C12 DE STANDAARDZATERDAG 9, ZONDAG 10 SEPTEMBER 2017

loft gebouwd, rond een patio en volledigin glas. Zo heb  je meteen het overzichtover de  schoorstenen  en de organisatievan de site.’

Onder een groot afdak organiseren debewoners regelmatig activiteiten om eenbreder publiek naar de industriële site tehalen. ‘We hebben al een paar keer fees­ten en concertjes opgezet. De schouwenen  de  oven  zijn  een  ideale  biotoop  omvleermuizentochten te doen.’

bied bouwprojecten aan te snijden.’In het middendeel heeft Lezze zijn bu­

reau, twee woningen en een polyvalenteruimte ondergebracht. ‘We hebben voor­al veel leeg gelaten’, zegt Piffet. ‘Over elkebaksteen  die  we  afbraken,  is  twee  keernagedacht.  Verspreid  over  twee  verdie­pingen  is  er  2.000  vierkante  meter  be­schikbaar. Daar hebben we er maar 500van benut. De lege gebouwen vrijwarenwe, zodat het verhaal van de steenbakke­rij nog altijd verteld kan worden.’

De industriële oven, de oorspronkelij­ke hoogspanningscabine, de machinehalen  de  droogloodsen  zijn  nog  steeds  in­tact.  ‘De  centrale  kern  van ons  gebouwbestaat  uit  zes  droogtunnels.  Dat  zijnschachten van drie meter breed en twin­tig meter lang waar de kleivormen lagente drogen. Ze nemen het grootste deel vanhet gelijkvloers in, maar we gebruiken zeniet.  Daarnaast  ligt  ons  bureau.  Op  deeerste verdieping hebben we centraal een

Als  de  wind  goed  staat  (of  slecht),waaien de beats  van Tomorrowland  totop  de  steenbakkerswijk  van  Noeveren.Door de industrialisering is die sinds dejaren 70 verlaten. Het werd een no­gozo­ne en wie er toch kwam, dumpte er afval.Op  de  immense  fabriekszone  raaktenveel gebouwen in verval. Twintig jaar ge­leden kocht een pottenbakker de hele siteom er een keramisch centrum uit te bou­wen. Dat was te groot gedroomd om heelde oppervlakte te coveren.

Er was dus hulp nodig. De site werd indrie  delen  verkocht.  ArchitectenbureauLezze nam de  zorg  voor het middenge­bied op zich. ‘Inmiddels heeft de gemeen­te het potentieel van de site ingezien’, zegtRoland Piffet.  ‘Regelmatig dienden zichplannen  aan  met  projectontwikkelaars.Maar alle gebouwen zijn nu in privébezit.Ze zijn gevrijwaard en kregen een  lichtcommerciële invulling. Er is nog wel al­tijd druk om aan de randen van het ge­

De  Open  Monumenten­dag  en  de  Dag  van  deArchitectuur  hebbendit jaar een date en daarmaken ze geen geheim

van. Voor het eerst vallen beide eve­nementen  op  dezelfde  dag:  zondag10 september. De architecten hebbendaar zo’n lol in dat ze er meteen eenfestival  van  een  volle  wittebroods­week van maken.

Verspreid over Vlaanderen zijn er600 monumenten die de deuren ope­nen. U kunt ook bij 90 hedendaagsebouwsels of architectuurbureaus opbezoek. Van sommige locaties is am­per  te  achterhalen  tot  welk  evene­ment ze behoren. Een cuvee van ge­bouwen  is  door  beide  organisatiesnaar voor geschoven.

Het  herbestemmen  van  ouderegebouwen staat al een poos op de ra­dar. Stilaan wordt het evident, somskomen er geëngageerde figuren aante pas die zich niet laten tegenhou­den  door  een  obstakel.  Hiernaastbrengen we er enkele in beeld.

Het is niet omdat we gebouwen derug toekeren dat ze niet meer dien­stig kunnen zijn. Religieuze pandenals begijnhoven en kloosters blijkenvaak dicht bij zichzelf te blijven als zezorgcentra  worden.  Leegstaandekerken zijn iets moeilijker te conver­teren. Dat zijn dan ook heilige huis­jes.

Veel industrie heeft zich verlegd.Brownfields,  pakhuizen  en  haven­buurten laten zich omturnen tot hip­pe buurten. Knooppunten van oudemobiliteit  zijn  toe  aan  een  update.Steden  ontdekken  dat  hun  stationeen achterkant heeft waar mogelijk­heden liggen om te ontwikkelen.

Het  onderscheid  tussen  erfgoeden eigentijdse architectuur is aan hetvervagen, schrijft het Vlaams Archi­tectuurinstituut  in  een  vlugschrift.Bouwen op maagdelijk nieuw terreinis steeds minder gangbaar. We moe­ten het meer gaan doen met wat wehebben. Oude gebouwen krijgen re­novaties en restauraties, leegstaandegebouwen worden opnieuw ontwik­keld. Architecten proberen in de stadverdichtingen  aan  te  brengen.  ‘Detoekomst van de stad wordt in toene­mende mate bepaald door wat er alis’, klinkt het.

In de jaren 70 moest een gebouwminstens uit 1800 zijn om een monu­ment  te  kunnen  zijn.  Ondertussendateren de jongste monumenten uitde  jaren 90. Nu de omloopsnelheidvan een bouwsel korter wordt, is deerkenning tot monument een state­ment tegen de wegwerpmentaliteit.

Open Monumentendag, Vlaanderen,  zondag  10/9Dag van de Architectuur, Vlaanderen  en  Brussel,  zondag  10/9

Open Monumentendag en Dag van de Architectuur vallen voor het eerst samen

We moeten het doen met wat we hebbenNet als gepensioneerden zien monumenten er almaar jonger uit. Erfgoed en hedendaagse architectuur krijgen dan ook steeds meer metelkaar te maken. Ga dit weekend zelf maar kijken. GEERT SELS

Boom: de architect

Steenbakkerij wordt woning en kantoor

‘Over elke baksteen die we afbraken, is twee keer nagedacht’ROLAND PIFFETArchitectenbureau Lezze

De lege gebouwen bleven gevrijwaard, zodat het verhaal van de steenbakkerij nog verteld kan worden.  ©  Filip  Dujardin

DE STANDAARDZATERDAG 9, ZONDAG 10 SEPTEMBER 2017  C13  

oud blijkt te zijn, zo oud als het Graven­steen.  Daarom  hebben  we  besloten  dewerken twee jaar stil te leggen voor eengrondig  wetenschappelijk  onderzoek.Dat  scheelde  wel  wat  aan  huurinkom­sten. We hebben de plannen voor de re­novatie aangepast, zodat de muur in zijnvolle glorie zichtbaar is. Dat heeft enkeletienduizenden euro’s meer gekost.’

Het bureau DDM Architectuur stondplots  wel  voor  een  heel  bijzondere  op­dracht. Ook architect Wim Goes gaf  in­put. De twee appartementen werden ge­hergroepeerd  tot  één  huurwoning.  Eénzijde is ingenomen door de donjonmuuren  de  toegangspoort  is  geaccentueerdmet  een  raam.  De  reparaties  zijn  mini­maal,  zodat  de  sporen  uit  het  verledenzichtbaar zijn. Een wenteltrap houdt demuur  vrij.  ‘We  zijn  vier  jaar  bezig  ge­weest,’ zegt Schelstraete, ‘maar het is weleen uniek pand nu.’

een gebruiksvergoeding aan haar acade­mie. ‘Tijdens de werken kwamen er somssolisten nat van het podium omdat hetbinnen  regende.  Bezoekers  wurmdenzich per twee door een smalle doorganglangs een bouwkraan. Het publiek heeftveel goodwill getoond.’

Toen  was  het  tijd  voor  een  extranieuwbouw. Daar leende het collectief 2,4miljoen  euro  voor.  ‘Onder  begeleidingvan de Vlaamse Bouwmeester vonden wearchitecten die de kerk konden aanslui­ten op een nieuw gebouw. Een glazen pa­viljoen  geeft  toegang  tot  de  kerk,  deschool en het nieuwe gedeelte. Daarnaaststaat  eigentijdse  architectuur,  strak  inhet wit. Het nieuwe gedeelte is het spie­gelbeeld van het oude. In zo’n dertien jaartijd hebben we toch maar mooi twee gro­te  bouwfases  afgerond.  Nu  zouden  wenog graag wat hulp krijgen voor de bin­nenrestauratie.’

‘Met een hoop zotte Lierenaars hebbenwe ons project aangepakt’, zegt Bart DeVos. Pal in het centrum van Lier zagen zeop de kloostersite  van de  jezuïeten  eenvrijgekomen kerk. Die was in de jaren 80leeg komen  te  staan en ze werd weinigfunctioneel benut. 

‘Onze  muziekacademie  probeert  deleerlingen zo veel mogelijk podiumerva­ring  te  geven. Met  een  school  die  blijftgroeien, zijn we steeds op zoek naar ruim­te om te zingen, een concert te geven oftoneel te spelen. De kerk was in ruïneuzetoestand en werd gebruikt als opslag vaneen verzekeringskantoor.’

Een  paar  keer  was  de  academie  erdicht bij om de aankoop op de politiekeagenda  te  krijgen.  Finaal  ging  het  mis.‘Dan doen we het zelf, dachten we. Metnegen hebben we in 2004 een vzw opge­richt’, zegt De Vos. ‘Geld hadden we niet,maar  een  jaar  later hebben we de kerkgekocht  voor  125.000  euro.  We  zoudenwel  zien.  Eerst  was  het  handen  uit  demouwen. Met een ploeg vrijwilligers heb­ben  we  er  drie  containers  puin  uitge­haald. Daarna zochten we geldschietersen stelden we dossiers op.’

Met succes. De zotte Lierenaars slaag­den  erin  een  eerste  restauratiefase  van830.000 euro af te ronden. Daar kondenze  tot  80  procent  subsidies  voor  in  dewacht slepen. Nu de stad Lier geen kop­zorgen  meer  had,  betaalde  ze  jaarlijks

Open Monumentendag en Dag van de Architectuur vallen voor het eerst samen

We moeten het doen met wat we hebben

Lier: het collectief

Kerk wordt podium

‘Met een ploeg vrijwilligers hebben we er drie containers puin uitgehaald’BART DE VOS

Het  ‘kasteel  van  Nevele’  is  eigenlijkeen klooster uit  de napoleontische  tijd.Toch is dit geen geval van zelfoverschat­ting.  Volgens  de  geschiedenisboekenwoonde hier wel degelijk de heer van Ne­vele. Alleen was hij in de veertiende eeuwal verkast naar Ooidonk.

‘Achteraan op het  terrein  staan  tweeappartementen die we verhuren’, zegt ei­genaar Carl Schelstraete. ‘Die waren toeaan renovatie. Bij het vrijmaken van diegebouwtjes troffen we een breuk aan inhet plakwerk. Die werd veroorzaakt dooreen  ronde  vorm.  Het  bleek  een  ontlas­tingsboog van een tongewelf. Toen wistenwe dat we op een donjonmuur waren ge­stoten. Het was dan ook nog eens het ge­deelte  van  de  muur  waar  de  toegangs­poort in zat.’

De bewoners hadden wel een vermoe­den dat  er nog  stukken van de kasteel­donjon op de site moesten zijn. Daar washet klooster namelijk tegenaan gebouwd.Toen  het  klooster  begin  negentiendeeeuw werd opgetrokken, had de donjonnog zijn volledige hoogte, zowat twintigmeter. Het gebouw, dat op een heuvel ge­legen was, moet imponerend geweest zijntegenover de lage huisjes in de buurt.

Kom dat tegen, een donjon in je ach­tertuin.  Schelstraete:  ‘Als  je  zo’n  histo­risch relict aantreft, creëert dat een ver­antwoordelijkheid. Zeker als het bij hetarcheologisch  onderzoek  duizend  jaar

Nevele: de eigenaar

Kasteeldonjon wordt huurhuis

‘De plannen aanpassen heeft ons enkele tienduizenden euro’s meer gekost’CARL SCHELSTRAETEEigenaar

In Nevele stonden de architecten voor een bijzondere opdracht.  ©  Kris  VandevorstIn Lier geeft een collectief podiumkansen aan  jonge muzikanten.    ©  Bart  De  Vos