10 ECONOMIE

door Harrie Verrijte-mail: h.verrijt@ed.nl

H et kan WilmaKoolen-Hermkens nietsnel genoeg gaan. De al-gemeen directeur van

LDI (Laser Direct Images) Sys-tems in Helmond straalt zoveelenergie uit, dat ze daarmee tech-nisch directeur Peter Briër en dekleine tien technische medewer-kers op een sympathieke manieronder druk zet. De twee machinesdie in Helmond en Taiwan proefgaan draaien moeten eind dit jaarklaar zijn.

„We willen tegelijk met Wise-Pioneer, onze partner in Taiwan,dit jaar nog de machines uittes-ten”, zegt Koolen. „We doen danhier en in Azië dezelfde proeven.Dit omdat de omstandigheden inAzië anders zijn. De printplaatin-dustrie daar gebruikt bijvoorbeeldandere fotogevoelige materialendan hier. Volgend jaar willen webeginnen met de verkoop van on-ze machines. We denken er dantien te verkopen. In 2017 verwach-ten we dat we er 25 kunnen afzet-ten.”

LDI Systems is dus een nieuwefabrikant van originele machinesin de regio. Machines die een halfmiljoen euro per stuk gaan kos-ten. Koolen duikt soms diep in detechnische details om uit te leg-gen wat de machine doet. Hetkomt erop neer dat deze de verbin-dingssporen op een printplaat,waarop chips en andere onderde-len worden gemonteerd, kan be-lichten. Printplaten die in iederelektronisch apparaat zitten enwaarvan de vraag op de wereld-markt nog steeds stijgt.

Dat belichten gebeurt tot nogtoe op diverse manieren. Hetmeest wordt gebruik gemaakt vaneen masker, een soort dia. Het pa-troon van de spoortjes wordt daar-mee in één keer op de printplaat,die voorzien is van een fotogevoe-lige lak, belicht. Door middel vanetsprocessen kunnen daarna desporen op deze plaat worden aan-gebracht.

„Voor grote oplagen printpla-ten zal dat de meest efficiënte me-thode blijven”, verwacht Koolen.„Maar voor kleinere oplagen kunje beter een soort laserprinter ge-bruiken. Die machines zijn er al,maar die doen zeven minutenover het belichten van de soldeer-sporen op één printplaat. Met onssysteem kunnen we er vier per mi-nuut maken.”

Koolen laat in het laboratoriumhet hart van de machine zien. Datis een rij van tien centimeter mettwintig kleine lasers met eenhoog vermogen, die door zelf ont-worpen elektronica worden aange-stuurd. Met het licht van die la-sers wordt de fotogevoelige lak opde printplaat belicht. Het systeemwerkt met een zogeheten poly-goon, een kristallen cilinder diemet een snelheid van meer dan50.000 toeren per minuut boven

de te belichten printplaat rond-draait. Door hier het laserlichtdoorheen te sturen, wordt datlicht verstrooid. Zo kunnen met ie-dere laserstraal grote stukkenprintplaat tegelijk worden belicht.

In het laboratorium hebben demedewerkers proefbelichtingenopgehangen. Creatieve bewerkin-gen van hun namen staan haar-scherp op stukken film. „Dat onssysteem werkt wisten we al”, zegtKoolen. „Dat heeft Peter Briër inzijn tijd bij TNO, waar deze tech-nologie werd ontwikkeld, metzijn team al bewezen.”

Koolen heeft zelf ook bij TNOgewerkt, nadat ze dertien jaar bijApplied Materials al in de high-tech zat. „Daartussen heb ik vijfjaar als directeur in Duitsland ge-werkt. Door de week daar in eenappartement en in het weekendbij mijn gezin in Vlierden. In dievijf jaar is de omzet van dat Duit-se bedrijf van 12 naar 34 miljoeneuro gestegen. Ik was eigenlijkaan een sabbatical jaar toe, maarik koos voor TNO. In 2013 vroegdeze mij voor deze klus. Mijn be-slissing om het te doen werd ookdoor idealisme ingegeven: ik ge-

loof in innovatie. Maar ik steldewel de vraag: wie zit er op dat pro-duct te wachten? Die kon goedworden beantwoord.”

Koolen wilde commerciële be-drijven bij het initiatief betrek-ken. TNO Bedrijven, dat startendeondernemingen financiert met le-ningen, heeft 70 procent van deaandelen en WisePioneer de overi-ge 30 procent. „We hebben be-wust een Taiwanees bedrijf geko-zen, omdat we daarmee behalvede Taiwanese ook de Chinesemarkt, samen goed van voor 60procent van de wereldmarkt, berei-ken. De verkoop hier in Europagaan we zelf doen. Onze machi-nes aan de man brengen is de vol-gende grote klus. Een mooie web-site is niet voldoende om klantente vinden. Niets verkoopt zichzelf.Dus we hebben een heel uitge-breid programma van presentatiesop beurzen en bij mogelijke klan-ten.”

Bij de ontwikkeling en straksde productie worden volop toele-veranciers ingezet. Koolen noemtonder meer Hittech Multin, NTSOptiek en Brom Mechatronica.„We willen de modules laten ma-ken en de machines hier in elkaarzetten. In het gebouw van Amadain Helmond waar we nu zitten, isbeperkt ruimte. Volgend jaar gaanwe dus zoeken naar een geschiktenieuwe ruimte in de regio.”

Koolen en Briër blijven methun team de machine doorontwik-kelen. „Om te beginnen geldtvoor ons ook een soort wet vanMoore. Dat betekent dat de lijn-tjes op printplaten iedere paar jaarde helft dunner gemaakt moetenkunnen worden. Bovendien zul-len voor de eerste machines de tebelichten printplaten met dehand moeten worden aan- en afge-voerd. Dat willen we bij een vol-gende generatie machines automa-tiseren.”

De vraag wie er op datproduct zit te wachtenkon heel goed wordenbeantwoordWilma Koolen-Hermkens directeur

We willen de moduleslaten maken en demachines in Helmond inelkaar zettenWilma Koolen-Hermkens directeur

LDI SYSTEMS WIL IN 2017 AL 25 MACHINES VERKOPEN

! ! ! ! ! !

Printplaat machine volgendjaar vanuit Helmond verkocht

Het principe is al bewezen en de eerste proefmachines draaien bijna. LDI Systems wil volgendjaar een vliegende start maken.

! Algemeen directeur Wilma Koolen-Hermkens en technisch directeur Peter Briër bekijken de polygoon, een kristallen cilinder die met een snelheid vanmeer dan 50.000 toeren per minuut ronddraait. foto Ton van de Meulenhof

! Een schetsvan de machi-nes zoals diemogelijk vol-gend jaar uit-komt.