Download - Natte voeten in Feijenoord

1

Natte voeten in Feijenoord

Floodrisk assesment van Rotterdam Feijenoord

L. Birdja

A. van Drunen

V. Oskam

S. Sauer

2

Natte voeten in Feijenoord

Floodrisk assesment van Rotterdam Feijenoord

L. Birdja

A. van Drunen

V. Oskam

S. Sauer

3

I Voorwoord Dit rapport is geschreven voor het project “veiligheid” binnen de studie Watermanagement van de

Hogeschool Rotterdam.

Zonder de voortreffelijke begeleiding meneer P.C. van Beek en van mevrouw M.M. Rutten, hadden

wij nooit tot dit rapport kunnen komen. Wij zijn hun dan ook veel dank verschuldigd.

Als u voornamelijk geïnteresseerd bent in de overstromingskansen van de wijk Feijenoord kunt u dat

vinden in hoofdstuk 3. Overstromingskansen. De gevolgen van een overstroming voor de wijk

Feijenoord vindt u in hoofdstuk 4. Economische en maatschappelijke gevolgen van overstromingen.

Vincent Oskam, 16 mei 2011, Waddinxveen,

4

II Inhoud I Voorwoord ............................................................................................................................................. 3

III Samenvatting ....................................................................................................................................... 5

Samenvatting ........................................................................................................................................... 5

IV Inleiding ............................................................................................................................................... 7

1 Literatuur studie ................................................................................................................................... 8

2 Beschrijving van Feijenoord ............................................................................................................... 13

Lagenanalyse ..................................................................................................................................... 14

Statistiek ............................................................................................................................................ 17

Schade aan woningen ........................................................................................................................ 20

Schade aan industrie ......................................................................................................................... 20

Schade aan infrastructuur ................................................................................................................. 21

Indirecte schade ................................................................................................................................ 21

3 Overstromingskansen ......................................................................................................................... 22

Waterveiligheid ................................................................................................................................. 22

Overstromingsrisico’s en kansen ....................................................................................................... 23

4 Economische en maatschappelijke gevolgen van overstromingen ................................................... 26

305 cm + NAP .................................................................................................................................... 27

320 cm + NAP .................................................................................................................................... 28

327 – 337 + NAP ................................................................................................................................ 29

350, 365, 385 en 400 cm + NAP ........................................................................................................ 30

5 Conclusies ........................................................................................................................................... 33

5 Samenvatting

III

Sa

me

nv

att

ing

6

De wijk Feijenoord bevat veel relatief goedkope woningen, met name portiekflats. Als het waterpeil

in de Maas 300 cm + NAP bereikt zal het water over de kade op de straten komen te staan en in

dieper gelegen gebied. Vanaf 227 cm zal, met name in het noordwesten, een aantal woningen met

lage drempels onder water komen te staan en zal er schade aan de vloer en behang optreden. Vanaf

337 cm zullen er in meer woningen water komen te staan en zal ook meubilair beschadigd raken

door het water. Gemiddeld komt een dergelijk overstroming volgens de modellen eens in de duizend

jaar voor. Met het oog op de klimaatverandering zal dit echter veranderen en komen zulke

overstromingen steeds vaker voor.

Vanaf een overstromingsdiepte van 350 cm + NAP zullen er zeer veel woningen onder water komen

te staan met schade aan vloer, behang en meubilair. Vanaf die hoogte zal ook de industrie ernstige

schade ondervinden van het water. Productie zal maar beperkt kunnen draaien en bevoorrading is

niet meer mogelijk. Een overstroming van die diepte komt in de huidige modellen echter gemiddeld

maar eens in de 10 000 jaar voor. Door klimaat verandering zal dat wel toenemen naar 250 jaar voor

het 2050 G+ scenario en 10 jaar voor het Veerman 2100 scenario.

7

IV Inleiding Het grootste gedeelte van Rotterdam wordt door dijken beschermd tegen overstromingen. Sommige

delen liggen echter buiten het door dijken beschermde gebied. Van oudsher zijn deze gebieden

echter redelijk veilig omdat zij meestal relatief hoog liggen. Met de opkomst van klimaatverandering

en de verhoogde economische en maatschappelijke waarde van deze gebieden worden de risico’s

van overstromingen in deze gebieden groter.

Feijenoord was de eerste uitbreidingswijk van

Rotterdam en is gebouwd tussen 1870 en

1880. Stedenbouwkundig is het vooral

getekend door de spoorlijn (Rotterdam-

Dordrecht) die dwars door de wijk loopt.

Vandaag de dag wonen er ongeveer 8200

mensen in de wijk. Op dit moment ligt er een

herinrichtingsplan klaar. Veel van de sociale

huurwoningen in de wijk zullen plaatsmaken

voor nieuwbouw.

http://www.portfeijenoord.nl/

Dit rapport tracht de risico’s van

overstromingen in het gebied Feijenoord te

inventariseren. Op basis van dit rapport kan

dan een inschatting worden gemaakt van

eventuele verzekerbaarheid van

overstromingsrisico’s en preventieve

maatregelen om de overstromingsrisico’s te

verlagen.

Door eerst een inventarisatie van het gebied

te maken en vervolgens middels

literatuuronderzoek de overstromingskansen

in beeld te brengen hebben wij de risico’s geanalyseerd als kans maal gevolg. De gevolgen zijn

geschat op basis van de inventarisatie die wij hebben gemaakt van het gebied.

Hoofdstuk een bevat een relevantie literatuurstudie die we hebben gedaan alvorens dit onderzoek te

starten. In hoofdstuk twee starten we met de inventarisatie van het gebied en in hoofdstuk drie

behandelen we de overstromingskansen van Feijenoord. Hoofdstuk vier combineert hoofdstuk twee

en drie tot de overstromingsrisico’s en in hoofdstuk vijf wordt tot slot de conclusie getrokken.

Figuur 1 - Onderzoeksgebied Tretjakova, D. Projectgebieden (N@tSchool)

http://www.portfeijenoord.nl/

8

1 L

ite

ratu

ur

stu

die

9

Om een gedegen conclusie te trekken over de risico’s en impact van een overstroming is het

belangrijk onze conclusies te baseren op betrouwbaar onderzoek. Dit hoofdstuk geeft een

samenvatting van de achtergrondliteratuur die is onderzocht voor dit rapport.

Overstromingsrisico Nederland

Overstromingen zijn natuurlijke rampen die niet te voorkomen zijn. Ze kunnen levens kosten, het

milieu beschadigen, economische schade veroorzaken en de gemeenschap ontwrichten.1

Volgens de hoogwaterrichtlijn van de Europese Unie is een overstroming: “Het tijdelijk onder water

staan van land dat normaliter niet onder water staat”.1 Een overstromingsrisico definieert zij als: “De

kans dat zich een overstroming voordoet in combinatie met de mogelijke negatieve gevolgen van een

overstroming voor de gezondheid van de mens, het milieu, het cultureel erfgoed en de economische

bedrijvigheid.”1

Ovestromingsrisico’s verschillen door verschil in bodem, inrichting en landgebruik per land, per regio

en per gebied. Daarom is het belangrijk om per gebied in te schatten wat de risico’s zijn en de

benodigde maatregelen te nemen. In Nederland zijn vooral de risico’s in het westen het grootst, door

de aanwezigheid van veel industrie en een dichte bevolking.2 Schade aan belangrijke infrastructuur,

zoals gasinstallaties en havens kunnen grote gevolgen hebben voor heel Nederland en zelfs ver

daarbuiten.3

1 EU Richtlijn 2007/60/EG Hoogwaterrichtlijn

2 Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.

3 Flood risk in unembanked areas, Rotterdam climate initiative

Figuur 2 – Bevolkingsdichtheid en economische waarde Bron Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.

10

Buitendijks

Vier procent van het Nederlandse oppervlak wordt niet tegen het water uit de rivieren of de zee

beschermd door duinen, dammen of dijken.4 Dit wordt buitendijks gebied genoemd. Ook sommige

stedelijke delen van Rotterdam liggen buitendijks, net als veel van de Rotterdamse havenindustrie.

Over het algemeen liggend deze buitendijkse gebieden relatief hoog ten opzichte van de zeespiegel.

Lorenzo Daardoor zijn ze relatief veilig voor overstromingen met een kleine herhalingstijd. Ernstigere

overstromingen met een hoger waterpeil komen minder vaak voor en hebben dus een kleinere

gemiddelde herhalingstijd. Dit soort extreme overstromingen kunnen veel schade aanrichten in het

buitendijkse gebied.5 Onder invloed van de aannemelijk te verwachten klimaatverandering zullen

extreme waterpeilen steeds vaker voorkomen. Verwacht wordt dat de zeespiegel stijgt en dat de

rivierafvoeren toenemen.6 De herhalinstijden van een overstroming zullen volgens het 2050 G+

klimaatscenario met een factor 10 toenemen. In het 2100 Veerman scenario zullen deze

overstromingen zelfs met een factor 100 toenemen.7

Figuur 3 – Gemiddelde herhalingstijd per waterpeil Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.


5 Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment

based on direct flood damages 6 Pols, L., Kronberger, P. (2007) Overstromingsrisico als ruimtelijke opgave


based on direct flood damages

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

10 25 50 100 250 500 1000 2000 4000 10000

Wat

erh

oo

gte

+N

ap

Herhalingstijd

Herhalingstijd gemiddeld waterpeil bij overstroming

nu

2050

2100

Feijenoord

11

Methodologie

De schade van een overstroming is afhankelijk van de overstromingsdiepte, stroomsnelheid en

overstromingsduur. Vincent Overstromingen in andere steden of overstromingen in hetzelfde gebied in

het verleden zijn zeer beperkt bruikbaar om het risico in te schatten. Steden kunnen onderling sterk

verschillen, de aard van de overstroming kan verschillen maar ook de stedelijke inrichting, industrie,

economie en onder andere ook infrastructuur.8

Daarom worden overstromingsrisico’s vaak geïnventariseerd aan de hand van risicokaarten.7 Door de

overstromings kans van een bepaald gebied te bepalen, op basis van de hoogte van de kades en het

maaiveld en de negatieve gevolgen van een overstroming in te schatten op basis van de aanwezige

bebouwing, inwoners, industrie en infrastructuur. Deze gegevens moeten regelmatig gecontroleerd

en waar nodig bijgesteld worden.

Om de schade aan woningen en infrastructuur in te schatten wordt gewoonlijk gebruik gemaakt van

schade grafieken.7 Deze grafieken laten de schade voor een bepaalde overstromingsduur en/of

stroomsnelheid zien voor een bepaald type woning, weg of bedrijf. Bij hoge stroomsnelheden kan er

structurele schade optreden aan gebouwen. Bij een lange overstromings duur wordt de kans op

ernstige aantasting van hout en ander materiaal door rot enschimmel groter. Een luxe bungalow zal

daarnaast meer schade oplopen bij een overstroming dan een woning waarbij de eerste verdieping

enkel een garage is. Hoe meer gegevens er over het verschillende typen woningen beschikbaar is en

hoe beter de grafieken op dat type woningen is toegespitst, hoe beter de risico inschattingen

gemaakt kunnen worden.7

Bijna de helft van de kosten van een overstroming komt voort uit meubilair. Ongeveer 11% bestaat

uit schoonmaakkosten7

Figuur 4 – Avergae ratio damage components and individual components Bron: Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment based on direct flood damages

Er is ook een verschil tussen directe en indirecte schade. Directe schade is schade die door de

overstroming is aangericht, zoals schade aan meubilair en woning. Indirecte schade is vooral voor

bedrijven van toepassing, zij lopen bijvoorbeeld inkomsten mis als de bedrijfsvoering tijdelijk moet

stoppen.



12

Oudere gebouwen

Sinds 2000 zijn er weer veel woningen gebouwd in het buitendijkse gebied9 Oudere huizen in het

buitendijkse gebied zijn vaak goed bestand voor een overstroming doordat ze hoger zijn gebouwd10

en enigszins floodproof zijn. Bij huizen vanaf 2000 is er minder rekening gehouden met

overstromingsrisico’s, in de huidige klimaatmodellen lopen vooral de nieuwere woningen veel risico.

Pas bij extremere overstromingen met kortere herhalingstijden en hogere waterdiepten lopen de

oudere woningen risico. Echter met het oog op de aannemelijk te verwachten klimaatverandering

zullen deze extreme overstromingen steeds vaker voorkomen en lopen de oudere woningen meer

risico.

Maatregelen

Er kunnen twee typen maatregelen worden genomen, structural en non-structural. Waar structural

maatregelen bijvoorbeeld dijken en aanpassingen aan woningen kunnen zijn, wordt met non-

structural maatregelen bijvoorbeeld evacuatieplannen en verzekeringen bedoeld.




13

2 B

esc

hri

jvin

g v

an

Fe

ije

no

ord

14

Om het overstromingsrisico (= gevolgen overstroming * overstromingskans) te bepalen moeten we

eerst de gevolgen van een overstromingskans bepalen.

In dit hoofdstuk wordt er gezocht naar de schadegevolgen per type gebouw waarbij we werken met

aannames.

Lagenanalyse We beginnen met een analyse van het

stedelijk gebied. De bebouwing en

infrastructuur. De oudste gebouwen in

Feijenoord zijn uit de jaren ’80 van de 19e

eeuw. De wijk is destijds gebouwd als

uitbreidingswijk en is gevormd door de

spoorlijn die dwars door de wijk loopt. Wij

concentreren ons op het gebied ten noord-

oosten van deze spoorlijn.

Het gebied bevat veel portiekwoningen en

portiekflats, maar ook een aantal rijtjes

woningen en villa’s. Daarnaast is er intensieve

industrie, zoals Unilever en goederen opslag

in het gebied aanwezig.

Figuur 1 - Onderzoeksgebied Tretjakova, D. Projectgebieden (N@tSchool)

15

Figuur 5 – Lagen analyse bebouwing Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip

Over de gehele wijk Feijenoord staan gebouwen(rood), voornamelijk flats maar ook een aantal

bedrijven.

16

Figuur 6 – Lagenanalyse infrastructuur Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip

De belangrijkste evacuatieroute is de gele “Verbindingsroute” in de kaart hierboven. In het

zuidwesten ligt de dijkring. De snelste weg naar veilig gebied is dus deze weg richting het zuidoosten

volgen, tot in het veilige gebied achter de dijkring.

17

Statistiek

Figuur 7 – Verdeling type woningen Bron: Eigen veldonderzoek

Zoals eerder opgemerkt bestaat de wijk voornamelijk (driekwart) uit portiekflats. Maar ook

rijtjeswoningen maken nog een redelijk deel uit van de wijk. “overig” Bestaat nagenoeg uit

industriële gebouwen.

Figuur 8 – Leeftijd van de bebouwing Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp

Opvallend is dat er twee perioden zijn waarin veel is gebouwd, die ongeveer 100 jaar van elkaar

verschillen. Er zijn dus nog aanzienlijk wat oude gebouwen uit de 19e eeuw in Feijenoord aanwezig.

0% 2%

6%

14%

3% 1%

74%

Verdeling type woningen

Twee onder eenkap

villa/ vrijstaand

overig

rijtjes

galerijflat

portiekwoning

portiekflat

0

50

100

150

200

250

300

1880 -1900

1901 -1920

1921 -1940

1941 -1960

1961 -1980

1981 -2000

2001 -2011

Aan

tal w

on

inge

n

Bouwjaar

Leeftijd van de bebouwing

18

Voor zover wij dat hebben kunnen waarnemen heeft

ongeveer een op de twintig gebouwen een kelder

onder de begane grond. In totaal 43 kelders.

De gevolgen van een overstroming zijn groter voor

huizen met kelder. Allereerst zal de gehele kelder

onder water komen te staan en raakt alles wat daar

opgeslagen lag beschadigd. Daarnaast kost het ook

meer schoonmaakkosten, omdat het water weer uit

de kelder gepompt zal moeten worden.

Figuur 10 – Functie begane grond Bron: Eigen veldonderzoek

Veruit de meeste gebouwen zijn woningen, een klein deel horeca, recreatie of onderwijs. Een aantal

winkels en het gedeelte “overig” bestaat voornamelijk uit industrie.

0

100

200

300

400

500

600

700

woning horeca overig recreatie winkel onderwijs

Aantal 651 13 63 11 54 9

Aan

tal g

eb

ou

we

n

Aantal gebouwen per functie op de begane grond

5%

95%

Aanwezigheid kelder

ja

nee

Figuur 9 – Aanwezigheid kelder Bron: Eigen veldonderzoek

19

Figuur 11 – Aantal huizen per WOZ waarde Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp

De gemiddelde WOZ waarde in Feijenoord is € 111.117,48. Daarbij moet echter worden opgemerkt

dat er van 51 gebouwen geen WOZ waarde bekend is. Dit zijn onder andere grote bedrijven als

Unilever maar ook aan aantal villa’s/vrijstaande woningen. Het daadwerkelijke gemiddelde zal dus

hoger liggen. De totale bekende WOZ waarde in de wijk Feijenoord is € 77.560.000,00. ESRI ArcGIS

http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp

0

20

40

60

80

100

120

140

160

40000 -

50000

50001 -

60000

60001 -

70000

70001 -

80000

80001 -

90000

90001 -100000

100001 -110000

110001 -120000

120001 -130000

130001 -140000

140001 -150000

onbekend

Aantal huizen 0 4 15 9 78 153 87 68 157 47 80 51

Aan

tal

Aantal huizen per WOZ waarde

20

Schade aan woningen Grotendeels bestaat Feijenoord uit oude portiekflats, waarbij geen rekening mee is gehouden met

overstromingskansen en is de drempel lager dan die van de nieuwere portiekflats. Hierdoor zullen de

kosten van de oudere gebouwen hoger zijn.

Om de kosten in te kunnen schatten moet er gekeken worden naar de inkomsten van zo een

dergelijke woning. Volgens het Centraal Bureau Statistieken (CBS) is het gemiddelde inkomen van

14.400 euro (2007). Dit is relatief een laag inkomen in vergelijking met andere wijken.

Op basis van deze gegevens kunnen we concluderen dat men in de oudere bebouwing weinig tot

minder luxe goederen zal hebben en de schadekosten laag zullen zijn.

De inwoners van de nieuwere gebouwen zijn gebouwd op het overstroming scenario en staan

gemiddeld hoger op het maaiveld. Hierdoor kunnen we grof concluderen dat gemiddeld de

schadekosten gelijk zullen zijn in tegenstelling tot de ietwat luxere goederen.

Schade aan industrie De schade als gevolg van een overstroming aan de industrie is haast niet in te schatten binnen de

kaders van dit rapport. Bedrijven als Unilever en Hunter-Douglas geven om veiligheidsredenen zeer

beperkt tot geen informatie over kwetsbaarheid en de aanwezige waarde goederen. Van bedrijven

die opslagruimte verhuren in de oude loodsen op Feijenoord is al helemaal niet bekend wat er aan

waarde ligt opgeslagen.

We kunnen wel aannemen dat er op de vloeren en op het buitenterrein van de bedrijven materialen

aanwezig zijn die beschadigd zullen raken door een overstroming. Daarnaast zal het bedrijf redelijk

wat schoonmaakkosten hebben na een overstroming.

Een grotere schadepost voor de industrie bestaat misschien wel uit de indirecte gevolgen van een

overstroming. Als de toegangswegen niet toegankelijk zijn zal het bedrijf de productie stil moeten

leggen. Personeel zal moeten vertrekken voordat de wegen ontoegankelijk zijn en bevoorrading of

verzending van goederen kan niet meer plaatsvinden. Als de bedrijfsvloer zelf overstroomd is er een

kans aanwezig dat productiesystemen stil gelegd moeten worden. Het opstarten van deze systemen

kan, zeker bij chemische industrie zoals Unilever, veel tijd kosten. Dit is helemaal waar als de

elektriciteitsvoorziening uitvalt en het bedrijf afhankelijk is van de reparatie door de netbeheerder.

21

Schade aan infrastructuur Door een overstroming kan de

infrastructuur in een wijk ernstig

beschadigd raken. Als elektriciteitskasjes

onder water komen te staan kan dit het

net platleggen totdat de schade aan de

individuele kastjes is hersteld.

De grotere electriciteitsverdeelhuizen

zijn op hoger gebied gebouwd en

hebben een relatief hoge drempel. Als

deze kasten onbeschadigd blijven zal dat

de herstelwerkzaamheden sterk

bespoedigen na een overstroming.

Ook de bestrating loopt schade bij een

overstroming, hoewel dit geen ernstige

schade is (herstel kan wachten) zullen de

straten opnieuw bestraat moeten

worden.

Een overstroming zal ook schade aanrichten aan de spoorlijn die door Feijenoord loopt. Wissels en

andere elektrische apparatuur zullen niet tegen een overstroming bestand zijn. We verwachten niet

dat de rails veel schade op zullen lopen van een kortdurende overstroming.

Indirecte schade Naast de logische directe schade die een overstroming aanricht zijn er ook indirecte schades die vaak

lastiger zijn in te schatten.

Zo kan er biotische schade aangericht worden doordat een bepaald ecosysteem verstoord wordt,

bijvoorbeeld een insecten populatie dat de overstroming niet overleefd en waar een ander,

schadelijker insect voor in de plaats terug komt.

Een overstroming heeft ook sterke invloed op de maatschappij en de beleving van de wijk door de

bewoners. Er kan een gevoel van onveiligheid en angst opkomen bij de bewoners van de wijk. Als

bewoners hierdoor uit de wijk wegtrekken en de huizenprijs tegelijkertijd daalt door de recente

overstroming kan de huizenprijs nog verder dalen en is er dus een economische schade.

Verder kan een overstroming esthetische gevolgen hebben voor de wijk, als monumenten, kunst of

gebouwen aangetast worden kan dat het uiterlijk sterk beïnvloeden. Ook heeft een overstroming

morele gevolgen voor de personen die verantwoordelijk waren of voelden voor de veiligheid van de

mensen in de wijk.

Figuur 12 – Electriciteitsverdeelhuisje Feijenoord Bron: Fotografie Oskam, V.

22

3 Overstromingskansen Hoe waterveilig is het wonen in de wijk Feijenoord in Rotterdam. Onder waterveiligheid verstaan we: hoe

kunnen wonen in een waterrijk leefgebied, en in dat leefgebied de overstromingskansen beperken?11

Waterveiligheid De wijk Feijenoord bevindt zich in het buitendijks gebied en wordt dus niet beschermd door hoge dijken.

Het gebied is sterk afhankelijk van de hoogte van het maaiveld tegen bescherming van hoogwater.

Hoogwaterstanden van de rivier de maas en de Noordzee vormen een bedreiging voor de wijk. De wijk

wordt hiervan plaatselijk beschermd door de hoogte van het maaiveld en regionaal wordt de wijk

beschermd door de Maeslantkering.

Het water oefent een grote invloed uit op het stedelijk gebied in de wijk Feijenoord. Het water komt

vanuit de lucht, uit de grond door hoge grondwaterstanden en vanaf de zijkanten door de rivieren. Om

veilig te wonen in een waterrijk gebied is het van groot belang dat we ons aanpassen. Door

klimaatverandering, bodemdaling en verstedelijking is het beheren van de waterhuishouding een grote

opgave geworden, en volgens voorspellingen van het IPCC krijgen we komende decennia steeds meer

water te verwerken.

Het gezaghebbende VN-orgaan, het intergovernmental panel on climate change (IPCC), waarin duizenden

wetenschappers van over heel de wereld zittingen hebben, stelden het verband vast tussen menselijk

handelen en de klimaatverandering. Door de uitstoot van broeikasgassen wordt het natuurlijke

broeikaseffect versterkt en stijgt de temperatuur op aarde. Verschillende locaties kunnen kampen met

verschillende gevolgen. Sommige krijgen te maken met extreme droogtes terwijl andere locaties met

meer neerslag. Ook de zeespiegel zal met tientallen centimeters stijgen12.

Zeespiegelstijging, overstromingen, hetere zomers en nattere winters zijn het huidige toekomstbeeld. We

moeten er van uitgaan dat we in de toekomst niet meer veilig zijn tegen overstromingen vanuit de zee en

hogere waterstanden van de rivieren.

Behalve Feijenoord zullen ook andere

buitendijkse gebieden aan de nieuwe

maas te maken krijgen met de

toekomstige zeespiegelstijging. De

nieuwe maas ligt direct verbonden met

de zee en het waterpeil van de zee zie je

ook terug in het waterpeil van de nieuwe

maas (zie afbeelding 1 en 2). De kans dat

het gebied veelvuldig overstroomd wordt

steeds groter.

11

Cityportal Rotterdam (2010) Hoe (water)veilig is Rotterdam? http://www.rotterdam.nl/hoe__water_veilig_is_rotterdam_ bezocht op 26-5-2011 12 CE Delft, RPS, SME Advies Klimaatverandering: oorzaken, gevolgen en oplossingen.

Figuur 13. Ligging Feijenoord in het buitendijksgebied. Bron: risicokaart.nl

http://www.rotterdam.nl/hoe__water_veilig_is_rotterdam_

23

Overstromingsrisico’s en kansen Risico wordt gedefinieerd als de kans maal gevolg. De essentie hiervan is dat het acceptabel is als een

gebied vaker overstroomt maar de schade beperkt blijft. Omgekeerd geld dat als de schade ooit groot is,

dat het minder vaak mag voorkomen13.

Door deze benadering kunnen buitendijkse gebieden ingericht worden, zonder extreem hoge kades,

terwijl de veiligheid niet onder druk staat. Minder gevoelige delen zoals parken kunnen een hogere kans

op overstroming aan zonder schade te ervaren, en kunnen dan ook op een lager peil worden gebouwd.

De kwaliteit van de omgeving blijft dan ook gewaarborgd.

De toelaatbare overstromingskans voor gebieden is dat het water eens in de 10000 jaar over de kades

mag stromen. Het maaiveld wordt hierop berekend en gebouwd zodat het risico op mensen bedrijven en

infrastructuur klein blijft. Volgens de voorspellingen zullen de waterstanden en fluctuaties in de toekomst

veranderen door klimaatveranderingen. Er zijn 2 modellen opgesteld die de peilhoogtes en

herhalingstijden ten opzichte van het NAP in de toekomst voorspellen. Het 2050 G+ model en het 2100

Veerman model.

In de toekomst krijgen we te maken met peilhoogtes die zich vaker zullen herhalen en bestaat er een

grotere overstromingskans. De modellen hebben berekend hoe hoog het water komt te staan in de

toekomst. Er is rekening gehouden met de zeespiegelstijging en de hoeveelheid neerslag die in de

toekomst zal vallen. Met deze uitkomsten hebben wij vergeleken wat voor invloed de peilstijging heeft op

het watersysteem en de hoogte van het maaiveld in de wijk Feijenoord (zie grafiek).

In de wijk Feijenoord leiden rivierstanden met een kans op voorkomen van 1:100 in de huidige situatie tot

weinig schade. De kades lopen schade door erosie, waardoor verzakkingen in de kade kunnen ontstaan.

Wanneer een kans van voorkomen op 1:1000 wordt geschaald, is het gebied kwetsbaar. Het water staat

dan bijna gelijk aan het maaiveld en kan de wijk binnenstromen afhankelijk van de locatie waar het

maaiveld lager ligt14. Door de vele verzakkingen van de grond en het lage maaiveld op enkele locaties, kan

bij hoge rivierstanden van +3.30 NAP het water via de kades (over de muren) de wijk binnenstromen,

waardoor het openbare gebied dat direct op het maaiveld ligt enkele centimeters onder water komt te

staan. De kans dat dit voorkomt is 1:2000 in de huidige situatie en de kans over 50 jaar is dan 1:225. Een

kans van 1:2000 betekent dat er 0.2% kans is dat deze waterstand zich kan voordoen per jaar.

13

Gemeente Rotterdam, Waterschap Hollandse Delta, concept waterplan 2 http://www.rotterdam.nl/GW/Document/Waterloket/Waterplan%202%20%5Bdeel%201%5D.pdf 14

Gemeente Rotterdam, Bestemmingsplan Feijenoord (2009) http://www.betrokkenbijrotterdam.nl/DSV/Document/Bestemmingsplannen%20in%20procedure/Feijenoord/Feijenoord/feijenoordd-bestemmingsplan.pdf

http://www.rotterdam.nl/GW/Document/Waterloket/Waterplan%202%20%5Bdeel%201%5D.pdf

http://www.betrokkenbijrotterdam.nl/DSV/Document/Bestemmingsplannen%20in%20procedure/Feijenoord/Feijenoord/feijenoordd-bestemmingsplan.pdf

http://www.betrokkenbijrotterdam.nl/DSV/Document/Bestemmingsplannen%20in%20procedure/Feijenoord/Feijenoord/feijenoordd-bestemmingsplan.pdf

24

Figuur 14 – Kansen Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.

De paarse horizontale lijn geeft de laagste kadehoogte van Feijenoord aan. Vanaf die hoogte zal het

water op het maaiveld komen te staan in feijenoord. De gekleurde lijnen geven de verschillende

klimaatscenario’s en de bijbehorende peilhoogtes(Y-as) per herhalingstijd (X-as).

Binnen het huidige klimaatmodel heeft Feijenoord geen zeer grote kans op overstromingen.

Gemiddeld komt het water eens in de 50 jaar tot op de kadehoogte te staan. Vanaf dat punt zal de

riolering het nog af kunnen voeren en zal het water nog onder de stoepranden blijven.

Voor overstromingen met een grotere herhalingstijd (die dus minder vaak voorkomt) loopt

Feijenoord ook niet direct groot gevaar. Een overstroming van 350 cm + NAP komt gemiddeld eens in

de 10 000 jaar voor.

Voor de veranderende klimaatscenario’s ziet het er een stuk dramatischer uit. Een overstroming van

320 cm + NAP komt eens in de 25 jaar voor in het 2050 G+ scenario. Voor het Veerman 2100 scenario

komt een overstroming van 330 cm + NAP zelfs eens in de tien jaar voor.

250

300

350

400

450

500

10 25 50 100 250 500 1000 2000 4000 10000

Wat

erh

oo

gte

m +

NA

P

Herhalingstijd in jaren

Kansen op overstromingsdieptes

nu

2050

2100

Feijenoord kades

25

Figuur 16 – Overstromingsdieptes voor verschillende scenario’s Bron: Tekenaar Sauer, S. op basis van gegevens van Veerbeek, W. Presentatie Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.

Figuur 15 – Overstromingsdieptes voor verschillende scenario’s Bron: Tekenaar Sauer, S. op basis van gegevens van Veerbeek, W. Presentatie Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.

26

4

Eco

no

mis

che

e

n

ma

ats

cha

pp

eli

jke

ge

vo

lge

n v

an

ov

ers

tro

min

ge

n

27

Op basis van de verzamelde gegevens over overstromingsschade en overstromingskans is het

mogelijk het risico te bepalen voor het gebied Feijenoord. Dit doen we voor infrastructuur, industrie

en woningen.

305 cm + NAP

Figuur 17 – Inundatie bij 305 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip

Vanaf 305 cm + NAP zal het water over de kade slaan en beginnen de straten onder te lopen.

28

320 cm + NAP


Bij een inundatiediepte van 320 cm + NAP zullen de meeste wegen onder water staan. Sommige

daarvan zo diep dat er geen auto’s meer over heen kunnen. De kans op zo een overstroming is in het

huidige scenario gemiddeld eens in de 2000 jaar. Eens in de vijftig voor het 2050 G+ scenario en

vaker dan eens in de tien jaar voor het Veerman 2100 klimaatscenario.

Vanaf dit punt zullen er een aantal huizen, vooral in het noordwesten van Feijenoord, onder water

lopen. Rekening houdend met drempel en stoephoogte zullen tussen de 50 en 80 woningen water op

de vloer krijgen. De schade zal nog beperkt zijn, meubels staan vaak nog op poten en dus raakt enkel

de vloer en behang beschadigd. De industrie zal op dit punt nog maar beperkt overlast ondervinden.

De overstroming zal niet lang duren en het gebied hoeft nog niet geëvacueerd te worden.

29

327 – 337 + NAP

Vanaf 327 cm+NAP beginnen de wegen echt ontoegankelijk te worden en lopen meerdere huizen

onder water. Vanaf 337 cm+NAP zal de evacuatie route ontoegankelijk zijn. Met deze

inundatiediepte zal evacuatie echter nog niet nodig zijn. Wel zal er schade aan straten, vloeren en

meubilair optreden. Er zal 30 cm water op sommige straten staan. De industrie zal nog droog blijven.

Diepte Huidig 2050 G+ Veerman 2100

327 T=1000 T=100 T=10 337 T=4000 T=250 T≈17

Figuur 21 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.



30





350, 365, 385 en 400 cm + NAP

31

Vanaf 350 cm + NAP zullen ook de industriegebieden, waaronder Unilever, Hunter-Douglas en de

goederopslag bedrijven onderwater lopen. Productie zal, zeker na 365 cm, op zijn minst deels

stilgelegd moeten worden. Daarnaast lopen de schoonmaakkosten sterk toe.

Bij hogere inundatiedieptes zullen meer woningen onder water komen te staan en zal de schade

toenemen als ook steeds meer en meer meubilair beschadigd zal raken. Straten lopen schade op en

elektriciteitskastjes zullen beschadigd raken. Ook zal elektronica van de spoorlijn op dit punt onder

water komen te staan.

Diepte Huidig 2050 G+ Veerman 2100

350 T=10 000 T=1 000 T=50 365 T= zeer groot T=2 000 T≈120 385 T=4 000 T=250 400 T=10 000 T=500

Figuur 26 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.

32

Figuur 27 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s met geschatte schade Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands. En schade op basis van persoonlijke schattingen.

33

5 C

on

clu

sie

s

34

Feijenoord is een wijk met relatief goedkope woningen en lage inkomens. Schade na een

overstroming zal vooral voortkomen uit vloer en behang en beperkt het meubilair.

Op basis van de huidige klimaatmodellen loopt Feijenoord geen ernstig risico. De schade zal beperkt

blijven tot een overstroming van 350 cm + NAP. Wat in het huidige klimaatmodel gemiddeld eens in

de 10 000 jaar voorkomt. Vanaf die hoogte lopen veel woningen onder water en loopt de industrie,

met name Unilever, Hunter-Douglas en de waarde opslag, ernstige schade op.

Met de voorspelde klimaatveranderingen zullen deze overstromingsdieptes echter steeds vaker voor

gaan komen, eens in de duizend jaar voor het 2050 G+ scenario en eens in de 50 jaar voor het

Veerman 2100 scenario.

Met het oog op de klimaatverandering zal er dus wat moeten gebeuren aan de

overstromingsveiligheid binnen de wijk. Op dit moment is dat echter nog niet acuut nodig. Wel kan

het raadzaam zijn voor de industrie om zich te verdiepen in floodprotection / floodproof

maatregelen, omdat de industrie het meeste risico loopt door de hoge kosten van een overstroming.