Workshop 3
Next Generation Woonwijken
Prinsenland / Het Lage Land
Pilot integrale wijkaanpak met opgave
aardgasvrij als belangrijke driver
André de Groot, Gemeente Rotterdam
Erik Hoeflaak, Woonstad Rotterdam
Donderdag 21 november 2019
LPB Congres
NGW Integrale wijkaanpak 3.0?
Centrale thema’s bij de aanpak:
1.Hoe organiseer je de integraliteit?
2.Hoe organiseer je het opdrachtgeverschap?
3.Hoe organiseer je de governance?
Delen: jullie ervaringen, eigen voorbeelden, tips
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 2
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 3
Het begon met de Roadmap Next Economy
Moerwijk
Mariahoeve
Palenstein
Voorhof
Prinsenland- Het Lage Land
Bospolder
Rijerdijk
Oud Charlois
Nisserwaard
Vlaardingen
Westvoorne
Next Generation
Woonwijken
2016: MRDH/RNE: 11 Next Generation Woonwijken
Prinsenland /
Het Lage Land
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 4
Beelden NGW
Next G
enera
tion
Urb
an A
rea
RNE transitiepaden komen in wijken samen:
Next Generation Woonwijken
(Toekomst bestendige wijk)
=
Integrale wijkontwikkeling
nieuwe stijl
3.0?
Roadmap Next Economy
verbinden met wijkontwikkeling
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 7
Context voor integrale (NGW) wijkaanpak is veranderd:
• Draagvlak en urgentie
• Geld
• samenwerkingsopgave: veel meer partijen
• Rol corporaties
NGW pilot: Prinsenland/Het Lage land
Eind 2017, begin 2018: Start een proces!!
Bottom up vanuit de “energie en kracht van de wijk en organisaties”
Karakteristieken
• Ca. 20.000 inwoners (ca 11.000 woningen)
• Ongeveer 25% inwoners is ouder dan 65 jaar.
• Lage participatie graad
• 36% woningen corporatiebezit ( Woonstad/Havensteder)
• Voorraad vooral uit 1960’s, 1970’s (met lage energie Index)
• Veel groen
• Polder 7 meter onder zeeniveau
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
• Woonstad al bezig met investeren in aardgasvrij
• Ook: rioleringsopgave en vervanging aardgasnet
• Koppelingen met andere ontwikkelingen wenselijk: zorg, mobiliteit,
buitenruimte, etc. (vb. Vivalib (smart langer thuis home) en
Prinsenhof (ontmoeten)
• Aanzienlijke nieuwbouw/transformatie gepland
En: Geen andere programma’s / geen grote problemen
Waarom Pilot Prinsenland/Het Lage land?
9
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 10
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 11
Integraal: Verbinden met gebiedsgerichte thema’s
NGW: Integrale toekomstbenadering van wijken mét bewoners, e.a.
Verbinden met gebiedsgerichte thema’s
Prinsenland & Het Lage Land 2030
Nieuwe (sociaal-)economische drivers:
✓ Naar 0 marginale kosten (disruptie)
✓ Naar 0 CO2 emissie (geen fossiele bronnen)
✓ Naar 0 afval (100% circulair)
✓ Naar nieuwe vormen van ondernemerschap
en productiviteit
✓ Naar een inclusieve samenleving
Transitiepaden RNE
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
Integrale benadering gebiedsgerichte thema’s:
✓ Energiesysteem van de toekomst
✓ Klimaatadaptief
✓ Leefbaarheid, zorg, vergrijzing
✓ Sociale samenhang (langer thuis, bew. initiatief)
✓ Mobiliteit
12
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 13
Energietransitie: belangrijke driver
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 14
Maatschappelijk goedkoopste alternatief voor
aardgas per wijk:
Consultancy
• Prinsenland/Het Lage Land in collegeprogramma als pilot aardgasvrij met
een integrale voor duurzame gebiedsaanpak
• Gezamenlijk onderzoek (met Capelle) naar scenario’s voor warmtenet.
Studie opgeleverd. Projectleider werkt aan plan van aanpak.
• Bewonersinitiatief voor opzetten wijk energie coöperatie: Alex-energie
• Plaatsing Powernest op Techniek College Rotterdam icm Green Business
Club Rotterdam Alexander
• Doorontwikkelen business case IBISPowernesten op Prinsessenflats
Naar aardgasvrije en een CO2 neutrale woningvoorraadin NGW: eerste resultaten
15
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 16
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 17
Consultancy
• Woonstad: aanpak 1.100 woningen Ster- en Prinsessenflats aardgasloos tussen 2016-2023
• Prinsenland/Het Lage Land één van vijf wijken voor gebiedsaanpak aardgasvrij: programma vanaf
2023
• Ambitie voor 50% duurzame opwek, opslag en smart grid in klimaatakkoord 22 nov 2019
• Opzetten energie coöperatie Alex-energie
• Gezamenlijk (Woonstad, Havensteder, SO, MO)
• oppakken energie armoede/coaching
• Plaatsing Powernest op Zadkine TC
Resultaten en voorbeelden: Energietransitie
18
Energy
Consultancy
Naar aardgasvrije en een CO2 neutrale woningvoorraadin NGW: ambitie 50% lokaal opgewekt
Energiebalancerende wijk: duurzame opwek (Powernest), opslag en smart grid
Energy
19
Consultancy
Naar aardgasvrije en CO2 neutrale woningvoorraad in NGW: aansluiten warmtenet
Energy
• Woonstad: Aanpak 8 Era flats 624 wooneenheden Prinsenland en 750 Ommoord en 3 prinsessenflats (495
wooneenheden) aardgasvrij door aan te sluiten op warmtenet: totaal: 1869: (uitgevoerd (1100), in uitvoering
(224) en in voorbereiding (495): afspraken met Eneco gemaakt).
• Uitgangspunten: Minimaal label B (meestal A), in bewoonde staat, geen huurverhoging, step-subsidie.
• Bewoners: wel overlast tijdens verbouwing, goede communicatie en voorzieningen, ongeriefsvergoeding, na
afloop tevreden: comfort en meestal ook lagere energielasten.
voor
na
20
Consultancy
Draagvlak: participatie / inclusievemaatschappij
Social
• 2 inspiratie- en netwerkbijeenkomsten NGW
Prinsenland / Het Lage Land
• Organisatie Climathon (werkbijeenkomst om
bewonersinitiatieven te stimuleren: o.a. Alex
Energie, groene duurzame speeltuin, deeleconomie)
• Mobiliteitsgeluksmeting ism Verkeersonderneming
• Start aanpak riolering gekoppeld aan Voorlichting/
Bewustwording ophoging en vergroenen
“tuinen/tonnen”
• Connectie met Green Businessclub Rotterdam
Alexander
• Start voorbereiding L2 fiber glasvezel
• NGW verbinding met Programma Betrokken Stad
21
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
NGW samen met bewoners!
Start 26 oktober 2018 met Climathon
22
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
5 kansrijke arrangementen samen met bewoners verder uitgewerkt:
• Lokale energiecorporatie (Alex Energie)
• De Duurzaamste Speeltuin (BSV Het Lage Land)
• Groen & gezellig (pluktuin, groenten voor de wijk)
• Regenwater & Riolering (onttegelen tuinen, wateropvang)
• Samen & Sociaal (hergebruik en samen delen)
Climathon Prinsenland & Het Lage Land
23
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 24
Basisvragen voor uitwerking
elk initiatief:
1. Wat wil je bereiken?
2. Wat wil je zelf doen?
3. Wie heb je nodig?
4. Hoe gaan we dat betalen?
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
Voorbeeld uitwerking initiatief Lokale Energie Coöperatie Alex Energie
25
Ideeën voor Wijk van de Toekomst door bewoners geplot op kaart en samengevat in tekening met 5 arrangementen
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 26
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
Resultaten Climathon gepresenteerd aan
wethouder Arno Bonte
Wat hebben bewonersinitiatieven
nodig om ze verder te brengen?
Reactie vanuit de bewoners zelf:
- “We willen wel meedoen, maar
niet als trekker”
- “We missen organisatiekracht”
- “En hebben ook behoefte aan
financiële ondersteuning”
27
Vele verbindingen kwamen ook op het dak van het Techniek College Rotterdam tezamen rond het IBIS Powernest
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 28
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
BSV Het Lage Land, Energieweekend 22 en 23 juni
Energie advies bij
WoonWijzerWagenEnergieontbijt
Energie opwekken
met fietsen Rad van Fortuin
Zonne-energie
spiraal maken
Energie advies bij
energie coaches
Eco speelhuisAlex Energie
29
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
Inspiratietafel Basisschool “Verduurzamen De Kleine Prins”
30
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 31
Verbinden RNE via gebiedsgerichte thema’s met
initiatieven van bewoners én ondernemers (GBCRA)
Systeemwereld en leefwereld
bij elkaar brengen
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 33
Transities in de wijk zijn van iedereen!
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 34
NGW pilot: Prinsenland/Het Lage land
Start:
• Zo’n 40 gesprekken: over concept, ideeën en doelen
• Kick off bijeenkomst
• Werkgroepen per thema:
Next G
enera
tion
Urb
an A
rea
“You can not present a “blueprint” of the Next
Generation Urban Areas in 2030, because you
don’t know what innovations and which
technologies will be invented tomorrow”,
Loorbach, Drift, 2017.
Consultancy
Langer thuis
36
Living
and
Care
Behoeften
• Resultaten Service design onderzoek onder bewoners Prinsessenflats.
• Inzicht in gebruik buitenruimte door ouderen
• Onderzoek Veldacademie: vraag en aanbod van wonen, zorg en welzijn
• Context mapping studenten TU
Resultaat oa: behoefte aan ontmoeten/informatie
Aanzet programma
• aanleg plus routes 2019
• aanpak Prinsessenflats (500 won) inclusief fysieke Langer thuis maatregelen
• Lancering Ouderenhub 10 juli 2019
• Tweedaagse bijeenkomst Ouderenhub 16-17 okt 2019.
Gezamenlijk doel en programma o.a.:
o informatievoorziening
o Ontmoeten
o Samenwerking zorgaanbieders
o Flat-buurtcoach
o Deel scootmobielen
NGW: thema langer thuis
Kansen:
Woonstad
• Start aardgasvrij maken Prinsessenflats (ca 600
woningen met veel ouderen
• Prinsenhof (ontmoetingscentrum) + MFA
• Ervaring met Vivalib (domotica woning)
• Lelie zorggroep
• Burcht verpleeghuis Lelie zorggroep
• Ambitie om zorg en welzijn te verbinden: één wijk, één
team, één aanbieder
• Concrete initiatieven: “de specialiteit” en het wijkbedrijf
De Burcht winkelcentrum
Flats, nieuwe ontw., MFA, Prinsenhof
Who cares als inspiratie
Van NGW werkgroep Langer Thuis
Eerste kleine succesjes:
• Uit behoeften onderzoek bewoners: bankjes in buitenruimte direct uitgevoerd door SB
• PvE langer thuis bij energie aanpak (600 woningen) en ruimte voor nieuwe woonconcepten
• Plusroutes rondom flats
• Gezamenlijk inspanning om ontmoeten vorm te geven op buurt en galerijniveau
• Uitwerken sleutelplan voor niet gepland zorg
• Gezamenlijk project context mapping
Naar 10 juli 2019: Lancering Ouderen Hub
NEXT Steps Ouderenhub
Tweedaagse 16 en 17 oktober 2019
Resultaat:
• Gedeelde visie op de Ouderenhub: stip op de horizon en acties in het hier en nu.
• Teamgevoel bij deelnemers Ouderen Hub: “Deze is van ons en ik draag daaraan bij”
• Contouren convenant/samenwerkingsovereenkomst met:
◦ Visie
◦ Programma: korte, middellange en lange termijn
◦ Actie-/uitvoeringsplan met prioritering en tijdpad, eigenaren (wie doet wat)
Deelnemers bieden resultaat op 17 oktober eind van dag aan:
aan wethouder, bestuurders: corporatie en zorg- en welzijnsinstellingen
Opgaven/verwachtingen/wensen/dromen
Vanuit Woonstad:
Combineren energietransitie met langer thuis:
• Kans 1: bij elke bewoner achter de voordeur
• Kans 2: in aanpak bestaande flats programma wijzigingen
bijv. een tussenvoorziening
• Kans 3: buitenruimte en voorzieningen meenemen
Opgaven:
• Hulpmiddelen beschikbaar en betaalbaar voor onze huurders.
• Gezamenlijk organiseren taken/rollen: huismeester, welzijnswerker en
zorgverlener
• Ambitie Lelie zorggroep:
o De verpleeghuisbewoner is weer een wijkbewoner
o De zorgverlener werkt aanvullend op het systeem in de wijk
o Techniek is zo ingevoerd dat het goed aanvullend is
o Een euro wordt uitgegeven op verantwoorde wijze aan een efficiënt
werkende eenheid
Opgaven/verwachtingen/wensen/dromen
Humanitas Gijsbert van Herk, tijdens eerste werkconferentie community of practice 9 mei 2019:
“De dagelijkse omgeving van de ouderen in een van de deelnemende wijken, het Rotterdamse
Carnisse waar ‘zijn’ verzorgingshuis staat, is gevaarlijk, onveilig en eenzaam. Ouderen zitten
opgesloten in hun eigen huis, durven de straat niet meer op. ……..
Het klinkt als een veroveringsstrategie om de wijk terug te winnen.”
Dominic Schrijer, voormalig wethouder Rotterdam, begin 2019 bij zijn afscheid als burgemeester van
Zwijndrecht opmerkte over vitale coalities in de stad.
“De succesformule luidt: niemand mag de baas spelen, er moet een gedeeld idee zijn van wat er aan
de hand is en hoe we dat willen oplossen, iedereen moet doordrongen zijn van de urgentie van het
probleem. En er moet een beetje geld beschikbaar zijn, dat als smeerolie kan dienen”
Samenvattend “Ouderenhub”
• vitale coalities
• Systeemwereld en leefwereld bij elkaar brengen
• de integrale verbetering van wijk als uitgangspunt ook voor ouderenhub/Who cares
Consultancy
Meerwaarde NGW aanpak Prinsenland / Het Lage Land
NGW aanpak werkt tegelijkertijd aan:
• “Flagship” projecten: afspraken met investerende partners over collegedoelstellingen aardgasvrij,
ouderen, etc.
• Ontwikkelen “meehelpende” krachten in de wijk: meegaan met de flow/behoefte/energie van de
bewoners/ondernemers/instanties in de wijk (perspectief: de “wijk” waarbij de gemeente vraagt om
mee te doen in plaats van andersom)
• Onverwachte samenwerkingen/verbindingen door netwerk en korte lijntjes:
o Aanpak Prinsessenflats leidt tot samenwerking Woonstad en Buurtwerk
o Stadsbeheer schakelt Wijkbedrijf (Buurtwerk/Dock) in voor rioolaanpak
o GBC maakt plaatsing Powernest op TCR mogelijk met onderwijs module en links naar ALEX
Energie
o Verkeersonderneming gaat met gebiedsorganisatie MGT uittesten
Noodzaak: Integrale aanpak: investeren in energiemaatregelen in wijk met tegelijkertijd
perspectief op droge voeten, langer thuis, veiligheid, etc.
44
Meerwaarde NGW aanpak:
NGW gaat mee met flow/behoefte/energie van de bewoners/ondernemers/
instanties in de wijk, waardoor “meehelpende” krachten en draagvlak ontstaan.
Bottom up!
NGW is:
• doelgerichte aanpak van
verandering ook top down
• Samenwerken en Verbinden
• Geen blauwdruk
• Integrale wijkontwikkeling 3.0
Consultancy
Lessons learned
Conclusies
• Op z’n Rotterdams begonnen door te doen;
• NGW Prinsenland/Het Lage Land gegroeid van pilot in kader van RNE naar
voorzichtige, integrale wijkenaanpak;
• Veel enthousiasme opgewekt en bereikt;
• Er is een “organische samenwerking” ontstaan en wisselende contacten die
elkaar wel weten te vinden.46
Consultancy
Hoe verder met NGW Prinsenland / Het Lage Land?
47
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 48
Lessons learned NGW gedeeld MRDH / Provincie ZH
Maar prioriteit MRDH nu eerst bij opstellen Regionale Energiestrategie
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 49
NGW Integrale wijkaanpak 3.0?
Centrale thema’s bij de aanpak:
1.Hoe organiseer je de integraliteit?
2.Hoe organiseer je het opdrachtgeverschap?
3.Hoe organiseer je de governance?
Delen: jullie ervaringen, eigen voorbeelden, tips
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken 50
21 november 2019 LPB Congres, Workshop 3, Next Generation Woonwjiken
Voor meer informatie:
André de Groot
06 53331432
Gemeente Rotterdam
Stadsontwikkeling / Ruimte en Wonen
Next Generation Woonwijken / Energietransitie
Erik Hoeflaak
06 22517781
Woonstad Rotterdam
Procesmanager Wijken van de Toekomst
51
Top Related