C12 DE STANDAARDZATERDAG 18, ZONDAG 19 AUGUSTUS 2018

Sommigen  brengen  op  hun17  jaar  vijf  dagen  benevelddoor op Pukkelpop, anderenkomen  de  liefde  van  hunleven  tegen  en  de  meesten

doen een hele zomer het belangrijk­ste  dat  een  mens  in  zijn  leven  kandoen: niets. Toen Tim Burton 17 was,stuurde hij Disney per post een boekdat hij  zelf  gemaakt had:  The  giantZlig. ‘Dear Sirs’, begon hij zijn hand­geschreven  brief  met  weinig  gevoelvoor genderneutraliteit.  IllustratriceJeanette  Kroger  was  zo  vriendelijkhem van antwoord te dienen:  ‘te felafgekeken van Dr. Seuss om verkoop­baar te zijn’. 

Kinderboekenauteur  Dr.  Seusswas  inderdaad  een  lichtend  voor­beeld voor de jonge Tim Burton. Enhet zou niet de laatste keer zijn dat hijbij Disney een blauwtje liep. Maar eenweek voor hij de kaap van 60 rondt,valt pas op hoezeer dit werkje al delatere Tim Burton ademt. Of, andersgezegd: hoe trouw Burton altijd is ge­bleven aan zijn zeventienjarige zelve(inclusief  lak  aan  grammatica  enspelling). De brieven worden, samenmet ruim vierhonderd andere bewij­zen, aangevoerd door de grote expoThe world of Tim Burton, die na eenstart in het Moma (New York) via Pa­rijs, Tokio en São Paulo nu eindelijk isaanbeland in een wereldstad: Genk.

Altijd blijven spelenDe focus is de artiest achter de re­

gisseur,  of  de  beeldend  kunstenaar,zoals je wil. Niet dat hij nu een virtu­oos schilder is – een enkel schilderijverraadt  een  povere  techniek.  Maarde  talloze  tekeningen  getuigen  stukvoor stuk van zijn hoogst individuelestijl, zijn heel eigen karakter en zijnliefde  voor  excentrieke  outcasts  enmonsters  (in  zijn  wereld  zijn  datsynoniemen),  met  een  ietwat  bizarmaar  daardoor  net  aanstekelijk  ge­voel voor macabere humor. Want datis hij in de eerste plaats: een tekenaar

krakers  als  Beetlejuice,  Batman  enEdward  Scissorhands.  Dat  zou  eenconstante blijven in zijn carrière: hoegek  en  afwijkend  zijn  verhalen  ookzijn, het publiek lust er pap van.

Dat betekent ook dat Burton nooitecht een dip in zijn carrière heeft ge­had. Er zijn simpelweg geen magerejaren geweest. ‘Dat is ook omdat hij inzo’n  gigantisch  tempo  produceert’,zegt  de  Amerikaanse  curator  JennyHe. ‘De creativiteit stroomt eruit. Alshet  ene  project  op  een  zijspoor  be­landt, heeft hij altijd nog een ander inhet vuur.’

Aan nooit gerealiseerde projectengeen  gebrek:  je  kan  er  een  helemuseumzaal mee vullen, wat ook  isgebeurd. ‘Ook daarin zie je hoe hij al­tijd aan zijn stijl heeft vastgehouden.Hij is nooit afgeweken van zijn baan,heeft nooit water bij de wijn gedaan.Het was take it or leave it.’

KindvriendelijkVan  die  onophoudelijke  stroom

creativiteit getuigt een hele muur volservetten waarop hij figuurtjes heeftgekrabbeld.  Toegegeven,  die  zien  erwat  te  mooi  uit  om  waar  te  zijn,zonder vlekken van spaghettisaus (ofbloed, allicht). Andere tekeningen be­wijzen wel degelijk hoe hij droedelsvan  jaren  geleden  soms  oppikt  omvervolgens in een film te gebruiken.Jenny He wijst naar een figuurtje inde zijkant van een tekening. ‘Waiter’staat  erbij,  maar  zijn  doodskop  enmagere gestalte verraden een eersteversie van wat later Jack Skellingtonzou  worden,  de  hoofdfiguur  in  Thenightmare before Christmas. 

met  een  feel  voor  verhalen  overfiguren die buiten het normale vallenen daarom verstoten worden.

Dat is ook hoe hij zijn eigen jeugdomschrijft  in  Burbank,  een  inge­slapen voorstad van Los Angeles. Deenige momenten dat zijn kinderhartopleefde,  waren  de  feestdagen,  wathem  later  zou  inspireren  tot  Thenightmare before Christmas. Het car­navaleske is in nagenoeg al zijn filmsnadrukkelijk aanwezig: de wereld zo­als we die kennen, wordt op zijn kopgezet. De gewone wereld is saai, ver­tellen zijn films, maar daarbuiten iser nog een wereld, die van de verbeel­ding. Om aan de verveling te ontsnap­pen, nam hij als dertienjarige 8mm­filmpjes op terwijl hij zijn speelgoedmismeesterde. 

Niet  lang  na  de  afwijzendebrief over zijn boek werd hij alsachttienjarige  wel  toegelatenaan de California  Institute ofthe Arts, de hogeschool opge­richt door Walt Disney. Na af­loop kon hij als animator on­middellijk  terecht  bij  Disney.Het zou een frustrerende perio­de worden: hij moest werken opde  erg  conventionele  films  van  deoude garde, en zijn werk werd stelsel­matig zonder boe of bah in de prullen­bak gegooid. 

Ondertussen vierde hij zijn niet testoppen  creativiteit  bot  in  enkelekortfilms, met als hoogtepunt Fran­kenweenie, over een jongetje dat zijnoverreden  hondje  als  een  Dr.  Fran­kenstein  tot  leven  wekt.  Voor  zijnwerkgever  was  dat  de  druppel:  zo­maar het geld van Disney over de balkgooien voor films die niet kindvrien­delijk zijn. Buiten!

Burton haalde later zijn gram doorer, nota bene voor Disney, een lang­speelfilm  van  te  maken.  Maar  eerstmoest hij tonen dat hij de kassa kondoen rinkelen. In drie jaar tijd werdBurton  de  populairste  weirdo  vanHollywood met prettig gestoorde kas­

‘The world of Tim Burton’ toont de artiest achter de regisseur

Altijd een naar jongetje gebleven

Met ‘Edward Scissorhands’, ‘Beetlejuice’ en ‘The nightmare before Christmas’ bedacht Tim Burton enkele van onze populairste weirdo’s. Een expo in Genk toont hoe de regisseur altijd trouw bleef aan zijn stijl en thema’s. Ook als Disney daar niet in geloofde. JEROEN STRUYS

‘Devil dog’, 2014.  ©  TB

‘Hij is nooit afgeweken van zijn baan, heeft nooit water bij de wijn gedaan. Het was take it or leave it’

DE STANDAARDZATERDAG 18, ZONDAG 19 AUGUSTUS 2018  C13  

getfilms  heeft  hij  altijd  zijn  eigenesthetiek  en  thematiek  kunnen  be­waren.  Dat  deed  hij  ook  door  vaakmet dezelfde mensen te werken, zoalsmet  componist  Danny  Elfman,  kos­tuumontwerpster  Colleen  Atwood,acteur Johnny Depp.

Eigenlijk zijn al zijn films een soortkunstenaarsfilms: ze hebben bijna al­tijd artiesten als onderwerp. Zelf pasthij helemaal in het romantische ideevan de weirde kunstenaar – zij het dathij er immens populair mee werd. Erzijn nu eenmaal heel veel mensen diezich  herkennen  in  de  outsider,  deweirdo,  de  zonderling.  ‘Ernaar  ver­langen dat de mensen van je houdenis oké, maar ik ben vol vertrouwen dater altijd veel zullen zijn die dat nietdoen’,  zei  Burton  ooit  aan  The  NewYork Times. ‘Daar zal ik me altijd aanoptrekken.’ 

‘The  world  of  Tim  Burton’,  tot  28 november  in  C­Mine  Genk. ¨¨¨¨è

samenleving  die  hen  isoleert  en  af­stoot. 

Als elke film een zelfportret is, isdit wellicht ook hoe Tim Burton zich­zelf ziet. Het duidelijkst is dat in zijnbiopics:  dan  kiest  hij  nadrukkelijkvoor de mislukte kunstenaar, zoals inBig eyes en Ed Wood. Wanneer in dielaatste  film  de  talentloze  horror­regisseur  Ed  Wood  zijn  grote  idoolOrson  Welles  tegenkomt,  raadt  diehem aan om nooit toe te geven aanhet  establishment  van  Hollywood.‘Waarom je leven verspillen aan hetrealiseren  van  andermans dromen?’

KunstenaarsfilmsDat heeft Burton nooit gedaan. In

de plaats daarvan is het zonderlingejongetje een van de populairste regis­seurs sinds eind jaren 80 geworden.Hoewel hij altijd grote budgetten terbeschikking heeft gekregen, is hij eenvreemde  eend  in  de  bijt  van  Holly­wood. In al die gigantische big­bud­

Een Mexicaanse worstelaar.  ©  tb

‘The green man’ (1999).  ©  Tim  Burton

Die  mocht  hij  dan  toch  weer  bijDisney maken, nadat hij zijn succeshad bewezen met Batman bij War­ner.  Burton  regisseerde  echterniet  zelf,  omdat  hij  het  te  drukhad met Batman returns en om­dat  in  stop­motion  enorm  veeltijd kruipt. Maar elk beeld van diefilm  draagt  zijn  handtekening  –plaatsvervangend regisseur Hen­ry Selick was Burtons klasgenoot­je aan de animatieschool en ken­de zijn stijl van binnen en vanbuiten. 

Disney  wist  echter  nietgoed wat het moest aanvan­gen met dat donkere sprook­je over een skelet dat kerst ont­dekt  en  zich  voordoet  als  SandyClaws. Het bracht de film eerst uit on­der  zijn  Touchstonelabel,  we­gens ‘te donker en te akelig voorkinderen’. 

Dat is nu net Tim Burton ten voe­ten uit: door familievriendelijke hor­ror te maken haalde hij kinderfilmsuit  hun  brave  hoekje.  Burton  wasimmers  als  kind  zelf  dol  op  horror.Wanneer  de  regisseur  in  septembernaar Genk afzakt, zal hij er twee vanzijn favoriete films tonen: The omegaman en The wicker man. Maar in feiteis Sleepy hollow de enige echt akeligehorrorfilm van zijn hand. Vaak wordtgezegd dat hij horror en humor ver­mengt, maar dat is zeker niet typischvoor  hem,  eerder  typisch  voor  hethorrorgenre  tout  court,  dat  zichzelfzelden al te ernstig neemt. Wel maakthij  zijn  horrorfiguren  vaak  zo  aan­doenlijk en menselijk dat je er com­passie mee krijgt, zoals met EdwardScissorhands. 

In de wereld van Tim Burton zijnwij allemaal mensen met een hoek af.Typisch Tim Burton zijn de figuurtjeswaarvan de naden zichtbaar zijn. Ie­dereen draagt littekens, ieder heeft zozijn misvorming. Zijn helden biedenmet hun verbeeldingskracht een ant­woord  op  de  meedogenloze

Je wordt op de expo begroet door Balloon Boy, een standbeeld voor de misbegrepen outcast.  ©  rr

Stain Boy: een  jongetje dat altijd vlekken maakt.  ©  Tim  Burton