Engelse mousserende wijn
Verslag van de NGS themaproeverij UK Sparkling, gehouden op 18 juni 2012 in
Restaurant de Hofstee te Bladel. Door Paul Op ten Berg
Geschiedenis
De productie van mousserende wijn in Groot-Brittannië begon waarschijnlijk 350 jaar
geleden, hoewel er toen geen druiven uit eigen land voor werden gebruikt. In een verslag
aan de Royal Society van Dr. Christopher Merrett d.d. 17 december 1662 wordt volledig
beschreven hoe de Britse wine coopers hun wijnen met behulp van toegevoegde suiker
maakten: brisk and sparkling. Eerder voegde men aan flessen cider al een klein beetje
suiker toe. Het is niet meer precies na te gaan wanneer de eerste Engelse mousserende
wijn van eigen druiven werd gemaakt, maar die van 1750 hadden veel weg van
Champaign. De toen gebruikte druivenrassen waren pied rouge, muscat blanc, muscat
rouge, guillan blanc en sauviot. Het eerste bewijs van op fles vergiste mousserende wijn
van Engelse druiven is van rond 1950, en de eerste commerciële productie ervan startte
met de aanplant van müller-thurgau en seyval blanc in Somerset en Essex, in 1966.
Geleidelijk aan kwamen er meer producenten, onder wie Carr Taylor, die ‘lokale’
druivenrassen gebruikte als reichensteiner, schönburger, kerner en huxelrebe. De wijnen
hadden uitsluitend lokale bekendheid en smaakten eerder naar sekt of asti dan naar
Champagne.
Gunstige omstandigheden
De bodem van de wijngaarden in Sussex en Hampshire maakt deel uit van de zelfde
aardlaag die doortrekt onder het Kanaal via de Champagne naar Chablis, en is in hoge
mate kalkhoudend. De geologische structuur is identiek aan die van het
Champagnegebied. In het zuiden van Engeland is sprake van een warme golfstroom die
zorgt voor een gematigd en relatief warm klimaat. Al met al zeer goede omstandigheden
voor wijnbouw, waarbij de druiven de gelegenheid krijgen om langzaam te rijpen en de
gewenste zuurgraad te krijgen voor mousserende wijn.
Druivenrassen
In de jaren 70 werd voor Engelse mousserende wijn meestal gebruik gemaakt van
druivenrassen als seyval blanc, kerner, reichensteiner, auxerrois, bacchus, müller-
thurgau, scheurebe, ortega, orion, findling, huxelrebe, abalonga, rondo, schönburger,
ruländer (pinot gris), triomphe, regner, regent en faberrebe. Maar de laatste jaren
worden deze variëteiten steeds meer vervangen door chardonnay, pinot noir en pinot
meunier, de drie rassen die in de Champagnestreek worden gebruikt. De aanplant van
deze klassieke druivenrassen begon midden jaren 80 in het graafschap Kent. Maar het
was razend moeilijk om de chardonnay optimaal rijp te krijgen, alleen in zeer warme
jaren lukte dat. Zo was in 1981 de zuurgraad van de chardonnay hoger dan het
suikergehalte. Pinot noir en pinot meunier hadden meestal last van botrytis. Velen gaven
dan ook de moed op en kozen voor weer andere rassen, anderen gingen de botrytis te lijf
met nieuw ontwikkelde chemicaliën.
Doorbraak
Vanaf het moment dat Nyetimber en later Ridgeview hun wijnen op de markt brachten
tegen prijzen voor vroegen die menigeen tot dan voor onmogelijk hield, lag de weg open
voor het vestigen van meer wijnbedrijven. Ze ontstonden vaak uit bestaande boerderijen
met boomgaarden. Er werden elk jaar meer klassieke Champagne rassen aangeplant,
vooral na het zeer warme jaar 2003. Een teken van kwaliteit is het feit dat
Champagnehuizen hier al jarenlang zoeken naar grond om te kopen. Maar de
wijnstokken van de drie traditionele druivenrassen zijn nog jong, dus er staat ons nog
veel moois te wachten. De regulering van de EU op gebied van wijn is ook van
toepassing op de UK. Enkele producenten proberen zo veel mogelijk biologisch te
werken, maar het klimaat is daarvoor in de meeste jaren nog niet geschikt genoeg.
Bijna 30 producenten
Van de 419 wijnproducenten in Groot-Brittannië verbouwen 170 wijnboeren druiven die
bestemd zijn voor mousserende wijn. Sommige verkopen hun druiven en laten er elders
wijn van maken, andere maken de wijn zelf, verkopen deze en laten er elders
mousserende wijn van maken, en bijna dertig doen alles in eigen beheer: van
druiventeelt, via wijnmaken tot productie van mousserende wijn. De twee grootste
hiervan kwamen in deze proeverij op tafel. Nyetimber begon met 15,8 hectare en groeide
uit tot 161 hectare wijngaarden. Ridgeview bezit 12 hectare.
Verdere producenten (die vaak niet alles zelf doen en/of hun druiven verkopen aan
Nyetimber en Ridgeview) zijn o.a.:
Essex
Robert Fleming Wines 32 ha
Chapel Down’s nieuwe ‘Kit’s Coty’ wijngaard te Aylesford bij Maidstone 29 ha
Kent
Gusbourne Estate 21 ha
Squerryes Estate 11,5 ha
Hush Heath 5 ha
East Sussex
Court Gardens 4,8 ha
West Sussex
Tinwood 18 ha
Redfold 10 ha
Tullens 7,5 ha
Upperton 6,9 ha
Wiston Estate 6,6 ha
Stopham 5.6 ha
Hampshire
Laverstoke Park 9 ha
Exton Park 7,8 ha
Jays Farm 4,4 ha
Little West End Farm 4 ha
Dorset
Wodetone 11 ha
Crawthorne 10 ha
Furleigh Estate 5,5 ha
Cornwall
Polgoon 4,7 ha
Blinde proeverij met piraten
De proefcommissie besloot om de wijnen blind te laten proeven. Door de beperkte
beschikbaarheid van Britse mousserende wijnen konden maar 7 wijnen van 2
producenten worden gepresenteerd. Sparkling wine from the UK is namelijk uitgegroeid
tot een ware hype. Bovendien is de productie relatief klein en met de Olympische Spelen
in aantocht is er op dit moment haast niet aan te komen. Ook blijkt dat de kosten om de
wijnen vanuit Engeland naar ons land te vervoeren, buitengewoon hoog zijn. Vandaar de
beslissing om de proeverij aan te vullen met 3 piraten, een reden temeer om de proeverij
blind te houden. Door het kleine aantal items was er echter veel tijd om alle wijnen de
aandacht te geven die ze verdienen.
Ridgeview www.Ridgeview.co.uk
Ridgeview is een in 1994 gevestigd familiebedrijf, dat mousserende wijnen maakt
volgens de méthode traditionnelle. Het domein, een levensproject van familie Roberts,
ligt in het plaatsje Ditchling, East-Sussex, vlak boven Brighton in het zuidoosten van
Engeland. De Roberts hebben Ridgeview inmiddels uitgebouwd tot dé referentie van
waartoe de Engelse wijnproductie in staat is en tot de grootste producent van
mousserende wijnen. De prijzenkast van Ridgeview is inmiddels boordevol; in de
afgelopen tien jaar wist men maar liefst 140 medailles en 20 trophies in de wacht te
slepen bij nationale en internationale competities. Bovendien won Ridgeview in 2010 de
prijs ’Best sparkling wine in the world’ bij de Decanter World Wine Awards, als eerste
wijnhuis ooit buiten de Champagne.
Ridgeview Estate ligt op slechts 141 km in vogelvlucht van het Champagnegebied, reden
waarom Mike en Christine Roberts besloten om de klassieke druivenrassen van
Champagne aan te planten. Ze besloten om uitsluitend mousserende wijnen te gaan
produceren. De eigen wijngaarden omvatten 12 ha, met 13 verschillende klonen van
chardonnay, pinot noir en pinot meunier op 3 soorten onderstokken. Ridgeview heeft
vaste contracten met wijnboeren, die 80 ha wijngaarden bezitten in het zuidoosten.
Vader en zoon Mike en Simon Roberts vinifiëren hun wijnen en voeden ze op in hun eigen
gebouw met een ondergrondse, geklimatiseerde kelder.
De wijnen van Ridgeview dragen namen van Londense pleinen of wijken, Belgravia,
Bloomsbury, Cavendish, Fitzrovia, Grosvenor, Knightsbridge en Pimlico. Op het etiket
staat de toevoeging 'Merret', als hommage aan Christopher Merret, die als eerste de
bereidingswijze van mousserende wijnen opschreef.
Importeur: Karakter Wijnimport
Nyetimber www.nyetimber.com
Dit wijngoed bevindt zich bij Pulborough in West Sussex. Het recente hoofdstuk in de
geschiedenis van Nyetimber begon in 1988, toen Stuart en Sandy Moss hun eerste
wijnstokken plantten en van de boerderij Nyetimber een wijngaard maakten. De eerste
wijn was een Blanc de Blancs van 1992, die gelijk een gouden medaille won. De huidige
eigenaar, de Nederlander Eric Heerema, verwierf het wijngoed in 2006. Hij wilde
bewijzen dat hier excellente mousserende wijnen te produceren zijn van de drie
traditionele druivenrassen, met eigen identiteit, complexiteit en finesse. Onder zijn
leiding groeide het oppervlak aan wijngaarden van Nyetimber van ruim 13 ha naar 161
ha, en werd er flink geïnvesteerd in technologie en gekwalificeerd personeel. Vanaf die
tijd werden steeds meer medailles veroverd. Nyetimber brengt uitsluitend wijnen op de
markt van één oogstjaar.
Geen importeur.
De proeverij
****- Crémant de Bourgogne Brut ‘Ruban Mauve’, Domaine Deliance Père & Fils
Dit domaine ligt ten noorden van Givry. 80% pinot noir, 20% chardonnay. Méthode
traditionnelle. Alc. 12%.
K goudgeel, fijne mousse, zeer fijne bellen
G rijpe, flink geconcentreerde tonen van kweepeer, citrus en appel
S perzik, abrikoos, citroen, grapefruitschil, groene appel, aards, zachte zuren, de mousse
geeft een mooie vulling aan de expressieve smaak
A mineraal, brioche, gekonfijt fruit, tamelijk lang
T geschakeerde, zuivere maaltijdwijn met rijpe stijl en mooie diepgang
***(*) Ridgeview Merret Victoria Brut Rosé 2009
63% pinot meunier, 37% pinot noir, gemaakt volgens de saignée methode. Alc. 12,5%.
Importeur: Karakter Wijnimport € 25.50 ex (zeer beperkt verkrijgbaar, speciale cuvée
voor het jubileum).
K licht zalmkleurig met een zweem oranje, minder mousse maar wel zeer fijne bellen
G subtiele, klein rood fruit, fris en elegant, iets kruidig
S sappige, strakke inzet van frambozen en aalbessen, speels en speeksel vormend, door
de goede mousse in de mond wordt de smaak voller
A de lengte is gemiddeld en de impressie blijft op lijn
T verfijnde aperitiefwijn met zuiver fruit, wat minder complex dan de vorige wijn
***+ Nyetimber Rosé 2008
58% chardonnay, 42% pinot noir (deels op de schillen vergist). Alc. 12%.
K geconcentreerd oud roze, weinig mousse
G ingetogen, rood fruit, amandelen, bloemen
S zwoel en jeugdig fruit van kersen en bosaardbeien, zachte mousse, biscuits, patisserie
A zoetige finale, zuiver fruit, goede lengte en balans
T fris aperitief in de stijl van Champagne, mist wat complexiteit en concentratie,
toegankelijk
****- Ridgeview Merret Grosvenor Blanc de Blancs Brut 2009
100% chardonnay van de beste wijngaard, direct achter het domein. Bijna 2 jaar sur
lattes. Alc. 12,5%. Importeur: Karakter Wijnimport € 25,95 ex.
K gemiddeld geconcentreerd groengoud, vrij goede mousse met kleine bellen
G frisse citrus, iets gist, brioche, grapefruitschil, honing, bloesem, perzik, rabarber
S munt, citroenijs, appeltaart, fijne groene kruiden, licht mineraal, lichte toast en brioche
A zeer fris en romig, zachte mousse, fraaie lengte
T verfijnde wijn, mooie balans, flink concentraat
***(*) Ridgeview Merret Knightsbridge Brut 2008
Blanc de noir van 63% pinot noir en 37% pinot meunier. Importeur: Karakter Wijnimport
€ 25,95 ex.
K behoorlijk geconcentreerd goudgeel, goede mousse
G iets zuivel, frambozen, gist, vers stokbrood, kruidig en krachtig
S hoekige mousse, gedragen door stevige zuren, veel impact van de lange flesrijping op
de lie, boterbabbelaars, tannine
A vrij lang met een bittertje na
T rijke eetwijn, strak en stevig, Bollinger stijl
**** Champagne Philipponnat Royale Réserve Brut
65% pinot noir (Maison d’Ay en Mareuil), 30% chardonnay, 5% pinot meunier. Zeer rijp
geplukt, merendeels uit 1er Cru en Grand Cru wijngaarden. 60-75% is van de eerste
persing van de oogst 2007 en 25-40% bestaat uit reservewijnen. Deels vergist op tank,
deels op eiken vaten. Minimaal 3 jaar sur lattes. Dosage 8 gr/l. Gedegorgeerd september
2009. Alc. 12%. Magnum.
K goudgeel, gemiddeld geconcentreerd, wat grovere mousse maar vrij veel
G stuivend, rijp fruit, mineraal, zilt, gist, zeekraal en lamsoren, brioche, droog en vol
tegelijk
S de mousse geeft een rond mondgevoel, smeuïg rijp fruit
A vrij lang
T spannend, enige complexiteit, veel concentratie en karakter
Conclusie van deze flight
Er is eerder sprake van stijlverschil dan
van verschil in kwaliteit. Dat de
Champagne uit een magnumfles werd
geschonken, maakt natuurlijk ook wat
uit.
***+ Nyetimber Classic Cuvée 2007
Van 62% chardonnay, 19% pinot noir en 19% pinot meunier uit eigen wijngaarden.
K bleek geelgroen, vrij goede mousse, zeer fijne bellen
G veel citrus, iets zwoel en gekonfijt, iets zwavel
S fris, nogal stevig, lactisch, appel, citrus, perzik, abrikoos, gember, vanille, amandelen
A zilt en rijp, redelijke lengte
T ietwat boerse en grove stijl, mist een middengebied: alles zit rondom
****+ Franciacorta Cuvée Brut, Bellavista
Blend van 90 verschillende en apart (deels op hout) vergiste wijnen, 80% chardonnay,
18% pinot noir, 2% pinot blanc. Gedegorgeerd in 2011. Alc. 12,5%.
K nogal bleek, meer groen dan geel, veel mousse, zeer fijne bellen
G expressief en elegant, citrus, munt, groene kruiden, floraal, perzik
S volle, rijpe inzet, mineraal, basilicum, complexe tonen, aards
A kruidig, honing, zilt, erg lang
T prachtige complexe wijn met verfijning, mild en romig
Om aan te tonen of (en hoe) de wijnen kunnen ouderen, maar ook om de vooruitgang in
de laatste 10 jaar te laten proeven, werden aan het eind twee oudere wijnen
ingeschonken.
*** Nyetimber Blanc de Blancs 2003
Van het zeer warme oogstjaar. 100% chardonnay. Alc. 12%.
K bleek groen, weinig mousse, fijne bellen
G veel citrus, gebakken appel, jasmijn, karamel
S romig en boterig, citroensoufflé, brioche, marsepein, flinke zuren, metalig, tamelijk vol
A branderig, vissig, gerookt, mineraal, iets plakkerig, wat kort
T wel elegant, maar mist balans en samenhang, de geur is het boeiendste
***- Nyetimber Classic Cuvée 2002
70% chardonnay, 30% pinot noir en pinot meunier.
K geconcentreerd goudgeel, goede mousse, zeer fijne bellen
G marmelade van peer en kweepeer, iets oxidatief, maggi, paddenstoelen, bloemkool
S gedroogd fruit, koffie, toast, groenten (kool, meiknol, spruitjes)
A vrij kort en oxidatief
T wat vroeg oud, vegetaal karakter, mist balans
Conclusie van deze flight
Tien jaar geleden was men nog niet zo ver als nu. Er werd toen nog geprobeerd om
Champagne te imiteren. Deze twee laatste wijnen ontberen de samenhang van die uit de
recente jaargangen.
Conclusie proeverij
UK sparkling is geen hype, maar een serieus
hoofdstuk dat op elke wijnkaart een plaats
verdient. Ridgeview scoorde over de linie beter dan
Nyetimber. Karakter Wijnimport heeft daarmee een
uitstekende keuze gemaakt, maar is op dit moment
nog de enige Nederlandse importeur van
mousserende wijn uit Engeland. Helaas is de
import vanuit de UK een tamelijk kostbare zaak,
vooral qua transport. Voor een toekomstige
uitgebreidere proeverij van Engelse mousserende wijnen is een proeverij in Engeland
wellicht het overwegen waard.
Aperitief
***(*) Ridgeview Cavendish Brut 2009
Deze basiscuvée van Ridgeview bevat 44% chardonnay, 29% pinot meunier en 27%
pinot noir. Het is de mousserende huiswijn van Restaurant De Hofstee. Importeur:
Karakter Wijnimport € 23,95 ex. Goudgeel, fijne belletjes. De zuivere, frisse geur van
rood fruit en citrus voorspelt precies wat je gaat proeven. Fraaie mousse, fris en strak,
diepte van de pinot, keurige balans, mooie lengte. Ridgeview heeft in 10 jaar veel
geleerd.
Amuses
Brochette met tempura van grote garnaal en kreeftenkaramel
**
Makaron van sjalot met haring, lolly van rabarber, eitje met knolselderij, piccalilly en
Parmezaan
Lunch
Tartaar van langoustine met yoghurt, marshmallow van komkommer, gebakken
langoustine - Smeuïge tartaar, fris en fruitig accent van appel, delicaat spel van
yoghurt, heerlijk verse langoustine met fijne bitters.
Wijn:
*** ‘Element 20’ 2010, Litmus Wines
50% chardonnay, 50% bacchus. Een project in Sussex, Engeland van John Worontschak
en Sam Harrop MW met 2010 als allereerste oogst. Gemaakt op een zo natuurlijk
mogelijke wijze. Het zeer hoge kalkgehalte van de bodem was inspiratie voor de naam
'Element 20', verwijzend naar calcium, het 20e element van ons periodiek systeem.
Slechts 3.300 flessen zijn gemaakt van de oogst van 2010, en deze wordt nu al gezien
als een mijlpaal in de ontwikkeling van de Engelse wijnbouw. Importeur: Karakter
Wijnimport € 17.95 ex. Fonkelend goudgeel. Aromatische geur met muskaat toon en
stuivende buxus. Strakke, sappige smaak met citrus, elegant en mineraal, apart
karakter. De zuren eisen de aandacht op, het concentraat mag wat meer zijn.
Wijn & spijs
Zeer mooi geslaagde – en niet eenvoudige! - match van fris en rijp met de wijn, waarbij
de langoustine de minerale eigenschappen van de wijn versterkt en de beste combinatie
vormt. Met de yoghurt heeft de wijn geen probleem.
Zeebaars met gepofte schubben, gestoofde Cevenne ui, oesterravioli, saffraan-
mossel, Hollandaise saus met algen – Knisperende, kraakverse zeebaars. Exotische,
rijpe en kruidige smaak van de tartaar van ui. Zachte toon van de saus. Zilt accent van
de lamsoren. Een boeiend geheel door de verschillende elementen.
Wijn:
***(*) Szilenusz Cuvée 2007, Figula, Balatonfüred-Csopaki, Hongarije
Gemischter Satz (samen geplukt en vergist) van olaszrizling, sauvignon blanc en pinot
gris. Door Arno Aartsen gedecanteerd en ‘blind’ geserveerd. Importeur: Prowines € 13.95
ex. Vrij diep goudgeel. Fris en karaktervol geel fruit, mineraal. Mooie harmonische blend
uit één wijngaard. Prima houtverwerking.
Wijn & spijs
De wijn blijft vrij goed overeind bij het gerecht, maar heeft moeite met de oester. Bij de
vis toont de wijn zijn veelzijdigheid, waarbij de zilte lamsoren als culinaire magneet
werken.
***
Biologische kalfshaas met tuinbonen, regionale asperges, crème van
doperwten, saus van morieljes – Rokerig van geur. De saus werd met boter
gemonteerd en heeft zachte, rijpe tonen. Pittig accent van peper en popcorn van spekjes.
Zuivere smaak van gepelde tuinbonen.
Wijn
***+ Pinot Noir 2009, Johanneshof Reinisch, Thermenregion, Oostenrijk
Van wijngaarden met een kalkrijke bodem rond Tattendorf en Gumpoldskirchen. Gerijpt
op foeder gedurende 12 maanden. Alc. 13%. Importeur: Imperial Wijnimport € € 8.95
ex. De wijn presenteert een aardse geur met levendig kersenfruit. Elegant en sappig
bosfruit in de smaak, fijn, licht kruidig en opwekkend.
Wijn & spijs
Door de wijn koel te schenken is deze weliswaar optimaal in balans, maar door de
tannines toch wat te strak en te krachtig bij dit zachte gerecht. Om beter aan te sluiten
zou de kalfshaas gegrild kunnen zijn, de saus hoger op smaak en de wijn wat warmer.
De witte wijn van Figula is wellicht ook een goede keuze.
Duo-soufflé van rood fruit en citrus, frambozen met rozen granité en mangari
chocolade, bombe van vanille met honing op aardbeitjes – Ook dit is weer een
fraai gerecht met verschillende accenten van citrus en fris rood fruit met rijpe tonen van
vanille, honing en chocolade.
Wijn:
Primitivo di Manduria D.O.C. “Nektare” 2008, Dolce Naturale, Cantine Soloperto,
Italië
Versterkt met 3% tot 18% alc. Importeur: Prowines € 11.50 ex. In geur en smaak
cassis, munt, jodium en inkt. Zachte tannines, niet te veel restzoet. Krachtig, veel fruit.
Wijn & spijs
Zeer fraaie combinatie bij de bombe. Bij de duo-soufflé is de wijn net iets te strak door
zijn tannines. Maar de spannendste combinatie is die met de fruitcoupe, door de bitters
van het groen en de chocolade.
Met dank aan:
Arno Aartsen van Prowines en Restaurant De Hofstee voor het sponsoren van het
aperitief en van de wijnen bij de lunch;
Rob en Shameeza van der Veeken voor het beschikbaar stellen van deze prachtige
locatie, en voor de onberispelijke verzorging van proeverij en lunch.
www.englishsparklingwine.co.uk
www.englishwineproducers.com
www.english-wine.com
http://en.wikipedia.org/wiki/Wine_from_the_United_Kingdom
http://domaine-deliance.fr/en/home
www.philipponnat.com
www.bellavistasrl.it/index-en.html
www.litmuswines.com/english-wines
http://figula.hu/?lang=en
www.j-r.at/frame_set_e.htm
www.soloperto.it
Top Related