Neuropsychologie en Hersentumoren.
Dr FK Aarsen,
Klinisch neuropsycholoog
Afdeling Kinderneurologie
Afdeling Kinderoncologie
Wat is neuropsychologie?
Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met de
functies van het brein en de relatie daarvan met gedrag, sociaal-
emotioneel functioneren en cognitief functioneren.
Dit bekijk je door te observeren en te testen en vervolgens te
adviseren en te behandelen.
Verschil linker en rechterbrein
Growing into deficit.
Cogtay, Giedd, Lusk et al (2004)
Cookie Test
Neuropsychologisch denkmodel
Gedrag/gedragsproblemen
Hersen(dis)functies
Neurocognitieve (dis)functies
Omgeving
faciliterend
belemmerend
stimulerend
Test
Neurocognitief
Gedrag
Perceptie Aandacht Geheugen
Leren
Verwerken
Reproduceren
Taal Visueel-
ruimtelijke functies
Executieve functies
Neurocognitief Sociaal-
Emotioneel
Reliability
Reliability in statistics and psychometrics is the overall consistency of
a measure. A measure is said to have a high reliability if it produces
similar results under consistent conditions. (Wikipedia)
r = 0.89 r=0.94
Fundamentals of Biostatistics 7th ed 2010, Rosner WISC-III-Dutch Manual, 2005
Waar komen neuropsychologische
problemen vandaan?
een waterhoofd
de plaats van de tumor
door de behandeling
operatie
chemotherapie
radiotherapie
Plaats van tumor kan een rol spelen
Gedrag
Spraak/taal
Motoriek
Werkgeheugen
Integreren
Korte termijn geheugen
Afleidbaarheid
Impulsiviteit
Plannen
Sociaal inzicht
Zien
Herkennen informatie
Lezen/schrijven/rekenen
Tekenen
Taalbegrip
Lange termijn geheugen
Visueel-ruimtelijk inzicht
Emotie en Horen
Impulsiviteit, inflexibiliteit na frontale hersentumor
Cerebellum en subcorticaal
Subcorticaal (hypothalamus,
thalamus, 3e ventrikel, hypofyse
etc)
Geheugen, aandacht, tempo, taal
en emoties
Cerebellum
Verbindingen met alles:
Het motortje
posterior fossa syndroom/cerebellair mutisme na
operatie van een medulloblastoom
Posterior Fossa syndroom/CMS:
Begint na 2-7 dagen
Moeite met bewuste
mondbewegingen
Emotioneel labiel
Bedplassen
Karakterverandering
Pathologisch huilen/lachen
Niet (Mutisme) of verminderde
spraak. Komt altijd terug.
Cerebellaire
dysarthrie/spraakstoornis.
Late gevolgen van CMS -> CCAS
Cerebellair Cognitief affectief syndroom
4 hoofdproblemen
1 Problemen met de executieve functies
2 Visueel-ruimtelijke tekorten
3 Taal/spraak zwakte
4 Verandering in karakter
Late cognitieve effecten van de radiotherapie
Afhankelijk van dosis, plaats en aard van bestraling
Het kan effect hebben op
Intelligentie
Korte termijn geheugen
Rekenproblemen
Aandacht en concentratieproblemen
(Tempoproblemen)
Cognitieve effecten van de chemotherapie
Afhankelijk van type chemotherapie, hoogte dosering en frequentie
Over het algemeen relatief weinig cognitieve klachten
Aandacht en concentratie
(Geheugenproblemen)
Visuomotorische integratie
Versterkend effect chemo- en radiotherapie op cognitieve functies.
Pre-TPM
na 3 maanden TPM
Effect van anti-epileptica op cognitie en
rekenen.
Cognitieve stoornissen bij kinderen met een
hersentumor
- Bijna alle kinderen hebben problemen
met
- Aandacht en
concentratie/prikkelge
voeligheid
- Tempo
- Afhankelijk van plaats tumor en/of
behandeling ook problemen met:
- Verlaagd IQ
- Geheugen
- Executief functioneren
- Visueel-ruimtelijke
vaardigheden
- Spraak/taal
Voorspellers voor cognitief functioneren
Voorspellers voor een beter functioneren
- Alleen chemotherapie
- Goede behandeling waterhoofd
Voorspellers voor een slechter functioneren
- Radiotherapie
- Waterhoofd
- Leeftijd
- Neurologische complicaties (bijv posterior fossa syndrome/cms)
Problemen met de concentratie
Compensatie
Afleidbaarheid -> plaats in de klas/huiswerk, afdekmiddelen
Volgehouden aandacht -> korte onderbrekingen, tijd opbouwen,
opsplitsen in deelopdrachten, huiswerkplek
Verdeelde aandacht -> 1 ding tegelijk
Training COGMED (www.beterbrein.nl)
ATAG-k (revalidatiecentrum)
Medicatie Ritalin, Concerta etc.
Prikkelverwerking
Problemen met het tempo
Tijdsverlenging
Aanpassen hoeveelheid lesstof
Overstappen naar andere school
Thuis de tijd nemen, het laatste zelf laten doen.
Problemen met het geheugen
Herhalen, herhalen
Visueel/verbaal ondersteunen (picto’s)
Geheugensteuntjes (memorecorder, agenda, kladblaadjes)
Vaste routines
Training COGMED/ATAG-k
Behandelen van geheugen en concentratie
Als je moeite hebt om
1 je te concentreren
2 de hoofd- en bijzaken uit elkaar houden
3 aan een taak te beginnen (omdat de gedachten aan
de taak al vermoeiend is)
4 te focussen. Je wordt snel afgeleid.
5 te onthouden
COGMED
COGMED
Een behandeling voor geheugen en concentratie
Op je eigen computer/tablet
Begeleid door een COGMED coach
5 weken, 5x pw 25 min trainen
www.cogmed.nl
COGMED filmpje
Behandeling voor executieve functies
Als je moeite hebt om
Informatie vast te houden
Snel kunnen schakelen in veranderde situaties
Plannen en organiseren
Het reguleren van de emoties
Braingame Brian
Braingame Brian
Een behandeling voor geheugen en concentratie voor 8-12 jaar. Nu
alleen nog voor ADHD.
Op je eigen computer
Begeleid door een trainer
6 weken, 4x pw 40 min trainen
www.gamingandtraining.nl
Filmpje Braingame Brian
Gedragsproblemen bij kinderen met een hersentumor
- S-ADHD
- Emotionele labiliteit
- Angst
- Sociale problemen
- Inactiviteit, teruggetrokkenheid
- Kinderlijkheid
- Eetproblemen
- Obsessief gedrag
Voorspellers
- Leeftijd
- Plaats tumor (cerebellum tumoren meer gedragsproblemen)
- Recidief (meer sociale problemen)
Behandelen NAH met BrainSTARS
Afstemmen tussen alle betrokkenen.
Geven van informatie over de gevolgen van NAH aan ouders,
leerkrachten en andere betrokkenen. (psycho-educatie).
Begrijpen en beinvloeden van gedrag. Bijv emotieregulatie.
Instellingen die werken met BrainSTARS
Heliomare
InteraktContour
Middin
De Noorderbrug
NOVIzorg
NSWAC
Pluryn
Siza
SWZ
Syndrion
Zozijn
Revalidatiecentra
Schoolse resultaten
59% van de kinderen hebben extra ondersteuning voor school
- 21% speciaal onderwijs
- 38% rugzakje op school/passend onderwijs
Voorspellers voor het soort onderwijs:
- recidief
- jonge leeftijd tijdens diagnose
Deze kinderen scoren significant lager op tests, die volgehouden aandacht,
tempo, lange termijn geheugen en executief functioneren meten.
De QOL is lager bij deze kinderen op de gebieden motoriek, cognitie en
autonomie.
Samenvatting
Meest voorkomende problemen zijn:
Tempo
Concentratie
Vermoeidheid
Growing into deficit
Vraag advies aan ons!
Dank voor de aandacht!
Top Related