MANU KEIRSEEMERITUS HOOGLERAAR
FACULTEIT GENEESKUNDE KU LEUVEN
Kinderen en jongeren helpen
bij verlies en verdriet
Wat in de kinderjaren het herte boeit en tooit
Wat in de kinderjarenhet herte boeit en tooit,blijft eeuwig in ‘t geheugenen men vergeet het nooit.
Als men ‘t eenvoudig liedje van mijn kindsheid zingt,dan denk ik aan de liefde waarmee ik was omringd.
Virginie Loveling
Mijn eerste les over verlies en verdriet
De eerste dag in het eerste studiejaar
“De hulpmeester van de klas”
Er waren een drie bomen….
Wanneer je blij bent, schouw dan diep in je hart, en je zal zien dat enkel wat je smart gegeven heeft, ook vreugde brengt.
Wanneer je verdrietig bent, blik dan opnieuw in je hart, en je zal zien dat je weent om wat je vreugde schonk.
Kahlil Gibran
Kinderen verdriet besparen?
Niet voor de school
maar voor het leven leren wij.
Een groene leerkracht…
Wat heb je daaraan als je verdriet bovenkomt in de les
van wiskunde of aardrijkskunde en er een gele, een
blauwe of een paarse leerkracht voor de klas staat?
Worden ze gezien?
Niemand kwam voor Carmen.
Aan Willem werd niets gezegd.
Alle gesprekken een meter boven mijn hoofd.
De meester vluchtte de klas in.
Pieter had een witte zakdoek.
Verlies verwerken is rouwarbeid
4 taken
1. werkelijkheid van het verlies onder ogen zien
2. pijn van het verlies ervaren3. aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid4. opnieuw leren houden van
1. Werkelijkheid onder ogen zien
gevoel dat het niet waar is
de overledene zien
eerste opdracht = erkennen
tweede opdracht = verstaan en begrijpen
Helpen bij eerste taak
nauwkeurige uitleg
uitleg meerdere keren herhalen
antwoorden op alle vragen
confrontatie met realiteit
herhaald laten vertellen
Groeten van overledene
meenemenweerstand laten uitsprekenvoorbereiden op aanblikvoorbereiden op reacties van volwassenenconcreet gedrag aanmoedigenaandacht voor detailswarmte en genegenheid
Informeren bij fatale ziekte in gezin
ernstig ziek
naam ziekte
wat zal veranderen
hoe zal worden gezorgd
niet besmettelijk
niemand schuldig
2. Ervaren van de pijn
geen weg omheen
omzeilen verlengt rouwproces
bij alles dat herinnert aan verlies
feestdagen zijn pijnlijke momenten
Uitingsvormen van pijn
lichamelijke reacties
pijnscheuten die komen en gaan
boosheid en opstandigheid
Schuldgevoelens
schaamte
Ik heb geen verdriet. Ik ben verdriet!
Helpen bij tweede taak
naam blijven uitspreken confrontatie niet ontlopenbelangstellend vragen hoe het gaatop antwoord wachtenpijn ervaren in zorgzaam contactgevoelens normaliserengoedkope bemoediging vermijdenluisteren hoe het voelt
3. aanpassen aan de nieuwe realiteit
verschillend voor elk, als een vingerafdruk meer dan verlies van persoon, maar alles wat
die betekende aan contacten en ervaringen
bij fatale ziekte verlies van veiligheid in het gezin
idealisering
Helpen bij derde taak
steeds opnieuw luisteren
op verhaal komen in het leven door verhalen over
beluisteren wat moeite kost
Wie luistert nog?
pestkring gevormd
ik kon bij niemand terecht: niet bij ouders,niet bij vrienden, niet bij leraars
lerares in grootwarenhuis
niemand op afspraakpunt schooldag na uitvaart
4. opnieuw leren houden van
komen tot nieuwe verhouding met overledene
mag ik nog vreugde beleven?
durf ik nog houden van?
Verwerken van verlies
is afwerken van de vier taken
is niet “vergeten”
betekent niet: “over en voorbij”
komt terug op kruispunten in het leven
als een schaduw
Als een schaduw
na vijftig jaar denk ik er nog elke dag aan
geen vader om verloofde aan voor te stellen
moeder missen bij de geboorte van eerste kind
Fabienne in de winkel
Komt terug op kruispunten van het leven
Jakob had een B-attest.
Laura liep wenend uit de turnles.
Ouders van Jurgen kregen een C-attest.
Pieter met de witte zakdoek
Kinderen zijn nog niet opgegroeide volwassenen.
Volwassenen zijn groot geworden kinderen.
Wat is anders bij kinderen?(1)
persoonlijkheid en denken nog niet ontwikkeld
letterlijk nemen
capaciteit om gevoelens te verwoorden
veiligheid nodig om verdriet te uiten
slechts korte tijd met verlies bezig
explosieve emoties
Wat is anders bij kinderen?(2)
spelen is dagelijkse arbeid
beleven verschillende relaties
verdriet midden in het leven
behoefte te passen in groep van leeftijd
lijden onder bescherming van volwassenen
verlies van ouder is vaak dubbel verlies
Tieners en adolescenten
Noch kinderen, noch volwassenen.
Neiging om zich stoer op te stellen.
Verdriet = babyachtig.
Willen bij de groep van leeftijdsgenoten horen.
Spanningsveld tussen afstand en afhankelijkheid.
Weerstand om beroep te doen op volwassenen.
Verdriet uit zich in
Zich niet kunnen concentreren
Niets kunnen onthouden
Dalende schoolresultaten
Irritatie, boosheid, agressie, moeilijk gedrag
Uitgesteld verdriet
Maar ook uitbundigheid, en zoveel meer…
Adequate reactie op verdriet van kinderen
erkennen dat verdriet bestaat
gevoelens ernstig nemen en accepteren
troosten is niet zeggen dat ze zich zo niet mogen voelen
Niet verwachten dat verdriet in tranen naar buiten komt
Echtscheiding is ook verlies
1/3 van de gezinnen en dus van de kinderen
maken het mee.
Scheiding ergst voor kinderen = een mythe
1. opgroeien in een harmonieus gezin
2. een harmonieuze echtscheiding
3. een vechtscheiding
4. ganse jeugd in een conflictueus gezin
Echtscheiding
Tijdig informeren
Uitleggen waarom
Informeren wat er zal veranderen Verschil tussen echtelijke liefde en ouderliefde
Toelating boos en verdrietig te zijn
Positief beeld van beide ouders bewaren
Wat moet ik zeggen?
Wat hebben zij vanuit hun verdriet te zeggen?
Wat schrijven?
Moeder van lerares sterft.
Jongeren leren iets te schrijven.
WEL SLEUTELS
DIE DEUREN OPENEN
Er bestaan geen recepten over hoe mensen moeten omgaan
met verdriet
Sleutels die deuren openen
Luisteren
Informatie
Warmte en genegenheid
Herinneringen bewaren
De tijd geneest geen wonden
Wel de uiting van het verdriet
in een periode van de tijd
en de ervaren ondersteuning.
Het graan groeit terwijl de boer slaapt
Mijn leraar Latijn nam me af en toe
eens 10 minuten apart in de bibliotheek
om naar me te luisteren.
Een wiskundeleraar die bij het begin van de les
kan zeggen:
“Ik heb gisteren mijn oude moeder begraven”,
heeft misschien meer mee gegeven dan in een uur wiskunde.
Kinderen voorbereiden op verlies
Onderwerp ter sprake brengen.
Helpen bezoek te brengen aan zieke.
Deelname aan uitvaart.
Sterven van lievelingsdier.
Het vertrouwen meegeven
dat tranen worden gedroogd,
niet voor altijd, maar altijd weer.
Leren over verlies
is leren over liefde en geluk
Is leren over verbondenheid en solidariteit
is werken aan een wereld voor morgen waar meer plaats is voor verbondenheid tussen mensen en wereldvrede dan in de wereld van vandaag.
Top Related