ZATERDAG 21 JUNI 2 0 0 8DE VOLKSKRANT | Hart en Ziel | 3

St i l te

Stilte loutert. Stilte brengt je dichter bij jezelf. Spiritueel coaches alsEckhart Tolle en Miek Pot schrijven erover. En er zijn georganiseerdestiltereizen zoals die van reikimaster Toña Wong Chung. Vier dagen instilte door de Wadi Rum woestijn: eindeloos veel zand, gedachten diedoor je hoofd stuiteren en hé, het is hier helemaal niet stil!Door Monique Jansse Kaders Pay-Uun Hiu

De bedoeïen loopt in zijn lange wittejurk en zijn rood-wit gebloktehoofddoek door de eindeloze zand-vlakte. Wij wandelen achter onzegids aan als een stille sliert. Mijn ge-

dachten knopen zich onophoudelijk aan el-kaar vast. Ik zie een kamelenspoor, denk aaneen collega die mij laatst iets over kamelenvertelde, denk aan mijn werk en zo gaat hetmaar door.

Ik stel me mijn gedachten voor als rode gas-ballonnen. Ik laat er een op, die stijgt naar dehemel, maar onderweg raakt zijn touwtje ver-strikt in dat van een tweede ballon die verderstijgt. De ballonnen raken altijd weer verstrikt.Geen gedachte staat op zichzelf. Ik had ge-hoopt dat ik hier meteen tot diepere inzichtenzou komen, maar er draven vooral koetjes enkalfjes door mijn hoofd.

De Nederlandse reiki-master Toña WongChung, die tien jaar ervaring heeft als healer,organiseerde al diverse stiltereizen in binnen-en buitenland. Bevangen door de stilte enweidsheid van de Wadi Rumwoestijn in hetzuiden van Jordanië, besloot zij hier haar de-cor voor haar volgende reis te kiezen. Zij steldeeen team samen van vier begeleiders – iedermet zijn of haar eigen specialiteit in reiki, hea-ling, reading en massage – om ons als groep teondersteunen wanneer wij vier dagen vanonze reis in stilte doorbrengen.

‘Het belangrijkste doel van stil zijn’, verteltToña, ‘is dichter bij je eigen kern te komendoor je verbinding met anderen los te laten.Zo ontstaat ruimte voor het onderbewustzijnom te spreken. Deze dagen mag je alle beleefd-heden laten varen en heel egoïstisch alle tijdaan jezelf besteden. Je hoeft oogcontact nietspastisch te vermijden, maar zoek het ook nieto p. ’

Met een Tibetaanse klankschaal luidt ze deeerste avond de stilte officieel in. De schaalgalmt nog lang na in mijn oren, als het begin-signaal van een belangrijke wedstrijd. Eenwedstrijd zonder winnaars of verliezers. Vierdagen lang leg ik mijn tong stil. En daarmeehopelijk ook de continue gedachtenstroomdie mij dagelijks als een wervelwind van hotnaar her stuurt. Mijn laatste woorden deel ikmet de groep. Over de opwinding en spanningdie ik voel in mijn buik. Ook al ben ik al op deplaats van bestemming aangekomen, mijnreis gaat nu pas echt beginnen. Het kampvuurgaat langzaam uit. Onze laatste woorden ver-vliegen onder een deken van sterren.

Het niet praten gaat me in eerste instantievrij gemakkelijk af. Ik ken de andere vijf deel-nemers nauwelijks, dus voel ik ook geen be-hoefte over van alles te praten. Maar ik moeterg wennen aan het laten varen van beleefdhe-den. Niet glimlachen als ik iemand op wegnaar de wc’s tegenkom en ook geen welterus-tenknik naar mijn tentgenote voor het slapengaan. Ik ben alleen nog maar met mezelf.

De dag begint vroeg. Om vijf uur staan we alop ons matje buiten, voor yoga- en meditatie-oefeningen bij het opkomen van de zon. Delucht is fris en diepblauw. Tijdens de meditatiekrijgen we het thema van de eerste dag mee:

aandacht in het midden. Dat betekent weg uitje hoofd, uit je malende gedachten en terugnaar je kern.

Het lukt voor geen meter. Mijn gedachtenzijn levendiger dan ooit. ‘Na de yoga ga ik dou-chen, dan ontbijt, dan wandelen, lunch, hea-lingsessie en dan…vijf uur lang vrij tot aan heteten. Vijf uur! Wat zal ik dan gaan doen? Enhoe vertel ik nu dat het wc-papier op is?’

En hé, het is hier helemaal niet stil. Ik hoorde motor van een jeep, de stemmen van de be-doeïenen van ons tentenkamp, knarsende ste-nen onder slippers op het pad. Dan herinnerik me de woorden van Toña. ‘De echte stiltelaat zich vinden in jezelf, niet in je omgeving.’

Deze innerlijke stilte lijkt tijdens onze eerstegroepswandeling nog ver te zoeken. De stilteom me heen werkt eerder als luidspreker vanmijn onophoudelijke gedachten. Ik concen-treer me op wat ik hoor, zie en voel. Zwartblau-we torren, witte hagedissen, sporen van kame-len, geitjes, insecten. Een kraakheldere blauwehemel zonder enig vliegtuigspoor. Maar bij al-les wat ik zie, kijken mijn gedachten mee.

Pas de tweede dag wordt het stiller in mijnhoofd. Tijdens de wandeling neemt de gidsons mee naar een adembenemend uitzichts-

punt over de enorme zandvlakten en woesterotsen van de Wadi Rum. Hier voel ik hoe ik instilte mijn ervaring met anderen kan delen.Beter zelfs, omdat onze woorden de schoon-heid niet overstemmen. Een groot geluksge-voel overvalt me. Het is prettig toeven met me-zelf, merk ik zomaar.

De reikibehandelingen van Toña en haarman Marcelino helpen me de wind in mijnhoofd te temmen. Ze leggen hun handen opmijn ogen, mijn slapen, mijn hals, steeds lagertot aan mijn buik. Ik voel een aangenamewarmte en zweef tussen het hier en nu enmijn dromen. Alsof de stilte in me bezinkt. Alsze klaar zijn, heb ik het gevoel van heel ver te-rug te moeten komen.

Daarna heb ik behoefte het kamp te verlatenen klim naar een uitstekende rots waar ik alsde vader van de Lion King de woestijn kanoverzien. Wat zal ik eerst doen? Tekenen ofschrijven? Lezen wordt deze dagen afgeraden,omdat dat je weer weg kan halen bij jezelf. Ikkrabbel wat in mijn dagboek.

En dan overvalt een lichte paniek me. Watmoet ik nog vier uur op deze steen doen? Ik galiggen op de rots en probeer me te ontspan-nen. En al mijn gedachten mee te geven aan dewind. Ik hoop stiekem op enorme doorbrakenen verdiepingslagen, maar tot nu toe voelt hetals een kabbelend bergbeekje. Pas als de zonondergaat, realiseer ik me dat dit de eerstezonsondergang is die ik echt alleen beleef zon-der ‘mooi hè’ tegen een medegenieter te roe-pen. Ik denk aan de jonge Amerikaan Christop-her Mc Candless uit de film Into the Wild die deeenzaamheid opzocht in de wildernis vanAlaska: Happiness is only real if shared. Is dat zo?Ik denk het wel.

De volgende keer dat Toña haar han-den op me legt, zweef ik helemaalniet. Plotseling herbeleef ik hetauto-ongeluk dat me op mijn vijfdeoverkwam. Ik werd geschept door

een auto en schaafde mijn hele been open datzwaar geïnfecteerd raakte. Ik lag een maand inhet ziekenhuis, waarvan een deel in isolatie.Nooit had ik dit als een traumatische ervaringbestempeld, maar nu voel ik de angst van toenlevensecht. Ik besef hoe bang ik ben geweest indie kamer en lijk met terugwerkende krachtmijn emoties rondom deze gebeurtenis doorte maken.

’s Avonds bij het kampvuur maken we ge-

John CageStilte in de strikte be-tekenis van het ont-breken van geluid be-staat niet. De Ameri-kaanse avantgarde-componist John Cage(1912-1992) bezochtin 1951 een gegaran-deerd geluiddichtekamer in de HarvardUniversiteit en hoor-de toch twee gelui-den, een hoog en eenlaag. Volgens detechnicus had Cagezijn eigen zenuwstel-sel en bloedsomloopgehoord.Cage verwerkte dieervaring in zijn drie-delige compositie4’33’’ uit 1952. Pia-nist David Tudor gaftijdens de premièreeen exacte uitvoeringvan het stuk, dat wilzeggen hij raakte4 minuten en 33 se-conden geen toetsaan en maakte ookgeen enkel ander ge-luid. Toch was hettoen niet helemaalstil. Er waren gelui-den van mensen inde zaal die zich hoor-baar steeds onge-makkelijker voelden,

John Francis‘Planetwalker’ en mi-lieuactivist JohnFrancis (1946) sprakvan 23 februari 1973tot 22 april 1990geen woord. Al eer-der, in 1972, besloothij naar aanleidingvan de olieramp inSan Francisco – toentwee tankers op el-kaar botsten en ruim3 miljoen liter olie inzee en op de stran-den stroomde – geengemotoriseerd ver-keer meer te gebrui-ken. Moegestredenvan alle discussiesdie hij daarover voer-de, gaf hij zichzelfvoor zijn verjaardageen dag niet-pratencadeau. Het werdenuiteindelijk 17 jaren.‘Ik had 27 jaar elkedag gesproken endan opeens een dagniets zeggen – datwas een shock. Toenik met praten stopte,hoorde ik nog steedsalle conversaties inmijn hoofd, de inter-ne dialogen. Heel irri-tant. Die gingen maardoor: ‘Ik wilde zeg-

Miek PotStilte is soms een te-ringherrie. Een oor-verdovend kabaalvan gedachten enemoties. Om knetter-gek van te worden.Maar het is niet destilte die je gekmaakt. ‘Zodra je instilte gaat zitten,kom je bijvoorbeeldin contact met je on-rust’, schrijft spiritu-eel coach en trainerMiek Pot in haar re-cent verschenenboek De grote stilte.Miek Pot verbleef12 jaar in een kartui-zerklooster, in een-zaamheid en stilte.Een wild studenten-leven in Leidenbracht haar niet watze zocht en na watomzwervingen langsdiverse kloosters –onder meer in Calcut-ta bij moeder Teresa– trad ze in bij hetklooster Marche-les-Dames in de Arden-nen. Er waren tweeliturgische dienstenper dag; verder zagen sprak ze niemand.Stilte, ervoer ze daar,is de sleutel tot jehart. ‘Stilte stelt onsin staat te her-inne-ren. (…) Zolang weblijven denken, pra-ten en doen beper-

geluiden van buiten –geluiden van overal.Aanvankelijk wasCage op zoek ge-weest naar het com-plete stiltepunt, hetoog in de orkaanwaarin alle emotie,alle kleur, alle bewe-ging tot stilstand isgekomen. Iets datvergelijkbaar zou zijnmet de witte schilde-rijen van Robert Rau-schenberg. Maar zijnervaring in de geluid-dichte kamer veran-derde dat radicaal.‘Er is niet zoiets alseen lege ruimte ofeen lege tijd. Er is al-tijd iets te zien, ietste horen’, conclu-deerde Cage. Zijn ant-woord was het ac-cepteren van elk ge-luid in zijn composi-tie. Zonder voorkeur,zonder keuze, zondervooropgezet plan.Als willekeurige ge-dachten die komenen gaan.

John Cage: Silence.Lectures and Writings.Marion Boyars London.ISBN 0-7145-1043-2

gen dat…, maar toenzei hij… en ik hadmoeten zeggen...’ e n-zovoort. Op dat mo-ment realiseerde ikme dat ik altijd maardoorpraatte. Elkedag. Ik had altijd watte zeggen, ik hieldnooit op. Het waszó’n opluchting omdat niet meer tedoen. In feite luister-de ik helemaal niet.’Pas toen het stilwerd, kon Francisweer luisteren. Naarde anderen en vooralnaar zichzelf. ‘Ik wasvaak alleen onder-weg, maar ik voeldeme gek genoeg een-zamer voordat ik op-hield met praten.Toen zocht ik gezel-schap om niet alleenmet mezelf te hoe-ven zijn, nu maakthet me niet uit.’

John Francis: Planet-walker. How To Chan-ge Your World OneStep At A Time.Elephant MountainP r e s s.ISBN 0-9760192-05

ken we de stille on-eindige ruimte in ons.Stilte is letterlijk:plaats maken voor.’In eerste instantiekunnen dat de din-gen zijn die je hebtweggestopt, waar jeliever geen plaatsvoor hebt. Nare erva-ringen, zelfafwijzing,gebrek aan zelfver-trouwen, eigenliefde,s c h u l d g e v o e l e n s.‘Houd er rekeningmee dat je op de wegnaar binnen een diep-tepunt kunt ervaren,vergelijkbaar meteen depressie’,schrijft Pot. ‘Maarlaat je daardoor nietafschrikken en ga er-doorheen. (…) De stil-te op haar beurthelpt je weer om vol-ledig in het reine tekomen met jezelf.Uiteindelijk werpthet zijn vruchten af.Een vijand wordt eenvriend.’

Miek Pot: De grotes t i l t e.Uitgeverij Ten Have.ISBN 978 90 790 0122 0Miek Pot: Naar hethart van mijn ziel.12 jaar in een kluize-n a a r s k l o o s t e r.Uitgeverij Ten Have.ISBN 978 90 7900121 7.

veer in mijn hand en hoor ik mezelf deze erva-ring uit mijn jeugd vertellen. Nooit had ikkunnen bedenken dat mijn doorbraak van deweek in mijn auto-ongeluk zou liggen.

De laatste dag voel ik me opgeruimd, rustig.Ik wandel uren achter de gids aan door dewoestijn in een perfect ritme met mijn adem-haling. De rode ballonnen van mijn gedachtenstijgen nog steeds op, maar ze raken niet meerverstrikt in de draadjes van andere. Ze vliegenomhoog tot ik ze niet meer zie. En dan is erleegte. Totdat er weer eentje komt. Ik kijk er-naar en laat hem langzaam wegglijden.

De wind is gaan liggen. In mijn hoofd dan.Terug in het kamp steekt de echte wind zijnkop op, steeds harder. Ik kan geen onderscheidmeer maken tussen de woestijn en de lucht er-boven. Het is één grote gele wolk geworden.En ik kan nergens heen behalve naar mijntent. Ook daar zit alles onder het stof. Hetwaait dwars door de geitenharen doekenheen. Mijn lenzen branden in mijn ogen. Mijnlakenzak lijkt mijn enige veilige heenkomen,maar zelfs daar dringt het stof nog doorheen.

Ik vervloek deze zandbak, de droogte, hetstof. Weg is mijn innerlijke rust. Opeens denkik aan mijn intenties voor deze reis: buigzaamleren zijn, controle loslaten, overgave aan hetleven. Ik sluit mijn ogen, laat het rode stof overme heen komen en luister naar mijn ademha-ling. Ik geef me over aan de wind en laat hemgaan. Net zolang tot hij vanzelf gaat liggen.Buiten, maar vooral van binnen.

Ik zweeftussen hethier en nuen mijnd ro m e n

Het do elis dichterbij je eigenkern tekomen

bruik van een ritueel van de Indianen: de tal -king circle. Deze circle is de enige uitzonderingop de stilte van deze dagen. Wie wat wil zeg-gen pakt de talking stick (in dit geval een groteveer) en voert het woord. De rest luistert. Wiespreekt, spreekt uit het hart en deelt zijn ge-voelens met de rest. Voor ik het weet ligt de

Fo t o ’s Raymond Rutting / de Volkskrant

Meer weten overreizen in Jordanië:w w w. v o l k s k ra n t -reizen.nl/jordanië