Vereniging Ambtenaar & Recht 12 november 2013 Jan Pas
Collectieve actie
Dia 2
In tijden van economische crisis of broos economisch herstel
mag van werknemers worden verwacht dat zij behoedzaam met het recht
van collectieve actie omgaan.. STELLING
Recht op collectieve actie - artikel 6 lid 4 ESH 1.
Rechthebbenden 2. Collectief belangengeschil 3. Tussen
werknemer(-s) en werkgever(-s) 4. Uitzondering: geschil over
lopende CAO
Dia 10
1. Rechthebbenden Werknemers (ook ambtenaren) Begrip ruim
uitgelegd door Comit van Deskundigen Ook zelfstandig werkenden
kunnen onder werknemersbegrip vallen
Dia 11
2/3. Collectief geschil werknemers/werkgever Voorbeeld 1: Aldi
uitspraak enkele caissires met individueel geschil Voorbeeld 2: KLM
uitspraak staking KLM piloten uit solidariteit met stakende
vliegers bij NWA (vakorganisatie niet afdoende aangetoond dat actie
in functie stond van waarborging recht op collectieve
onderhandeling werknemers NWA)
Dia 12
4. Lopende CAO In beginsel uitgezonderd Weigering van werkgever
om aanvullende CAO af te sluiten kan onder omstandigheden wel als
belangengeschil worden aangeduid
Dia 13
Soort actie en mate van bescherming In beginsel elke actie
beschermd Recht komt toe aan werknemers, dus ook wilde actie
beschermd Uitgesloten: a. zuiver politieke actie b. actie waarbij
vredesplicht wordt geschonden c. actie met ongeoorloofd doel
Dia 14
a. Zuiver politieke actie? NS-arrest: acties tegen
overheidsbeleid op stuk van arbeidsvoorwaarden die onderwerp zijn
van collectief onderhandelen vallen onder art. 6 lid 4 ESH
Rotterdamse Haven-arrest: dit moet in ruime mate worden verstaan
AOW leeftijd-arrest: verhoging AOW leeftijd naar 67 jaar is op
zichzelf geen onderhandelpunt maar zal wel gevolgen hebben voor
collectieve onderhandelingen. Rb nam zuiver politiek actie aan, Hof
niet
Dia 15
b. Schending vredesplichtclausules Absoluut geformuleerd:
algeheel onthoudingsverbod Relatief geformuleerd: onthouden van
actie voor zover geschil ziet op onderwerp dat in CAO is geregeld
restrictief uitgelegd in HR 19 april 1996 (CAO regelde
prestatiebeloning, werkgever wijzigde premieregeling geen schending
van vredesplicht door bonden)
Dia 16
c. Ongeoorloofd doel Bedrijfsbezetting: - Tijdelijke overname
van productiemiddelen - Onrechtmatig doel beoogd: verwijdering
directie Niet beschermd door Artikel 6 lid 4 ESH (Elka-arrest, NJ
1991, 690) Poortblokkade: kan onrechtmatig zijn
Dia 17
Beperking actierecht Een staking die wordt gedekt door art. 6
lid 4 ESH is in beginsel rechtmatig Behalve indien: - zwaarwegende
procedureregels (spelregels) zijn veronachtzaamd; of - met
inachtneming van de door art. G ESH gestelde beperkingen moet
worden geoordeeld dat de bonden in redelijkheid niet tot de actie
hadden kunnen komen (NS)
Dia 18
Spelregeltoets Spelregeltoets kent twee onderdelen: 1. Ultimum
remedium 2. Tijdige aanzegging
Dia 19
Ultimum Remedium Collectieve actie alleen als andere middelen
zijn uitgeput Terughoudend getoetst: staken is immers grondrecht,
(Douwe Egberts) Comit van Deskundigen is hier kritisch over
Dia 20
Tijdige aanzegging Tijdig aanzeggen: op de dag zelf is te laat
(Rb. Amsterdam 27 juli 2002, JAR 2002, 185) (NB: vaak is er een
ultimatum) Correct aankondigen: werkgever gelegenheid geven
noodzakelijke maatregelen te treffen (zie bijv. Equens) Lengte
aankondigingstermijn mede bepaald door hinder en belang
publiek/derden Bij acties die essentile dienstverlening kunnen
bedreigen: expliciet aangeven dat en hoe deze verricht -kunnen-
blijven worden
Dia 21
Redelijkheidstoets Redelijkheidstoets nader uitgewerkt in
VSN-arrest. Als gezien de zorgvuldigheid in maatschappelijk
verkeer: -sprake is van een zodanige inbreuk op in art. G ESH
genoemde rechten van derden of algemene belangen, -dat beperkingen
maatschappelijk dringend noodzakelijk zijn, - dan is de actie
onrechtmatig jegens o.a. de werkgever. Vraag van proportionaliteit,
die aan hand van alle omstandigheden moet worden beantwoord
Dia 22
Artikel G ESH Belangrijke beperking art. 6 lid 4 ESH: - Als
rechten en beginselen van Deel I ESH en in Deel II geregelde
onbelemmerde uitoefening en toepassing zijn verwezenlijkt kunnen
zij buiten de in I en II vermelde gevallen generlei beperkingen
ondergaan met uitzondering van (i) bij wet voorgeschreven en (ii)
in democratische samenleving noodzakelijk voor bescherming van
openbare orde, nationale veiligheid, volksgezondheid of goede zeden
- In Nederland vloeit mogelijkheid beperking voort uit art. 6:162
BW (VSN). - Comit van Deskundigen: niet om bescherming belangen
derden in het algemeen, rechten en vrijheden moeten in het geding
zijn. - CvD bekijkt deze grond vooral in het licht van de garantie
dat essentile dienstverlening kan doorgaan. Vooral van belang bij
gezondheidszorg, brandweer, politie (maar ook andere sectoren die
ontwricht raken (zie Equens: staking legt betaalverkeer plat).
Dia 23
Redelijkheidstoets Bij beoordeling proportionaliteit van actie
zijn van belang: 1. Vorm 2. Duur 3. Gevolgen
Dia 24
1. Vorm Hoe ingrijpender de vorm, hoe sneller onrechtmatig.
Voorbeelden: Service-actie Algehele werkstaking Poortblokkade
Actievorm hangt nauw samen met gevolgen van de actie.
Dia 25
2. Duur Hoe langer de duur, hoe sneller onrechtmatig Korte
acties vaak rechtmatig; ook in openbaar vervoer Actie voor
onbepaalde tijd niet op voorhand onrechtmatig (JAR 2008, 162)
Dia 26
3. Gevolgen Hoe groter de gevolgen, hoe eerder onrechtmatig Dat
de actie schade oplevert, maakt deze niet onrechtmatig Als de
schade onevenredig groot is, kan de actie wel onrechtmatig zijn
Gevolgen actie bij essentile diensten zijn sneller onevenredig
groot. Hoe essentiler de dienst, hoe eerder plaats is voor
beperking actie (VSN)
Dia 27
Voorbeelden van onrechtmatige acties Vzr. Rb. Haarlem; JAR
2008, 233 (VNV Transavia, 0,5%) Vzr. Rb. Groningen; JAR 2008, 178
(Streekbussen Gr/Fr/Dr, geen vervoer) Vzr. Rb. Utrecht; JAR 2008,
32 (Bureau Orde en Bewaking, ambassades) Vzr. Rb. Rotterdam; JAR
2007, 85 (Haven Rotterdam, grote schade) HR; JAR 1997, 70 (Staking
streekvervoer tijdens spits) Pres. Rb Utrecht; KG 1983, 334
(stiptheidsacties politie; chaos)
Dia 28
Voorbeelden waarin vordering verbod is afgewezen Vzr. Rb. Den
Haag; LJN BM3051 (Koninginnenach) Vzr. Rb. Amsterdam; LJN BM2254
(Vuilnismannen) Vzr. Rb. Utrecht; JAR 2009, 124 (Schoonmaak
Schiphol) Hof Den Haag; JAR 2008, 257 (Zondagdiensten BWeer.) Vzr
Rb. Utrecht; JAR 2008, 103 (Ajax-PSV) Hof Amsterdam; JAR 2003, 34
(Gratis reizen) Pres Rb. De Haag; JAR 1993, 154 (Ongeopend retour
deels onrechtmatig)
Dia 29
Rechtpositie stakers en werkwilligen Stakers hebben geen recht
op loon (7:627 BW) Mogelijk alternatief: stakingskas van de vakbond
Ook bij andere acties dan staking beperking loon mogelijk (NS;
Gratis OV JAR 2003, 34: loon -50%) Ook werkwilligen hebben bij
georganiseerde staking geen recht op loon (NS) Bij wilde staking in
beginsel wel loondoorbetaling voor werkwilligen (NJ 1973, 60; NJ
1977, 55)
Dia 30
Rechtpositie stakers en werkwilligen Geen recht op WW (art. 19
lid 1 sub l WW) Voordelen mogen niet wegens staken worden onthouden
(bonus voor werkwilligen verboden; JAR 2005, 235)
Dia 31
Rechtpositie stakers en werkwilligen In beginsel kunnen geen
sancties (anders dan stoppen loon) worden opgelegd (NJ 1988, 952;
JAR 2011/269) Dit kan wel bij door de rechter verboden actie of als
de werknemer op voorhand zonder meer had moeten beseffen dat de
actie de grenzen van het geoorloofde overschreed
Dia 32
Onderkruipersverbod Art. 10 WAADI: geen arbeidskrachten (nieuwe
of zittende) ter beschikking stellen voor verrichten werkzaamheden
in bedrijf waar een collectie actie heerst Bestuurlijke boete bij
overtreding (art. 19 WAADI)
Dia 33
Onderkruipersverbod Maar: Eigen personeel mag werk wel doen
Intra-concern-uitlening is ook niet verboden, want is niet ter
beschikking stellen (art. 1 lid c sub c WAADI) Derde kan worden
ingeschakeld Verbod ziet niet op derde, alleen op werkgever (JAR
2008, 105)
Dia 34
Schadevergoeding Bij rechtmatige actie geen mogelijkheid tot
schadevergoeding Bij onrechtmatige actie is die mogelijkheid er wel
(RAR 2007, 148)