Onder de zoutvlaktesvan Bolivia bevindtzich de grootstevoorraad lithium terwereld. Het metaal iscruciaal voor hetmaken van batterijenin digitale camera’sen mobieltjes. Nu nogeen slimme maniervinden om het teexploiteren.

S alar de U y u n i100 km

La Paz

CochabambaCochabamba

CHILI

ARGENTINIË

PARAGUAY

BRAZILIË

PERUBOLIVIA

NRC 140812 / StS

Salar de Uyuni

Lithium moet Boliviaverlossen van zijngrondstoffenvloek

De Salar de Uyuni is een adembenemendezoutvlakte in het zuidwesten van Boli-via. Op de onherbergzame 12.000 vier-

kante meter zout is geen leven te bekennen, afge-zien van wat cactussen en toeristen.

Die laatsten benutten de grote leegte van de Sa-lar door met het perspectief te spelen: je kunt erfoto’s maken waarop je boven de horizon uit lijktte springen of wordt aangevallen door een mee-gebrachte speelgoeddinosaurus.

Verstopt onder de Salar zit een grote voorraadvan de grondstof die de foto’s mogelijk maakt: li-thium. Dit metaal is cruciaal voor het maken vande batterijen in digitale fotocamera’s, mobiele te-lefoons, tabletcomputers en laptops. De volgendegrote markt voor lithium zou wel eens de elektri-sche auto kunnen zijn. Het arme Bolivia droomter nu van een energiegigant te worden. Maar diedroom is nog ver van de werkelijkheid.

Een eerste stap is al wel gezet. Vier jaar geledenbesloot president Evo Morales dat Bolivia zijn li-thiumvoorraad zou industrialiseren. In het zui-den van de Salar staat een proefinstallatie van hetBoliviaanse staatsmijnbedrijf COMIBOL.

Raúl Martinez mag een rondleiding geven inhet laboratorium, maar mag geen uitleg geven.Slechts twee mensen zijn er rond het middaguuraan het werk „de rest is aan het lunchen”. Hoe-veel mensen er normaal werken, mag Martinezook niet prijsgeven. „Het zijn er verscheidenen.”

De voorzichtigheid van Martinez heeft te ma-ken met meer dan alleen het bewaren van be-drijfsgeheimen. Bolivia kent een lange geschie-denis van rijkdommen die door buitenlanderszijn afgenomen. Halverwege de zestiende eeuwontdekten de Spanjaarden dat de berg bij hetdorpje Potosí zilver bevatte. Het duurde niet langvoordat Potosí uitgroeide tot een van de belang-rijkste koloniale bezittingen van Spanje: in 1611had de stad ongeveer evenveel inwoners als Lon-den.

Maar van deze rijkdom is in het huidige Potosíbijna niets over, zegt Rolando Telleria. Hij staataan het hoofd van de faculteit politicologie aande Universiteit Mayor de San Simon in Cocha-bamba. „Dat is de tragische cyclus van de Bolivi-aanse economie: een grondstof wordt ontdekt,geëxporteerd, de prijs stort in en net als de econo-

mie lijkt te bezwijken komt er als ware het eenwonder weer een nieuw product tevoorschijn.”Na het zilver kwamen goud, tin, zink, olie, gas ennu wellicht lithium.

Volgens schattingen bevat de Salar de Uyunimeer dan de helft van ‘s werelds lithium. Maar deexploitatie daarvan moet anders worden aange-pakt, zegt Telleria. „We moeten niet alleen ruwenatuurlijke hulpbronnen exporteren, maar erwaarde aan toevoegen.” In het geval van lithium:het bouwen en verkopen van batterijen.

Wat Bolivia echter mist is de kennis. Daaromheeft COMIBOL begin juli een joint venture op-gericht met enkele Zuid-Koreaanse bedrijven.Het nieuwe bedrijf gaat anodes en cathodes ma-ken voor batterijen. De Zuid-Koreanen leveren dekennis, de Bolivianen de lithium.

De lithiumvoorraad van Bolivia is interessantvoor het Aziatische land, dat zowel mobiele ap-paraten als auto’s produceert. „Beide landen heb-ben elkaar nodig”, zegt Youn Koan Kim, energie-en handelsattaché op de Zuid-Koreaanse ambas-sade in La Paz.

Ook Nederland is geïnteresseerd in samenwer-king met Bolivia en heeft een vertegenwoordi-ging uitgenodigd om later dit jaar Nederland tebezoeken.

Vooralsnog is het Bolivia niet gelukt om opindustriële schaal lithium uit de Salar tehalen. De voorspelling die president Mo-

rales in het Amerikaanse tijdschrift The N ew Y o r-k er deed, is dan ook niet uitgekomen. Volgens deauteur van het artikel ‘Lithium Dreams’ zei Mo-rales dat Bolivia al in 2010 lithiumbatterijen zouproduceren. Ook zei Morales – in november 2009– dat Bolivia binnen „vijf tot zes jaar” e l e k t r i s ch eauto's zou produceren.

„B elachelijk”, noemt politicoloog Miguel Cen-tellas die laatste uitspraak. „We hébben geen au-to-industrie. Ik denk dat steeds minder mensennog geloven in dergelijke claims van de rege-ring .”

Ook de Amerikaan Jim Shultz twijfelt aan dehaalbaarheid van een elektrische auto-industriein Bolivia. „Als je naar de grootste stad gaat in debuurt van de Salar, naar het beste hotel, dan magje van geluk spreken als je een kwartier heet wa-

ter hebt. Er zit een grote sprong tussen de droomwaarin Bolivia plotseling een geïndustrialiseerdland wordt dankzij deze nationale hulpbron ende realiteit”, aldus Shultz, hoofd van de denk-tank Democracy Center.

Shultz is mede-auteur van een rapport over ofBolivia met lithium eindelijk de ‘grondstoffen-vloek’ kan verslaan. De conclusie was: „mis-s ch i e n ”, maar „er zijn veel dingen die mis kun-nen gaan”.

Sinds dat rapport in mei 2010 verscheen, zijner nauwelijks ontwikkelingen geweest die eenaanpassing eisen van die conclusie, vertelt Shultzin zijn kantoor in Cochabamba. „We zijn nog ververwijderd van de productie van lithium voorbatterijen en nog verder weg van de productievan batterijen. Het feit dat er weinig is veranderdin de afgelopen jaren, zegt ook iets.”

Oud-president Eduardo Rodríguez Veltzé zietin lithium een mogelijkheid om de grote armoe-de van het Boliviaanse volk te bestrijden. „Meerdan 50 procent van de Bolivianen leeft in armoe-de”, zegt Rodríguez in een gesprek. Maar Boliviamoet wel opschieten. „We zijn veel tijd aan hetverliezen.”

Volgens het staatsmijnbedrijf COMIBOL gaatalles echter gewoon volgens het schema. „Er isgeen vertraging”, zegt Teddy Franz Aguirre her-haaldelijk. Hij is hoofdadviseur bij het agent-schap Evaporiticos, onderdeel van COMIBOL.

In het zuiden van de Salar de Uyuni laat Aguir-re’s collega Raúl Martinez zien hoe het lithiumwordt gescheiden van de andere mineralen. Datgebeurt in grote ‘zwembaden’ die doen denkenaan garnalenboerderijen. Het mijnbedrijf maaktgebruik van de natuurlijke verdamping door dezon, die extra fel is dankzij de grote hoogte vande Salar: 3,6 kilometer boven zeeniveau.

Overigens mag Martinez alleen de zwembadenlaten zien waar kalium wordt gescheiden. „DeSalar bevat acht verschillende mineralen die wewillen winnen, niet alleen lithium”, aldus Marti-nez.

Maar volgens critici laat COMIBOL zich aflei-den door het winnen van kalium. „Het lijkt eropdat de regering niet echt geïnteresseerd is in deontwikkeling van lithium”, zei de Boliviaanse li-thiumexpert Juan Carlos Zuleta onlangs tegen

NRC 140812 / BG / Bron: Bloomberg

Prijs lithiumerts,in dollars per metrische ton

’070 ’08 ’09 ’10 ’11 ’12400

500

600

700

800

Vraag drijft prijs op

O nder dez o u t v lak t ev an U y u ni li g tde g r o o t st eli t h i u m v o o r -r aad v an dew er eld.Foto AP

The Guardian. President Morales bezocht vorigeweek donderdag de Salar om de productie van ka-liumchloride in te wijden. De inwijding van de li-thiumproductie zou pas eind dit jaar volgen.

Hoewel Bolivia de grootste voorraad aan lithi-um ter wereld lijkt te hebben, is het niet alleen.Buurlanden als Chili en Argentinië exploiterenhet metaal al enige tijd en ook China, Brazilië ende Verenigde Staten hebben lithiumvoorraden.

Daarnaast is onzeker of tegen de tijd dat Boli-via zijn lithiumproductie heeft geïndustriali-seerd, de vraag naar het metaal nog zo groot zalzijn. „Het is alsof je in een leeg zwembad springtin de hoop dat er water in zit voordat je de bodembereikt”, zegt Jim Shultz. Hij wijst erop dat som-mige problemen met lithium nog niet zijn opge-lost. Er is een flink aantal gevallen bekend vanapparaten met lithiumbatterijen die spontaan inde brand zijn gevlogen.

Teddy Aguirre van Evaporiticos is echter over-tuigd van de blijvende vraag naar lithium. Weweten dat deze apparaten lithium nodig heb-ben”, zegt hij terwijl hij zijn mobiele telefoon te-voorschijn haalt.

Want hoewel iPads en laptops voor de meesteinwoners van Bolivia te duur zijn en er nauwe-lijks behoefte is aan elektrische auto’s in het landdat rijk is aan olie en gas, heeft vrijwel iedere Bo-liviaan een mobieltje.

Over de gevolgen voor de lokale bevolkingrondom de Salar de Uyuni, die er het graanquinoa kweekt en lama’s houdt, maken de au-teurs van het rapport van het Democracy Centerzich enige zorgen. „De potentiële en tragischeironie van Bolivia’s lithium is dat in het voorzienvan de rijke wereld van groene energie, het eco-systeem dat dat mogelijk maakt, onherstelbaarbeschadigd kan raken.” Mede-auteur Shultzlicht toe: „Er is veel water nodig voor de lithium-industrie. En wat als het water vervuild raakt,wat betekent dat voor de lokale bevolking?”

Geen probleem, zegt Aguirre van Evaporiticos.„We zitten in de buurt van twee rivieren, de RioGrande en de Rio Colorado. We hebben genoegwa t e r. ” En de milieurisico’s? „Ach, die zijn mini-maal.”

Peter Teffer