Dynamische systeemtheorie van ontwikkeling
Dynamische systeemtheorie van ontwikkeling
M.C. Escher, Drawing hands (lithography, 1948)
dynamische systeemtheorie 2
Dynamische systemen: definitie en kenmerkenDynamische systemen: definitie en kenmerken
1-
dynamische systeemtheorie 3
Dynamisch systeem: definitie 1Dynamisch systeem: definitie 1
• “een dynamisch systeem is een manier om te beschrijven hoe een toestand zich ontwikkelt tot een andere toestand in de loop van de tijd”
• xt+1 = f (xt)
• “een dynamisch systeem is een manier om te beschrijven hoe een toestand zich ontwikkelt tot een andere toestand in de loop van de tijd”
• xt+1 = f (xt)
• Wat betekent dit en wat is hier nu zo bijzonder aan?
• Wat betekent dit en wat is hier nu zo bijzonder aan?
dynamische systeemtheorie 4
SysteemdenkenSysteemdenken
• DST is een benadering: een algemene kijk op processen
• Het kan op alle klassieke verklaringsmodellen worden toegepast
• Veel ontwikkelingsonderzoek volgt een lineaire logica• A beïnvloedt B• Het aspect tijd wordt eruitgehaald• Er wordt gegeneraliseerd over groepen
• DST is een benadering: een algemene kijk op processen
• Het kan op alle klassieke verklaringsmodellen worden toegepast
• Veel ontwikkelingsonderzoek volgt een lineaire logica• A beïnvloedt B• Het aspect tijd wordt eruitgehaald• Er wordt gegeneraliseerd over groepen
Een voorbeeld van een ontwikkelingspsycho-logische bevinding•Kinderen die voorafgaand aan de intrede in de basisschool veel vrienden hebben in hun sociale netwerk•Hebben minder last van stress tijdens de overgang naar de basisschool•Gevonden in longitudinaal onderzoek•Bij 32 kinderen•Samenhang is statistisch significant
Een voorbeeld van een ontwikkelingspsycho-logische bevinding•Kinderen die voorafgaand aan de intrede in de basisschool veel vrienden hebben in hun sociale netwerk•Hebben minder last van stress tijdens de overgang naar de basisschool•Gevonden in longitudinaal onderzoek•Bij 32 kinderen•Samenhang is statistisch significant
Bij sommige kinderen uit de groep is het andersom
Hoe komt het dat het bij sommige kinderen zo werkt en bij andere kinderen anders?
Wat is het mechanisme?
Bij sommige kinderen uit de groep is het andersom
Hoe komt het dat het bij sommige kinderen zo werkt en bij andere kinderen anders?
Wat is het mechanisme?
dynamische systeemtheorie 5
vriendjesvriendjes
stressstress
Dag 1Dag 1Dag 1Dag 1 Dag 2Dag 2Dag 2Dag 2
vriendjesvriendjes
stressstress
Wat voor mechanisme zit er in die pijlen?Wat voor mechanisme zit er in die pijlen?Wat voor mechanisme zit er in die pijlen?Wat voor mechanisme zit er in die pijlen?
School-School-intredeintrede
Dag 1Dag 1Dag 1Dag 1 2222 3333 4444 5555 6666 7777 8888 9999 ................................................................................................................
Dag 3Dag 3Dag 3Dag 3
•“een dynamisch systeem is een manier om te beschrijven hoe één toestand zich ontwikkelt tot een andere toestand in de loop van de tijd”
•xt+1 = f (xt)
• een iteratief of recursief proces
•“een dynamisch systeem is een manier om te beschrijven hoe één toestand zich ontwikkelt tot een andere toestand in de loop van de tijd”
•xt+1 = f (xt)
• een iteratief of recursief proces
dynamische systeemtheorie 6
Dynamisch systeem: definitie 2Dynamisch systeem: definitie 2
• Een systeem• Is een verzameling componenten• Die met elkaar verbonden zijn
• Een dynamisch systeem• Is een verzameling veranderlijke componenten• Die elkaar beinvloeden
• Een belangrijk kenmerk is zelf-organisatie
• Een systeem• Is een verzameling componenten• Die met elkaar verbonden zijn
• Een dynamisch systeem• Is een verzameling veranderlijke componenten• Die elkaar beinvloeden
• Een belangrijk kenmerk is zelf-organisatie
dynamische systeemtheorie 7
Zelf-organisatieZelf-organisatieChomsky en theorie van aangeboren
kenmerken: • structuur ontstaat niet vanzelf• Als een structuur niet kan worden aangeleerd
dan moet hij aangeboren zijn
• Dynamische systeemtheorie:• Zelf-organisatie is een centraal kenmerk van de
levende natuur• Structuur ontstaat vanzelf, onder gepaste
omstandigheden• De klassieke illustratie: the Game-of-Life
Chomsky en theorie van aangeboren kenmerken: • structuur ontstaat niet vanzelf• Als een structuur niet kan worden aangeleerd
dan moet hij aangeboren zijn
• Dynamische systeemtheorie:• Zelf-organisatie is een centraal kenmerk van de
levende natuur• Structuur ontstaat vanzelf, onder gepaste
omstandigheden• De klassieke illustratie: the Game-of-Life
dynamische systeemtheorie 8
The Game of Life: een voorbeeld van zelf-organisatie
The Game of Life: een voorbeeld van zelf-organisatie
Een structuur van cellenEen structuur van cellenEen structuur van cellenEen structuur van cellen Die “dood” of “levend” zijnDie “dood” of “levend” zijnDie “dood” of “levend” zijnDie “dood” of “levend” zijn
Een levende cel met 2 of 3 levende buren overleeft, Een levende cel met 2 of 3 levende buren overleeft, anders gaat hij dood anders gaat hij dood Een dode cel die precies 3 levende buren heeft komt tot Een dode cel die precies 3 levende buren heeft komt tot levenlevengebruikte programma’s: Life32 en Mirek’s Cellebration (zie internet)gebruikte programma’s: Life32 en Mirek’s Cellebration (zie internet)
Een levende cel met 2 of 3 levende buren overleeft, Een levende cel met 2 of 3 levende buren overleeft, anders gaat hij dood anders gaat hij dood Een dode cel die precies 3 levende buren heeft komt tot Een dode cel die precies 3 levende buren heeft komt tot levenlevengebruikte programma’s: Life32 en Mirek’s Cellebration (zie internet)gebruikte programma’s: Life32 en Mirek’s Cellebration (zie internet)
LifeLife
MirekMirek
dynamische systeemtheorie 9
Voorbeelden uit de gedragsbiologieVoorbeelden uit de gedragsbiologie
• Gedrag van groepen organismen• “scholen” vissen, vliegende vogels
• Gedrag verklaren op basis van heel eenvoudige regels binnen elk individu• Beweeg je in de richting van je naaste buren• Vermijd botsingen met je naaste buren• Vermijd obstakels• Ga ergens naartoe
• Voorbeelden van complex groepsgedrag• Zie ook de sociale psychologie
• Gedrag van groepen organismen• “scholen” vissen, vliegende vogels
• Gedrag verklaren op basis van heel eenvoudige regels binnen elk individu• Beweeg je in de richting van je naaste buren• Vermijd botsingen met je naaste buren• Vermijd obstakels• Ga ergens naartoe
• Voorbeelden van complex groepsgedrag• Zie ook de sociale psychologie
CoolSchool.exeCoolSchool.exe
dynamische systeemtheorie 10
Voorbeelden uit de ontwikkelingspsychologie
Voorbeelden uit de ontwikkelingspsychologie
• Veranderen van (ongewenst) gedrag: de leetheorie
• Stadiagewijze ontwikkeling: Piaget en de neo-Piagetiaanse theorie
• Ontwikkeling door sociale interactie: Vygotsky en de sociaal culturele theorie
• Is basale kennis aangeboren? Een antwoord vanuit de theorie van Thelen en Smith
• Veranderen van (ongewenst) gedrag: de leetheorie
• Stadiagewijze ontwikkeling: Piaget en de neo-Piagetiaanse theorie
• Ontwikkeling door sociale interactie: Vygotsky en de sociaal culturele theorie
• Is basale kennis aangeboren? Een antwoord vanuit de theorie van Thelen en Smith
dynamische systeemtheorie 11
Voorbeeld 1
Leertheorie
Voorbeeld 1
Leertheorie
2-
dynamische systeemtheorie 12
Leertheorie en gedragsmodificatieLeertheorie en gedragsmodificatie
• Reductie van ongewenst gedrag• Agressief gedrag, pesten in de klas• Door middel van
• Straffen en andere aversie stimuli die het gedrag onderdrukken
• Door het bekrachtigen van gewenst gedrag en het tot stand brengen van gedragsalternatieven
• simulatie: open model of behavior modification.xls (zie website www.vangeert.nl)
• Reductie van ongewenst gedrag• Agressief gedrag, pesten in de klas• Door middel van
• Straffen en andere aversie stimuli die het gedrag onderdrukken
• Door het bekrachtigen van gewenst gedrag en het tot stand brengen van gedragsalternatieven
• simulatie: open model of behavior modification.xls (zie website www.vangeert.nl)
dynamische systeemtheorie 13
Undesirable behavior
Undesirable behavior punishmentpunishment
Attractiveness of undesirable
behavior
Attractiveness of undesirable
behavior
Ongewenst en agressief gedrag in de klas: een dynamisch model
increasesincreases
Reinforcement of desirable behavior
Reinforcement of desirable behaviorreducesreduces
red
uc
es
red
uc
es
reducesreducesDe
term
ine
s lev
el o
fD
ete
rmin
es
leve
l of
Aversiveness of punishment
Aversiveness of punishment
red
uc
es
red
uc
es
simulationsimulation
dynamische systeemtheorie 14
Waarom is dit een dynamisch systeem?
Waarom is dit een dynamisch systeem?
• Bestaat uit componenten die elkaar in de tijd beinvloeden
• Is gebaseerd op een iteratief proces
• De gedragspatronen zijn zelf-organiserend
• De effecten zijn niet-lineair• Kleine verandering in een variabele brengt een
kwalitatieve verandering in het patroon teweeg
• Bestaat uit componenten die elkaar in de tijd beinvloeden
• Is gebaseerd op een iteratief proces
• De gedragspatronen zijn zelf-organiserend
• De effecten zijn niet-lineair• Kleine verandering in een variabele brengt een
kwalitatieve verandering in het patroon teweeg
dynamische systeemtheorie 15
Voorbeeld 2: Stadiagewijze ontwikkeling in de (neo)Piagetiaanse theorie
Voorbeeld 2: Stadiagewijze ontwikkeling in de (neo)Piagetiaanse theorie
3-
dynamische systeemtheorie 16
Netwerken van componenten en stadia-gewijze groei
Netwerken van componenten en stadia-gewijze groei
• Neo-Piagetiaanse modellen van cognitieve groei
• een “stadium” • is een specifiek patroon van handelen en
denken
• De componenten in een ontwikkelingsproces vormen een netwerk van relaties
• Neo-Piagetiaanse modellen van cognitieve groei
• een “stadium” • is een specifiek patroon van handelen en
denken
• De componenten in een ontwikkelingsproces vormen een netwerk van relaties
dynamische systeemtheorie 17
Voorbeeld: Fischer’s modelVoorbeeld: Fischer’s model
• Neo-Piagetiaanse theorie
• Stadia in de cognitieve ontwikkeling
• Waar komen die vandaan?• Nativisme: genetisch geprogrammeerd• DST: door zelforganisatie
• Neo-Piagetiaanse theorie
• Stadia in de cognitieve ontwikkeling
• Waar komen die vandaan?• Nativisme: genetisch geprogrammeerd• DST: door zelforganisatie
dynamische systeemtheorie 18
ConservatieConservatie
• Vermogen om behoud van kwantiteit,maasa, oppervlakte onder bepaalde transformaties te begrijpen
• Is het een stadium-overgang zoals Piaget beweert, of leren kinderen dit geleidelijk?
• Hoe zit het met individuele kinderen?
• Vermogen om behoud van kwantiteit,maasa, oppervlakte onder bepaalde transformaties te begrijpen
• Is het een stadium-overgang zoals Piaget beweert, of leren kinderen dit geleidelijk?
• Hoe zit het met individuele kinderen?
dynamische systeemtheorie 19
Conservatie ontwikkeling (± 5 jr)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 110
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 110
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Horizontal = measurement time
Vertical = score
dynamische systeemtheorie 20
Conservatie: leeftijds- en gecalibreerd gemiddelde
0
1
2
3
4
5
6
7
8
1 3 5 7 9 11 13 15 17
meetpunt
ge
mid
de
lde
ss
co
re
gecalibreerd gemiddelde gemiddelde op leeftijd
dynamische systeemtheorie 21
Pauline:1, 2-3 en 4+ W zinnen
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
age
freq
uen
cy
W1 W23 W4plus W1 17.4% W23 17.4 W4plus 17.4%
dynamische systeemtheorie 22
Pauline:1, 2-3 en 4+ W zinnen
-5
0
5
10
15
20
25
30
age
freq
uen
cy
0
2
4
6
8
10
12
14
16
W1 17.4% W23 17.4 W4plus 17.4% observed Perc 0.95
dynamische systeemtheorie 23
1-woord zinHolofraseprincipe
1-woord zinHolofraseprincipe
2&3-woord zinnen
Combinatorisch principe
2&3-woord zinnen
Combinatorisch principe
4&meer-woord zinnen
Syntactisch principe
4&meer-woord zinnen
Syntactisch principe
onderste
unt
onderste
unt
beconcurreert
beconcurreert
ondersteuntondersteunt
beconcurreertbeconcurreert
simulationsimulation
dynamische systeemtheorie 24
Dynamic Model and Data of Pauline
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
14 19 24 29 34
age in months
nu
mb
er o
f u
tter
ance
s (t
otal
= 6
0)
W1 model W23 model W4+ model W1 W23 W4+
Dynamic Model and Data of Pauline
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
14 19 24 29 34
age in months
nu
mb
er o
f u
tter
ance
s (t
otal
= 6
0)
W1 model W23 model W4+ model W1 W23 W4+
dynamische systeemtheorie 25
Voorbeeld 3: ontwikkeling door sociale interactie (Vygotsky)
Voorbeeld 3: ontwikkeling door sociale interactie (Vygotsky)
4-
dynamische systeemtheorie 26
Vygotsky’s model van ontwikkelingVygotsky’s model van ontwikkeling• Ontwikkeling vindt plaats in interactie tussen volwassene en
kind• Volwassene stelt een doel dat vooruitloopt op het huidige
ontwikkelingsniveau van het kind• Volwassene helpt het kind dingen te doen die het huidige
ontwikkelingsniveau van het kind overstijgen• Kind leert die dingen vervolgens zelfstandig te doen• Naarmate het kind zich ontwikkelt worden de doelen
verhoogd• Als de afstand tussen kind en doel te groot is, is er geen
vooruitgang (“het gaat boven mijn pet”)• Kinderen verschillen in de mate waarin ze kunnen leren• simulatie: open leren en instruerenmodel.ppt (zie website
www.vangeert.nl)
• Ontwikkeling vindt plaats in interactie tussen volwassene en kind
• Volwassene stelt een doel dat vooruitloopt op het huidige ontwikkelingsniveau van het kind
• Volwassene helpt het kind dingen te doen die het huidige ontwikkelingsniveau van het kind overstijgen
• Kind leert die dingen vervolgens zelfstandig te doen• Naarmate het kind zich ontwikkelt worden de doelen
verhoogd• Als de afstand tussen kind en doel te groot is, is er geen
vooruitgang (“het gaat boven mijn pet”)• Kinderen verschillen in de mate waarin ze kunnen leren• simulatie: open leren en instruerenmodel.ppt (zie website
www.vangeert.nl)
simulationsimulation
dynamische systeemtheorie 27
Een model van sociaal gedragEen model van sociaal gedrag
• Gedrag is bepaald door belangen of concerns• “samen” belang en “alleen belang”
• Concerns worden gerealiseerd door gedrag• Samen dingen doen, iets alleen doen
• Emoties• zijn de uitdrukking van de mate waarin concerns worden
gerealiseerd• Maken de concerns sterker of zwakker
• Gedrag is sociaal
• Gedrag is bepaald door belangen of concerns• “samen” belang en “alleen belang”
• Concerns worden gerealiseerd door gedrag• Samen dingen doen, iets alleen doen
• Emoties• zijn de uitdrukking van de mate waarin concerns worden
gerealiseerd• Maken de concerns sterker of zwakker
• Gedrag is sociaal
dynamische systeemtheorie 28
belangenbelangen gedragingengedragingen
Een dynamisch model van sociale
interactie
emotiesemoties
simulationsimulation
dynamische systeemtheorie 29
dynamische systeemtheorie 30
Emotionele expressieEmotionele expressie
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
model child model peer
-0.5
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
model child model peer
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
child peer
model
data
dynamische systeemtheorie 31
interactieinteractie
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
rejected average
-0.2
0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
rejected average
0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
0.6
0.7
child peer
model
data
dynamische systeemtheorie 32
Voorbeeld 4: aangeboren kenmerken? (Thelen en Smith)
Voorbeeld 4: aangeboren kenmerken? (Thelen en Smith)
5-
dynamische systeemtheorie 33
Thelen en Smith’s handelingsbenaderingThelen en Smith’s handelingsbenadering
• Psychologische kenmerken bestaan slechts in de interactie tussen organisme en omgeving
• Ontwikkelingstheorie: wat zijn de concrete en oorzakelijke processen die leiden van A naar B? • “iets is aangeboren”, “het zit in de genen” zijn
geen verklaringen
• Psychologische kenmerken bestaan slechts in de interactie tussen organisme en omgeving
• Ontwikkelingstheorie: wat zijn de concrete en oorzakelijke processen die leiden van A naar B? • “iets is aangeboren”, “het zit in de genen” zijn
geen verklaringen
dynamische systeemtheorie 34
Internal properties
Internal properties
Context properties
Context properties
actionaction
Internal properties
Internal properties
context properties
context properties
Ontwikkeling: een sequentie van organisme-omgeving “loops”
actionaction
Internal properties
Internal properties
context properties
context properties
actionaction
selection
selection
dynamische systeemtheorie 35
SamenvattingSamenvatting
6-
dynamische systeemtheorie 36
SamenvattingSamenvatting• DST = een algemene benadering• Benadrukt het tijds- en proceskarakter• Welke mechanismen verklaren de
processen• Wederkerigheid van invloeden• Nadruk op processen die plaatsvinden
bij individuen• In interactie met hun omgeving• Groepsvergelijking niet primair
• DST = een algemene benadering• Benadrukt het tijds- en proceskarakter• Welke mechanismen verklaren de
processen• Wederkerigheid van invloeden• Nadruk op processen die plaatsvinden
bij individuen• In interactie met hun omgeving• Groepsvergelijking niet primair
dynamische systeemtheorie 37
Voorbeeld tentamenvragenVoorbeeld tentamenvragen
7-
dynamische systeemtheorie 38
Het “game of life” model...Het “game of life” model...
• Is een model van biologische ontwikkeling
• Is een model van het proces van zelforganisatie
• Is een ontwikkelingsmodel van de menselijke levensloop
• Is een model van ontwikkelingstaken
• Is een model van biologische ontwikkeling
• Is een model van het proces van zelforganisatie
• Is een ontwikkelingsmodel van de menselijke levensloop
• Is een model van ontwikkelingstaken
Is een model van het proces van zelforganisatie
Is een model van het proces van zelforganisatie
dynamische systeemtheorie 39
Volgens de DST betekent zelforganisatie dat
Volgens de DST betekent zelforganisatie dat
• 1. De ontwikkeling wordt bepaald door de psychodynamica
• 2. Orde en structuur vanzelf ontstaan door de werking van iteratieve, lokale mechanismen
• Groeimodellen de ontwikkeling sturen
• De persoon zelf zijn of haar ontwikkeling stuurt
• 1. De ontwikkeling wordt bepaald door de psychodynamica
• 2. Orde en structuur vanzelf ontstaan door de werking van iteratieve, lokale mechanismen
• Groeimodellen de ontwikkeling sturen
• De persoon zelf zijn of haar ontwikkeling stuurt
•Orde en structuur vanzelf ontstaan door de werking van iteratieve, lokale mechanismen
•Orde en structuur vanzelf ontstaan door de werking van iteratieve, lokale mechanismen
Top Related