De stedelijke ontwikkeling van Leuven
tijdens de middeleeuwen
1. Ontstaan en groei van Leuven (9de - 12de eeuw)2. Een stad in volle bloei (13de eeuw)3. Een stad op retour (14de -16de eeuw)4.Herstel van de stad (17-18de eeuw)
Eerste kern: 9e-eeuwse Karolingische versterking (vetus castellum) op eiland in Dijle (Groot Begijnhof)
=> groei van agglomeratie ‘Ten Hove’
Tot einde 10e-eeuw: enkel domaniaal centrum door de economisch ongunstige situatie van Brabant
Latere kern: Lambert I met de Baard († 1015) => verschuiving residentie naar noorden (korter bij andere kern waar kapel van Sint-Pieter stond) : ‘s Hertogeneiland (O.L.Vrouw ter Predikherenkerk)
eerste helft 12de eeuw: van domaniaal naar
stedelijk centrum
Economisch vlak: 1) Leuvens marktprivilegie (1150)2) vorstelijke vis-,vlees-, graan- en lakenhallen en de wolwaag3) oprichting van handelshuizen, winkels en werkplaatsen4) handelstrafiek op de Dijle
Godsdienstig vlak: 1) Benedictijnenabdij van Vlierbeek (1125)2) Premonstratenzerabdij te Park (1120/1125)3) abdij van Sint-Geertrui (1208)4) nieuwe kapellen
=> geven ontstaan aan nieuwe woonkernen
Sint- Geertrui
Sint- Michiel
Sint-Kwinten
Sint-Jacob
Juridisch vlak:
1) leges lovaniensis2) schepenbank3) ringmuur (1156-1161)
Borchtstraatpoort
Minnepoort
Biestpoort
SpuiSt
eenp
oort
Heilige-G
eestpoort
Sint-Michielspoort
Proefstraatpoort
Minderbroedersspoort
Spui
Broekstraatpoort
Redingenpoort Wolvenpoort
Einde 12de eeuw: stadsterritorium binnen stadsmuur volledig bewoond
Behuizing gegroepeerd rond grote verkeersaders van spontaan radiaal-concentrisch plan
Naamsestraat
Parijsstraat
Brusselsestraat
Mechelsestraat
Diestsestraat
Tiensestraat
Vaartstraat
Maar:
geen aaneengesloten bebouwing
begrip rooilijnen onbestaande
landelijk uitzicht
Buiten stadsmuur bevolking:
langs grote handelswegenin vroegere gehuchten Oppendorp, Ten Hove en Biest
sterke economische groei door opbloei van de lakennijverheid=> opkomst ambachtslieden
=> verdubbeling bevolking
13de eeuw
Gevolg van bevolkingsaangroei:
5 zelfstandige parochies
vestiging van geestelijke orden
stichting van godsdienstige en caritatieve instellingen en hospitalen
- tijdelijke inzinking rond 1300(sociale strijd, hongercrisis, sterfte)
14de eeuw
12de eeuw 13de eeuw 1340
6.000 12.000 20.000
vanaf 1341:bouw van de tweede ringmuur
14de eeuw
Naamsepoort
Diestsepoort
Parkpoort
Tiensepoort
AarschotsepoortMechelsepoort
Verloren Kost
Brusselsepoort
Tervuursepoort
Kleine spui
Grote Spui
Midden 14de eeuw: definitieve weg terug:- slechte verstandhouding met vorst- verval lakennijverheid- hoge financiële lasten- strijd tussen ambachten en patriciaat
ÞNefast voor economie en demografie=> ontvolking(1374: 16.000 inwoners)
12de eeuw 13de eeuw 1340 1374
6.000 12.000 20.000 16.000
gekenmerkt door zowel herstel-periode als crisismomenten:- oprichting van de universiteit- overschakeling op luxenijverheid-ontwikkeling van de hopbrouwerijen=> herstel van de bevolking
15de eeuw
nieuwe sociale samenstelling door oprichting van universiteit (ca 1.000 studenten rond 1475)stagnatie van de stadsontwikkeling
15de eeuw
12de eeuw 13de eeuw 1340 1374 1425
6.000 12.000 20.000 16.000 20.000
wel verbetering van fysionomie:nieuwe fundatiesuniversitaire gebouwengotische realisaties
Aanleg Grote Markt
16de eeuw
: absoluut dieptepuntslechte economische toestand(stopzetting graanuitvoer, ondergang wijnbouw, lakennijverheid, linnenindustrie)
graancrisis: armoede belegering van Maarten van Rossum
opstand tegen Spanje zware oorlogsuitgaven pestplaag van 1578 tot mei 1579
-
Einde 16de eeuw
Leuven: allure van een provinciestad
verwoeste economie stilliggend universitair leven enorme stadsschuld platgebrand ommeland
12de eeuw
13de eeuw
1340 1374 1425 1489 1526 1597
6.000 12.000 20.000 16.000 20.000 15.000 17.000 9.700
herstel in middelmatigheid:
- demografisch herstel (12.000 inwoners in 1631; 14.500 in 1680)- nieuwe caritatieve (7) en godsdienstige (13) instellingen- 12 nieuwe universitaire instellingen- bloeiende burgerlijke architectuur- vestingstad
17de eeuw
12de eeuw
13de eeuw
1340 1374 1425 1489 1526 1597 1680
6.000 12.000 20.000 16.000 20.000 15.000 17.000 9.700 14.500
18de eeuw
1340 1374 1425 1489 1526 1597 1680 1755 1795
20.000 16.000 20.000 15.000 17.000 9.700 14.500 15.000 19.500
toename bevolking
18de eeuw
- vraag naar woongelegenheid stijgt Bouw van achterhuizen
groeiende industriewerkvolk: stijging armoede
- aanleg van steenwegennet
Brusselsesteenweg
Tiensesteenweg
Mechelsesteenweg
Naamsesteenweg
Aarschotsesesteenweg
18de eeuw
Maar ook: aanleg van de Vaart
De vaart
Voorbereiding door privé-personen & steun van de Leuvense stadsmagistraat (1720)Tekening van plannen (1731)1749: aanstelling van een vaartcommissie29/01/1750: octrooi van Maria-Theresia09/02/1750: spadesteek door prins Karel van Lorreinen
18de eeuw
nog altijd houten huizen vorstelijk eigendomsrecht over straten, pleinen en waterlopen
openbare hygiëne = een ramp pachters van de modderkar verbod op loslopende
ganzensluiting van steegjes
Leuvense middeleeuwse
straten en pleinen
PrepositistrateProefstrateProeffstrateProestrate
NAAMSESTRAAT
: straat van Grote Markt tot aan 1e ringmuur (Van Dale college)
verwijzing naar de proosten van de Sint-Pieterskerk
straat vanaf 1e ringmuur tot 2de ringmuur: Sint-Quintensstrate
Vanaf 17de eeuw: Heversche straat
NAAMSESTRAAT
Belangrijke gebouwen:•Lakenhalle (12de eeuw)•Heilige Geest-college (1445)
•Sint-Annacollege (1553)•Premonstreitcollege (1571)•Koningscollege•Atrechtcollege•Van Dale college
NAAMSESTRAAT
OppendorpstrateDorpstrate (vanaf 14de eeuw)
DIESTSESTRAAT
leidde naar gehucht Oppendorp (kruising huidige Vital Decosterstraat)
DIESTSESTRAAT
Gemengd handels- en residentieel karakter:• ambachtshuizen• herbergen en gastoven • brouwerijen (De Ketel, De Candelaer,
de Gulden Leeuw)• voorname woningen • kloosters : oa Witte Vrouwen, Sint-
Genovagasthuis
BRUSSELSESTRAAT
SteenstraatBieststraatWijngaardstraat
verbinden de Grote Markt met de Mechelse-vestRomeinse heirbaan Keulen-Brugge
BRUSSELSESTRAAT
Steenstraat: Grote Markt tot Handbooghof? eerste gekasseide weg of straat met veel stenen huizen
Bieststraat: Handbooghof tot Blauwen Hoekgenoemd naar gehucht Ter Biest
Wijngaardstraat: Blauwen Hoek tot Wijngaardpoortgelegen tussen de wijngaarden
BRUSSELSESTRAAT
kloosters: Sint-Elisabethgasthuis, Sint-Laureinsgasthuisbrouwerijen: 16
TIENSESTRAAT
HoelstratePlathea Sancti MichaelisHuijlstrate
verwijst naar de oorspronkelijke vorm van de weg: een holle weg die vanuit het stadscentrum omhoog ging naar de stadspoort
TIENSESTRAAT
Aanvankelijk twee delen:
1. Tot aan de stadspoort in stadsomwalling: handelsstraat et universitaire colleges, kerken en kloosters
2. Vanaf stadsomwalling: zeer landelijk en slechts sporadisch bewoond
MECHELSESTRAAT
Juxta atrium sancti petriSchipstrate/NavalistrataBorghstrate/Borchtstrate
aaneensluiting van 3 oude wegdelen, leidend van de Grote Markt naar Keizersberg
MECHELSESTRAAT
Juxta atrium Sancti Petri / ligging aen die kerckhof: gedeelte van de Grote Markt tot Zeven Hoeken
Schipstraat / Navalistrata: van Zeven Hoeken naar haven aan de Dijle
Borghstraat / Borchtstraat: van haven naar burcht op Keizersberg
MECHELSESTRAAT
woonconcentratie van handelaars en ambachtslieden:
vlees- en visverkopers in de omgeving van de Grote Markt en Vismarkt
brouwerijen
MECHELSESTRAAT
Verschillende bruggen:
1. Schipbrug/Visbrug2. Bogaardenbrug3. Gruwelsbrug4. Voerbrug
VAARTSTRAAT
KoestraatVaccarum strataUlakestraatDoolaegestraat
leidde naar de gemene weideplaatsen Loevennebeemde tussen oude Dijle en Leibeek
VAARTSTRAAT
Koestraat: van Diestsestraat tot aan Viermolens
Ulake of Doolaegestraet: van Kardinaalstraat tot Vaart
In hoofdzaak residentiële buurt met burgers- en herenhuizen van ambachtslieden, hoogleraren, patriciërs en aristocraten
PARIJSSTRAAT
Legestraat/Ledichstrate/Ledichheit-strate/Ocialistrata
Parijsstraat
Eertijds opgesplitst in twee gedeelten; grens tussen beide gedeelten blijft vaag
PARIJSSTRAAT
Verklaring Parijsstraat :1. Verwijzing naar Franse hoofdstad2. Verwijzing naar geslacht Van Parijs3. Verwijzing naar nabijgelegen
groentenmarkt: parijs is dialect van prei
Verklaring Legestraat:1. Verwijst naar positie tegenover Naamsestraat2. Verwijzing naar Otium: ledige plaats
Top Related