Zorg voor slachtoffers: netwerkpartners en hun wettelijke kaders en taken

(mijn interpretatie van) de wettelijke kaders en taken netwerkpartners bij de zorg aan slachtoffers na een incident of calamiteit: 1. bevolkingszorg 2. slachtofferzorg en 3. PSH publieke gezondheidszorg

casus bespreken.

Onderwerpen

Wettelijke kaders bevolkingszorg = (wettelijke) taken die de gemeente heeft toegewezen gekregen voor de rampenbestrijding & crisisbeheersing. nl, crisiscommunicatie, acute bevolkingszorg en herstelzorg (bevolkingszorg 2.0).

Wettelijke kaders slachtofferzorg = slachtofferrechten, nl. ondersteuning, informatievoorziening en schadevergoeding voor slachtoffers van misdrijven

Wettelijke kaders publieke gezondheidszorg = gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke groepen daaruit, waaronder begrepen het voorkómen en het vroegtijdig opsporen van ziekten, waaronder bevorderen psychosociale hulpverlening.

Wettelijke kaders en taken in een notendop

Doel bevolkingszorg verandert mee met ‘maatschappelijke’ veranderingen:

Bescherming Bevolking vanaf 1952 (gericht op oorlog)

Rampenbestrijding sinds 1985 (gericht op rampen en zware ongevallen)

Rampenbestrijding en crisisbeheersing sinds 2010 (gericht op ramp en crisis)

Stelling: “Crisisbeheersing is de nieuwe bevolkingszorg”

Rampenbestrijding en crisisbeheersing kantelt steeds verder naar crisisbeheersing

Geschiedenis ‘bevolkingszorg’ in een notendop

Onder het begrip „Bescherming Bevolking" wordt verstaan: „Het geheel van niet militaire maatregelen tot bescherming van de bevolking en haar bezittingen zomede van de bezittingen van Openbare Lichamen tegen de onmiddellijke gevolgen van oorlogsgeweld".

A-gebieden of kringen (steden) en B-gebieden (platteland)

per blok van ongeveer 1000 zielen blokploegen met een blokhoofd. De blokploeg beschikt over licht blusmaterieel, schoppen, pikhouwelen, ladders, touwen, E.H.B.O.-tassen, enz. voor brandbestrijding voor reddingswerk en gewondenhulp

Dienst sociale verzorging bevordert oa het verlenen van geestelijke bijstand aan slachtoffers

Bescherming Bevolking

Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf (tijdens de jongste dag) 'Reken er echter niet te vast op dat u tijdig door luchtalarm wordt gewaarschuwd. ... de waarschuwing van de lichtflits, één tot enkele seconden voor de luchtdruk… Dat is zeker niet veel tijd, maar nog wel voldoende om onder een tafel, in een portiek of een greppel, of achter een boom te duiken...'

Tegen een aanval met atoomwapens is niets gewassen. BB werd door bevolking niet serieus genomen.

Formeel werd de BB (pas) op 11 juni 1986 formeel opgeheven

Einde BB

Wettelijk kader:

de Brandweerwet

de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen

de Wet rampen en zware ongevallen

(de Politiewet)

Rampenbestrijding sinds 1985: wetten

Rampenbestrijding zoveel mogelijk bij diensten die met dagdagelijkse hulpverlening zijn belast

Bestuurlijke integratie door regionalisatie brandweer en gemeenschappelijke regeling GHOR

Voorop staat de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de gemeenten voor de rampenbestrijding.

Rampenbestrijding sinds 1985: uitgangspunten

Art.3 lid 5 wet zware rampen en ongevallen e. een plan met betrekking tot de waarschuwing van de bevolking; f. een plan met betrekking tot maatregelen te nemen bij een verplaatsing van de bevolking; g. een plan met betrekking tot de geneeskundige organisatie op het terrein waar een ramp of een zwaar ongeval heeft plaatsgevonden; h. een plan met betrekking tot de opvang en verzorging van slachtoffers; i. een plan met betrekking tot psychosociale nazorg; j. een plan met betrekking tot de voedselvoorziening van de bevolking; l. een plan met betrekking tot het beperken van de schadelijke gevolgen; m. een plan met betrekking tot de vastlegging van gegevens met betrekking tot veroorzaakte schade; n. een plan met betrekking tot de organisatie en inrichting van een centraal registratie- en inlichtingenbureau;

Rampenbestrijding sinds 1985: taken bevolkingszorg

Sinds 1985 per gemeente een rampenplan met 30 deelplannen (politie, brandweer, GHOR en bevolkingszorg)

Herkomst processen bevolkingszorg uit die periode onduidelijk. Handleiding rampenbestrijding 1990?

De psychosociale hulpverlening heeft haar basis in de WRZO (artikel 4i). Niet in de WGHOR

Rampenbestrijding sinds 1985: organisatie

Integreert de wetten die brandweerzorg, de geneeskundige hulpverlening en de rampenbestrijding regelen

Een verbreding van de reikwijdte: rampenbestrijding én crisisbeheersing

Het overdragen van de organisatie van de rampenbestrijding en crisisbeheersing van de gemeente naar de veiligheidsregio art. 2 WVR: college belast met rampenbestrijding en crisisbeheersing art. 10 WVR lid d: deze taak dient overgedragen te worden aan de veiligheidsregio

Wet op de veiligheidsregio’s 2010

college van burgemeester en wethouders wijst een team Bevolkingszorg dat belast is met een aantal taken

artikel 2.3.1 van het Besluit veiligheidsregio’s worden de volgende vijf bevolkingszorgtaken benoemd: • het geven van voorlichting aan de bevolking • het voorzien in opvang en verzorging van de bevolking • het verzorgen van nazorg voor de bevolking • het registreren van slachtoffers en • het registreren van schadegevallen.

Rampenbestrijding wordt zoveel mogelijk door de reguliere hulpdiensten uitgevoerd. Bevolkingszorg is een aanduiding van taken in de rampenbestrijding en crisisbeheersing niet door hulpdiensten worden uitgevoerd. Taken die dus ‘overblijven’ en daarmee door de gemeente uitgevoerd moeten worden (RRCP2016)

Taken in onderliggend besluit veiligheidsregio’s

- Crisiscommunicatie - Publieke zorg (opvang en verzorging, verplaatsing mens en dier) - Omgevingszorg (milieubeheer, bouwbeheer, ruimtebeheer) |omgevingsdienst - ondersteuning (bestuurs-ondersteuning en resourcemanagement) - Verwanten- en schade-informatie (was CRAS / CRIS) - Nafase (eigen proces geworden)

In RRCP 2016 processen evacuatie en bijzondere uitvaart vervallen

Wens om besluit veiligheidsregio’s aan te passen

Processen in Referentiekader Regionaal Crisisplan

Rampenbestrijding & crisisbeheersing is naar de crisisbeheersing aan het kantelen

Uiteenlopende crises of dreiging: terroristisch dreiging, maatschappelijke onrust, grootschalige evenementen (Nuclear Security Summit 2014), vluchtelingen

Driehoek en SGBO in relatie tot RBT (en ROT) / toepassing knoppenmodel

Openbare orde (art. 172 gemeentewet) in relatie tot bevolkingszorg (wet veiligheidsregio) OOV (/IV), AOV (OvD-bz) –> ambtenaar crisisbeheersing staat bwvs centraal

‘Crisisbeheersing is de nieuwe bevolkingszorg’

Wet Terwee (1995) - uitbreiding recht tot voegen schade in het strafproces. - Voor het eerst aparte afdeling in het Wetboek van Strafvordering waarin ‘benadeelde partij’ erkend is als volwaardige deelnemer strafproces.

gevolgd door aanwijzing slachtofferzorg college procureurs-generaal. Verbetering bejegening, informatieverstrekking en schadevergoeding slachtoffers

Wet op het spreekrecht (2005)

Wet versterking positie slachtoffer (2011) - recht inzage dossier - recht op informatie vrijlating dader - recht op correcte bejegening - voorschotregeling

Van slachtofferrechten naar slachtofferzorg

Wet besluit politiegegevens

Artikel 4:2. Verstrekking politiegegevens

Politiegegevens die worden verwerkt overeenkomstig de artikelen 8 en 13, eerste lid, van de wet, kunnen, voor zover zij deze behoeven voor een goede uitvoering van hun taak, worden verstrekt aan… Slachtofferhulp Nederland, ten behoeve van het behartigen van belangen van slachtoffers van strafbare feiten of verkeersongevallen;

Wettelijk kader verstrekking gegevens

EU richtlijn minimumnormen (2012) in werking met ingang van 1 april 2017

Ieder slachtoffer van een misdrijf wordt geïnformeerd over zijn rechten (uitreiken verklaring van rechten) én krijgt desgewenst ondersteuning bij het uitoefenen van zijn rechten.

Ieder slachtoffer van een misdrijf, dus ook bij ramp of crisis.

Juridische definitie slachtoffer: i) een natuurlijke persoon die als rechtstreeks gevolg van een strafbaar feit schade, met inbegrip van lichamelijke, geestelijke of emotionele schade of economisch nadeel, heeft geleden; ii) familieleden van een persoon wiens overlijden rechtstreeks veroorzaakt is door een strafbaar feit en die schade hebben geleden als gevolg van het overlijden van die persoon;

Van slachtofferrechten naar slachtofferzorg

EU richtlijn terrorismebestrijding (2017) 8 september 2018 implementatie

De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat alle terrorismeslachtoffers toegang wordt geboden tot informatie over de rechten van slachtoffers, beschikbare diensten voor slachtofferhulp en schadevergoedingsregelingen in de lidstaat waar het terroristische misdrijf is gepleegd.

Bij grootschalige misdrijven naadloze grensoverschrijdende ondersteuning (binnen EU)

Van slachtofferrechten naar slachtofferzorg

EU Richtlijn minimumnormen “De lidstaten moeten zich beraden op het instellen van „één-contactpunt”- of „één-loket”-regelingen, die tegemoet komen aan de diverse behoeften van slachtoffers die bij een strafprocedure betrokken zijn, zoals de behoefte aan informatieverstrekking, bijstand, ondersteuning, bescherming en schadevergoeding.”

EU Richtlijn terrorismebestrijding “De lidstaten dienen ervoor te zorgen dat binnen de nationale crisisresponsinfrastructuur wordt voorzien in een alomvattende respons voor de specifieke behoeften van de terrorismeslachtoffers onmiddellijk na een terroristische aanslag en zo lang als noodzakelijk is. Daartoe kunnen de lidstaten één centrale, bijgewerkte website met alle relevante informatie opzetten..”

Een soortgelijke aanbeveling staat ook in de richtlijn PSH ramp en crisis

Aanbevelingen online 1-loket slachtofferzorg

Online 1-loket slachtofferzorg | ramp en crisis

Wie heeft welke rol en hoe verhouden rollen zich onderling: - Nederlandse slachtoffers bij aanslag in EU (of daarbuiten) - Nederlandse en niet-Nederlandse slachtoffers bij aanslag in NL NCC, Buza, LOCC, SHN, Bevolkingszorg, Politie, GGDGHOR, SGM

Vraagstukken: - Wie doet nu eigenlijk wat? - ‘Hoe zat het ook al weer’ (bijv. taken NCC en bevolkingszorg) - Hoe gaan we naadloos grensoverschrijdend ondersteunen? - Hoe brengen we slachtoffers in kaart in het kader van slachtofferrechten? - Hoe komen gegevens vanuit crisisorganisatie naar SHN?

Dilemma: rechten versus zelfredzaamheid

Draaiboek of foto terrorismebestrijding NCTV

Reguliere ondersteuning strafrechtelijke trajecten (ZSM, middensegment)

Protocol maatwerk voor samenwerking (coördinator) familierechercheurs, (teamleider) casemanagers en (slachtofferofficier) zaakscoördinatoren bij ernstige gewelds- en zedenmisdrijven | levensdelicten

Van toepassing op individuele slachtoffers van misdrijven, incl. situaties met maatschappelijke onrust (zoals in de zaak Anne Faber) en van toepassing op grootschalige misdrijven (zedenzaak Amsterdam, MH17)

1-loket benadering bij individuele strafzaken en bij grootschalige misdrijven

Stelling: ‘goede slachtofferzorg draagt bij aan crisisbeheersing bij ramp of crisis ’ - goede informatievoorziening - zorgen voor zo min mogelijk gedoe voor slachtoffers. - waar dat kan normaliseren

Slachtofferzorg (en crisisbeheersing)

Wet Publieke Gezondheidszorg art.2 lid g. het bevorderen van psychosociale hulp bij rampen

Besluit personeel veiligheidsregio’s art. 2 lid f. leider kernteam psychosociale hulpverlening (GHOR); lid g. leider opvangteam psychosociale hulpverlening (GHOR);

Beleidsregels Wet toelating zorginstellingen Het leveren van verantwoorde, continue zorg (waaronder GGZ) betreft ook het zorgaanbod in geval van crisis of ramp.

Publieke gezondheidszorg en PSH: wettelijk kader

Publieke gezondheidszorg en PSH: wettelijke taken

Coördineren / monitoren psychosociale hulpverlening op basis van de richtlijn PSH op basis van art. 2 lid g WPG

en ‘publiek gezondheidszorg’ advies bij ramp en crisis: Q-koorts, Du Pont-crisis, stankstallen, maatschappelijke onrust bij zedenzaken, aardbeving Groningen, MH17 ect… op basis van art.1 WPG definitie publieke gezondheidszorg: “de gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen voor de bevolking of specifieke groepen daaruit, waaronder begrepen het voorkómen en het vroegtijdig opsporen van ziekten”

Stelling: “Het wordt steeds moeilijker MMK, GOR, PSH en IZB van elkaar te onderscheiden” Gaan we naar ‘public health’ adviseurs crisisbeheersing?

Mes snijd aan verschillende kanten:

inzet CM, FR en Zaco voor slachtofferzorg bij ramp of crisis draagt bij aan nazorg PSH

Inzet SHN ihk van PSH is ook slachtofferzorg

Inzet 1-loket is nuttig voor zowel sz, bz en pg

Bevolkingszorg/ambtenaar crisisbeheersing wordt blij door goede (samenwerking met en tussen) slachtofferzorg en goede PSH

Elkaar versterkende taken PSH

Steekwoord registratie. Bevolkingszorg richt zich op niet-zelfredzamen of verminderd zelfredzamen. Slachtofferzorg op iedereen die wettelijke slachtoffer is. Publieke gezondheidszorg op populatie met potentieel gezondheidsrisico.

Opvang en nazorg bij grootschalige misdrijf: taakstelling GGD versus taakstelling slachtofferzorg (opvang, ivc, nazorg)

Nederlandse slachtoffers (terroristisch) misdrijf in het buitenland. Wie gaat over coördinatie?

Steekwoord privacy. Kan alles wat bekend is bij slachtofferzorg gedeeld worden met publieke gezondheidszorg en bevolkingszorg?

(potentiele) belangentegenstellingen zijn er ook

Ingrijpende gebeurtenissen staan geregeld hoog in regionale risicoprofielen veiligheidsregio’s

Vaak ligt een misdrijf ten grondslag aan ingrijpende gebeurtenissen

Netwerkpartners kennen niet altijd elkaars wettelijk kader en taken

Er ligt een gezamenlijk taak in de crisisbeheersing na ingrijpende gebeurtenissen

Multidisciplinair oefenen ingrijpende gebeurtenissen slachtofferzorg, publieke gezondheid en bevolkingszorg? Of zijn draaiboeken maatschappelijke onrust en processen pshi voldoende?

Naar meer multidisciplinaire samenwerking?

Casus Anne Faber Wat is belangrijk in deze casus? Kijken even door de bril van SZ, PG en BZ

Casus van terroristische aanslag Welk inzicht, tip of voornemen neem je mee vanuit deze inzichten?

Casussen

0900-0101 www.slachtofferhulp.nl

Bedankt.