenperformance-avondenslot-feestvanhetsymposiumplaats.www.stdsps.nl.

aanrotterdamDialogues:thecriticsnamen��0mensendeel;exclusiefdetiendeelnemersaandeworkshopvanMelissagronlund,ende25deelnemersaandemaster-classvantimgriffinsénex.deongeveer�00bezoekersvandeslotavondoFFthepage.

Samengesteld door Zoë Gray, Nicolaus Schafhausen en Ariadne UrlusPublicatie bij de drie symposia Rotterdam Dialogues: Critics, Curators, Artists verschijnt een gezamenlijke publicatie die in het najaar van 2009 zal verschijnen Ondersteund door Mondriaan Stichting, Amsterdam, VSBfonds, Utrecht, en SNS REAAL Fonds, Utrecht


p.27

opdonderdagavond9okt2008vonddeuitreikingvandeprijsvoordejongeKunstkritiekvoorhetnederlandsetaalgebiedplaatsindebatpodiumzaaldeunieinrotter-dam.Deprijswerdgelanceerddoorwittedewith,hetFondsBeeldendeKunstvormgevingBouwkunstendeappel,beideteamsterdam,enwilzichprofilerenenposi-tionerenalseenstimuleringsprijsdieimpulsengeeftaanjongecritici(tot�5jaar)enaannieuwebenaderingenvankunstkritiekdieaansluitenbijdeveranderdesituatieindemedia.Deinitiatorshopenhiermeehetbelangvaneenkritischdiscoursvooreennieuwegeneratiejournalistenenessayistentebenadrukken,enteinvesterenindetoe-komstvaneenkwalitatiefhoogstaandkunstdiscours.DeprijsvoordejongeKunstkritiekzaltweejaarlijksgeld-prijzenuitreikenindecategorieënessayenrecensie,vanrespectievelijk�2.500en7.500euro.naasthetgeld-bedragzullendeartikelenvandewinnaarseenpromi-nenteplaatskrijgeninuitingenvanmediapartnersnrchandelsbladenKnack.tijdensdeeersteeditiewerdentweeafzonderlijkeprijzenuitgereiktindecategorieënrecensieenessay,verrassendgenoegaandezelfdeschrijver,devlamingchristophevangerrewey(�982,sintniklaas).Deorga-nisatieontving72inzendingen,waarvan�2essaysen40recensies.Deinzendingenwerdenanoniemvoor-gelegdaandejury,bestaandeuitMariaBarnas(schrijver,beeldendkunstenaar),BernardDewulf(journalistenkunstcriticusvoorDeMorgen),edoDijksterhuis(jour-na-listenkunstcriticusvoorhetFinancieeleDagblad),Barbaravisser(beeldendkunstenaar),camielvanwinkel(publicist,lectorkunstacademieDenBosch)enondervoorzitterschapvanoscarvandenBoogaard(schrijver).Dewinnendeartikelenwerdenop�0oktoberen�5oktobergepubliceerdinrespectievelijkhetnrccultureelsupplementenKnackenzijntelezenopwww.jongekunst-kritiek.net.

Winnaar Christophe Van Gerrewey (1982, Sint Niklaas, België)Genomineerden Bart Groenendaal, Moosje GoosenPartners de Appel, Amsterdam, Fonds Beeldende Kunst Vormgeving Bouwkunst, AmsterdamMediapartners NRC Handelsblad, Rotterdam, Knack, Brussel

prijsvoorDejongeKunstKritieKprijsuitreiking09 okt 2008

‘DeKunstcriticusheeFteenteBelangrijKeroltespelen,hijKanDeBrugzijntussenKunst-werKentoeschouwer,DeKunstontsluitenvoorDerestvanDewerelD.hijKanopvoe-Den,enthousiasMeren,verBazen.’


Oscar van den Boogaard in het juryrapport van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, okt 2008

thesixties,seventies,eighties,nineties,and‘nowties’Presentaties, 04 – 08 feb 2009elkvandetentoonstellingspartnerspresenteerdeeeneigenactiviteitenprogrammaronddetentoonstellingenvanianwallace.inbegin2009(dusfeitelijkbuitendereik-wijdtevanditjaarverslag)werddoorwittedewithparallelaanartrotterdameenserievanvijfpresentatiesgeorga-niseerdonderdetitelthesixties,seventies,eighties,nineties&´nowties .́Diversesprekersschetsteneensoci-aal-economischeenpolitiekesituatievaneendecenniumwaarbinnenhetwerkvanianwallaceeencontextuelebetekeniskreeg.hetprogrammakwamtotstandinsa-menwerkingmetstudiumgeneralevandeerasmusuniversiteitrotterdam.Met:Maartenvanrossem,historicus,lexheermavanvoss,onderzoekeraanhetinternationaalinstituutvoorsocialegeschiedenisamsterdam,MaaikeMeijer,hoog-leraaraanhetcentrumvoorgenderenDiversiteitvandeuniversiteitvanMaastricht,MarkusMüller,freelancecuratorenschrijverenianwallace,kunstenaar.

Samengesteld door Renske Janssen Ondersteund door Studium Generale, Erasmus Universiteit Rotterdam


p.29


p.28

voorheteerstvondinBrusseleenbiënnalevoorheden-daagsekunstplaatsmetzevententoonstellingen,70kunstenaarseneenoff-programmametmeerdanhon-derdvijftigkunstenaarsdiehunwerkendoordehelestadtentoonstelden.BrusselsBiennial�werdsamengestelddoorBarbaravanderlindenenwaseenpogingomhetmodernistischegedachtegoedindeglobalecontextteherdenken.Deindividueletentoonstellingenwerdengecurateerddoorhedendaagsekunstorganisaties,waar-onderwittedewith,maarookBaKutrechtenhetvanabbemuseumeindhoven(denederlandsepartnersindeBiënnale).wittedewithpresenteerde,samengestelddoorcuratorFlorianwaldvogelendirecteurnicolausschafhausendegroepstentoonstellingshowMe,Don’ttellMeinhetvoormaligpostsorteercentrumnaasthetstationBrusselzuid.verwijzendnaardewereldtentoonstellingvan�958inBrussel,onderzochtshowMe,Don’ttellMedeparadoxalesamenhangvanderetoriekvanhetverlangenendelogicavandepolitiek.Dethema’svandetentoonstellingzijndegevolgenvanindustrialisering,onderwijs,wetenschap,enhunvaakheersenderaakveldenmetdehedendaagseartistiekeproductie.Drieëntwintigcultuurproducentenwerdenuitgenodigdomineenvoormaligpostsorteercen-trumeenesthetischenethischantwoordopdekapitalis-tischemoderniteitteschetsen.

Samengesteld door Nicolaus Schafhausen en Florian WaldvogelKunstenaars Alexandra Bircken (DE), Karla Black (GB), Le Corbusier (CH), Simon Denny (NZ), Edith Dekyndt (BE), Marius Engh (NO), Geoffrey Farmer (CA), Buckminster Fuller (US), Adam Gillam (GB), David Keating (AUS), Annette Kelm (DE), Sister Corita Kent (US), Olaf Metzel (D), Danijela Micanovic (BO), Kate Newby (NZ), Jurgen Ots (BE), Falke Pisano (NL), Taller popular de serigrafia (AR), Kostis Velonis (GR), Pieter Vermeersch (BE), Jeronimo Voss (DE), Stelios Votsis (CY), Silke Wagner (DE), Xenakis (GR) Tentoonstellingspartners Show Me, Don’t Tell Me was een coproductie van Brussels Biennial vzw, Brussel, België en Witte de With, in samenwerking met Blicke Stichting, Kraichtal, Duitsland

BrusselsBiennial�,showMe,Don’ttellMetentoonstelling19 okt – 4 jan 2009 Voormalig postsorteercentrum, Brussel

wittedewithpresenteerdeinsamenwerkingmetKunst-vereinfürdierheinlandeundwestfalen(Düsseldorf)enKunsthallezüricheenomvangrijketentoonstellingstrilogievandecanadesekunstenaarianwallace.wallacewordtnaastjeffwall,rodneygrahamenKenlumgerekendtotdebelangrijkstesleutelfigurenvandeconceptuelekunst-sceneinvancouverdiesindsdevroegejarenzeventigwereldwijddeaandachttrekt.hoewelzijnwerkinvelenoord-amerikaansemusealeenprivé-collectiesisopge-nomen,iszijnkunstpraktijkineuropanogonderbelichtgebleven.parallelaanzijndocentschapaandeuniversi-teitvanBritishcolumbiaontwikkeltwallaceeeneigen-zinnigekunstpraktijkwaarinhij,gebruikmakendvanavant-gardestrategieën,deeigentijdseconditiesvandekunstproductieanalyseert.Doormonochromeschilder-kunstendocumentairefotografiesamentevoegenont-staateengeheeleigenbeeldtaal.inplaatsvaneenchronologischoverzichtvanwerkentebieden,steldendetentoonstellingspartnersdriepresen-tatiessamenrondeenaantalverschillendesleutelwerkenuithetveelzijdigeoeuvrevanwallace.inwittedewithstondendepanoramischefoto-narratieventhesummer-script(�974),theideaoftheuniversity(�990)enclayo-quotprotest(�99�)centraal,naastdeinstallatieatwork(2008)waarindecombinatievanverschillendemediawallace’sonderzoeknaarzijneigenrolalskunstenaarintensiveert.ianwallace’sinteresseindepositievandekunstinstellingalsplekvoorverdiepingenbetekeniswordtweerspiegeldindeopzetvanditintensievesamenwerkingsverband,datopinitiatiefvanwittedewithtotstandkwam.

Kunstenaar Ian Wallace (1943, Shoreham, Engeland)Samengesteld door Renske Janssen en Nicolaus Schafhausen (Witte de With), Vanessa Joan Müller (Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen) en Beatrix Ruf (Kunsthalle Zürich) Publicatie naast de tentoonstelling verscheen een uitgebreide monografie, een coproductie van de organiserende instituten en Sternberg Press, Berlijn/New YorkTentoonstellingspartners Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen, Düsseldorf; 19 okt 2008 – 11 jan 2009 Kunsthalle Zürich; 15 nov 2008 – 11 jan 2009Ondersteund door Canada Council for the Arts, Foreign Affairs and International Trade Canada, Hauser & Wirth, Londen, Catriona Jeffries Gallery, Vancouver, Yvon Lambert, New York/Parijs/Londen, Galerie Greta Meert, Brussel, SNS Reaal fonds, Utrecht, Stichting Bevordering van Volkskracht, Rotterdam

ianwallace,alite-ratureoFiMagestentoonstelling08 nov – 08 feb 200907 nov, Artist’s talk, Autonomy vs Pedagogy: Can art be taught? Een gesprek tussen Chris Evans (kunstenaar, woont en werkt in Brussel) en Ian Wallace

p.��


alruimtienjaarneemtkunsteducatieeenbijzondereenstructureleplekinbijwittedewith.Deeducatieveprojecten,productenendienstenvormeneenbrugtussenhedendaagsekunstenverschillende(jonge)publieks-groepen.heteducatieveenartistiekeprogrammamogenelkaardaarbijwederzijdsbeïnvloedeneninspireren.ophetgebiedvaneducatieligtwittedewithsprioriteitbijlangdurigeenintensievesamenwerkingenmetjongemen-senindevormvanpeer-ledprojectenentalentontwikke-lingstrajecten.wittedewithbeschouwtzichzelfhierinalseenlerendepartnerdietijdensdeprojecteninzichtenverkrijgtovereennieuwegeneratiepubliekenpublieks-participatie.Ditisookeenbelangrijkemotivatievoorhaarsamenwerkingenmetkunst-encultuuropleidingenenanderekunstinstellingen.Deopgedanekenniswordttoe-gepastomprojectenkwalitatiefteverbeteren,dezicht-baarheidteversterkenenhetnetwerkteverbreden.wittedewithneemtookhaarverantwoordelijkheidnaaranderedoelgroepenserieus,zoonderhoudtzijstructurelecon-tactenmethetvoorgezetonderwijs.Denadrukligtopdedirecteconfrontatiemethedendaagsekunstenhetcon-tactmetkunstproducenten.vragenenreactiesvandeverschillendepublieksgroepenzijnuitgangspuntvoorgesprekken,activiteitenenprojecten,inaansluitingbijhetkennisniveauenervaringenvandedeelnemer,onge-achtleeftijdenopleiding.

in2008verstevigdedepositievanwDweducatiezichsterkerbinnenhettentoonstellings-entheorieprogram-ma.educatieprojectenmaaktenveelaleenintegraalon-derdeeluitvandeverschillendeprojecten,bijvoorbeeldindevormvaneenmasterclassdoorbetrokkenkunstenaarsofresulterendineenspeciaalmagazine.concreetwerdin2008gewerktaaneenaantalspecifiekeprojectenvoorjongvolwassenenendaarnaastwerdeenbasisprogrammavoorhetonderwijsaangeboden(vanvoortgezettothogeronderwijs).wheredowegofromhere?iseenmagazine,eeneventeneenwebsite,ontwikkeldenuitgevoerddoorhetspeakoutteam,eengroepjongemensentussende�8–26jaar.eenanderprojectwasjet,hetjunioreditorialteam,eenvervolgophetartvipsmasterclassprogrammadatin2007plaatsvond.jetiseenjaarlang,voorbereidendtrajectdatin2009resulteertineenboekoverhedendaag-sebeeldendekunstvoorendoorjongerenvan�4–�8jaar.DesymposiumreeksrotterdamDialoguesheeftbijelkvandedrieonderdeleneenprojectdatwordtontwikkeldinsamenwerkingmetgastenaandesymposiaenwDwedu-catie.in2008werdonderleidingvanafterallredacteurMelissagronlund(uK)insamenwerkingmettienMastu-denteninhetkadervanhetcriticssymposiumgewerktaaneenkaternvoorderotterdamDialoguespublicatie.uitaldezeprojectenbleekdateducatiegebruiktkanwor-denalseenplatformomhetjongepubliekeenserieuze,

actieveeninteressanteplaatstebiedenbinnendeinstel-lingendaarmeeindekunstwereld.

Debasisdiewittedewithstructureelaanbiedtaanalleniveausvanhetonderwijsbestaatuitrondleidingenenintroducties,daarnaastiserhetfilmprogrammait’sallaboutmusicenhetjaarlijksecultuurtrajectKunstvannuvoorleerlingenvanhetvoortgezetonderwijs.it’sallaboutmusicbestaatuiteenselectievan(korte)filmsenvideo’svandiversekunstenaars,zoalsDavidBlandy,iainForsyth&janepollard,Mattstokesenjesperjust,diealeensteziengeweestzijnintentoonstellingenvanwittedewith.Ditprogrammakanlosvandetentoonstellingenwordenbezocht,wateenruimematevanflexibiliteitoplevert.

wittedewithheeftin2008eeneigengroepjongvolwas-senenopgeleidvoordebegeleidingvaneducatieprogram-ma’senrondleidingen.zijzijnvoorlangeretijdaanwittedewithverbondenenwordengeworvenuittalentontwik-kelingstrajectenofstages.Degroeprondleidersin2008:annaschöning,Kimhelbers,Kirstendegraaf,sammieoostrum.

stagesenafstudeeropdrachtenstagesvormeneenbelangrijkonderdeelvanwDweduca-tie.in2008warenweerverschillendejongemensenopdiemanieraanheteducatieprogrammaverbonden.sammieoostrumhadeenwerkervaringsplaatsvantweedagenindeweek,KirstendegraafdeedhaarafstudeerstageinhetkadervandeopleidingdocentbeeldendekunstaandewillemdeKooningacademierotterdam,esrayalçiner,vierdejaarsleerlingtheoretischeleerwegvanhetviaMelanchthon,werktegedurendeviermaandenéénmiddagperweekaanjet,enannemarietimmermanswerktedriemaandenalsstagiairmeeaanjetinhetkadervanhaarstudiealgemenecultuurwetenschappenaandeerasmusuniversiteitrotterdam.

samenwerkingenmetonderwijs-enkunstinstellingenwittedewithwerktesamenmetdesKvralsdeelnemeraanhetcultuurtrajectenmetdewillemdeKooningacade-miedocentenopleiding,nederlandsfotomuseum,tent.enBoijmansvanBeuningenaandemodulemuseumgids.samenwerkingwasertevensmetdepaBoenvrijetijds-management,beidenvandehogeschoolrotterdam,endiverseanderehogescholenenuniversiteiten,binnenenbuitenrotterdam.Daarnaastnamwittedewithdeelaanhetrotterdamseducatienetwerkvanmuseaenkunst-instellingen.

inhetkadervanhetspeakoutprojectissamengewerktmetderrKcencoolpolitics.tijdensjetissamengewerktmetvormgeversKummerenherrman,utrecht,cartoon-

wDweDucatie

p.��

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Publieksbereik

‘BehalveDatiKhetheelleuKvonD,heBiKooKzelFvertrouwengeKregeninDatiKeve-neMentenKanorgani-serenenwerKelijKerietsMeeKangaanDoen.hettijDschriFtzagererggoeDuiteniKwasertrotsopDatwijhetgeMaaKthaDDen.’


Over Speak Out, Aline Yntema


p.�4

tekenaartrikheeftesrayalçinerbegeleidinhettekenenenbedenkenvanhaarcartoons,petrastavastgafbege-leidingmetbetrekkingtotdefotografie,samgerritsver-zorgdedebegeleidingbijhetschrijven,lidaiburgcoachteininterviewtechnieken,raymondFrenkengafeenwork-shopkunstkritiekentotslotwasKarinschippereenhalf-jaarfreelanceprojectassistent.zo’ndertigkunstenaarshebbenbelangeloosmeegewerktaanjetindevormvanhetontvangenvanderedactieinhunatelier,hetbeant-woordenvanvragenenhetgevenvanadviesenfeedbackmetbetrekkingtotvormeninhoudvandepublicatie.Denamenvandezekunstenaarsstaanindedanklijstachterinditjaarverslag.

aantallen+contacturenintotaalmaaktenzo’n505personeneenrondleidingofintroductiemee,waarvan26betaalderondleidingenverzorgdvoorintotaal405personen:voorhetvoortgezetonderwijsmettotaal�92leerlingen;voorhogeronderwijs/universiteitenmettotaal�70studenten;envooralge-meenpubliekmettotaal4�deelnemers.Daarnaastzijnervoorintotaalzo’n�00mensenintroductiesoptentoon-stellingenverzorgd:aanzwitsersecollectioneurso.l.v.Beatrixruf;cultuurnetwerknederland;curatorialtrainingprogramvandeappel;pietzwartinstitute;deMondriaanstichtingenmedewerkersvanDevleeshal.in2008namen94leerlingendeelaanhetfilmprogrammait’sallaboutmusic.vanditprogrammawordtmetnameindeopbouwperiodesvantentoonstellingengebruikge-maakt.tijdensdetentoonstellingvangeoffreyFarmervondeenmaandlanghetcultuurtrajectKunstvannuplaats,insamenwerkingmetdesKvr.ongeveer400jongerenuithettweedeleerjaarvanhetvoorgezetonderwijsbrachtenactiefdrieuurdoorbijwittedewith.

in2008zijnaanwerkgroepenenstudentenbegeleidingvoorverschillendemodulesenafstudeerprojectenvelecontacturenbesteed.Metbetrekkingtotdeeigenspecialetalentontwikkelingsprojectenwarendecontacturenmetdedeelnemersaanspeakoutindeperiodejanuaritotenmetaprilruim50uurperdeelnemer,meteentotaalvanvijftiendeelnemers.hetintensievejetprojectzorgdevoorintotaal�92contacturenperdeelnemer,meteentotaalvanvijfdeelnemers.

hetmagazinewheredowegofromhere?hadeenoplagevan2500,waarvaner2000werdenverspreiddoorheelnederland.Dewebsitewheredowegofromhere?trokindemaandmaartruim700bezoekersenhad2�00hitsperdag.heteventwheredowegofromhere?op�9maartwerdbezochtdoorbijna�00mensen.

hetaantaldeelnemersaandemasterclassesvanwilliamhuntwasrespectievelijkachtvoorstudentenvandewillemdeKooning,enzesvoordeopenmasterclass.samengoedvoor45contacturenperdeelnemer.hetaan-talbezoekersvandetweepubliekepresentatiesvandezemasterclasseswasrespectievelijkvijfentwintigenveertig.

aandecriticsworkshopo.l.v.Melissagronlund(redacteurafterall)enwDweducatiededentienMastudentenmee(afkomstigvandeuniversiteitenvanamsterdamenutrecht,artezacademievoorBeeldendeKunstenarnhemenhetpietzwartinstituut,rotterdam).hierinwerdvooreentotaalvan40uurperdeelnemergeïnvesteerd.

intotaalkwamener�04�jongemensenin2008opeenactievemanierinaanrakingmetheteducatieprogrammavanwittedewith,excl.delezersvanhetwheredowegofromhere?magazineendewebsiteende(passieve)bezoekersaandepresentatiesvandemasterclassesofevents.(in2007warenditer�0�5,nagenoeggelijkgebleven).

hettotaalaantalcontacturendatwDweducatieindetalentontwikkelingstrajectenenprojectenstopteisin2008aanzienlijkgestegen,erwarenintenseprojecten,meteentotaalvan2790contacturen.inmodulesinsa-menwerkingmetopleidingenwerden250contacturengestoken.Ditmaaktvoor2008eentotaalvan�040con-tacturen.(in2007wasdit�700,aanzienlijklager,maartellingenlijkenniethelemaalvergelijkbaar,eenmancodatin2009onzevolleaandachtzalgenieten).hettotaalaantalmensendatactiefenpassiefinaan-rakingkwammetheteducatieprogrammain2008isgestegen,metnameookdoordeverspreidingvanhetmagazineendeoprichtingvandewheredowegofromhere?website,diehetbereiksterkvergroten.ookhettotaalaantalcontacturenisgestegentenopzich-tevan2007,metnamedoordeintensiteitvandetrajecten:erwerdenlangedagengemaaktoverlangeperioden.

‘jeBenttochBezigMetKunstenDatishetgeenwatieDereenBinnenDegroepBinDt,DatjeDaareenBoven-geMiDDelDeinteresseinheBt.DatjeDaaropeenBovengeMiDDelDniveauoverwilpraten.DatvinDiKFijnaanspeaKout.’

Over Speak Out, Vincent Cardinaal

wDwuitgevers

Depublicatiesvanwittedewithbiedenverdiependeinfor-matieoverhaaractiviteiten,reflecterenopdewereldwijdeontwikkelingenindekunstenenleggendezeinzichtenvastvoordetoekomst,beschikbaarvooreenwereldwijdpubliek.wittedewithstreeftnaareenautonoom,cohe-rentpublicatiebeleideneengroterpublieksbereik.hetperspectiefvanhetpublicatiefondsisinternationaal;co-publicatiesverstevigenonzepositieinhetinternationalenetwerkenmakenonsonderdeelvandevoorhoedeinhetdiscoursrondhedendaagsekunst.Methaarfondsbereiktwittedewithanderepublieksgroependanmethaarten-toonstellingen.wDwuitgeverslegdeinookhaarboekenfondsin2008denadrukopindividuelekunstenaarsdoorhetuitbrengenvanmonografieën,kunstenaarseditiesensourceBooks.ookwerddeeersteuitgaveindenieuweseriereflectionsuitgebracht,eenreekséénessaygeschriftenvanheden-daagsekritischedenkers,waarmeewittedewithdecon-textueleonderbouwingvanhaarprogrammaeendiscursiefkadergeeft.DeeersteuitgavewerdgeschrevendoorDiedrichDiederichsen,on(surplus)valueinart.in2008continueerdenwedesamenwerkingmetprijswinnendeenbaanbrekendevormgeversKummer&herrman,utrecht.

in2008verscheenééntitelindein2006gelanceerdereekssourceBooks,overhetwerkvangeoffreyFarmer,eentekstboekinpocketformaatontworpendoorKummer&herrman,utrecht.sourceBooksgevencontextueleinfor-matieenbiedeneeningangtotdepraktijkvaneenspeci-fiekekunstenaarofthema.Begin2009volgthetsourceBookbijhetwerkvanannetteKelm.Bijeenaantaltentoon-stellingenverschenenbijzonderekunstenaarsedities:garethMoorebrachteeneditieuitmetgeschriftenvanviktorschauberger;KerencytterschreefdenovellethesevenmostexcitinghoursofMr.trier’slifeintwenty-fourchaptersoverdeeersteurenuithetlevenvanfilmmakerlarsvontrier;enwilliamhuntmaakteeeneditiemeteenbodyprint,hetresultaatvaneenvanzijnperformances.Monografieënwerden,inco-publicatiemettentoonstel-lingspartners,uitgebrachtbijdetentoonstellingenvanManondeBoerenianwallace.in2009volgendesaâdaneafifenliamgillickmonografie.wDweducatiebrachteeneerstemagazineuit,wheredowegofromhere?geschre-venensamengestelddoorhetjongespeakoutteam.indenabijetoekomststaanmeeruitgavenvanwDweducatieophetprogramma,zoalshetjetboekenhetkaternindepublicatiebijderotterdamDialoguessymposiumreeks.vergelekenmetvorigjaarishettotaalaantaltitelsover2008meerbescheiden,maarditisteverklarendoorhetfeitdateenaantaltitelsdiewijin2008haddenwillenofzullenuitbrengen,zijndoorgeschovennaarbegin2009.over2009zullendecijfersdaardoorinverhoudinghogeruitvallen.

DistributieDepublicatiesvanwDwuitgeverszijnuiteraardtekoopinoftebestellenbij(voorparticulieren)wittedewith.voordeprofessioneledistributiewerktwittedewith,alskleineuitgever,samenmeterkendenationaleeninternationaledistributeursvanwegevoordelenvanschaalenspeciali-satie.titelswordenverspreidviaD.a.p.,newyork(alleenusa),onlinecataloguswww.artbook.com;cornerhouse,Man-chester(alleenuKenierland),onlinecataloguswww.cor-nerhouse.org;ideaBooks,amsterdam,(nederland,enalleanderelanden)onlinecataloguswww.ideabooks.nl.Distributie-afsprakenvanuitgavengemaaktincoproduc-tiewijkenhiervanveelalaf.coproductiesmetsternbergpresswordenverspreidviasternbergpress,Berlijn/newyork,www.sternberg-press.comendaarnaastviadevol-gendedistributeurs:viceversavertrieb,Berlijn(europa–m.u.v.Frankrijk,Benelux,uK),www.vice-versa-vertrieb.de;lespressesdureel,Dijon(alleenFrankrijk&Benelux),www.lespressesdureel.com;artData,londen(alleenuK),www.artdata.co.uk;raMpublications&Distribution,santaMonica(alleenusa),www.rampub.com.DepublicatievanManondeBoerwordtverspreidviarevolver/viceversavertrieb(vooreuropaenazië),onlinecataloguswww.vice-versa-vertrieb.de.

Where do we go from here? met bijdragen van Nina Boas, Vincent Cardinaal, Katinka van Gorkum, Winny de Jong, Rik van der Pluym, Hugo van de Poel, Karin Schipper, Pim Top, Natasja de Vries, Marlou Vrijsen, Gino van Weenen, Aline Yntema, Lise van Zaalen en Weronika ZielinskaRedactie Belinda HakOntwerp Kummer & Herrman, UtrechtOplage 2500 ex., NederlandsVerschenen maart 2008

William Hunt Tempting Fate By Swimming Alone met een compilatie van teksten samengebracht door Sally O’Reilly, getiteld “A Litany of Stoppages”. Deze selectie bevat teksten van romanschrijvers, filosofen, journalisten en humoristen, en biedt inzicht in de verreikende ontmoetingen met de romantische figuur van de kunstenaar, performance "stress" en onze cultureel bepaalde fascinatie met fysieke dwang.Redactie Belinda Hak, Monika Szewczyk Ontwerp Atelier Carvalho Bernau, Den Haag Oplage 500 ex., EngelsVerschenen september 2008ISBN 9789073362833

Geoffrey Farmer met teksten van Nicolaus Schafhausen, Diedrich Diederichsen, Thierry Davila en Vanessa Desclaux, Zoë GrayRedactie Zoë Gray, Nicolaus Schafhausen en Monika SzewczykOntwerp Kummer & Herrman, UtrechtOplage 1200 ex., EngelsVerschenen mei 2008ISBN 9789073362796


p.�6


p.�7

Manon de Boer met teksten van Elena Crippa, Lars Bang Larsen, Chus Martinez, Suely Rolnik en John Wozencroft/Tobi Meyer.Couitgevers Frankfurter Kunstverein, Frankfurt, Revolver Verlag, BerlijnSamenstelling en redactie Chus Martínez, Nicolaus Schafhausen en Monika SzewczykOntwerp Maureen MoorenOplage 1000 ex., EngelsVerschenen juni 2008ISBN 9789073362802

Gareth Moore As A Wild Boar Passes Water excerpts from the writings of Viktor Schauberger (18851958), met teksten van Viktor Schauberger, Callum Coats, Olof Alexandersson, Gretl Schneider Samengesteld door Gareth MooreRedactie Zoë Gray en Monika SzewczykOntwerp Will HolderOplage 500 ex., EngelsVerschenen april 2008ISBN 9789073362826

On (Surplus) Value in Art met tekstbijdrage van Diedrich Diederichsen, eerste publicatie in de reeks ReflectionsCouitgeverSternberg Press, Berlijn/New YorkRedactie Nicolaus Schafhausen, Caroline Schneider en Monika Szewczyk Ontwerp Kummer & Herrman, UtrechtOplage 1500 ex., Duits/Engels/Nederlands Verschenen oktober 2008ISBN 9789073362802 / ISBN 9781933128504

The seven most exciting hours of Mr. Trier’s life in twentyfour chapters een novelle van Keren Cytter gebaseerd op een televisieinterview met de befaamde Deense filmmaker Lars Von TrierCouitgevers STUK Kunstencentrum, Leuven, Sternberg Press, Berlijn/New York Redactie Monika Szewczyk Ontwerp Surface, Frankfurt/BerlijnOplage 1000 ex., EngelsVerschenen oktober 2008ISBN 9781933128412

Ian Wallace – A Literature of Images met teksten van Vanessa Joan Müller, Jacques Rancière, Dieter Roelstraete, Monika Szewzcyk, Beatrix Ruf, Nicolaus Schafhausen, Renske Janssen en Ian WallaceCouitgevers Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen, Düsseldorf, Kunsthalle Zurich, Zürich, Sternberg Press, Berlijn/New YorkRedactie Renske Janssen en Monika SzewczykOntwerp Surface, Frankfurt/BerlijnOplage 2000 ex., EngelsVerschenen december 2008ISBN 9781933128511

onderhetdirectoraatvannicolausschafhausenblijfthetcontinuaanscherpenenevaluerenvanhetcommuni-catiebeleidprioriteit:beeldvormingenzichtbaarheidzijnsleutelelementenindepositioneringvanonsinstituutenvangrootbelangvoordeaandachtvanhetpubliek.pro-grammatischhebbenwijhetdepersnietmakkelijkge-maaktmetdeopzetvanhettentoonstellingsprogrammawaarbijgroteenkleinesolo’szichineensneltempoafwis-selden,elkaardeelsoverlappend.ookhetfeitdatdesolo’sdieplaatsvondenindearchitectonischestructuurvanliamgillicksteedsmaareenmaandduurden,lijktonspartentehebbengespeeld.Demeergrootschaligesolo-tentoonstellingen,vangillickzelf,enookianwallace,kregenmeerénpositievepersaandacht,innederland,maaralsvanoudsook–vooral–indebuitenlandsepers.uiteraardwordtookin2009weerintensiefgeïnvesteerdinpersoonlijkecontactenmetdelokaleen(inter)nationalepers.hetsymposiumrotterdamDialogues:thecritics,brachtzo’n�0(inter)nationalekunstcriticinaarrotterdam,waar-meewijvoordetoekomstbelangrijkecontactenhebbengelegd.

organisatorischisindeloopvan2008hetvoorheentweesporencommunicatiebeleid(internationaalennationaal)meergeïntegreerdgeraakt.hetisookeenbewegingrichtingdenieuweorganisatiestructuurinhetkadervanhetcultuurplan2009–20�2,waarinsprakezalzijnvanéénfulltimeenallroundcommunicatie-medewerker.

Devormgevingheeftperjanuari2008eennieuwgezichtgekregen.studioKummer&herrmanheefteenkleurrijkelijncommunicatieitemsontworpenmeteeninhetoog-springendevormgeving;eenzg.“drip”dieuitwaaiertvanuiteenhoekvanhetitem.naastdeterugkerendetentoon-stellingflyers,biedtdelijnookmogelijkhedenvoormeeruitgebreidefoldersvoorhettheorieprogrammaenflexi-belevormenvaninformatievoorziening,zoalsondermeerdezaalteksten.tevensiserinhetafgelopenjaareenpu-blicatieoverzichtgeproduceerdeneenalgemeneinforma-tiebrochureoverwittedewith,dieingezetwordtvoormeeralgemenepublieksacties.Deitemsindezereeksbiedenruimteaanmeerspecifiekeinformatieoverdepro-jectendanvoorheen,maarzijntegelijkertijdflexibelenoprelatiefkortetermijnteproduceren.wittedewithheeftervoorgekozeneenextrainvesteringtedoenendeuitnodigingskaarttweetaligtedrukkenomzowelhaarinternationalepubliekalshetlokalegoedtekunnenblijvenbedienen.Denieuwereeksisdoorhetin-ternationalegrafischvakbladgraphikin2008bekroondalseenvande50bestehuisstijlenvancultureleinstellin-genwereldwijd.

coMMunicatie

vanaf2008iswittedewithgaansamenwerkenmetdistri-butiebedrijfjaM,waarmeezijvoorelketentoonstellingeenspecifiekeflyercampagneuitzetompotentiëlenieuwedoelgroepentebereiken.zorichttedecampagnevoordetentoonstellingvanKerencytter,dieinhaarwerkdecon-ventiesvanmainstreamcinemaentheateruittest,zichspecifiekopderotterdamsetheatersenfilmzalenenwerdvoordetentoonstellingvanwilliamhuntdieinzijnwerkspeeltmetdeiconografievanpopcultuurenmuziek,eennadrukgelegdopretaillocaties(kledingenmuziek)voorjongvolwassenentussen20en�5.

Deperssamenwerkingmetdeappelisin2008uitgebreidmeteensamenwerkingmetBaK,utrechtenhetvanabbe-museum,eindhoven.Devierinstellingenhebbentenbe-hoevehiervaneengenereuzesubsidievandeMondriaanstichtingontvangenenzullentussenseptember2008enseptember2009eentwaalftalinternationalejournalistenkunnenuitnodigenvooreentourlangsdenederlandsehedendaagsekunstscene.in2008hebbeninhetkadervandezesamenwerkingartForumredacteurtjDemosenfreelancecuratorenjournalistvandecanadeseFillipreviewjordanstromeenbezoekgebrachtaandeinstel-lingen,maarookaandeBrusselsBiennial.erwordtge-zochtnaareeninteressantespreidingvanjournalistenvanuitdiversecontinentenenachtergronden.

Deeind2007ontwikkeldeonlinepublieksenquêteisin2008geregeldonderdeaandachtvanhetpubliekgebrachtenheeft(standvanzakeneind2008)ruim�00reactiesop-geleverdvanzo’n200nederlandserespondentenen�00buitenlandse.in2009zullendegegevensineenrapportwordenuitgewerkt.voorhetjaarverslagishetinteressantdevolgendevoorlopigeuitkomstentevermelden.alle200nederlandserespondentenzijntevensbezoekersvanwittedewith.24vande�00buitenlandse(dwzgeennederlandsenationaliteit)gavenaannognooitinwittedewithtezijngeweest,�4incidenteel,62regelmatigofvaak.

profieluitdevragenlijstenblijkteenbeeldvandewittedewithbezoekerdataansluitbijonzebeeldvorming.Dewittedewithbezoekeriseentrouwebezoeker,jong,gemiddeld�4jaar,hoogopgeleidhBo/woniveau(veelMa’s)ophetge-biedvankunst,enookzelfwerkzaamindekunstwereld.70%vandenederlandsebezoekerswoontinderandstad,gelijkmatigverdeeldoverdeviergrotesteden.Buiten-landserespondentenwonenletterlijkverspreidoverdehelewereld,allecontinentenzijnvertegenwoordigd,meteenoververtegenwoordigingvandegrotestedenindeeuropeselandenendevs.respondentenzijnregelmatigverdeeldoverdeinkomensgroepen,enslechtseenkwartvandebezoekersheeft(al)eengezin.

interessesonzebezoekerszijninhoudelijkgerichtopeenuitdagend,experimenteelencultureeldiversprogramma.wittedewithbezoekerszijnfanatiek,75%gaatmeerdantienkeerperjaarnaareen(kunst)museumoftentoonstelling,en25%gaatdaarnaastmeerdantienkeerperjaarnaaran-dersoortigemusea.ookdebioscoopenhetfilmhuiswor-denfrequentbezocht.podiumkunstenlijkenietsminderpopulair.Debezoekersgevenaanzowelvanuitprofessioneeloogpuntalsookuitpersoonlijkeinteressewittedewithtebezoeken.nederlandsewittedewithbezoekerszijnooktrouwebezoekersvanBoijmans,hetnaienhetiFFr,maarnoemenmindervaaktent..vermoedenswordenbevestigddatde(nederlandse)wDwbezoekersookfrequentebezoekerszijnvancomitévanroosendaalcollega’sdeappel,hetvanabbemuseum,enhetMuhka,maarookdepont,hetstedelijkMuseum,lokaal0�,np�groningen,paKt,extrapool,worm,geM,stroomenhetBonnefantenMuseumwordenbezocht.Buitenneder-landgaatmetnaardegrotehedendaagsekunstinstel-lingenenmodernemusea;tateModern,sFMomaenMoManewyork,KwBerlijn,deguggenheimmusea,Macba,Mumok,diversekunsthallenenkunstvereinen,enalleinternationalebiënnales:venetië,maarookhavana,sydney,sjanghai,saopauloenBerlijn.hetcultureleprofieldatduidelijkuitdegegevensblijktisdatvaneeninternationaalgeoriënteerde,hedendaagsekunstprofessional.

aanvullendevoorzieningenBijna80%geeftaaneenboekwinkelopprijstestellen.Bijna50%vindhetbelangrijkdateenkunstcentrumeencaféofrestaurantheeft.ongeveer�0%vanderespon-dentenzougraageengarderobeen/ofkluisjesinwittedewithterugvinden.eenkleindeel,�0%,wilgraageenin-tensieverbezoekbrengenengebruikmakenvaneenme-diatheekentoegangtotinternet.Datimpliceertdathetbezoekeenaanleidingkanzijnvoorsocialecontactenenuitwisselingendathetkunstcentrumdaareenrolinkanhebben.

waarderingenbekendheidtentoonstellingenDeoverallwaarderingvoorhetprogrammavanwittedewithiseenruime7,5.Bodypoliticxscoordeeendikke7.publiekswaarderingvoorliamgillickiseengemiddelde8,metuitschietersnaarbovenmaarookeenaantalvernieti-gende2-en.Demeesteffectievemanieromonspubliektebereikenblijktviaviaenmondopmondreclame.Daarnaastant-woordteenflinkaantalrespondentendatwittedewithaltijdbezochtwordtindienzijrotterdamaandoen,ofweldatzijalletentoonstellingenbezoeken.


p.�8 ‘itisFollytoBeinDiF-FerenttoDieDerich-sen’scareFulanalysis,particularlyasitisshapeDByanintenttoDeMystiFypopularlyhelDiDeasaBouttheinscrutaBilityoFart-worKprices.’


Marion Pastor Roces, Term: Mehrwert, in Ctr+P, nov 2008

wittedewithblijktmetnamegewaardeerdtewordenomhaarconstantekwaliteit,nietom“blockbusters”,waarbijdeafwisselinginhetprogramma,hetexperimentele,hetverrassendehoogscoort,mensenwaardereneenuitge-sproken“wittedewithidentiteit”.hetprogrammawordtgerelateerdaandesterkeidentiteitenvandediversedi-recteuren,zoalsblijktuitdewaarderingvaneenrespon-dentvoor“alleswatcatherineDavidbedacht”,ofvande-zelfderespondent“bijnaalleswatnicolausschafhausenbedenkt,opBodypoliticxenliamgillickna”.Dezelaatstetweetentoonstellingenwordenhetvaakstgenoemdindewaarderingvanrespondenten,zowelalsmeestpositiefalsmeestnegatief.controverseblijkttebeklijven.

verdiependeprogramma’swordendooreenrelatiefkleinegroepbezoekersbezochtmaarscoreninwaarderingeengemiddeldevanbovende8.Daarnaastgeefteenruime60%vandebezoekersaangeïnteresseerdtezijninmeerlaagdrempeligeMeet&greetsenartist’stalks.

MediaeninformatievoorzieningDemeestgelezenkrantenonderonzenederlandsebezoe-kerszijnnrc,volkskrantentrouw,ookgelezenwordenMetropolisM,groeneamsterdammer,tubelight,inminderemateKunstbeeldenoverige(internationale)kunstbladen.erzijnslechtseenpaarglossylezers,watnietimpliceertdathiernietaanpubliektewinnenis.Buitenlandsebezoekerslezenthenewyorktimes,theguardian,deFrankfurterallgemeinezeitung,Derspiegel,elpais,leMonde,omdemeestbekendetenoemen,endeinternationalevakbladenalsartforum,Flashart,artpress,afterall,textezurKunst,onderandere.Demeesteinformatieechterhalenmensenviadewebsiteséndeemailingenvandetebezoekenkunstinstellingenzelf,watimpliceertdatzewetenwaarnaarzezoeken.e-fluxwordtookregelmatiggenoemd,evenalsgoogle.

Bijnaallecommunicatiemiddelenvanwittedewithzelfwordenoverhetalgemeenpositiefbeoordeeld,hetishel-der,inzichtelijk,informatiefenmenistevredenoverhettaalgebruikendeopvallendheid.eenkleinmaarbevredi-genddeelvanderespondentenheeftzichingeschrevenvoorde(email)nieuwsbrief.


p.4�‘KunstineenwerelDDieophouDtteDenKenenKijKenislouternogDecor.eenBeelDentuinwaarinDeMenszichgeDachteloosronD-wentelt.’


Oscar van den Boogaard in het juryrapport van de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, okt 2008

Devriendengroepvanwittedewithheeftin2008eenbescheidengroeigemaakt.hetuitgangspuntvanhetpro-gramma,deuitwisselingvanideeëntussenstafledenendeelnemers,blijftgehandhaafdevenalshetbiedenvaneenbreedperspectiefopdehedendaagsekunstwerelddoorcollega-instellingenenandereculturepartnersinhetprogrammatebetrekken.inhetactiviteitenprogrammawordtgezochtnaareenafwisselingtussenbezoekenaanbelangrijkemanifestatieselders,dieeenverwantschapvertonenmethetprogrammavanwittedewith,enont-vangstenbinnenshuismetbetrokkenkunstenaarsen/ofstafleden.

wittedewithmaaktzichopvooreenaantalvriendenwer-vingsactiesin2009,zoalsondermeereensamenwerkingmetmagazineKunstbeeldinhetkadervandeprixderomeenhetwekelijksopiniebladdegroeneamsterdammerinhetkadervanrotterdamDialogues.ookwordtin2009hetvriendenprogrammaprominenteronderdeaandachtge-brachttijdensopeningenenanderepublieksactiviteiten.

activiteiten2008�6febbezoekaankunstenaarsinitiatiefB.a.D.Foundation,kunstenaarstiestenBoschenhiddevanschieontvangendevriendenvoorstudiobezoeken.o.l.v.paulvangennip�5mrtrondleidingliamgillickdoorzoëgraygevolgddooreenbezoekaandetentoonstellingvanwielaretsinhetnai22junbezoekaansonsbeek‘grandeur’.ontvangstenrondleidingdoorassistent-curatorsonsbeekpatriciapulles0�julexcursienaarkunstcentrumwielsinBrusselvooreenbezoekaandetentoonstellingMikeKelly.educationalcomplexonwards:�995–2008.rondleidingdoorassi-stent-curatorDevrimBayar.gevolgddoordecornerstoneslezingoverMikeKellydoorjohnc.welchmaninwittedewith27septmeetandgreetmetwilliamhuntenrondleidingdoordetentoonstellingtemptingFate,swimmingalonedoorBelindahak25oktbezoekaanBrusselsBiennial�metrondleidingdoorFlorianwaldvogel��decafternoonteaenrondleidingdoordetentoonstel-lingaliteratureofimagesenontvangstdoorcuratorrenskejanssen

vrienDen

p.4�

wittedewithswebsitespeelteenspilfunctieindecom-municatievanhetprogrammaenontsluitdecontextvandepresentatiesopverschillendeniveaus.Dewebsiteisvolledigtweetalig(engels/nederlands),enheeftdaar-naasteenopzichzelfstaandeeducatievewebsite.infor-matiebijhetprogrammavanwittedewithisuitgebreidenactueel.in2007iswittedewithbegonnenmethetaan-biedenvanaudio-opnamenvanlezingenenartist’stalksindevormvanMp�bestanden,waaraanin2008eenver-volgisgegeven.

hetaantalmensendatdewebsitevanwittedewithbe-zochtisinvergelijkingmethetjaar2007(weer)gestegenenerlijktvooralsnoggeeneindetekomenaandezege-stagegroei.Ditkanverklaardwordendoordecontinuaan-dacht–metlinknaarwww.wdw.nl–dieinallepubliciteits-uitingenwordtgeschonkenaandewebsite,endoorhetstructureelgebruikmakenvandemogelijkhedenvandeemailingennaardediversepublieksgroepen.in2008heeftwittedewithdaarnaastookmeergebruikgemaaktvandemogelijkhedenvannetwerksites,metnameFacebook,voordeviaviaverspreidingvanpubliciteitvoortentoon-stellingenenevents.educatiemaaktdaarnaastgebruikvaneigenwebsitesenlogs,zoalsin2008www.wheredoyougofromhere.nl.

Decijfersvoorwww.wheredowegofromhere.nlover2008zijn:2.207uniekebezoekers,en280.209hits.Decijfersvoorwww.wdw.nlover2008:�67.94�uniekebezoekersen5.7�5.�08hits.tervergelijking,decijfersover2007:��7.��0bezoekersen4.797.00�hits.

weBwww.wdw.nleneducatie.wdw.nl

p.42

BezoeKers

tentoonstelling

Liam Gillick 1901 – 3003 4.209 Manon de Boer 2501 – 0103 2.450 Keren Cytter 0103 – 3003 1.090 totaal �9.0�–�0-0� 4.209 62Geoffrey Farmer 0304 – 0106 3.020 Gareth Moore 0304 – 1005 1.948 Claire Fontaine 1005 – 0806 1.190 totaal 0�-04–08-06 �.��8 59Annette Kelm 1306 – 2408 1.975 Saâdane Afif 1306 – 2408 1.975 totaal ��-06–24-08 �.975 62 William Hunt / Sung Hwan Kim �2-09–26-�0 4.940 �8Ian Wallace 07-��–��-�2 �.944 45 totaal �6.206 266

* Incl bezoekers Cultuurtraject, theorieprogramma’s en openingen, excl. 5000 bezoekers Museumnacht, bezoekers Brussels Biennial en Bircken/Denny in Blickle Foundation, Kraichtal, en tentoonstellingspartners.

Ten opzichte van 2007 (19.651) is het bezoekersaantal gedaald en zijn we (terug) op het gemiddelde niveau over de afgelopen 20 jaar van 16.000 bezoekers. Het lijkt of dit ons kernpubliek is.Niet meegeteld in het overzicht zijn de bezoekers aan Museumnacht (5000) en de twee tentoonstellingen die in 2008 op locatie werden geprogrammeerd, waarvan onze bijdrage aan de Brussels Biennial 25.000 bezoekers trok. Daar naast was er de tentoonstelling Bircken/Denny op locatie in de Ursula Blickle Foundation in Kraichtal. Ook niet meegeteld zijn de bezoeken aan de (inter nationale) partners van de tentoonstellingen van Liam Gillick (Kunsthalle Zürich en Kunstverein München in 2008), Manon de Boer (Frankfurter Kunstverein) en Ian Wallace (Kunsverein für die Rheinlande und Westfalen, Düsseldorf, en Kunsthalle Zürich).

Bezo

eKer

ste

nto

onst

elli

ng

Dage

n

2008 167.941 5.715.108

2007 117.310 4.797.0032006 72.825 4.161.7782005 57.328 4.054.0172004 55.620 4.178.1002003 58.087 2.609.4722002 79.155 2.520.4042001 59.779 1.900.9202000 34.990 1.281.3471999 30.031 1.753.227

unie

KeB

ezoe

Kers

weB

site

hits

jaar

*

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Publieksbereik Wit te de With Jaarverslag 2008 / Publieksbereik

p.44 p.45

10 jun, www.tagesspiegel.nl Christina Tillmann, Ein Holzweg, LG/VB10 jun, www.welt.de Uta Baier, Ein Brite für Deutschland, LG/VB11 jun, www.photostart.nl 12 juni 17:0019:00, AK13 jun, www.undo.net Two exhibitons, SA/AK16 jun, Artdaily Annette Kelm Exhibition Opens at Witte de With in Rotterdam, AK30 jun, Kunstbeeld Rob Perrée, Liam Gillick, LGjun, afterall Dieter Lesage, How to become dutch, ALGjun, Magazin Economia 3 Guía Práctica de Rótterdam, ALGjun, 102/2008, Camera Austria Jens Asthoff, Annette Kelm, AKjun/jul Metropolis M Francois Piron, Baby One More Time – Op herhaling bij Saâdane Afif, SAzomer 2008, art 21 Yann Ricordel, Saâdane Afif, SAzomer 08 SiCAmag Dutch attitude, ALG

juli01 jul, Architectural Digest UC, Gallery Weekend, NS01 jul, art Alain Bieber, "Zeit für nichtdeutsche Sicht", NS/LG/VB02 jul Gesine Borcherdt, Total daneben, LG/VB10 jul, <H>ART Sam Steverlynck, Een knap staaltje van conceptuele durf, SA17 jul, Volkskrant Domeniek Ruyters, Twijfel zaaien als methode, NS18 jul, AD Carel van der Velden, Intrigerende blote man bespiedt Rotterdam, ALG19 jul, FD Persoonlijk Edo Dijksterhuis, Appels, peren en een relletje, LG30 jul, www.knack.be Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, PVJK30 jul, 3SAT Kulturzeit: Beitrag zum Duetschen Pavillon, VBjul/aug, style Paul Feigelfeld, Saâdane Afif Le Démon Répétitif, SA

augustus06 aug, Hamburger Abendblatt Waldvogel wird Chef des Kunstvereins, FW06 aug, Hamburger Abendblatt Führungswechsel beim Hamburger Kunstverein, FW07 aug, Informationsdienst KUNST Florian Waldvogel, FW10 aug, Süddeutsche Zeitung Catrin Lorch, Diese Konzepte funkeln, SA/AK

11 aug, Metropolis M Florian Waldvogel naar Hamburg, FW15 aug, De Tijd Ron Kaal, Gezocht: museumdirecteur, NS16 aug, FD Geld André de Vos, VOOR DE KUNST met behoud van vermogen, ALG18 aug, AD Rotterdams Dagblad div. ed. Waldvogel weg bij Witte de With, FW18 aug, Metro Waldvogel weg bij Witte de With, FW19 aug, stylmag online Le Demon Répétitif, SA21 aug, NRC Next De Wereld van Witte de With, WH/ALG21 aug, Informationsdienst KUNST Nr. 409, LG/VB29 aug, Leeuwarder Courant ed. Zuid André Keikers, Het geconcentreerde oog, ALG31 aug, Antilliaanse Nieuwsbrief Gezamenlijke uitgave culturele postzegels Nederland Aruba en Nederlandse Antillen, ALG31 aug, Focus Annette Kelm, AKaug, CASE Gallerie e musei, ALG

september11 sep, AD Rotterdams Dagblad Dijlan van Vlimmeren, Jong, fris en onbevangen, ALG/WH11 sep, Gazet van Antwerpen Frank Heirman, Een beeld van een plein, ALG13 sep, Elsevier Remko Nods, Mecanes spelen, ALG17 sep, AD Rotterdams Dagblad Cultuur profiteert mee van extratjes, ALG18 sep, De Tijd TP, Eerste Brussels Biennial recycleert modernisme, BB20 sep, Vrij Nederland Kim Bos, Duister, SHK25 sep, www.art.de Regine Ehleiter, DIE FÜNF TIPPS DER WOCHE, München: Liam Gillick, NS/LG/VB26 sep, NRC Handelsblad Ron Rijghard, Minister Plasterk: ‘Een creatief en venieuwend tweetal’, ALG30 sep, Living Nienke Anema, Cultureel Hotspot Rotterdam, ALG30 sep, OVB online Freia Oliv, Mit Deutschland arbeiten, NSsept/okt, Gonzo Brussels Biennial, BBsept/oct, Art Papers Sam Steverlynck, Saâdane Afif – Rotterdam, SA

oktober01 okt, NRC Handelsblad Lucette ter Borg, Strompelende gitarist als tantaluskwelling, WH/SHK

02 okt, Metro In debat over de rol van de kunstenaar, RD02 okt, de Volkskrant Rob Gollin en Rutger Pontzen, Iedereen directeur, ALG03 okt, de Volkskrant Christophe van Gerrewey, PVJK04 okt, NRC Handelsblad Folkert Jensma, De stelling van Wim Pijbes: die schedel appelleert aan iedereen, ALG07 okt, de Volkskrant Banen Rob Gollin en Rutger Pontzen, Jobhoppers zijn de nieuwe gezichten in de musea, ALG09 okt, de Appel Dubbele winst voor Christophe van Gerrewey in de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, PVJK10 okt, NRC Handelsblad Christophe van Gerrewey, De toekomst is die berg, PVJK10 okt, NRC Handelsblad red, Van Gerrewey wint nieuwe prijzen Jonge Kunstkritiek, PVJK10 okt, de Journalist, PVJK10 okt, trendbeheer Prijs voor de Jonge Kunstkritiek 2008, PVJK12 okt, De Standaard Van Gerrewey laureaat ‘Jonge Kunstkritiek’, PVJK13 okt, Metropolis M Een bokaal vol zuur De Prijs voor de Jonge Kunstkritiek, PVJK20 okt, Metro Hunt: van simpele polaroid tot optreden, WH21 okt, de Volkskrant Paul Depondt, Immense biënnale, hoge ambities, VB21 okt, De Tijd Marc Holthof, Miniexpo’s slaan brug in Brussel, BB30 okt, Asia Art Archive Rotterdam Dialogues: The Critics, RD30 okt, Asia Art Archive Sung Hwan Kim Solo Exhibition, SHK31 okt, Kunstbeeld Christine Vuegen, Het debuut van de Brussels Biennial, BB31 okt, Kunstbeeld Paul Kokke, Prix de Rome 200 jaar, PdR

november01 nov, Ctrl+Pdf CTRL+P At The Rotterdam Dialogues: The Critics, RD01 nov, Ctrl+P Marian Pastor Roces, Term: Mehrwert, RD07 nov, NRC Handelsblad Ian Wallace, IW08 nov, http://listenandbeheard.net Ian Wallace, A Literature of Images, IW 13 nov, Informationsdienst KUNST Nr. 415, Nicolaus Schafhausen: Der deutsche BiennalePavillon wird bescheidener ausfallen, NS/VB/LG

14 nov, www.sueddeutsche.de Holger Liebs, Gepinkelt wird bei den Briten, LG/VB15 nov, Het Financieele Dagblad Mischa Andriessen, En de verhalen erachter, IW18 nov, Frankfurter Allgemeine Zeitung Swantje Karich, Wer kann das bezahlen?, VB26 nov, De Faam Marina Meijers, Op de bank bij…, ALG30 nov, Tableau Peter Wouters, Brussel, Tekens en Symbolen, BB30 nov, Vastgoedmarkt Erik Wiegerinck, Ondanks kredietcrisis aantrekkelijk beleggen in Vastgoed Cultuurfonds, ALGnov, Luxor Magazine Peter Ouwekerk, De favorieten van Carrie, ALGnov/dec, Kunstforum Cornelia Gockel, Liam Gillick, LG

December02 dec, Hamburger Abendblatt Kunstverein Florian Waldvogel ist ab Januar der neue Chef – "Ich möchte das Haus zur Stadt öffnen", FW09 dec, De Morgen Sarah Theerlynck, Brussel Biennial lokt maar negenduizend bezoekers, BB09 dec, NRC Handelsblad Janneke Wesseling, Denken over begrippen als ‘afbeelding’ en ‘kunst’, IW10 dec, de Volkskrant Shortlist Prix de Rome bekend, PdR14 dec, www.knack.be Luk Lambrecht, Ian Wallace: werk over de actuele betekenis van de kunst, IW23 dec, www.artmagazin.de Barbara Hein, Die besten Ausstellungstitel 2008, GM24 dec, Maasstad City Zuid Optredens in de studentenkamer, ALG31 dec, IM Identity Matters Ruth van Beek, kummer & herrman & b.a.s, K&H31 dec, P/F Magazine voor Fotografie en Imaging Pim Milo, Paris Photo 2008, CSdec,jan, Metropolis M Els Fiers, Brussels Biennial 1, BBdec/jan, Metropolis M Keren Cytter The seven most exciting hours of Mr. Trier’s life in twentyfour chapters, KC


afkortingenALG Algemeen AK Annette KelmBB Brussels Biennial 1 BP BodypoliticxCF Claire FontaineCR Changing RolesFW Florian WaldvogelK&H Kummer & HerrmanLG Liam GillickMDB Manon de BoerMN MuseumnachtNS Nicolaus SchafhausenPVJK Prijs voor de Jonge KunstkritiekPDR Prix de RomeRD Rotterdam DialoguesRO Rotterdam Bas PrincenSA Saâdane AfifSS Shared SpaceVB Venetië BiënnaleWDWGFH Where do we go from here?WH William HuntDIV. ED. Diverse edities

januari10 jan, Provinciale Zeeuwse Courant Rolf Bosboom, Niet alleen maar op de winkel passen, ALG15 jan, Metro Wouter Scheepstra, Ik zoek altijd het grensgebied op, ALG17 jan, de Volkskrant Rob Gollin, Tastende theoreticus, ALG18 jan, Happy Mess Hoezo toeval?, RO18 jan, Mrs. Deane A new book by Bas Princen, RO18 jan, Tubelight Mischa Andriessen, De mythe dat het altijd allemaal anders moet, CR21 jan, NRC Handelsblad Bas Blokker/Sandra Smallenburg, Een ongedwongen jonge die netniet op zijn plaats is, ALG22 jan, AD Rotterdams Dagblad Carel van der Velden, Een tussenpaus met brandende ambitie, ALG23 jan, NRC Next Bas Blokker/ Sandra Smallenburg, Deze man is een kijker, ALG25 jan, De Groene Amsterdammer Bert Mebius, Ik ben niet bang voor onduidelijkheid, LG25 jan, HP/De Tijd Sandra Jongenelen, Het museum kan veel meer, ALG27 jan, www.tagesanzeiger.ch Paulina Szczesniak, Die etwas andere Retrospektive, LG28 jan, BN De Stem Kristel herinnert zich Parijs, tweemaal, MdB (div. ed.)28 jan, AD Actrice Sylvia Kristel herinnert zich Parijs, MdB (div. ed.)

29 jan, FAZ.NET Julia Voss, Ein Ausblick auf die Zukunft der Skulptur, LG29 jan, Frankfurter Allgemeine Zeitung Julia Voss, Ein Ausblick auf die Zukunft der Skulptur, LG29 jan, Tagesanzeiger Paulina Szczesniak, Die etwas andere Retrospektive, LGjan, Artforum Lilian Haberer, Liam Gillick, LGjan, Architectuur NL Rotterdam, Bas Princen en Christophe van Gerrewey, BPjan, Dimi Liam Gillick, LGjan, art Gerhard Mack, Meister der Täuschung, LGjan/feb, Tubelight Liam Gillick, LGjan/feb, Tubelight Florian Waldvogel/Erik Visser, Goodnight and good Luck, BPjan/feb, bron onbekend Ana Elena Mallet, Un proyecto, cuatro sedestres perspectivas y un corto escenario, LG

Februari01 feb, NRC Handelsblad Janneke Wesseling, Dreigende leegte, LG/MdB04 feb, http://vernissage.tv Liam Gillick: Three Perspectives and a Short Scenario/ Kunsthalle Zürich, LG06 feb, De Standaard Lars Kwakkenbos, Omkijken naar de gevangenis, MdB07 feb, AD Liam Gillick, LG08 feb, de Gay Krant Kristel inconsistent, MdB09 feb, Het Financieele Dagblad Frits de Coninck, Kunst over kunst, LG/MdB11 feb, www.fronline.de Sandra Danicke, Die Wirklichkeit hat nicht stattgefunden, MdB14 feb, de Volkskrant Sacha Bronwasser, Scheiding der geesten, NS14 feb, <H>ART Pieter van Bogaert, De tijd doet de rest, MdB/LG15 feb, NRC Handelsblad Sandra Smallenburg, avontuurlijke tobber, CS28 feb, AD Sterren wijzen de weg naar musea, MN29 feb, Architectuur NL Rotterdam Bas Princen en Christophe van Gerrewey, Ro29 feb, Residence Art Rotterdam 7 t/m 10 februari, NSfeb, Art Monthly Andrew Hunt, Tris VonnaMichell, TVMfeb, Eigen Huis & Interieur Ontmoeten, SS

feb, Uitagenda Rotterdam Marleen Bos, Manon de Boer, MdBfeb, springerin Christa Benzer, Bodypoliticx, BPfeb, Uitagenda Rotterdam Marleen Bos, Manon de Boer, MdB feb/mrt, Nero Luca lo Pinto, Bodypoliticx, Florian Waldvogel, BP

Maart01 mrt, BEELDEN Carolien van Akker, Changing Roles. In gesprek met Renske Janssen, CR05 mrt, Provinciale Zeeuwse Courant Rolf Bosboom, Afscheid met pijn in het hart, ALG07 mrt, De Tijd TP, Brussels Biennial in verlengde van Expo 58, BB11 mrt, www.artdaily.org Witte de With to present Geoffrey Farmer, GF13 mrt, NRC Handelsblad kunstredactie, Mondriaan Stichting wil 5 mln euro erbij, ALG14 mrt, De Standaard Lars Kwakkenbos, Catastrofe in het museum, LG14 mrt, NIW – Nieuw Israëlitisch Weekblad Jaron Beekes, Verontrustende Videokunst, KC15 mrt, NRC Handelsblad Janneke Wesseling, Rehbergers speelse blik op het vertrouwde, LG16 mrt, 8weekly Marieke Voeten, Pieter Hugo winnaar KLM Paul Huf Award 2008, ALG18 mrt, Archined Allard Jolles, Bidprentjes voor Rotterdam, RO19 mrt, NRC Next Where do we go from here, Wdwgfhmrt, ARTECONTEXTO Liam Gillick retrospective exhibition at Witte de With, LGmrt, exit express Bianca Visser, Liam Gillick, LGmrt, SPIKE Daniel Baumann, Ines Gebetsroither, Three perspectives and a short scenario, LGmrt, Texte zur Kunst Sven Lütticken, Leben mit Abstraktion, LGmrt/apr, Museumtijdschrift Liam Gillick, LG

april01 apr, frieze Katie Kitamura, Liam Gillick, LG18 apr, Art Review Chris Mooney, The Pretender, CF26 apr, AD Rotterdams Dagblad Carel van der Velden, Kunstinstellingen verbijsterd over ‘rampzalig’ advies, ALG30 apr, Kunstbeeld Christine Vuegen, Walter Swennen, NS

30 apr, Museumtijdschrift Vitrine Liam Gillick, LGapr, Zicht op Canadese kunstenaars doen verwonderen in Witte de With, GF/GMapr/mei, Metropolis M Domeniek Ruyters, Redactioneel, Ieder mens is criticus, PVJK

Mei01 mei, Artforum Jean Pierre Criqui, Translated from French by Jeanine Herman, Saâdane Afif, SA09 mei, NRC Handelsblad Claire Fontaine, CF15 mei, NRC Handelsblad Tracy Metz, Swaab: Bezoekercijfers zijn niet heilig, ALG16 mei, De Groene Amsterdammer BE(COM)ING DUTCH, ALG16 mei, NRC Handelsblad Janneke Wesseling, Critici maken de kunst af, PVJK16 mei, de Volkskrant Rutger Prontzen, Lof voor BAK, MAMA en Witte de With, ALG17 mei, Trouw Arend Evenhuis, Wat beweegt de flaneur, ALG21 mei, www.kunstmarkt.com Ulrich Raphael Firsching, Ein Engländer im Deutschen Pavillon, LG/VB21 mei, www.presseportal.de Pressemappe CDU/CSU Bundestagsfraktion, Börnsen: Auswärtiges Amt – falsch verstandene Künstler Internationalität, LG/VB22 mei, www.sz.online.de dpa, Brite gestaltet deutschen Pavillon, LG/VB29 mei, www.cultuurnet.nl Rotterdam – 2 tentoonstellingen: Saâdane Afif en Annette Kelm, SA/AK

juni07 jun, FD Persoonlijk Edo Dijsterhuis, Provoceren en uitdagen, NS09 jun, Artdaily Witte de With announces the publication of Manon de Boer, MdB 09 jun, Artforum Brian Sholis, Saâdane Afif, SA10 jun, NRC Handelsblad Domeniek Ruyters, Redactioneel, Ieder mens is criticus, PVJK 10 jun, www.artmagazin.de Alain Bieber, Nicolaus Schafhausen, Deutscher Pavillon, NS/VB10 jun, www.artnet.de Hans Jürgen Hafner, Du bist Deutschland, LG/VB10 jun, www.home.planet.nk Radio en TV Zenders in Nederland, SA10 jun, www.sueddeutsche.de Holger Liebs, Die Zukunft verhält sich anders, LG/VB

persartiKelenoverzicht,2008


p.47


p.48 p.49

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Financieel overzicht

exploitatieactiviteiten

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Financieel overzicht

anne

tte

KelM

saaD

ane

aFiF

Brus

sels

Bie

nnia

l

wil

liaM

hun

t/su

ngh

wan

KiM

ian

wal

lace

corn

erst

ones

spea

Kou

t

prij

sjK

K

Kosten

Voorbereidingskosten 2.139 5.158 108 1.450 440 4.521 459 118 2.692 6.984 1.176 2.881 463 28.588Honoraria 464 8.069 176 1.292 3.060 176 2.626 5.514 7.970 9.416 11.648 4.321 150 5�.955Reis/verblijf genodigden 3.111 5.107 843 1.141 1.328 3.986 419 1.660 3.813 3.782 4.040 9.691 2.572 310 4�.802Representatie 225 3.383 1.363 804 455 2.295 539 992 2.504 1.692 4.428 2.501 1.942 2.120 25.698Verzekeringen 3.750 17 938 200 4.905Transportkosten 10.428 125 3.771 3.163 628 3.624 519 3.249 130 25.6�6Materialen 462 49.211 229 1.071 1.801 11.910 2.235 6.486 6.237 2.245 9.741 956 1.478 310 94.�70Schade kunstvoorwerpen 122 900 �.022Advertentie/affiche/uitnodiging 500 6.315 3.183 5.679 1.814 1.814 3.311 3.311 2.260 7.276 3.892 164 �8.5�9Catalogus 88.114 8.428 2.993 17.020 17.187 8.707 7.272 �49.72�Inkoop diverse 60 11 7�Overige publiciteit 15 4.017 1.214 2.301 3.287 4.030 1.668 2.250 7.813 805 7.732 6.726 9.481 5�.��9Educatie 176 �76Door te berekenen projecten 1.825 52 �.877Overige projectkosten 1.262 416 3.180 79 52 4.989Specificaties in 2009 30.000 �0.000

�04.968 87.4�5 �5.544 ��.7�9 �5.889 52.2�4 22.699 �9.�� 6.668 27.�76 50.828 �0.000 4�.872 ��.47� �.054 552.669 opBrengsten

Recettes 789 2.888 1.402 2.296 1.286 2.329 5.823 2.290 �9.�0�Verkopen 12.578 434 375 36 47 1.477 �4.947Overheden/fondsen 91.576 21.277 2.758 13.513 4.000 29.676 14.000 �76.799Coproducenten 13.585 16.000 2.000 2.000 7.500 2.000 37.803 80.887Doorberekende kosten 1.761 4.943 231 6.9�5

��9.498 4�.008 �.�22 �.402 5.054 �5.888 8.82� 6.�29 2.047 �7.80� �6.976 2.290 - �4.2�� - 298.67�

exploitatiesalDo -�4.5�� 44.407 �2.222 �0.��6 �0.8�5 �6.�26 ��.878 �2.80� �4.620 -�0.698 ��.852 27.7�0 4�.872 �7.242 �.054 25�.998

nag

eKoM

en/a

lgeM

een

liaM

gil

licK

Man

onD

eBo

er

clai

reF

onta

ine

gare

thM

oore

geoF

Frey

Far

Mer

Kere

ncy

tter

tota

al

p.50 p.5�

Wit te de With Jaarverslag 2008 / Financieel overzichtWit te de With Jaarverslag 2008 / Financieel overzicht

reKeningBatenenlasten

Baten

opbrengsten Directe opbrengsten 298.671 185.000 599.704Indirecte opbrengsten 91.027 75.000 89.683 �89.698 260.000 689.�87Bijdragen Subsidie Gemeente Rotterdam 401.000 403.176 395.000Rijksbijdrage Beeldende Kunst 337.200 328.000 337.200Kunstenplan Bijdrage O.C.&W. 283.951 265.346 275.757Donaties 20.713 50.000 720 �.042.864 �.046.522 �.008.677

totaleBaten �.4�2.562 �.�06.522 �.698.064 lasten Lonen en salarissen 465.745 411.000 441.282Sociale lasten 77.233 64.500 72.266Pensioenlasten 20.285 37.500 20.950Diverse personeelskosten 13.010 18.049 5.426 Doorberekende loonkosten 25.903 550.�70 5��.049 5�9.924 Kostenvanactiviteiten 552.669 49�.47� 8�6.022 overigebedrijfslasten Huisvestingskosten 132.205 130.000 136.370Kantoorkosten 97.541 55.000 67.901Publ./alg.reisverbl./repres.kosten 28.308 30.000 33.964Afschrijving op materiële vaste activa 18.353 25.000 18.531Diversen 43.817 30.000 51.905 �20.224 270.000 �08.67�

totalelasten �.42�.26� �.294.522 �.664.6�7 Rentebaten 267 0 96Rentelasten 9.364 12.000 10.063Financiëlebatenenlasten -9.097 -�2.000 -9.967 exploitatiesalDo 202 0 2�.480

wer

Keli

jK2

008

wer

Keli

jK2

007

Begr

otin

g20

08

personeel

Functie

Directeur 1,00 0,20 0,50 0,10 0,20 Adj. directeur 1,00 0,20 0,30 0,50 Curator 1,00 0,70 0,20 0,10 Curator 1,00 0,70 0,20 0,10 Ass. curator 1,00 0,20 0,80Ass. curator 1,00 0,30 0,30 0,40 Prod./com. 0,80 0,20 0,30 0,30 Educatie 0,80 0,80 Tech./real./beheer 1,00 0,20 0,80 Tech./real./beheer 0,60 0,20 0,40 Com./p.a. 1,00 0,25 0,25 0,50Communicatie 0,50 0,50 Secretariaat 0,60 0,45 0,15 Secretariaat 0,60 0,45 0,15 Secr./balie 0,40 0,40 Balie 0,60 0,60 Balie 0,60 0,60

totaal ��,�0 0,40 0,70 6,85 �,�0 �,85 0,8 0,�0 �,�0

Totaal 13,3 fte’s waarvan 1,3 fte’s worden doorberekend

aan Bienale Venetië Duitsland (IFA) en Comité van Roosendaal

Fte

alg.

Behe

er

panD

Beh

eer

proj

ecte

n

puBl

icat

ies

coM

Mun

icat

ie/p

uBli

cite

it

eDuc

atie

inte

rnet

Door

reKe

nen

Paul van Gennipis lid van de raad van toezicht van De Vleeshal, centrum beeldende kunst Middelburg.

Zoë Grayis de Rotterdamse correspondent van het Contemporary Magazine en leverde bijdragen aan Metropolis M. In 2008 nam zij deel aan de IKT curatorial conference in Montreal.

Belinda Hakstudeerde Kunst en Cultuurmanagement aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Daarnaast was zij een aantal maal extern deskundige bij de eindexamens van de opleiding docent Beeldende Kunst en Vormgeving aan de Willem de Kooning Academie Rotterdam.

Nathalie Hartjeswerkte in 2008 aan het project Talk of the Town van het Domein voor de Kunstkritiek. Zij was als freelance journalist verbonden aan Den Haag Centraal, en schrijft sinds september voor Kunstbeeld. In februari 2008 verscheen de kunstenaarspublicatie Pataphor van Hidde van Schie, waarvoor zij de tekst The Void schreef. Sinds september 2008 is zij coördinator van het Comité van Roosendaal. In 2009 blijft zij verbonden aan Witte de With als coördinator van het Vrienden en Patronsprogramma.

Eva Huttenlauchwerkte in 2008 als curator voor de Duitse Academie in Rome. Ze was Duitse correspondente voor de Achim Moeller galerie en het Lionel Feininger Archief, New York. Zij werkt als projectmanager aan de voorbereiding van de tentoonstelling van Liam Gillick in het Duitse paviljoen van de Biënnale van Venetië 2009.

Renske Janssengaf verschillende lezingen in binnen en buitenland. Zij was gastdocent aan het Piet Zwart Instituut, Rotterdam, en gastbegeleider aan het kunstenaarsinstituut De Ateliers in Amsterdam, waarvoor zij tevens de tentoonstelling met catalogus Offspring samenstelde, i.s.m. de studenten. Werkte samen met Germaine Kruip aan een filmproductie en presentatie in opdracht van Kunstverein fur die Rheinlande und

Westfalen Düsseldorf (te verwachten in 2009).

Nicolaus Schafhausenis sinds 2008 lid van de adviescommissie internationaal van de Mondriaan Stichting, Amsterdam, en van de Independent Curators International (iCI), New York. Daarnaast is hij lid van het management comité van de Ursula Blickle Foundation, Kraichtal. In 2007 was hij één van de initiatiefnemers van het in 2008 officieel opgerichte Comité van Roosendaal, een netwerk waarin kunstinstellingen uit de grensgebieden van Nederland, Duitsland en Vlaanderen zich hebben verenigd. Hij was samen met Florian Waldvogel curator van de tentoonstelling Simon Denny/Alexandra Bircken voor de Blickle Foundation, Kraichtal, Duitsland (sept), en de Brussels Biennial 1 (okt 2008 – jan 2009). Nicolaus Schafhausen is curator van het Duitse paviljoen van de Biënnale van Venetië in 2007 en 2009, en werkt in 2008 aan de voorbereiding van de tentoonstelling van Liam Gillick in het Duitse paviljoen in 2009.

Monika Szewczykis docent aan het Piet Zwart Instituut, Rotterdam. Zij publiceerde in 2008 essays voor een monografie over de Canadese kunstenaar Tom Lee, gepubliceerd door Presentation House Gallery, Vancouver, en de catalogus van de groepstentoonstelling ‘Exponential Future’, georganiseerd door The Morris and Helen Belkin Gallery, Vancouver. Zij is redacteur van A Prior Magazine, Gent, en was betrokken bij de organisatie van The New York Conversations, die plaatsvonden in New York en Brussel.

Ariadne Urlusis interim coördinator van showroom MAMA, Rotterdam, en is lid van het bestuur van Stichting ROOM, Rotterdam.

Florian Waldvogel gaf lezingen aan de Universiteit van Amsterdam (Studium Generale), de Rietveld Academie (Amsterdam); Kunstverein Harburg; Noroom Galerie en Causanus Foundation in Hamburg; Neuer Berliner Kunstverein; Zentrum für Kunst und Medientechnologie, Karlsruhe; en Internationale

extracurriculuM

p.5�


Bauausstellung, Wilhelmsburg; doceerde aan de European University Cyprus (Nicosia), en was (co) curator van de eindpresentatie van studenten van Olaf Metzel, Kunstacademie München (mei), Hij was samen met Nicolaus Schafhausen curator van de tentoonstelling Simon Denny/Alexandra Bircken voor de Blickle Foundation, Kraichtal, Duitsland (sept), en de Brussels Biennial 1 (okt 2008 – jan 2009). Per 1 januari 2009 is Florian Waldvogel benoemd tot directeur van de Kunstverein Hamburg.

Witte de With is een stichting die in januari 1990 werd geïnitieerd door de Rotterdamse Kunststichting. Witte de With wordt ondersteund door de Gemeente Rotterdam en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Vanaf de oprichting van Witte de With in januari 1990 tot en met december 1995 werd Witte de With geleid door Chris Dercon. Van januari 1996 tot en met december 2001 was Bartomeu Mari directeur van Witte de With. Vanaf januari 2002 tot mei 2004 was Catherine David directeur. Hans Maarten van den Brink was van mei 2004 tot april 2006 waarnemend directeur. Sinds januari 2006 is Nicolaus Schafhausen directeur. Paul van Gennip is adjunct directeur.

Staf 2008directeur: Nicolaus Schafhausen adjunct directeur: Paul van Gennip curatoren: Renske Janssen, Florian Waldvogel assistent curatoren: Zoë Gray, Sophie von Olfers (tot feb) publicaties: Monika Szewzcyk internet & project coördinatie: Ariadne Urlus educatie curator: Belinda Hak project assistent Duitse Paviljoen: Eva Huttenlauchcommunicatie: Katayoun Arian (vanaf okt), Zoë Gray, Nathalie Hartjes (tot sep)secretariaat: Angélique Barendregt, Gerda Brust, Anna Schöning (vanaf 16 mrt)stagiairs 2008: Martijn van Dijk, Kirsten de Graaf, Sammie Oostrum, Karin Schipper, Oliver Martinez Kandt, Louise van Straaten, Annemarie Timmermans, Esra Yalçiner receptie: Erwin Nederhoff, Erik Vissertechnische dienst: Gé Beckman, Line Kramer

Externe medewerkers administratie: Frank van Balen, Meta de Molvan Otterloo fotografie: Bob Goedewaagen grafisch ontwerp: Kummer & Herrman, Utrecht installatie tentoonstellingen: Ties Ten Bosch, Carlo van Driel, Olivier Maarschalk, Chris van Mulligen, Hans Tutertzakelijk advies: Chris de Jong

projectassistentie: John Colenbrander, Katinka van Gorkum, Hedwig Homoet, Karin Schipper, Niloufar Siassi, Giulia Tiddens, Ruben van de Velde , Bieke Versloot, Weronika Zielinska rondleiders: Kirsten de Graaf, Kim Helbers, Sammie Oostrum, Anna Schöning, Guido van Weenen

Bestuur Het bestuur van Witte de With bestaat uit: Joost Schrijnen (voorzitter), Stef Fleischeuer (penningmeester), Bart de Baere, Jack Bakker, Claire Beke, Liesbeth Bik, YaoHua Tan

Artistieke adviesraadMet ingang van 2006 is er een artistieke adviesraad ingesteld. Leden zijn David Adjaye, Angela Bulloch, Liam Gillick, Nikolaus Hirsch, Joep van Lieshout, Sarah Morris en Melvin Moti

PatronsIn 2008 zijn de eerste stappen gezet om een kring van particuliere en zakelijke investeerders aan te trekken. De kaders van het Patronsprogramma zijn opgesteld en de eerste deelnemers hebben zich inmiddels gecommitteerd. Deelnemers van het programma hebben mogelijkheid tot contact met de directeur en hebben daarnaast recht op diverse privileges. Patrons van Witte de With bouwen aan een bijzondere relatie met het instituut. In een individueel gesprek met de directeur wordt onderzocht hoe persoonlijke interesses van een Patron, particulier of zakelijk, concreet gestalte kunnen krijgen. Zo kan een Patron investeren in specifieke programmaonderdelen en bijvoorbeeld bijdragen aan de realisatie van Witte de Withs innovatieve educatieve projecten, of een titel van WDW Uitgevers. Witte de With biedt haar Patrons de service hun deelname notarieel te laten registreren bij Nauta Dutilh, zodat zij in aanmerking kunnen komen voor fiscaal voordeel. Particuleren zijn Patron van Witte de With met een jaarlijkse bijdrage van minimaal €5000,. Voor ondernemingen geldt een minimale jaarlijkse bijdrage van €7500,. De hoogte van deze bedragen zal in 2009 worden geëvalueerd en op basis van de

daadwerkelijke behoeften en mogelijkheden aangepast.De steun van Patrons is voor Witte de With echter duidelijk meer dan een financiële ondersteuning. Patrons bieden Witte de With niet alleen de noodzakelijke morele ondersteuning, maar verbinden ons instituut tevens met zijn achterban én plaatsen ons in een netwerk van particuliere en zakelijke investeerders, dat niet per definitie toegankelijk is op andere manieren. De samenwerking tussen onafhankelijke publieke instellingen, het bedrijfsleven en particuliere investeerders is van groot belang om het maatschappelijk draagvlak voor de kunsten te vergroten en de culturele ontwikkeling te bestendigen.

Huis voor Visuele CultuurWitte de With heeft onder het directoraat van Nicolaus Schafhausen grootse maar ook noodzakelijke ambities voor de toekomst. Met 20 jaar ervaring en een indrukwekkende staat van dienst, met meer dan 120 internationale tentoonstellingen waaraan meer dan 300 kunstenaars deelnamen, wil Witte de With een breder publiek deelgenoot maken van de eigenzinnige rijkdom van de hedendaagse kunst en interdisciplinaire ontmoetingen stimuleren. Tegelijkertijd heeft de visie intrede gedaan, dat stilstand achteruitgang is: het pand en de publieksfuncties die het herbergt voldoen niet meer aan de eisen die aan een professioneel kunstinstituut worden gesteld.Witte de With ontwikkelde in 2008 (vanaf 2007) achter de schermen diverse scenario’s die van ons centrum een nieuw “Huis voor Visuele Cultuur” (werktitel) moeten maken, meer dan ooit tevoren een cultureel middelpunt van de stad Rotterdam en de omliggende regio’s. Plannen – die in 2008 in dialoog met medebewoner TENT. CBK werden ontwikkeld – hebben betrekking op het pand en de locatie zelf, maar ook op mogelijke allianties met andere instituten en partijen, andere disciplines en de uitbreiding van de publieke functies. In 2008 heeft Witte de With haar gesprekken uitgebreid met de verschillende stedelijke diensten en startte zij aan het ontwikkelingstraject van het gebouw in samen

werking met stedenbouwkundig adviesbureau Concire, dat onlangs (begin 2009) haar visie op de mogelijke toekomst van het gebouw aan het bestuur presenteerde1. Het ontwikkelingstraject werd mogelijk gemaakt door de financiële ondersteuning van de gemeente Rotterdam, Stichting Bevordering van Volkskracht, OVG, en de beide instellingen Witte de With en TENT.. Verdere ontwikkelingen en realisatie zullen parallel aan de plannen voor de periode 2009 – 2012 plaatsvinden, steeds ook in dialoog met het stadsbestuur.

1 ConCIRE, Street of the Art, jan 2009

organisatie

p.52


Van Abbemuseum (Eindhoven), Saâdane Afif, Air de Paris (Parijs), Aircraft EndofLife Solutions (Delft), Olof Alexandersson, Jennifer Allen, de Appel (Amsterdam), Karin Arink, Artez (Arnhem), Atelier Bernau Carvalho (Den Haag), Atelier Sjoerd Didden (Rotterdam), Michael Audain, Rachida Azough, Stichting B.A.D. (Rotterdam), Bart De Baere, BAK Basis Actuele Kunst (Utrecht), George Baker, Maria Barnas, Umeu Bartelds, BARTstore (Rotterdam), Daniel Baumann, Hestia Bavelaar, Devrim Bayar, Andrew Berardini, Rogier van den Berg, Jesse Birch, Alexandra Bircken, Karla Black, Ursula Blickle, Ina Blom, Nina Boas, Manon de Boer, Nicole de Boer, Achille Bonito Oliva, Dominic van den Boogerd, Raymond van den Boogaard, Ties ten Bosch, Toby Boundy, Martijn Boven, Lex ter Braak, British Council (Londen), Karl van den Broeck, Isabelle Brombach, Inge de BruinHeijn, Brussels Biennale, Ellen de Bruijne Projects (Amsterdam), Marc Bijl, Canadese Ambassade (Den Haag), Canada Council, Foreign Affairs and International Trade Canada, Luis CårcamoHuechanté, Vincent Cardinaal, Catriona Jeffries Gallery (Vancouver), CBK (Rotterdam), Marie Celeste, Claire Fontaine, Laurie Cluitmans, Henry Coleman, Matthew Collings, Ingrid Commandeur, Concire (Rotterdam), Tim Connell, (Le) Corbusier, Sister Corita, Corvi Mora (Londen), Kit Craig, Douglas Crimp, Elena Crippa, CULTURESFRANCE – Ministère des Affaires étrangères (Parijs), Keren Cytter, Kaveh Dabiri, Cathelijne Dapiran, Thierry Davila, Michelle Deignan, Edith Dekyndt, Ann Demeester, Simon Denny, Chris Dercon, Vanessa Desclaux, Deutsche Bank Stiftung (Frankfurt am Main), Bernard Dewulf, Diedrich Diederichsen, Dienst Kunst en Cultuur (Rotterdam), Mariëtte Dölle, DPS/DE PLAYER (Rotterdam), Van Driel Montage BV (Meerkerk), Barry van Druten, Sabine DuMont Schütt, Edo Dijksterhuis, Richard Dyer, Magnus Edensvard, Dominic Eichler, Paul Elliman, Annemiek Enbers, Renske Engel, Marius Engh, Charles Esche, Chris Evans, Romilly Eveleigh, Extra City (Antwerpen), Geoffrey Farmer, Peter Fengler, Daphne Foet, Fonds BKVB (Den Haag), Rebecca Fortey, Anselm Franke, Frankfurter Kunstverein, Raymond Frenken,

Michael Fried, Helen Frik, Christophe Van Gerrewey, Adam Gillam, Liam Gillick, Bob Goedewaagen, Goethe Instituut (Rotterdam), Gonzo (circus), Simon Goodwin, Moosje Goosen, Katinka van Gorkum, Kirsten de Graaf, Isabelle Graw, Galerie Greta Meert, Brussel, Tim Griffin, Dan Griffiths, Bart van Groenendaal, Melissa Gronlund, Tatjana Günthner, Roger Hanlon, Hans den Hartog Jager, Hauser & Wirth (London/Zürich), De Havenloods, Henry Moore Foundation (Londen), Nikkie Herberigs, Maria Hlavajova, Carol Hol, Will Holder, Faye Holdert, Hedwig Homoet, William Hunt, Lida Iburg, Institut für Auslandsbeziehungen e.V. (Stuttgart), Institut Français des PayBas (Amsterdam), International Film Festival Rotterdam, JAM (Budel), Mike Janssen, Catriona Jeffries, Joan Jonas, Joris de Jong, Karin de Jong, Winny de Jong, Paul Kajander, Stefan Kalmar, Galerie Casey Kaplan (New York), Eva Karcher, Miriam Kathrein, David Keating, Annette Kelm, Robert Keziere, Sung Hwan Kim, Ralph Kits, Heidi Klei, Koen Kleijn, Knack, Johann Koenig (Berlijn) Persoon, dan bij de k, galerie dan bij de J), Walter Koenig, Kasper Koening , Nick Koning, Kortmann Art Packers & Shippers BV (Schiphol Airport), Kosmopolis (Rotterdam), Rineke Kraaij, Joris Kritis, Mijke Kromdijk, Achim Kukulies, Kummer & Herrman (Utrecht) Kunsthalle Zürich, Kunstverein München, Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen (Düsseldorf), Donald Kuspit, Pieter Kuster, KW Institute for Contemporary Art (Berlijn), Lars Bang Larsen, Linda Lenssen, Judith Leijdekkers, Liane van der Linden, Bart Lodewijks, Dirk von Lowtzow, Ove Lucas, Ludwig Museum (Keulen), Sven Lütticken, Femke Lutgerink, Anna Luyten, Olivier Maarschalk, Caoimhin Mac Giollaleith, Chus Martínez, Oliver MartinezKandt, Galerie Mehdi Chouakri (Berlijn), Caroline Merlo, Olaf Metzel, Galerie Meyer Kainer (Wenen), Danijela Micanovic, Galerie Michel Rein (Parijs), Trevor Mills, MIT Press, Dominic Molon, Mondriaan Stichting (Amsterdam), Gareth Moore, Maureen Mooren, Morris and Helen Belkin Art Gallery (Vancouver), Sarah Morris, Galerie Jan Mot (Brussel), Vanessa Joan Müller, familie MuñozUrlus, MuHKA (Antwerpen), Museum of Contemporary Art

(Chicago), Sina Najafi, Max Nestor, Kate Newby, NRC Cultureel Supplement, Ho Tzu Nyen, Sophie von Olfers, Annemiek Olthuijs, Willem Oorebeek, Arjen Oosterman, Sammie Oostrum, Sally O’Reilly, Peter Osborne, Jurgen Ots, Ministerie van OCW, Pact op Zuid (Rotterdam), Susanne Pfeffer, Shailoh Phillips, Piet Zwart Instituut (Rotterdam), Marvin Piqué, Falke Pisano, Rik van der Pluym, Hugo van de Poel, Chantal Pontbriand, Galerie Eva Presenhuber (Zürich), Dirk Pültau, Patrica Pulles, Judy Radul, Tina Rahimy, Jacques Rancière, Mark Rappolt, Mike Redman, Bob Rennie, Revolver Magazine, Rozemarijn Rischen, Dieter Roelstraete, Suely Rolnik, Hillel Roman, Hessel de Ronde, Esperanza Rosales, RRKC (Rotterdam), Beatrix Ruf, Ewoud van Rijn, Caroline Schafer, Lilirose Schafer, Margriet Schavemaker, Esther Schipper (Berlijn), Karin Schipper, Suzanne Schmidt, Edgar Schmitz, Caroline Schneider, Gretl Schneider, Nikolaus G. Schneider, Georg Schöllhammer, Dorine Schreurs, Hendrik Schwantes, Dikkie Scipio, September in Rotterdam, Simon Sheikh, Niloufar Siassi, Judy Freya Sibayan, Kaja Silverman, Marnie Slater, Otto Snoek, SNS Reaal Fonds (Utrecht), Spike Magazine, Stanley Thomas Johnson Foundation (Bern), Sternberg Press (New York/Berlijn), Sam Steverlynck, Stefan Altenburger Photography (Zürich), Stichting Bevordering van Volkskracht (Rotterdam), Stiftung Art Progressive (Zürich), Nick Stillman, Richard StreitmatterTran, Jordan Strom, Studium Generale (Rotterdam), STUK Kunstencentrum (Leuven), Surface (Frankfurt/Berlijn), Tomas Svab, Galerie Micheline Szwajcer (Antwerpen), Taller popular de Serigrafia, Pelin Tan, Steven van Teeseling, TENT. (Rotetrdam), Siebe Thissen, Giulia Tiddens, Suzanne Tiemersma, Annemarie Timmermans, Dorothé van Tits, Pim Top, Trio Behind (Rotterdam), Eric Troncy, Universiteit Utrecht, Ursula Blickle Stiftung (Kraichtal), de Valence (Parijs), Schoonmaakbedrijf Valkenburg, Vancouver Art Gallery, Barbara Vanderlinden, Reinaart Vanhoe, Veenman drukkers (Rotterdam), Kostis Velonis, Mariëlle Verdijk, Pieter Vermeersch, Bieke Versloot, Jan Verwoert, Nicolas Vieillescazes,

Barbara Visser, de Vlaamse Gemeenschap, Iebel Vlieg, Lia Voeten, Volume Magazine, VSBfonds (Utrecht), Mieke van de Voort, Jeronimo Voss, Stelios Votsis, Marlou Vrijsen, Silke Wagner, Ian Wallace, Gino van Weenen, Markus Weisbeck, John C. Welchman, Het Westblaakgebouw (Rotterdam), Festival De Wereld van Witte de With (Rotterdam), Karin de Wilde, Willem de Kooning Academie (Rotterdam), Wilfried van Winden, Camiel van Winkel, Eva Wittocx, Micha Wolinski, Jon Wozzencroft, Franziska Wuertz, Galerie Xavier Hufkens (Brussel), Esra Yalçiner, Aline Yntema, Yvon Lambert (New York/ Parijs), Zaal de Unie (Rotterdam), Lise van Zaalen, Daan Zandbelt, Zandbelt & van den Berg (Rotterdam), Arnisa Zeqo, Weronika Zielinska, Hiske Zomer

witteDewithDanKt


p.54

Witte de WithCenter for Contemporary ArtWitte de Withstraat 503012 BR RotterdamNederland T+31(0)[email protected] www.wdw.nlOpen di – zon, 11 – 18 uur