De betekenis van vrijwilligerswerk voor kwetsbare ouderen

Prof. dr. Lesley HustinxVakgroep Sociologie UGent

Studiedag ‘Samen Zorg Dragen Voor Elkaar’Project ‘Anders Ouder Worden’, Cera – Lucas

29 september 2011

Opbouw presentatie

• Ouderen in vgl met jongere generaties• Betekenis vrijwilligerswerk voor ouderen• Waarom participeren ouderen niet?• Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen

Definitie vrijwilligerswerkOnbetaalde en onverplichte activiteiten voor anderen/de bredere samenleving in georganiseerd verband

Vrijwilligerswerk ouderen

In vergelijking met jongere generaties …– nemen ouderen minder deel aan vrijwilligerswerk – maar zijn ouderen meer actieve vrijwilligers– hebben ouderen andere motieven– engageren ouderen zich in andere organisaties (en

nemen andere taken op)

• Er is een grote bereidheid tot deelname bij niet-participerende ouderen (vrijwilligerspotentieel)

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Twee perspectieven

• Productiviteit– De kost van de vergrijzing– ‘Productive ageing’: nog steeds productief via

onbetaalde activiteiten• Integratie en welzijn– Bepaalde posities bevorderen integratie– Vrijwilligerswerk heeft positieve invloed op

‘psychosociale bronnen’ individu

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Van Willigen (2000)

Van Willigen (2000)

Vrijwilligerswerk en welzijn

Wondermiddel!(en hoe meer, hoe beter!)

Persoonlijk welbevinden

LevensduurGezondheid

Tevredenheid met levenLevenskwaliteit

Fysieke conditie

Gemoedstoestand Zelfrespect

Vertrouwen

Verklaringen

1. Activiteit theorie2. Roltheorie3. Continuïteitstheorie 4. Socio-emotionele selectiviteitstheorie5. Sociaal model van

gezondheidspromotie

Waarom participeren ouderen niet?

• Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996)

= ‘niet willen’• Vrijwilligerswerk (én bereidheid):

‘dominante status model’= ‘niet kunnen’

(Erlinghagen & Hank, 2006)

(Erlinghagen & Hank, 2006)

Waarom participeren ouderen niet?

• Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996)

= ‘niet willen’• Vrijwilligerswerk (én bereidheid):

‘dominante status model’= ‘niet kunnen’

≅ kwetsbaarheid bij ouderen

Tilburg Frailty IndicatorFysieke kwetsbaarheid Psychische kwetsbaarheid Sociale kwetsbaarheid

• slecht lopen• slecht evenwicht

kunnen bewaren• lichamelijk moe zijn• slecht horen • slecht zien • weinig tot niet

wandelen • ongewenst

gewichtsverlies • weinig handkracht

hebben

Minstens 4 van deze kenmerken

• geheugenklachten• sombere gevoelens • angstige gevoelens of

nervositeit • gevoelens van

hulpeloosheid (slecht in staat zijn met problemen om te gaan)

Minstens 2 van deze kenmerken

• alleen wonen• gemis aan contacten • gemis aan steun

Minstens 2 van deze kenmerken

Bron: SCP (2011). Kwetsbare ouderen in de praktijk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)

Opeenstapeling en wisselwerking

Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen

• Positieve invloed vrijwilligerswerk (nog) sterker voor groep kwetsbare ouderen

• Vrijwilligerswerk zowel preventieve als remediërende rol– Preventie:

zorgen dat mensen al op vroegere leeftijd aan vrijwilligerswerk beginnen (continuïteitstheorie)

– Remedie:toegankelijkheid vrijwilligerswerk voor kwetsbare ouderen verhogen

Vrijwilligersbeleid voor (kwetsbare) ouderen

• Vrijwilligerspotentieel niet gerealiseerd!• Jong geleerd is oud gedaan• Rekrutering• Maatwerk• Integrale kwaliteitszorg en ‘derde partijen’

Spanningsveld: Té sterke instrumentalisering ondermijnt

intrinsieke kwaliteit en impact vrijwilligerswerk!