Door insecten overgebrachte (zoönotische) virale ziekten
● Ongeveer 75% van de (her)-opkomende virale ziekten bij de mens komt
uit dieren.
● Dreiging neemt toe door: Klimaatverandering, globalisering, reisgedrag
● Impact: meer dan 500 “vector-borne” virussen. Toga-, Flavi-, Rhabdo-, Reo-, Bunyaviridae. Daarvan zijn er ongeveer 100 van veterinair en/of humaan belang.
● Gebrek aan kennis en ervaring met deze veelal exotische virus-vector combinaties
● Effectieve en veilige vaccins en diagnostiek ontbreken
Culex pipiens Aedes Albopictus
Hyalomma marginatum Culicoides obsoletus
Belangrijke door insecten overgebrachte virale ziekten
Virale ziekte Insect-vector Soort
Dengue koorts Aedes aegypti mens
Chikungunya koorts Aedes albopictus mens
West Nile koorts Aedes sp.; Culex sp. mens/paard
Rift Valley koorts Aedes sp.; Culex sp. mens/evenhoevigen
Crimean Congo koorts Hyalomma margin. mens/evenhoevigen
Schmallenberg virus Culicoides sp./ Mosq.? evenhoevigen
Blauwtong Culicoides sp. evenhoevigen
Dengue koorts: Knokkelkoorts - Na malaria belangrijkste tropische ziekte - Sterk opkomend laatste 50 jaar vooral in
stedelijke gebieden - Endemisch in meer dan 110 landen - 50-100 miljoen mensen/jaar geϊnfecteerd - ca ½ miljoen ziekenhuisopnames/jaar - Ongeveer 12,5-25 duizend doden/jaar
Aedes Aegypti
SOURCE: Reprinted from Gubler (2007).
Introductie in de VS in 1999 via vogels. Binnen 6 jaar van ecxotisch naar endemisch Tot eind 2011: > 31,000 gediagnosticeerde klinische humane gevallen. > 1250 doden. Sinds 2004 vaccin voor paarden beschikbaar. Tot dan toe 15,000 paarden dood door WNV
Verspreiding van het West Nile virus
2005
Aedes spp.
februari 2007
Spreiding van BTV 8
Economische verliezen in Nederland t.g.v. BT in 2007, 175 million €
januari 2010
Culicoides spp
Bunyaviridae
Grootste virusfamilie: ~300 leden, 60 zoonoötisch.
5 takken (genera): Tospo- (plant), Hanta- (mensen), Orthobunya- (zoogdieren), Phlebo- (zoogdieren), en Nairovirus (zoogdieren)
Veel ernstig: Belangrijke voorbeelden ● Rift Valley koorts virus (Phlebovirus, muggen)
● Crimean-Congo hemorrhagische koorts virus (Nairovirus, teken)
● Dobrava-, Sin Nombre virus (Hantavirus, knaagdieren)
● Schmallenberg-, Akabane, (Orthobunya, (steek)muggen)
Noordgrens Hyalomma teek
Crimean Congo hemorrhagische koorts virus: Verspreiding
Virus aangetoond
Hoog risico
Laag risico
1930 Kenya→ Every 3 to 10 years outbreak South Africa 1950-1953
Zimbabwe, Namibia 1955
Zimbabwe 1957, ‘69-70 en ’78.
Namibia 1974-’76
Mozambique 1969
Egypt 1977-’78
Sudan 1973
Madagascar 1979, 1990-’91 Mauretania, 1987, ’98-’99
Tanzania, Somalia 1997-’98
Saudi Arabia, Yemen, Senegal, Gambia , Egypt all 2000-2003
RVFV: Ontdekking/Belangrijke uitbraken
Aedes spp.
Culex spp.
Angola Zambia
Congo
Ethiopia Nigeria
Niger Chad
Libya Algeria
Morocco
Mali
Iraq Iran
Turkey Spain
South Africa
Zimbabwe
Mozambique
Sudan
Namibia
Egypt
Madagascar
Mauritania
Botswana
Tanzania
Kenya
Somalia
Yemen
Saudi Arabia
Senegal Gambia
Daubney
RVFV: Gevoelige soorten
Mortaliteit
< 2 Weken oud
100% 70% 48% 20%
Mortaliteit Abortus
Seroconversie
30% 10% 100% ja ja ja hoog hoog >70% 20%
Volwassen dieren
laag laag
Evenhoevigen Wilde dieren
Seroconversie
Mensen Merendeel der gevallen snel voorbijgaand ziektebeeld met milde griepachtige verschijnselen (hoofdpijn misselijkheid)
Acute lever necrose, hepatitis, hersenonsteking, oog-ontsteking, hemorrhagische koorts, dood (0,1-10%)
Detectie en Controle
Geϊntegreerde benadering Vroegtijdige waarschuwing: Modellering; Combinatie van
geografische informatie (GIS) met pathogeen-epidemiologie; risico-inschatting. CIb-RIVM, CVI-Wageningen UR, GD, FD-UU
Monitoring: Diagnostiek op dieren, mensen en vectoren CVI-Wageningen UR, GD; CIb-RIVM
Competentie van vector. CMV-Wageningen, CVI-Wageningen UR, FD-UU, CIb-RIVM
Vaccin (DIVA) ontwikkeling; CVI-Wageningen UR-focal point; FD-UU, CIb-RIVM, Farmaceuten
Welk Vaccin ?
Conventionele vaccins ● Afgedood virus (inactivering door chemische behandeling bijv.
formaline)
● Levend verzwakt virus (verzwakking door seriële passage, chemische behandeling of temperatuur)
Welk Vaccin ?
Nieuwe vaccins (gebaseerd op rec. DNA technologie)
● Expressie van oppervlakte-eiwitten
● Eiwit (E.coli, Gist, Insect-, Zoogdier cellen)
● Vector (gebaseerd op plasmide of virus )
● Levend gemodificeerd (verzwakking door gerichte modificering van virale genen betrokken bij virulentie)
● Niet-spreidend levend gemodificeerd (gelimiteerd infectieuse virusdeeltjes)
● DIVA eigenschap (onderscheid tussen gevaccineerde en geϊnfecteerde dieren; voor veterinaire vaccins)
L S L M S
Huidige status
Veterinaire vaccins in Afrika:
● Geϊnactiveerd - veilig, meerdere toedieningen, duur
● Levend afgezwakt - effectief, niet veilig in drachtige dieren
● Clone 13 – effectief, veiligheid onder veldomstandigheden?
Humane vaccins – Geen
Handelingen met RVFV vereist Bio-Safety-Level3 (BSL3) inperking
RVFV: Zoönotisch; geen humaan vaccin of antivirale therapie beschikbaar
80-120nm
N proteine
Polymerase
Gn glycoproteine
Gc glycoproteine
Rift Valley koorts virus
L M S
Genoom: 3 – strengige RNA segmenten, L, M, S
EM foto
Vaccin ontwikkelings benaderingen:
VLPs
Gn-ecto
Newcastle disease virus vector vaccin
Non-spreidend RVFV (Reverse Genetics) L S
RVFV infectie modellen bij het CVI
Lethaal infectie model in muizen
Infectie model in drachtige schapen op verschillende tijdstippen van de dracht ● Abortus
Infectie model in jong volwassen schapen (9-16 weken) ● Niet-lethaal; gebaseerd op viremie en koorts
Diagnostiek: testontwikkeling
Primair voor vaccinanalyse ● Virusisolatie,
● qPCR
● Virus neutralisatie
● IgM; IgG ELISA’s;
● Eiwit specifieke ELISA’s (N. Gn, Gc)
Spin-off: monitoring (diagnostiek bedrijven)
Conclusies/spin off Eenmalige vaccinatie met subunit Gne, NDV-GnGc, of NSR beschermt jonge
schapen tegen infectie met RVFV. Kortekaas et al., 2012. Vaccine 30:3423-3429.
Registratie van NDV-GnGc in Zuid-Afrika.
Castellum (EL&I financier; UU coordinator, MSD-AH is dirigent):
● Registratie van een RVFV vaccin kandidaat. CVI/UU en MSD vaccin kandidaten worden vergeleken. Beste wordt ontwikkeld tot een markt klaar vaccin.
● Ontwikkeling van een subunit vaccin for CCHFV (CVI-UU-UTMB-MSD-AH)
Schmallenberg virus vaccin ontwikkeling (3 farma bedrijven).
2 patentaanvragen.
10-tal publicaties in hoogstaande wetenschappelijke tijdschriften.
Samenwerking/Opdrachtgevers
Universiteit Utrecht
Universiteit/Instituut Overheid/EU Farma-veterinair
Top Related