Schoolcontrole met handicapsDoor onze redacteurJapke-d. Bouma

De Pölle in Vriezenveen iseen basisschool waar dekleuters ’s ochtends Jezus is

de goede herder zingen. Waar teddy-beren in de vensterbank zitten metteksten op hun buik als „e e r l ij kduurt het langst” en „wees zuinigen netjes”.

De Pölle is ook een school waarde scores van de jaarlijkse Cito-toets de laatste jaren achterblijven.Vandaar dat er vandaag twee in-specteurs zijn, omdat ze ‘risico’s’vermoeden.

De Inspectie van het Onderwijskrijgt veel kritiek. Zo zou ze meerkijken naar de schoolplannen oppapier dan naar de werkelijkheid

van het onderwijs. Ook zeggen cri-tici dat de inspectie nooit eenschool sluit als dat nodig is. Daar-toe is ze ook niet bevoegd. Degrootste verandering van de afge-lopen tijd is een nieuw inspectie-regime, waarbij goede scholenminder worden bezocht en slechtescholen juist vaker.

De twee inspecteurs op De Pölleobserveren in de klassen. De pres-taties van de school staan voorop.Ze kijken onder meer of de leer-krachten goed uitleggen. Maarook of ze voldoende aandacht aanburgerschap besteden. Of l e s t ij defficiënt besteed wordt. Of de le-raar „de leerlingen een structuurbiedt om zelfstandig te leren wer-ken”, zo staat op het formulier datde inspecteurs invullen.

Verder keuren de inspecteurswat de school op papier heeft staanaan ambities, zorgplannen en pro-tocollen. Ze praten uitgebreid metde leerkrachten, met de directeuren met een bestuurder. De hele dagworden mappen en stapels papiergeanalyseerd. Het kan zijn dat DePölle op grond daarvan het predi-kaat „z wa k k e ” of „zeer zwakke”school krijgt.

Dit is de corebusiness van de In-spectie van het Onderwijs: toe-zicht houden op de onderwijskwa-liteit. De dienst van het ministeriekrijgt het steeds drukker. Als ereen misstand is in het onderwijs,roept de politiek: dat moet de in-spectie onderzoeken.

De inspectie heeft daardoor eenwaslijst aan taken gekregen. Zoonderzoekt ze of scholen aandachtbesteden aan seksuele weerbaar-heid. Of ze de lesurennorm halen,spijbelaars melden, geweldsinci-

Inspectiesliggen ondervuur. Waaromtreden ze nietop tegenzwakke scholen,de falende zorgof rookcafés?Een drieluik,met vandaag:het onderwijs.

denten registreren. Of scholen eer-lijk omgaan met ouderbijdragen.

De inspectie bracht aan het lichtdat een kwart van de basisscholenrekenzwak is (2008). Dat relatiefveel ‘vrije scholen’ zwak zijn(2007), en relatief veel plattelands-scholen (2009) ook. Dat er op isla-mitische scholen op grote schaalwordt gesjoemeld met overheids-geld (2008).

Het werk van de inspectie kwamin het brandpunt van de belang-stelling toen dagblad Trouw in1997 met een beroep op de Wetopenbaarheid van bestuur de in-spectiegegevens over scholen pu-bliek maakte. Sindsdien staan allerapporten van de inspectie op dewebsite. Daar kwam in 2006 delijst van ‘zeer zwakke scholen’ b ij.

Dat was nodig, zegt onderwijs-socioloog Jaap Dronkers van hetEuropees Universitair Instituut teFlorence. Hij beijverde zich vooropenbaarmaking van de rappor-ten. „Vóór 1997 bestonden zwakkescholen domweg niet. Dat werdbinnenskamers gehouden. Nu kaniedereen er kennis van nemen.”

Maar veel zijn we er nog nietmee opgeschoten, vindt Dronkers.Want er is nog nooit een school ge-sloten wegens slecht onderwijs. De

Inspectie voor de Gezondheids-zorg sluit operatiezalen, zegtDronkers. „Maar de onderwijsin-spectie kan dat niet met scholen.”

De minister kan wel de bekosti-ging van een school stopzetten alser mismanagement is, of financi-eel wanbeheer. Lage onderwijs-kwaliteit is geen wettelijke grondom een school te sluiten. „S ch o l e nkunnen daardoor lang blijvenwa n p r e s t e r e n ”, zegt Dronkers. Hijnoemt de inspectie daarom „eentandeloze tijger”.

Eind vorig jaar stuurden de wet-houders van onderwijs in de viergrote steden aan het ministerievan Onderwijs een brandbriefwaar de onmacht vanaf droop. Dekern: geef ons meer bevoegdheidom in te grijpen op scholen waarhet slecht gaat.

In december is een wetsvoorstelnaar de Kamer gestuurd dat hetwel mogelijk maakt een school tesluiten als de kwaliteit achter-blijft. Maar dat gaat niet snel ge-noeg, vindt de Utrechtse onder-wijswethouder Rinda den Besten.

Eind maart wilde zij voorkomendat een bestuur dat drie zwakke is-lamitische scholen bestuurt, nógeen school zou stichten. Nu heeftUtrecht geen zeer zwakke basis-scholen, zegt Den Besten. „Maar ikkan niet verhinderen dat dit be-stuur, met zeer zwakke scholen inAlmere, Lelystad en Hilversum,een nieuwe school in Utrecht wiloprichten. Dat frustreert mij.” Zevindt dat de Inspectie meer „tan-den zou moeten krijgen”.

Filosoof Ad Verbrugge, voorzit-ter van actievereniging Beter On-

derwijs Nederland, vindt de in-spectie „veel te timide”. Hij vindtdat de inspectie veel vaker zelf on-derzoek zou moeten initiëren, zelfmeer misstanden op de agendazou moeten zetten. Dronkersnoemt de inspectie „het schoot-hondje van het ministerie”. Ver-brugge: „Zij hebben de expertise,maar je hoort ze nooit, tenzij hetministerie daarmee instemt.”

De inspectie spreekt dit tegen.Hoofdinspecteur primair onder-wijs Leon Henkens zegt dat de in-spectie altijd een onafhankelijkoordeel uitspreekt, ook als dat hetministerie onwelgevallig is. Bo-vendien stelt ze jaarlijks in hetjaarwerkplan vast welke onder-zoeken er worden uitgevoerd. Ditplan wordt besproken met deTweede Kamer, die ook haar wen-sen kan aandragen.

De baas van de inspectie komtdoor een politieke benoeming inhet zadel. Inspecteur-generaal An-nette Roeters kwam van het colle-ge van bestuur van de Vrije Univer-siteit en hogeschool Windesheim.Ze werd, als alle topambtenaren,benoemd via de Algemene Be-stuursdienst, de groep hoogsteambtenaren die tussen ministeriesrouleren. Dronkers ziet mededaardoor bij de inspectie „een dui-delijke loyaliteit richting bestuur-lijk Nederland, niet zozeer louternaar het onderwijs”. De inspectieheeft bijvoorbeeld veel te weinigaandacht voor de belangen van ou-ders, vindt hij.

Het verbaast Ad Verbrugge nietdat de inspectie zo weinig kritiekuit op de onderwijskwaliteit. Hetonderwijs is een baantjesfabriekgeworden, zegt hij. Een carrièreloopt van leerkracht, schooldirec-teur, inspecteur, schoolbestuurderen de baas van een onderwijskoe-pel naar het ministerie, aldus Ver-brugge. „Het lijkt wel of iedereendaarom niet te kritisch is over hetonderwijs. Anders kun je je carriè-re wel vergeten.”

De inspectie moet onafhankelij-ker worden, vindt Dronkers. Wantde macht van schoolbesturen is delaatste jaren flink gegroeid. Datkomt door de invoering van de zo-geheten lumpsumfinanciering .Schoolbesturen krijgen een grotezak geld die ze naar goeddunkenmogen besteden. Het doel ervanwas het indammen van de bureau-cratie en het creëren van meer au-tonomie voor bestuurders. Maarin de praktijk heeft de politiek am-per nog controle op het onderwijs,zegt Verbrugge. Hij pleit daarom,in navolging van de VVD, voor op-richting van een ‘o n d e r w ij s k a -mer’, die onafhankelijk onderzoekdoet en een eigen agenda opstelt.

Een andere zorg: de politiekheeft de inspectie een bezuini-gingsoperatie opgelegd. Had ze in2003 nog 524 arbeidsplaatsen, vo-

rig jaar waren dat er nog 473. Te-gelijkertijd kreeg de inspectie ertaken bij, zoals toezicht op de exa-minering in het mbo, toezicht opde diagnosestelling in het speciaalonderwijs, toezicht op kinderop-vang en financieel toezicht op deo n d e r w ij s i n s t e l l i n g e n .

Verbrugge vindt dat de inspec-tie niet moet krimpen, maar „juistmeer zou moeten worden opge-tuigd om tegengas te kunnen ge-ven aan de macht van besturen”.

De inspectie moet door de be-zuinigingen efficiënter werken.Scholen worden niet meer stan-daard om de vier jaar uitgebreidonderzocht, maar krijgen een jaar-lijkse risicoanalyse. Daarbij kijktde inspectie onder meer naar hetjaarverslag en de ‘opbrengsten’van het onderwijs, zoals de Cito-scores. Als er geen risico’s zijn,krijgt de school nog wel bezoek, inhet kader van thematisch onder-zoek – naar de veiligheid bijvoor-beeld – of bij wijze van steekproefvoor het jaarlijkse onderwijsver-slag .

Onderwijskundige MelanieEhren, die in 2006 aan de Universi-teit Twente promoveerde op de in-spectie, vraagt zich af of het nieu-we toezicht alle risico’s boven wa-ter kan brengen. „Ik vind het nieu-we toezicht minder betrouwbaar”,zegt zij.

Hoofdinspecteur Henkens zegtdat bijna alle „zeer zwakke” s ch o -len zich door het nieuwe toezichtbinnen twee jaar weten te verbete-ren. „De paar scholen waar dat nietlukt, worden meestal geslotendoor het bestuur of ze fuseren met

andere scholen.” De inspectie gaatbovendien extra streng kijkennaar scholen die „zeer zwak” drei-gen te worden. Dat moet voorko-men dat ze verder afzakken, zegth ij.

Onderwijskundige Ehren moethet nog zien. „Als je niet meeroveral eens in de vier jaar voor eenvolledige ‘ch e ck- u p ’ langsgaat, iser toch een groter risico dat er eenprobleemschool tussendoorglipt.”

Een andere zorgwekkende ont-wikkeling, zegt Ehren, is dat de in-spectie onder het nieuwe toezichtniet meer de schooldirecteur, maarhet schoolbestuur aanspreekt. Deredenering daarachter is dat hetbestuur de baas is van de school, endus verantwoordelijk is voor deonderwijskwaliteit. Het risico isdat het bestuur een positief plaatje

Aldus

„De Inspectie voor de Gezondheids-zorg sluit operatiezalen. Maar de In-spectie van het Onderwijs kan zoietsniet met slechte scholen.”Onderwijssocioloog Jaap Dronkers

Inspectie onder drukMarktwerking, dereguleringen een voortdurende roep omhogere kwaliteit. Toezichthou-ders staan onder druk. Minis-ters worden naar de Kamergeroepen als zich een mis-stand heeft voorgedaan in bij-voorbeeld onderwijs of zorg.Waarom wordt er niet opge-treden tegen die zwakkeschool of dat falende zieken-huis? Wordt het rookverbod inde horeca wel gehandhaafd?Voor de Inspectie van het On-derwijs staat de kwaliteit vanhet onderwijs centraal. Maarer is meer, zeker omdat maat-schappelijke veranderingensteeds nieuwe eisen stellen.Halen scholen hun urennorm?Misbruiken sommige islamiti-sche scholen overheidsgeld?

v© Komende week: deel 2 en3 van de serie over pu-blieke toezichthouders

schetst, terwijl er op school van al-les mis kan zijn, zegt Ad Verbrug-ge.

De inspectie zegt dat het be-stuur zeker niet de enige informa-tiebron is. Ze luistert ook naar sig-nalen van ouders en media. Erwordt bovendien gesproken metleerkrachten en de directie. Ver-brugge blijft erbij: „De inspectiekrijgt door dit nieuwe toezichtminder zicht op wat er op de werk-vloer gebeurt.”

Basisschool De Pölle ‘slaagt’ uit-eindelijk voor het inspectiebe-zoek. De inspecteurs vinden dat erin de klassen niet altijd voldoendeonderscheid wordt gemaakt naarhet niveau van kinderen. En deschool moet nog duidelijker op pa-pier zetten wat ze met de leerlin-gen wil bereiken. Maar de kwali-teitszorg op school is voldoende.De leerlingenzorg, de didactiek enhet aanbod van lesstof ook.

Maar het belangrijkste: hetlangjarige gemiddelde van de Ci-toscores is binnen de marges. Deschool krijgt een zogeheten ‘basis-arrangement’. Dat betekent dat zehet komende jaar geen extra toe-z i ch t .

Schooldirecteur Gerrit van derSchuur is opgelucht. „Ik had meniet gerealiseerd dat de Citoscoreszo bepalend waren”, zegt hij.NRC 090509 / RL / Bron: Inspectie van het Onderwijs

Zeer zw akk e sc holen in het basisonderwijs,per 1 april 20 09

Veel zeer zwakke scholen in Noord-Nederland

In totaal telt Nederland108 zeer zwakke basis-scholen, waarvan 44 in Friesland, Groningen en Drenthe.

on: Inspectie van het Onderwijs

schole n i n h et bas iso nde rwi js,2009

Nederlandkke basis-rvan 44 in

ingen en

Aldus

„Als je niet meer overal elke vier jaarvoor een volledige ‘ch e ck- u p ’ langs-gaat, is het risico groter dat er eenprobleemschool tussendoor glipt.”Onderwijskundige Melanie Ehren

Inspecteur H. Bijsterbosch be-kijkt het werk van een leerling opDe Pölle in Vriezenveen. De lageCitoscores van deze basisschoolnoopten tot extra toezicht.Foto Eric Brinkhorst

Inspectie

NH

09-05-09 katern 1 pagina 02