Natte voeten in Feijenoord
-
Upload
vincent-oskam -
Category
Documents
-
view
222 -
download
2
description
Transcript of Natte voeten in Feijenoord
1
Natte voeten in Feijenoord
Floodrisk assesment van Rotterdam Feijenoord
L. Birdja
A. van Drunen
V. Oskam
S. Sauer
2
Natte voeten in Feijenoord
Floodrisk assesment van Rotterdam Feijenoord
L. Birdja
A. van Drunen
V. Oskam
S. Sauer
3
I Voorwoord Dit rapport is geschreven voor het project “veiligheid” binnen de studie Watermanagement van de
Hogeschool Rotterdam.
Zonder de voortreffelijke begeleiding meneer P.C. van Beek en van mevrouw M.M. Rutten, hadden
wij nooit tot dit rapport kunnen komen. Wij zijn hun dan ook veel dank verschuldigd.
Als u voornamelijk geïnteresseerd bent in de overstromingskansen van de wijk Feijenoord kunt u dat
vinden in hoofdstuk 3. Overstromingskansen. De gevolgen van een overstroming voor de wijk
Feijenoord vindt u in hoofdstuk 4. Economische en maatschappelijke gevolgen van overstromingen.
Vincent Oskam, 16 mei 2011, Waddinxveen,
4
II Inhoud I Voorwoord ............................................................................................................................................. 3
III Samenvatting ....................................................................................................................................... 5
Samenvatting ........................................................................................................................................... 5
IV Inleiding ............................................................................................................................................... 7
1 Literatuur studie ................................................................................................................................... 8
2 Beschrijving van Feijenoord ............................................................................................................... 13
Lagenanalyse ..................................................................................................................................... 14
Statistiek ............................................................................................................................................ 17
Schade aan woningen ........................................................................................................................ 20
Schade aan industrie ......................................................................................................................... 20
Schade aan infrastructuur ................................................................................................................. 21
Indirecte schade ................................................................................................................................ 21
3 Overstromingskansen ......................................................................................................................... 22
Waterveiligheid ................................................................................................................................. 22
Overstromingsrisico’s en kansen ....................................................................................................... 23
4 Economische en maatschappelijke gevolgen van overstromingen ................................................... 26
305 cm + NAP .................................................................................................................................... 27
320 cm + NAP .................................................................................................................................... 28
327 – 337 + NAP ................................................................................................................................ 29
350, 365, 385 en 400 cm + NAP ........................................................................................................ 30
5 Conclusies ........................................................................................................................................... 33
5 Samenvatting
III
Sa
me
nv
att
ing
6
De wijk Feijenoord bevat veel relatief goedkope woningen, met name portiekflats. Als het waterpeil
in de Maas 300 cm + NAP bereikt zal het water over de kade op de straten komen te staan en in
dieper gelegen gebied. Vanaf 227 cm zal, met name in het noordwesten, een aantal woningen met
lage drempels onder water komen te staan en zal er schade aan de vloer en behang optreden. Vanaf
337 cm zullen er in meer woningen water komen te staan en zal ook meubilair beschadigd raken
door het water. Gemiddeld komt een dergelijk overstroming volgens de modellen eens in de duizend
jaar voor. Met het oog op de klimaatverandering zal dit echter veranderen en komen zulke
overstromingen steeds vaker voor.
Vanaf een overstromingsdiepte van 350 cm + NAP zullen er zeer veel woningen onder water komen
te staan met schade aan vloer, behang en meubilair. Vanaf die hoogte zal ook de industrie ernstige
schade ondervinden van het water. Productie zal maar beperkt kunnen draaien en bevoorrading is
niet meer mogelijk. Een overstroming van die diepte komt in de huidige modellen echter gemiddeld
maar eens in de 10 000 jaar voor. Door klimaat verandering zal dat wel toenemen naar 250 jaar voor
het 2050 G+ scenario en 10 jaar voor het Veerman 2100 scenario.
7
IV Inleiding Het grootste gedeelte van Rotterdam wordt door dijken beschermd tegen overstromingen. Sommige
delen liggen echter buiten het door dijken beschermde gebied. Van oudsher zijn deze gebieden
echter redelijk veilig omdat zij meestal relatief hoog liggen. Met de opkomst van klimaatverandering
en de verhoogde economische en maatschappelijke waarde van deze gebieden worden de risico’s
van overstromingen in deze gebieden groter.
Feijenoord was de eerste uitbreidingswijk van
Rotterdam en is gebouwd tussen 1870 en
1880. Stedenbouwkundig is het vooral
getekend door de spoorlijn (Rotterdam-
Dordrecht) die dwars door de wijk loopt.
Vandaag de dag wonen er ongeveer 8200
mensen in de wijk. Op dit moment ligt er een
herinrichtingsplan klaar. Veel van de sociale
huurwoningen in de wijk zullen plaatsmaken
voor nieuwbouw.
http://www.portfeijenoord.nl/
Dit rapport tracht de risico’s van
overstromingen in het gebied Feijenoord te
inventariseren. Op basis van dit rapport kan
dan een inschatting worden gemaakt van
eventuele verzekerbaarheid van
overstromingsrisico’s en preventieve
maatregelen om de overstromingsrisico’s te
verlagen.
Door eerst een inventarisatie van het gebied
te maken en vervolgens middels
literatuuronderzoek de overstromingskansen
in beeld te brengen hebben wij de risico’s geanalyseerd als kans maal gevolg. De gevolgen zijn
geschat op basis van de inventarisatie die wij hebben gemaakt van het gebied.
Hoofdstuk een bevat een relevantie literatuurstudie die we hebben gedaan alvorens dit onderzoek te
starten. In hoofdstuk twee starten we met de inventarisatie van het gebied en in hoofdstuk drie
behandelen we de overstromingskansen van Feijenoord. Hoofdstuk vier combineert hoofdstuk twee
en drie tot de overstromingsrisico’s en in hoofdstuk vijf wordt tot slot de conclusie getrokken.
Figuur 1 - Onderzoeksgebied Tretjakova, D. Projectgebieden (N@tSchool)
8
1 L
ite
ratu
ur
stu
die
9
Om een gedegen conclusie te trekken over de risico’s en impact van een overstroming is het
belangrijk onze conclusies te baseren op betrouwbaar onderzoek. Dit hoofdstuk geeft een
samenvatting van de achtergrondliteratuur die is onderzocht voor dit rapport.
Overstromingsrisico Nederland
Overstromingen zijn natuurlijke rampen die niet te voorkomen zijn. Ze kunnen levens kosten, het
milieu beschadigen, economische schade veroorzaken en de gemeenschap ontwrichten.1
Volgens de hoogwaterrichtlijn van de Europese Unie is een overstroming: “Het tijdelijk onder water
staan van land dat normaliter niet onder water staat”.1 Een overstromingsrisico definieert zij als: “De
kans dat zich een overstroming voordoet in combinatie met de mogelijke negatieve gevolgen van een
overstroming voor de gezondheid van de mens, het milieu, het cultureel erfgoed en de economische
bedrijvigheid.”1
Ovestromingsrisico’s verschillen door verschil in bodem, inrichting en landgebruik per land, per regio
en per gebied. Daarom is het belangrijk om per gebied in te schatten wat de risico’s zijn en de
benodigde maatregelen te nemen. In Nederland zijn vooral de risico’s in het westen het grootst, door
de aanwezigheid van veel industrie en een dichte bevolking.2 Schade aan belangrijke infrastructuur,
zoals gasinstallaties en havens kunnen grote gevolgen hebben voor heel Nederland en zelfs ver
daarbuiten.3
1 EU Richtlijn 2007/60/EG Hoogwaterrichtlijn
2 Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.
3 Flood risk in unembanked areas, Rotterdam climate initiative
Figuur 2 – Bevolkingsdichtheid en economische waarde Bron Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.
10
Buitendijks
Vier procent van het Nederlandse oppervlak wordt niet tegen het water uit de rivieren of de zee
beschermd door duinen, dammen of dijken.4 Dit wordt buitendijks gebied genoemd. Ook sommige
stedelijke delen van Rotterdam liggen buitendijks, net als veel van de Rotterdamse havenindustrie.
Over het algemeen liggend deze buitendijkse gebieden relatief hoog ten opzichte van de zeespiegel.
Lorenzo Daardoor zijn ze relatief veilig voor overstromingen met een kleine herhalingstijd. Ernstigere
overstromingen met een hoger waterpeil komen minder vaak voor en hebben dus een kleinere
gemiddelde herhalingstijd. Dit soort extreme overstromingen kunnen veel schade aanrichten in het
buitendijkse gebied.5 Onder invloed van de aannemelijk te verwachten klimaatverandering zullen
extreme waterpeilen steeds vaker voorkomen. Verwacht wordt dat de zeespiegel stijgt en dat de
rivierafvoeren toenemen.6 De herhalinstijden van een overstroming zullen volgens het 2050 G+
klimaatscenario met een factor 10 toenemen. In het 2100 Veerman scenario zullen deze
overstromingen zelfs met een factor 100 toenemen.7
Figuur 3 – Gemiddelde herhalingstijd per waterpeil Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
4 Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.
5 Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment
based on direct flood damages 6 Pols, L., Kronberger, P. (2007) Overstromingsrisico als ruimtelijke opgave
7 Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment
based on direct flood damages
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
10 25 50 100 250 500 1000 2000 4000 10000
Wat
erh
oo
gte
+N
ap
Herhalingstijd
Herhalingstijd gemiddeld waterpeil bij overstroming
nu
2050
2100
Feijenoord
11
Methodologie
De schade van een overstroming is afhankelijk van de overstromingsdiepte, stroomsnelheid en
overstromingsduur. Vincent Overstromingen in andere steden of overstromingen in hetzelfde gebied in
het verleden zijn zeer beperkt bruikbaar om het risico in te schatten. Steden kunnen onderling sterk
verschillen, de aard van de overstroming kan verschillen maar ook de stedelijke inrichting, industrie,
economie en onder andere ook infrastructuur.8
Daarom worden overstromingsrisico’s vaak geïnventariseerd aan de hand van risicokaarten.7 Door de
overstromings kans van een bepaald gebied te bepalen, op basis van de hoogte van de kades en het
maaiveld en de negatieve gevolgen van een overstroming in te schatten op basis van de aanwezige
bebouwing, inwoners, industrie en infrastructuur. Deze gegevens moeten regelmatig gecontroleerd
en waar nodig bijgesteld worden.
Om de schade aan woningen en infrastructuur in te schatten wordt gewoonlijk gebruik gemaakt van
schade grafieken.7 Deze grafieken laten de schade voor een bepaalde overstromingsduur en/of
stroomsnelheid zien voor een bepaald type woning, weg of bedrijf. Bij hoge stroomsnelheden kan er
structurele schade optreden aan gebouwen. Bij een lange overstromings duur wordt de kans op
ernstige aantasting van hout en ander materiaal door rot enschimmel groter. Een luxe bungalow zal
daarnaast meer schade oplopen bij een overstroming dan een woning waarbij de eerste verdieping
enkel een garage is. Hoe meer gegevens er over het verschillende typen woningen beschikbaar is en
hoe beter de grafieken op dat type woningen is toegespitst, hoe beter de risico inschattingen
gemaakt kunnen worden.7
Bijna de helft van de kosten van een overstroming komt voort uit meubilair. Ongeveer 11% bestaat
uit schoonmaakkosten7
Figuur 4 – Avergae ratio damage components and individual components Bron: Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment based on direct flood damages
Er is ook een verschil tussen directe en indirecte schade. Directe schade is schade die door de
overstroming is aangericht, zoals schade aan meubilair en woning. Indirecte schade is vooral voor
bedrijven van toepassing, zij lopen bijvoorbeeld inkomsten mis als de bedrijfsvoering tijdelijk moet
stoppen.
8 Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment
based on direct flood damages
12
Oudere gebouwen
Sinds 2000 zijn er weer veel woningen gebouwd in het buitendijkse gebied9 Oudere huizen in het
buitendijkse gebied zijn vaak goed bestand voor een overstroming doordat ze hoger zijn gebouwd10
en enigszins floodproof zijn. Bij huizen vanaf 2000 is er minder rekening gehouden met
overstromingsrisico’s, in de huidige klimaatmodellen lopen vooral de nieuwere woningen veel risico.
Pas bij extremere overstromingen met kortere herhalingstijden en hogere waterdiepten lopen de
oudere woningen risico. Echter met het oog op de aannemelijk te verwachten klimaatverandering
zullen deze extreme overstromingen steeds vaker voorkomen en lopen de oudere woningen meer
risico.
Maatregelen
Er kunnen twee typen maatregelen worden genomen, structural en non-structural. Waar structural
maatregelen bijvoorbeeld dijken en aanpassingen aan woningen kunnen zijn, wordt met non-
structural maatregelen bijvoorbeeld evacuatieplannen en verzekeringen bedoeld.
9 Bosatlas van Nederland Waterland 2010, Noordhoff Uitgevers B.V.
10 Veerbeek, W. Prof.dr. Zevenbergen, C. (2010) Flood risk in unembanked areas, Part C Vulnerability assesment
based on direct flood damages
13
2 B
esc
hri
jvin
g v
an
Fe
ije
no
ord
14
Om het overstromingsrisico (= gevolgen overstroming * overstromingskans) te bepalen moeten we
eerst de gevolgen van een overstromingskans bepalen.
In dit hoofdstuk wordt er gezocht naar de schadegevolgen per type gebouw waarbij we werken met
aannames.
Lagenanalyse We beginnen met een analyse van het
stedelijk gebied. De bebouwing en
infrastructuur. De oudste gebouwen in
Feijenoord zijn uit de jaren ’80 van de 19e
eeuw. De wijk is destijds gebouwd als
uitbreidingswijk en is gevormd door de
spoorlijn die dwars door de wijk loopt. Wij
concentreren ons op het gebied ten noord-
oosten van deze spoorlijn.
Het gebied bevat veel portiekwoningen en
portiekflats, maar ook een aantal rijtjes
woningen en villa’s. Daarnaast is er intensieve
industrie, zoals Unilever en goederen opslag
in het gebied aanwezig.
Figuur 1 - Onderzoeksgebied Tretjakova, D. Projectgebieden (N@tSchool)
15
Figuur 5 – Lagen analyse bebouwing Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Over de gehele wijk Feijenoord staan gebouwen(rood), voornamelijk flats maar ook een aantal
bedrijven.
16
Figuur 6 – Lagenanalyse infrastructuur Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
De belangrijkste evacuatieroute is de gele “Verbindingsroute” in de kaart hierboven. In het
zuidwesten ligt de dijkring. De snelste weg naar veilig gebied is dus deze weg richting het zuidoosten
volgen, tot in het veilige gebied achter de dijkring.
17
Statistiek
Figuur 7 – Verdeling type woningen Bron: Eigen veldonderzoek
Zoals eerder opgemerkt bestaat de wijk voornamelijk (driekwart) uit portiekflats. Maar ook
rijtjeswoningen maken nog een redelijk deel uit van de wijk. “overig” Bestaat nagenoeg uit
industriële gebouwen.
Figuur 8 – Leeftijd van de bebouwing Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp
Opvallend is dat er twee perioden zijn waarin veel is gebouwd, die ongeveer 100 jaar van elkaar
verschillen. Er zijn dus nog aanzienlijk wat oude gebouwen uit de 19e eeuw in Feijenoord aanwezig.
0% 2%
6%
14%
3% 1%
74%
Verdeling type woningen
Twee onder eenkap
villa/ vrijstaand
overig
rijtjes
galerijflat
portiekwoning
portiekflat
0
50
100
150
200
250
300
1880 -1900
1901 -1920
1921 -1940
1941 -1960
1961 -1980
1981 -2000
2001 -2011
Aan
tal w
on
inge
n
Bouwjaar
Leeftijd van de bebouwing
18
Voor zover wij dat hebben kunnen waarnemen heeft
ongeveer een op de twintig gebouwen een kelder
onder de begane grond. In totaal 43 kelders.
De gevolgen van een overstroming zijn groter voor
huizen met kelder. Allereerst zal de gehele kelder
onder water komen te staan en raakt alles wat daar
opgeslagen lag beschadigd. Daarnaast kost het ook
meer schoonmaakkosten, omdat het water weer uit
de kelder gepompt zal moeten worden.
Figuur 10 – Functie begane grond Bron: Eigen veldonderzoek
Veruit de meeste gebouwen zijn woningen, een klein deel horeca, recreatie of onderwijs. Een aantal
winkels en het gedeelte “overig” bestaat voornamelijk uit industrie.
0
100
200
300
400
500
600
700
woning horeca overig recreatie winkel onderwijs
Aantal 651 13 63 11 54 9
Aan
tal g
eb
ou
we
n
Aantal gebouwen per functie op de begane grond
5%
95%
Aanwezigheid kelder
ja
nee
Figuur 9 – Aanwezigheid kelder Bron: Eigen veldonderzoek
19
Figuur 11 – Aantal huizen per WOZ waarde Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp
De gemiddelde WOZ waarde in Feijenoord is € 111.117,48. Daarbij moet echter worden opgemerkt
dat er van 51 gebouwen geen WOZ waarde bekend is. Dit zijn onder andere grote bedrijven als
Unilever maar ook aan aantal villa’s/vrijstaande woningen. Het daadwerkelijke gemiddelde zal dus
hoger liggen. De totale bekende WOZ waarde in de wijk Feijenoord is € 77.560.000,00. ESRI ArcGIS
http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp
0
20
40
60
80
100
120
140
160
40000 -
50000
50001 -
60000
60001 -
70000
70001 -
80000
80001 -
90000
90001 -100000
100001 -110000
110001 -120000
120001 -130000
130001 -140000
140001 -150000
onbekend
Aantal huizen 0 4 15 9 78 153 87 68 157 47 80 51
Aan
tal
Aantal huizen per WOZ waarde
20
Schade aan woningen Grotendeels bestaat Feijenoord uit oude portiekflats, waarbij geen rekening mee is gehouden met
overstromingskansen en is de drempel lager dan die van de nieuwere portiekflats. Hierdoor zullen de
kosten van de oudere gebouwen hoger zijn.
Om de kosten in te kunnen schatten moet er gekeken worden naar de inkomsten van zo een
dergelijke woning. Volgens het Centraal Bureau Statistieken (CBS) is het gemiddelde inkomen van
14.400 euro (2007). Dit is relatief een laag inkomen in vergelijking met andere wijken.
Op basis van deze gegevens kunnen we concluderen dat men in de oudere bebouwing weinig tot
minder luxe goederen zal hebben en de schadekosten laag zullen zijn.
De inwoners van de nieuwere gebouwen zijn gebouwd op het overstroming scenario en staan
gemiddeld hoger op het maaiveld. Hierdoor kunnen we grof concluderen dat gemiddeld de
schadekosten gelijk zullen zijn in tegenstelling tot de ietwat luxere goederen.
Schade aan industrie De schade als gevolg van een overstroming aan de industrie is haast niet in te schatten binnen de
kaders van dit rapport. Bedrijven als Unilever en Hunter-Douglas geven om veiligheidsredenen zeer
beperkt tot geen informatie over kwetsbaarheid en de aanwezige waarde goederen. Van bedrijven
die opslagruimte verhuren in de oude loodsen op Feijenoord is al helemaal niet bekend wat er aan
waarde ligt opgeslagen.
We kunnen wel aannemen dat er op de vloeren en op het buitenterrein van de bedrijven materialen
aanwezig zijn die beschadigd zullen raken door een overstroming. Daarnaast zal het bedrijf redelijk
wat schoonmaakkosten hebben na een overstroming.
Een grotere schadepost voor de industrie bestaat misschien wel uit de indirecte gevolgen van een
overstroming. Als de toegangswegen niet toegankelijk zijn zal het bedrijf de productie stil moeten
leggen. Personeel zal moeten vertrekken voordat de wegen ontoegankelijk zijn en bevoorrading of
verzending van goederen kan niet meer plaatsvinden. Als de bedrijfsvloer zelf overstroomd is er een
kans aanwezig dat productiesystemen stil gelegd moeten worden. Het opstarten van deze systemen
kan, zeker bij chemische industrie zoals Unilever, veel tijd kosten. Dit is helemaal waar als de
elektriciteitsvoorziening uitvalt en het bedrijf afhankelijk is van de reparatie door de netbeheerder.
21
Schade aan infrastructuur Door een overstroming kan de
infrastructuur in een wijk ernstig
beschadigd raken. Als elektriciteitskasjes
onder water komen te staan kan dit het
net platleggen totdat de schade aan de
individuele kastjes is hersteld.
De grotere electriciteitsverdeelhuizen
zijn op hoger gebied gebouwd en
hebben een relatief hoge drempel. Als
deze kasten onbeschadigd blijven zal dat
de herstelwerkzaamheden sterk
bespoedigen na een overstroming.
Ook de bestrating loopt schade bij een
overstroming, hoewel dit geen ernstige
schade is (herstel kan wachten) zullen de
straten opnieuw bestraat moeten
worden.
Een overstroming zal ook schade aanrichten aan de spoorlijn die door Feijenoord loopt. Wissels en
andere elektrische apparatuur zullen niet tegen een overstroming bestand zijn. We verwachten niet
dat de rails veel schade op zullen lopen van een kortdurende overstroming.
Indirecte schade Naast de logische directe schade die een overstroming aanricht zijn er ook indirecte schades die vaak
lastiger zijn in te schatten.
Zo kan er biotische schade aangericht worden doordat een bepaald ecosysteem verstoord wordt,
bijvoorbeeld een insecten populatie dat de overstroming niet overleefd en waar een ander,
schadelijker insect voor in de plaats terug komt.
Een overstroming heeft ook sterke invloed op de maatschappij en de beleving van de wijk door de
bewoners. Er kan een gevoel van onveiligheid en angst opkomen bij de bewoners van de wijk. Als
bewoners hierdoor uit de wijk wegtrekken en de huizenprijs tegelijkertijd daalt door de recente
overstroming kan de huizenprijs nog verder dalen en is er dus een economische schade.
Verder kan een overstroming esthetische gevolgen hebben voor de wijk, als monumenten, kunst of
gebouwen aangetast worden kan dat het uiterlijk sterk beïnvloeden. Ook heeft een overstroming
morele gevolgen voor de personen die verantwoordelijk waren of voelden voor de veiligheid van de
mensen in de wijk.
Figuur 12 – Electriciteitsverdeelhuisje Feijenoord Bron: Fotografie Oskam, V.
22
3 Overstromingskansen Hoe waterveilig is het wonen in de wijk Feijenoord in Rotterdam. Onder waterveiligheid verstaan we: hoe
kunnen wonen in een waterrijk leefgebied, en in dat leefgebied de overstromingskansen beperken?11
Waterveiligheid De wijk Feijenoord bevindt zich in het buitendijks gebied en wordt dus niet beschermd door hoge dijken.
Het gebied is sterk afhankelijk van de hoogte van het maaiveld tegen bescherming van hoogwater.
Hoogwaterstanden van de rivier de maas en de Noordzee vormen een bedreiging voor de wijk. De wijk
wordt hiervan plaatselijk beschermd door de hoogte van het maaiveld en regionaal wordt de wijk
beschermd door de Maeslantkering.
Het water oefent een grote invloed uit op het stedelijk gebied in de wijk Feijenoord. Het water komt
vanuit de lucht, uit de grond door hoge grondwaterstanden en vanaf de zijkanten door de rivieren. Om
veilig te wonen in een waterrijk gebied is het van groot belang dat we ons aanpassen. Door
klimaatverandering, bodemdaling en verstedelijking is het beheren van de waterhuishouding een grote
opgave geworden, en volgens voorspellingen van het IPCC krijgen we komende decennia steeds meer
water te verwerken.
Het gezaghebbende VN-orgaan, het intergovernmental panel on climate change (IPCC), waarin duizenden
wetenschappers van over heel de wereld zittingen hebben, stelden het verband vast tussen menselijk
handelen en de klimaatverandering. Door de uitstoot van broeikasgassen wordt het natuurlijke
broeikaseffect versterkt en stijgt de temperatuur op aarde. Verschillende locaties kunnen kampen met
verschillende gevolgen. Sommige krijgen te maken met extreme droogtes terwijl andere locaties met
meer neerslag. Ook de zeespiegel zal met tientallen centimeters stijgen12.
Zeespiegelstijging, overstromingen, hetere zomers en nattere winters zijn het huidige toekomstbeeld. We
moeten er van uitgaan dat we in de toekomst niet meer veilig zijn tegen overstromingen vanuit de zee en
hogere waterstanden van de rivieren.
Behalve Feijenoord zullen ook andere
buitendijkse gebieden aan de nieuwe
maas te maken krijgen met de
toekomstige zeespiegelstijging. De
nieuwe maas ligt direct verbonden met
de zee en het waterpeil van de zee zie je
ook terug in het waterpeil van de nieuwe
maas (zie afbeelding 1 en 2). De kans dat
het gebied veelvuldig overstroomd wordt
steeds groter.
11
Cityportal Rotterdam (2010) Hoe (water)veilig is Rotterdam? http://www.rotterdam.nl/hoe__water_veilig_is_rotterdam_ bezocht op 26-5-2011 12 CE Delft, RPS, SME Advies Klimaatverandering: oorzaken, gevolgen en oplossingen.
Figuur 13. Ligging Feijenoord in het buitendijksgebied. Bron: risicokaart.nl
23
Overstromingsrisico’s en kansen Risico wordt gedefinieerd als de kans maal gevolg. De essentie hiervan is dat het acceptabel is als een
gebied vaker overstroomt maar de schade beperkt blijft. Omgekeerd geld dat als de schade ooit groot is,
dat het minder vaak mag voorkomen13.
Door deze benadering kunnen buitendijkse gebieden ingericht worden, zonder extreem hoge kades,
terwijl de veiligheid niet onder druk staat. Minder gevoelige delen zoals parken kunnen een hogere kans
op overstroming aan zonder schade te ervaren, en kunnen dan ook op een lager peil worden gebouwd.
De kwaliteit van de omgeving blijft dan ook gewaarborgd.
De toelaatbare overstromingskans voor gebieden is dat het water eens in de 10000 jaar over de kades
mag stromen. Het maaiveld wordt hierop berekend en gebouwd zodat het risico op mensen bedrijven en
infrastructuur klein blijft. Volgens de voorspellingen zullen de waterstanden en fluctuaties in de toekomst
veranderen door klimaatveranderingen. Er zijn 2 modellen opgesteld die de peilhoogtes en
herhalingstijden ten opzichte van het NAP in de toekomst voorspellen. Het 2050 G+ model en het 2100
Veerman model.
In de toekomst krijgen we te maken met peilhoogtes die zich vaker zullen herhalen en bestaat er een
grotere overstromingskans. De modellen hebben berekend hoe hoog het water komt te staan in de
toekomst. Er is rekening gehouden met de zeespiegelstijging en de hoeveelheid neerslag die in de
toekomst zal vallen. Met deze uitkomsten hebben wij vergeleken wat voor invloed de peilstijging heeft op
het watersysteem en de hoogte van het maaiveld in de wijk Feijenoord (zie grafiek).
In de wijk Feijenoord leiden rivierstanden met een kans op voorkomen van 1:100 in de huidige situatie tot
weinig schade. De kades lopen schade door erosie, waardoor verzakkingen in de kade kunnen ontstaan.
Wanneer een kans van voorkomen op 1:1000 wordt geschaald, is het gebied kwetsbaar. Het water staat
dan bijna gelijk aan het maaiveld en kan de wijk binnenstromen afhankelijk van de locatie waar het
maaiveld lager ligt14. Door de vele verzakkingen van de grond en het lage maaiveld op enkele locaties, kan
bij hoge rivierstanden van +3.30 NAP het water via de kades (over de muren) de wijk binnenstromen,
waardoor het openbare gebied dat direct op het maaiveld ligt enkele centimeters onder water komt te
staan. De kans dat dit voorkomt is 1:2000 in de huidige situatie en de kans over 50 jaar is dan 1:225. Een
kans van 1:2000 betekent dat er 0.2% kans is dat deze waterstand zich kan voordoen per jaar.
13
Gemeente Rotterdam, Waterschap Hollandse Delta, concept waterplan 2 http://www.rotterdam.nl/GW/Document/Waterloket/Waterplan%202%20%5Bdeel%201%5D.pdf 14
Gemeente Rotterdam, Bestemmingsplan Feijenoord (2009) http://www.betrokkenbijrotterdam.nl/DSV/Document/Bestemmingsplannen%20in%20procedure/Feijenoord/Feijenoord/feijenoordd-bestemmingsplan.pdf
24
Figuur 14 – Kansen Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
De paarse horizontale lijn geeft de laagste kadehoogte van Feijenoord aan. Vanaf die hoogte zal het
water op het maaiveld komen te staan in feijenoord. De gekleurde lijnen geven de verschillende
klimaatscenario’s en de bijbehorende peilhoogtes(Y-as) per herhalingstijd (X-as).
Binnen het huidige klimaatmodel heeft Feijenoord geen zeer grote kans op overstromingen.
Gemiddeld komt het water eens in de 50 jaar tot op de kadehoogte te staan. Vanaf dat punt zal de
riolering het nog af kunnen voeren en zal het water nog onder de stoepranden blijven.
Voor overstromingen met een grotere herhalingstijd (die dus minder vaak voorkomt) loopt
Feijenoord ook niet direct groot gevaar. Een overstroming van 350 cm + NAP komt gemiddeld eens in
de 10 000 jaar voor.
Voor de veranderende klimaatscenario’s ziet het er een stuk dramatischer uit. Een overstroming van
320 cm + NAP komt eens in de 25 jaar voor in het 2050 G+ scenario. Voor het Veerman 2100 scenario
komt een overstroming van 330 cm + NAP zelfs eens in de tien jaar voor.
250
300
350
400
450
500
10 25 50 100 250 500 1000 2000 4000 10000
Wat
erh
oo
gte
m +
NA
P
Herhalingstijd in jaren
Kansen op overstromingsdieptes
nu
2050
2100
Feijenoord kades
25
Figuur 16 – Overstromingsdieptes voor verschillende scenario’s Bron: Tekenaar Sauer, S. op basis van gegevens van Veerbeek, W. Presentatie Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
Figuur 15 – Overstromingsdieptes voor verschillende scenario’s Bron: Tekenaar Sauer, S. op basis van gegevens van Veerbeek, W. Presentatie Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
26
4
Eco
no
mis
che
e
n
ma
ats
cha
pp
eli
jke
ge
vo
lge
n v
an
ov
ers
tro
min
ge
n
27
Op basis van de verzamelde gegevens over overstromingsschade en overstromingskans is het
mogelijk het risico te bepalen voor het gebied Feijenoord. Dit doen we voor infrastructuur, industrie
en woningen.
305 cm + NAP
Figuur 17 – Inundatie bij 305 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Vanaf 305 cm + NAP zal het water over de kade slaan en beginnen de straten onder te lopen.
28
320 cm + NAP
Figuur 18 – Inundatie bij 320 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Bij een inundatiediepte van 320 cm + NAP zullen de meeste wegen onder water staan. Sommige
daarvan zo diep dat er geen auto’s meer over heen kunnen. De kans op zo een overstroming is in het
huidige scenario gemiddeld eens in de 2000 jaar. Eens in de vijftig voor het 2050 G+ scenario en
vaker dan eens in de tien jaar voor het Veerman 2100 klimaatscenario.
Vanaf dit punt zullen er een aantal huizen, vooral in het noordwesten van Feijenoord, onder water
lopen. Rekening houdend met drempel en stoephoogte zullen tussen de 50 en 80 woningen water op
de vloer krijgen. De schade zal nog beperkt zijn, meubels staan vaak nog op poten en dus raakt enkel
de vloer en behang beschadigd. De industrie zal op dit punt nog maar beperkt overlast ondervinden.
De overstroming zal niet lang duren en het gebied hoeft nog niet geëvacueerd te worden.
29
327 – 337 + NAP
Vanaf 327 cm+NAP beginnen de wegen echt ontoegankelijk te worden en lopen meerdere huizen
onder water. Vanaf 337 cm+NAP zal de evacuatie route ontoegankelijk zijn. Met deze
inundatiediepte zal evacuatie echter nog niet nodig zijn. Wel zal er schade aan straten, vloeren en
meubilair optreden. Er zal 30 cm water op sommige straten staan. De industrie zal nog droog blijven.
Diepte Huidig 2050 G+ Veerman 2100
327 T=1000 T=100 T=10 337 T=4000 T=250 T≈17
Figuur 21 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
Figuur 19 – Inundatie bij 327 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Figuur 20 – Inundatie bij 337 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
30
Figuur 22 – Inundatie bij 350 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Figuur 23 – Inundatie bij 365 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Figuur 24 – Inundatie bij 385 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
Figuur 25 – Inundatie bij 400 cm+NAP Bron: ESRI ArcGIS http://med.hro.nl/rutmm/gebouwen_rdam_dsv_Clip.shp en http://med.hro.nl/muinp/gis/case1.zip
350, 365, 385 en 400 cm + NAP
31
Vanaf 350 cm + NAP zullen ook de industriegebieden, waaronder Unilever, Hunter-Douglas en de
goederopslag bedrijven onderwater lopen. Productie zal, zeker na 365 cm, op zijn minst deels
stilgelegd moeten worden. Daarnaast lopen de schoonmaakkosten sterk toe.
Bij hogere inundatiedieptes zullen meer woningen onder water komen te staan en zal de schade
toenemen als ook steeds meer en meer meubilair beschadigd zal raken. Straten lopen schade op en
elektriciteitskastjes zullen beschadigd raken. Ook zal elektronica van de spoorlijn op dit punt onder
water komen te staan.
Diepte Huidig 2050 G+ Veerman 2100
350 T=10 000 T=1 000 T=50 365 T= zeer groot T=2 000 T≈120 385 T=4 000 T=250 400 T=10 000 T=500
Figuur 26 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands.
32
Figuur 27 – Herhalingstijden voor inundatiediepten bij verschillende klimaatscenario’s met geschatte schade Bron: Veerbeek, W. Presentatie: Flood risk assesment in unembanked areas in the Netherlands. En schade op basis van persoonlijke schattingen.
33
5 C
on
clu
sie
s
34
Feijenoord is een wijk met relatief goedkope woningen en lage inkomens. Schade na een
overstroming zal vooral voortkomen uit vloer en behang en beperkt het meubilair.
Op basis van de huidige klimaatmodellen loopt Feijenoord geen ernstig risico. De schade zal beperkt
blijven tot een overstroming van 350 cm + NAP. Wat in het huidige klimaatmodel gemiddeld eens in
de 10 000 jaar voorkomt. Vanaf die hoogte lopen veel woningen onder water en loopt de industrie,
met name Unilever, Hunter-Douglas en de waarde opslag, ernstige schade op.
Met de voorspelde klimaatveranderingen zullen deze overstromingsdieptes echter steeds vaker voor
gaan komen, eens in de duizend jaar voor het 2050 G+ scenario en eens in de 50 jaar voor het
Veerman 2100 scenario.
Met het oog op de klimaatverandering zal er dus wat moeten gebeuren aan de
overstromingsveiligheid binnen de wijk. Op dit moment is dat echter nog niet acuut nodig. Wel kan
het raadzaam zijn voor de industrie om zich te verdiepen in floodprotection / floodproof
maatregelen, omdat de industrie het meeste risico loopt door de hoge kosten van een overstroming.