g g

20 Z & Z

Prins Hendrikkade20Motorbendes endrugsdealers

De Prins Hendrikkade is een van dedrukste plekken van Nederland. El-ke maand arriveert een miljoen be-zoekers in Amsterdam en de over-grote meerderheid komt hierlangs.

Ronald Wiggers staat in zijn blau-we jopper en met zijn blauwe wollenmutsje diep over het voorhoofdlangs het fietspad. De directeur vanNV Stadsgoed laat zijn bezit in hethart van Amsterdam zien. Dit is hetoudste, drukst bezochte en meestbediscussieerde deel van de stad.Hier werken de raamprostitueeswaar Amsterdam internationaal be-kend om staat. Hier zijn 66 van de220 coffeeshops van de stad (als degemeente haar zin krijgt, zullen dater in 2016 nog 31 zijn). Hier hebbenmotorbendes, drugsdealers, men-senhandelaren en andere georgani-seerde criminelen veel panden in be-zit. Hier staat ook de majestueuzeOude Kerk, geflankeerd door borde-len. Hier heeft de gemeente, in sa-menwerking met het Rijk en privatepartijen de strijd aangebonden metde georganiseerde misdaad die, zowerd in 2007 vastgesteld, „ter plaat-se een economische en maatschap-pelijke machtspositie lijkt te hebbenopgebouwd, die niet aanvaardbaaris”.

Sindsdien heeft het stadsbestuurbesloten panden aan te (laten) kopendie in handen zijn van criminelen,het aantal coffeeshops en bordelen

terug te dringen, evenals andere ‘cri-minogene’, ‘economisch laagwaar-dige’, ‘illegale of half-legale’ onder-nemingen (de woorden komen uitgemeentelijke stukken), waarbij al-tijd souvenirwinkels, massagesalonsen mini-supermarktjes worden ge-noemd. Dat veelomvattende en dureproject om de binnenstad leefbaaren veilig te maken, heet 1012, naarde postcode van het gebied. NVStadsgoed is een van de hoofdrol-s p e l e r s.

Achter Wiggers rijst het pandMercurius op, met daarin een niet-criminogene, niet-laagwaardige,niet-illegale of half-legale onderne-ming: een filiaal van Albert Heijn.Een pauzerende vakkenvuller gooitzijn peuk op straat en loopt naarbinnen. „Dit is natuurlijk fantas-t i s ch ”, zegt Wiggers.

Dit pand, pal tegenover het Cen-traal Station, is het eerste dat op ver-zoek van de gemeente is aangekochtdoor een voorganger van Wiggers,ver voor project 1012 geboren was.Ooit zat er holistisch centrum Oibi-bio. Toen dat in 2000 failliet ging,dreigde het pand in de handen tevallen van de beruchte vastgoedhan-delaar Bertus Lüske, die in 2003 zouworden geliquideerd. Woning-bouwvereniging Het Oosten kaaptehet voor zijn neus weg en na eenreeks mislukte avonturen met inter-netbedrijven en restaurants tekendeAlbert Heijn eind 2009 voor hetpand. Stadsgoed stelde wel een voor-waarde: de supermarkt moest nietalleen aan de Prins Hendrikkade eeningang maken, maar ook aan de ach-terkant, aan de Nieuwendijk.

Amsterdam probeert criminaliteit enlouche investeerders te weren van deWallen, onder meer door panden op tekopen. Maar het geld is op.De ‘foute’ vastgoedeigenaren kerenlangzaam terug. Een wandeling overde Wallen.Tekst Bas Blokker, foto’s Rien Zilvold

Nieuwendijk 35Een rafelig gebied

Een armzalig stukje stad is dit, deeerste vijftig huisnummers van deNieuwendijk. Het lijkt wel of de on-dernemers op 150 meter straat eenzo compleet mogelijke staalkaartvan foute zaakjes bij elkaar wildenbrengen. Zeven seedshops, vier piz-zeria’s, een Chinese massagesalon,vier cafés, drie coffeeshops, een gok-hal, twee mini-supermarktjes, tweeseksshops, een drankhandel, tweetabakshandels, elf souvenirwinkel-t j e s.

Maar Wiggers is blij dat juist debeheerder van Buddha MagicMushroom naar buiten komt omhem een hand te geven. De man iseen huurder van Stadsgoed. Zit hieral jaren. Houdt zich aan afsprakendie de huiseigenaar met hem maakt.Plaatst geen neonreclame in de eta-lage, hangt geen vlaggen aan de ge-vel. Betaalt mee aan de straatverlich-ting tijdens de feestdagen. „Zie jemijn dilemma”, zegt Wiggers. „Ditis een goede ondernemer. Ik heb he-lemaal geen problemen met hem. Ikzou alleen willen dat hij een andersoort onderneming had.”

Eigenlijk kwamen we hier om tekijken bij de gebroeders Niemeijerop nummer 35, een Franse bakkerijdie niet zou misstaan in Amster-dam-Zuid. Eerst zat er een coffee-shop in. „De zaak was van een brou-werij, die verhuurde het onder aaneen horecaondernemer en die ver-pachtte het weer aan de coffeeshop-

Foute zaakjes van de Wallen weren

AMSTERDAM

Nieuw-markt

CentraalStationPrins Hendrikkade

Damrak

Warm

oestraat

Oudez

ijds A

chte

rbur

gwal

Oude Kerk

Nieuwezijds V

oorburgwal

1

2

3

4

5

67

1

2houder. Wie moet ik dan aansprekenals er iets gebeurt dat me niet be-va l t ”, zegt Wiggers. Dit is wat ‘cri-minogeen’ wil zeggen: een onont-warbare kluwen van eigendomscon-structies, bv’s en stromannen, envooral zwart geld uit illegale inkom-sten.

Natuurlijk is Wiggers trots opzo’n mooie zaak als Niemeijer in ditgebied, maar het hoeft niet allemaalnetjes te worden in 1012, zegt hij.„Het is vanouds een rafelig gebieden dat mag het best blijven.”

Hij kent de argwaan. Probeert degemeente van het Wallengebied ééngrote P.C. Hooftstraat te maken? Ofeen heleboel kleine ‘9 straatjes’ metzijn hippe winkeltjes tussen degrachten? Worden de Wallen ver-trut? Marijn Ornstein, raadslid voorcoalitiepartij VVD en naar eigen zeg-gen „kritisch supporter” van hetproject 1012, wandelde voor een ver-kiezingscampagnefilmpje in 2010over de Wallen en zei: „En op eendag word je wakker in een PvdA-p o p p e n h u i s. ” Dat was een sneernaar toenmalig PvdA-lijsttrekkerLodewijk Asscher, destijds als wet-houder verantwoordelijk voor het1012-project. De VVD wil voorko-men dat een legitieme strijd tegencriminelen wordt aangegrepen omde zittende ondernemers uit de bin-nenstad te jagen en er met over-heidssteun overeind gehoudenzaakjes voor in de plaats te zetten.

g g

21

Haringpakkerssteeg 5Wonen in een labyrintIn de Haringpakkerssteeg steektWiggers een sleutel in het slot vaneen deur tussen een coffeeshop eneen supermarktje. We lopen drietrappen op, passeren een Aziatischechtpaar en dan doet Wiggers eendeur open en staan we op het dak.„Hier ben ik zo trots op.”

Op de schoorstenen, tussen depannendaken, over een groot deelvan het binnenblok ligt als een zilve-ren spin een gegalvaniseerde loop-brug. Aan de achterkant van de pan-den zijn her en der deuren aange-bracht die toegang geven tot wonin-gen. In dit labyrint wonen nu 35mensen, terwijl niemand er eerstkon komen.

In het 1012-gebied leveren win-kelpubliek en toeristen zoveel opdat elke centimeter die niet aan win-kelruimte of horeca wordt besteed,verspild geld is voor de ondernemer.Daarom leiden er geen voordeurennaar de woningen boven de winkelsen de cafés, met als gevolg dat dieleeg staan.

Er wonen nu zo’n 8.000 mensenin het 1012-gebied en volgens prog-noses neemt dat aantal de komendetien jaar niet veel toe. De gemeentehoopt van wel. Bewoners vergrotende levendigheid en de veiligheid.

Op de muur naast een van de deu-ren op het dak hangt een bordje instraatnaamblauw: Jack Cohen Gang,naar de bedenker van het project‘Wonen boven winkels’. Cohen iscommissaris van Stadsgoed, maar isvooral de man die meer dan twintigjaar geleden bijna eigenhandig eenstuk binnenstad voor de gemeenteterugveroverde: de Zeedijk.

De NV Zeedijk is in zekere zin devoorloper van de NV Stadsgoed. DeZeedijk was in de jaren tachtigzwaar verloederd, er liepen meerdealers en junks dan bewoners, in decafés werd meer heroïne en cocaïne

dan bier verkocht. Met geld van ge-meente en banken is de NV Zeedijkpanden gaan aankopen en opknap-pen, heeft er gewone woonhuizenvan gemaakt waar gewone mensenkwamen wonen, en gewone winkelswaar je gewone boodschappen kondoen. Cohen vestigde zijn kantoorop de Zeedijk om vanuit de straatoverzicht te kunnen houden. Hijvertelt over de onverwachte huisbe-zoeken die hij aflegde en over hoehij tegen foute huurders blufte: alsje niet doet wat ik zeg, stuur ik elkeweek FIOD, ECD en Belastingdienstbij je langs. Dat bluffen doet RonaldWiggers ook, zegt hij zelf. Maar kan-toor houden op de Wallen, nee. „Datis niet verstandig.’’

Het heeft twintig jaar geduurd eneen investering van ruim 6 miljoeneuro gevergd om de Zeedijk er weerbovenop te helpen, de NV bezit ernog altijd meer dan 30 procent vanhet vastgoed op en rond de 450 me-ter lange straat en beheert haar ei-gendom en de straat intensief. Is hetreëel die aanpak te willen kopiërennaar een gebied van zo’n twee vier-kante kilometer? En ook: kan Stads-goed, meer dan alleen aankopen,ook fijnmazig beheren? Cohen wijstop een groot verschil tussen Zeedijken Wallen: „De slooppanden op deZeedijk wilde niemand hebben, duskonden wij ze goedkoop krijgen.”Dat kan Wiggers niet zeggen van depanden die hij heeft aangekocht.

Damrak 33Rode loper voortoeristen

Het Damrak en het Rokin moeten derode loper worden waardoor alletienduizenden toeristen en dagjes-mensen vanuit het station de stadbinnengaan. Tot een jaar of vijf gele-den ‘wa s ’ het Damrak van de Israëli-sche familie Barazani, die er goedko-pe restaurants, hotels, bars en gok-hallen in zette. Een van de spectacu-laire deals die Wiggers sloot was deaankoop van twaalf panden van Ba-razani in 2009. „Als je wilt meespe-len, moet je eerst de grote spelersvan het bord slaan”, zegt Wiggers.„Dan krijgt de rest respect voor je.”

Als we over het Damrak lopen,wijst Wiggers op de meer en minderbonafide ondernemers. Die tweedaar, die deugen: Wiggers heeft henmet subsidies geholpen de boel omte zetten van een vaag shoarma-tentje naar een filiaal van New YorkPizza.

Maar de Russen die het Museumof Medieval Torture Instruments be-heren – voorheen een illegale wod-kaproeverij – „die doen alles watGod verboden heeft”. Ze houdenzich aan geen enkele afspraak. Ennet als Wiggers denkt: ha, nu heb-ben ze twee maanden de huur nietbetaald, ik kan ze eruit gooien, dan

komt uit het niets geld en staat hijweer machteloos.

Geld was de motor achter dit deelvan het 1012-project, geld om vast-goed te kopen voordat het in han-den van foute eigenaars belandde.

Maar de aankopen zijn gestokt.Woningcorporaties De Key en Ymerekopen niet meer aan. De gemeenteen stadsdeel Centrum kunnen nietmeer betalen dan de taxatiewaarde,anders krijgen ze problemen met deEuropese Commissie wegens staats-steun.

De kosten van alleen al het aanko-pen van panden zijn intussen opge-lopen tot zo’n 70 miljoen euro. Ende komende vijf à tien jaar zegt Wig-gers nog zo’n 70 miljoen euro nodigte hebben voor zo’n honderd pan-den, inclusief renoveren.

Wiggers heeft in de laatste driejaar welgeteld één appartements-recht gekocht in het 1012-gebied.

De banken stellen sinds de crisisvan 2008 veel striktere voorwaardenaan leningen. Voorheen kon Stads-goed met zijn goudgerande garantievrijwel alles gefinancierd krijgen,nu eisen de banken 40 procent eigengeld van Stadsgoed bij de aankoopvan een pand. Wiggers: „Het geldom aan te kopen is op.”

SintAnnendwarsstraat 4Foute partijen kerenterug

Een handjevol Italianen wurmt zichnet uit het slopje dat eindigt bij eenseksclub als Ronald Wiggers zijnjongste aankoop laat zien, op dehoek van de Sint Annendwarsstraat.Ooit was dit Sexyland, de grootstesekswinkel van ondernemer ‘Dikke’Charles Geerts. De ramen zijn nu af-geplakt, Stadsgoed laat het pand op-knappen.

Het gangenstelsel van oeroudesteegjes in het Sint Annenkwartierwordt gedomineerd door raambor-delen. Als het aan de gemeente ligtverdwijnen ze hier allemaal. Het ge-bied rond de Oude Kerk moet vrijworden van bordelen en coffee-s h o p s.

Op de Wallen gaat de normale lo-gica van vastgoed niet op. Stadsgoedheeft schitterende grachtenpandenaangekocht op de Oudezijds Achter-burgwal: vier verdiepingen hoog,statige opgang, hoge ramen, en pan-den in de Dollebegijnensteeg, zosmal dat je de tegenoverliggende ge-vel kunt aanraken als je je hand uithet raam steekt. En toch is het pand

in de steeg duurder dan op degracht. Een hoerenloper wandelt nueenmaal liever buiten het zicht bijde vrouw van zijn keuze naar bin-nen. Dus daar zitten de meeste ra-men.

„Reken maar uit”, zegt Wiggers.Een vierkante meter op de Zuidaskost misschien 300 euro per jaar.Hier betaalt een vrouw per dagdeelvan acht uur 100 tot 190 euro voorde huur van een raam.” Geen onder-nemer die zo’n lucratieve zaak vrij-willig afstaat.

Hier stuit het project 1012 (voor-lopig) op zijn grenzen. „Nu wij nietmeer kunnen aankopen, zien we defoute partijen weer terugkomen opde Wallen”, zegt Wiggers. De vroe-gere Venus Bioscoop, de oudste seks-bioscoop van Nederland, is aangebo-den aan stadsdeel Centrum, maaruiteindelijk gekocht door een van degewantrouwde vastgoedeigenarenvan de Wallen. In het Sint Annen-kwartier alleen al zijn drie foute ei-genaren teruggekeerd, heeft ookstadsdeelvoorzitter Jeanine vanPinxteren gehoord. „Als er nu eenpandje vrijkomt wachten wij met deangst in ons hart af wie het in han-den krijgt.”

Foute zaakjes van de Wallen weren

AMSTERDAM

Nieuw-markt

CentraalStationPrins Hendrikkade

Damrak

Warm

oestraat

Oudez

ijds A

chte

rbur

gwal

Oude Kerk

Nieuwezijds V

oorburgwal

1

2

3

4

5

67

3

4

5

Vervolg Wa l l e n : pagina 23