1
Jongerengeweld in Vlaanderen. Omvang, aard en
populaire veronderstellingen
Dr. Diederik Cops
Postdoctoraal onderzoeker Jeugdonderzoeksplatform
Leuvens Instituut voor Criminologie
Forumdag ‘jeugd en welzijn’
Roeselare, 24 april 2012
Inhoud
� Jongeren en geweld: een introductie op het fenomeen
� jongeren en geweld: populaire gemeenplaatsen
� Jongeren en geweld: wat denken jongeren er zelf over?
� jongeren en geweld: daderschap, slachtofferschap en onveiligheidsgevoelens
� Jongeren en geweld: conclusies
2
Introductie op het fenomeen
• De ‘jeugd van tegenwoordig’…zou het alsmaar slechter doen
• Jeugddelinquentie als ‘hot topic’: schijnbare alomtegenwoordigheid van
jongerengeweld en een sterke aanwezigheid van ‘populaire gemeenplaatsen’:
steeds meer, steeds gewelddadiger, steeds jonger, steeds zinlozer, …
• Link tussen jongeren en geweld is niet nieuw: ‘moral panics’ over
jongerengeweld reeds in de achttiende eeuw terug te vinden.
Introductie op het fenomeen (2)
De maatschappelijke aandacht voor jongerengeweld in verandering: van ‘kind in
gevaar’ (youth at risk) naar ‘kind als gevaar’ (youth as risk)
Hedendaagse (laatmoderne) samenleving
• groeiend risicobewustzijn en afnemende risicoacceptatie
• groeiende intolerantie t.a.v. geweld, criminaliteit en overlast: de omgang met
geweld ‘ontwend’ geraakt
• Van ‘post-crime’ naar ‘pre-crime’
>< steeds vroegere interventies
3
“Jongerengeweld is sterk gestegen”
• ‘maat voor het kwaad’ als eenduidige indicatie voor de werkelijke omvang van
jeugddelinquentie/jongerengeweld bestaat niet
Jeugd-
rechtbank
Politie
Werkelijk gepleegde
delinquentie
Jeugdparket
Zelfrapportage
studies
���� 6% jongeren jeugdparket�55% MOF, rest POS
�19% tegen personen
���� 2005-2008:
- geen verjonging
- lichte toename ‘misdrijven tegen
personen’
België: geen gegevens
Nederland: stijging aantal
jeugdige verdachten,
maar…
Kwart van zaken op jeugdparket naar
jeugdrechtbank (!selectie)
De omvang van jongerengeweld… (2)
De JOP-monitor als meetinstrument: zelfrapportage studie
Voordelen
� Geen selectiemechanismen
� ‘Dark number’ onderzoek
� Verklaringen voor delinquent gedrag
Nadelen
� Sociaal wenselijk antwoordgedrag/andere geheugenfouten
� Beperkte lijst van relatief lichte feiten
� Moeilijke afstemming met officiële statistieken
4
Het JOP: een focus op de brede leefwereld van jongeren…
� interdisciplinair & interuniversitair samenwerkingsverband tussen onderzoekslijn
Jeugdcriminologie (KU Leuven), Vakgroep Sociale Agogiek (Ugent) & vakgroep TOR
(VUB)
� geïnitieerd door Vlaams ministerie van Jeugd in 2003, nu onderdeel van de
Beleidsrelevante Steunpunten Programma van de Vlaamse regering
…met een dubbele opdracht
� het inventariseren en synthetiseren van bestaand (Vlaams) jeugdonderzoek
� het zelf verzamelen van nieuwe empirische data over de hedendaagse
brede leefwereld van Vlaamse jongeren
De omvang van jongerengeweld… (3)
De omvang van jongerengeweld…(4)
Nooit Eén keer Twee
keer
Drie
keer
> Drie
keer
Fysiek geweld JOP-1 (2005) 94.4 3.1 1.2 0.3 0.8
JOP-2 (2008) 95.3 2.8 1.3 0.3 0.3
Openbare
wapendracht
JOP-1 (2005) 96.6 0.7 0.4 0.2 2.1
JOP-2 (2008) 97.2 1.0 0.6 0.1 1.2
Aantal plegers bij Vlaamse 14-25 jarigen (in percentages)
Aantal slachtoffers bij Vlaamse 14-25 jarigen (in percentages)
Nooit Eén keer Meermaals
Fysiek geweld JOP-1 (2005) 95.0 4.3 0.7
JOP-2 (2008) 94.8 4.2 0.9
Bedreiging met
een wapen
JOP-1 (2005) 95.6 3.8 0.6
JOP-2 (2008) 95.4 3.4 1.2
5
De omvang van jongerengeweld…(5)
Evolutie van slachtofferschap 1998-2008 (Veiligheidsmonitor)
Politiestatistieken als betrouwbaar beeld van de
werkelijke delinquentie?
‘fysiek geweld en ‘wapendracht’: 10-20% van de gevallen tot een pv (hogerdan bij vermogensdelicten, zoals diefstal en vandalisme)
Verschuiving politiestatistieken ≠ verandering werkelijke omvang van decriminaliteit
JOP-1 (2005) JOP-2 (2008)
% pleger % geleid tot pv % pleger % geleid tot pv
Fysiek geweld 5.5 10.9 5.3 18.4
Openbare
wapendracht
3.2 18.8 3.2 11.4
Aantal plegers met een pv bij 14-25 jarigen
6
Persistentie in geweld?
Percentage plegers bij 14- tot 25-jarigen
Nooit Eén keer Twee
keer
Drie
keer
> Drie
keer
Fysiek geweld JOP-1 94.4 3.1 1.2 0.3 0.8
JOP-2 95.3 2.8 1.3 0.3 0.3
Openbare wapendracht JOP-1 96.6 0.7 0.4 0.2 2.1
JOP-2 97.2 1.0 0.6 0.1 1.2
Daders van geweld: hardleerse delinquenten of eenmalige plegers ?
Continuïteit in geweldpleging?
Evolutie van jongerengeweld (fysiek geweld en/of wapendracht)
doorheen de leeftijd
7
Genderverschillen in geweldpleging
“Jongeren zijn dader of slachtoffer van geweld”
• Slachtofferschap bij jongeren = relatief genegeerd onderwerp, ondanks vaststelling dat ze
als groep een groot risico op slachtofferschap hebben
• Jongeren die dader zijn, lopen ook veel meer kans om slachtoffer te worden
JOP-1 (2005) JOP-2 (2008)
% SO onder
plegers
% SO onder niet-
plegers
% SO onder
plegers
% SO onder niet-
plegers
Fysiek geweld 24.1 3.8 24.5 4.5
Bedreiging met
wapen
27.4 3.6 47.5 3.7
8
Beïnvloedende factoren van jongerengeweld
Man zijn Leeftijd Tso of bso
volgen
Ouders
gescheiden
Minder
goede
band met
moeder
Digitaal en
uitgaans-
gericht
vrijetijds-
patroon
Laag
zelfbeeld
Slachtoffer
geweld
Dader
geweld
Jongeren en geweld: wat denken jongeren er zelf over?
• Jongeren vooral als pleger van geweld, in mindere mate als slachtoffer, slechts zeer
weinig aandacht voor de beleving van geweld
• 14 focusgroepen (n=106 jongeren) in vier centrumsteden en twee gemeenten (via
scholen, jeugdverenigingen, netwerking)
• Gebruik van actieve (visuele) werkvormen
• Onderzoeksvragen:
– “Wat beleven jongeren als geweld?”
– “Wat is hun houding ten aanzien van geweld?”
– “Wat zijn remedies tegen geweld?”
9
De beleving van geweld
• Geweld?
– Geweld als complex begrip (schade als belangrijke factor)
– Rol van dader (intentie) en slachtoffer (persoonlijke grens) essentieel
• Houding ten aanzien van geweld?
– Gevoelig voor het machtsonevenwicht
– Afkeuring versus verleiding
– Gerechtvaardigd geweld
• Remedies tegen geweld?
– Structuurgerichte maatregelen: politie
– Persoonsgerichte maatregelen: aanbieden van alternatieve vrijetijdsbesteding
10
Jongerengeweld en onveiligheidsgevoelens
• Heersende maatschappelijke benadering: jongeren als oorzaak van gevoelens van
onveiligheid
>< wat met onveiligheidsbeleving van jongeren zelf?
• Onveiligheidsgevoel > reactie op (het risico op) slachtofferschap
• Relatie tussen gevoel van onveiligheid en mijdgedrag is minder vanzelfsprekend bij
jongeren: aanwezigheid op ‘risicovolle plaatsen’ (‘s avonds, uitgaansbuurten) een
belangrijk onderdeel van de leefwereld
• Invloed van:
– Ouders (~ socialisering in angst)
– Vrienden (informele sociale netwerk)
– De buurt : aanwezige overlast, sociale cohesie (‘intern’ en ‘extern’)
Jongerengeweld en onveiligheidsgevoelens (2)
De dualiteit van de publieke ruimte in de leefwereld van jongeren:
� hangt samen met een hogere kans op daderschap van geweldsdelicten (en
in mindere mate van slachtofferschap)…
� hangt eveneens samen met een lager onveiligheidsgevoel bij jongeren
� ontwikkeling van ‘mental maps’ die de leesbaarheid van de omgeving
bevorderen en de jongere in staat stelt op een adequate manier om te
gaan met bedreigende situaties, gebeurtenissen en personen
� versterking van het gevoel van controle over de fysieke en sociale
omgeving
11
Conclusies
• Jongerengeweld: eenduidige conclusies over de omvang (en veranderingen hierin)
zeer moeilijk
>< gerapporteerde stijgingen in officiële statistieken te wijten aan een combinatie van een
werkelijke toename met een toenemende intolerantie t.a.v. geweld en een groeiende
beleidsmatige aandacht hiervoor
• Jongerengeweld: deel van de leefwereld van jongeren (cf. belevingsonderzoek)
– als dader, slachtoffer of getuige
– genuanceerde visie op definitie, afkeuring en aanpak
• Aanwezigheid in de publieke ruimte: dubbele en enigszins contradictorische
impact
>< beleidsmatige implicaties met betrekking tot de perceptie en aanpak van (groepen)
jongeren in de publieke ruimte
12
Meer informatie?
www.jeugdonderzoeksplatform.be
Top Related