Zorg DichtbijEn wat het betekent voor uw burgers en uw gemeente

‘Zorg Dichtbij’‘Zorg Dichtbij’: antwoord op sterk oplopende uitgaven, ineffectiviteit en hervorming zorgstelsel

1

Betaalbaarheid zorgsector bereikt

• Zonder de toegankelijkheid te verminderen wordt getracht het beroep op formele zorg te verminderen

• Grenzen verscherpen waarbinnen intramurale zorg wordt verstrekt

• Eigen financiële bijdragen burgers

• Het compensatiebeginsel komt voor de Wmo centraal te staan

• Gemeente krijgt ‘Poortwachtersrol’

On

twik

keli

ng

ko

ste

n

Figuur 1. Ontwikkeling zorgkosten op 100 puntsschaal

100  

150  

200  

250  

300  

350  

2010   2015   2020   2025   2030   2035   2040  

Inkomensgroei  

Ontwikkeling  zorgkosten  

Ontwikkelingen zorgsector (BMC, 2008)

Figuur 2. Maatschappelijke trends doorontwikkeld naar de zorgsector

Anders en beter

Verantwoordelijkheid

naar draagkracht

Zorg dichtbij

Gezond opgroeien

en ouder worden

Primaire procesOrganiserend

vermogenNieuwe schaarste

Uitvoeringskracht

Duurzaamheid

Participatie

Krimp

0,0

7,8 12,5

57,8

21,9

Volledig mee oneens

Oneens Neutraal Eens Volledig mee eens

Het invullen van de toenemende lokale zorgtaken wordt hét aan-dachtspunt binnen de welzijn-, zorg-, en onderwijsportefeuille in onze gemeente (in %)

Figuur 3. Het invullen van de toenemende zorg en welzijnstaken wordt hét aandachtspunt in de gemeentelijke portefeuille (in %) (onderzoek onder gemeentesecretarissen. BMC, 2012)

• Grotererolgemeentenindebekostiging,organisatie,inkoopenbeschikbaarheidvanzorgenondersteuning

Drie redenen voor gemeenten om actief bij te dragen aan ‘Zorg Dichtbij’

1. De burger heeft belang bij goed toegankelijke, beschikbare en betaalbare zorg

2. Sterke toename budgetverantwoordelijkheid en -risico’s voor gemeenten

3. Naar verwachting neemt compensatieplicht voor extramurale zorg, een verantwoordelijkheid van een samenwerkingsverband van gemeenten of een centrum gemeente toe

Figuur 4. Onze gemeente kent de impact en risico’s van de nieuwe zorggeldstromen (in %)(onderzoek onder gemeentesecretarissen. BMC, 2012)

Gemeenten onderschrijven belang integraal gemeentelijk zorgbeleid

4,7

29,7

40,6

21,9

3,1

Volledig mee oneens

Oneens Neutraal Eens Volledig mee eens

Onze gemeente kent de impact en risico’s van de nieuwe zorggeldstromen (in %).

Figuur 5. Rol gemeente, aanpak en moment van invoering transities sociaal domein(onderzoek onder wethouders en hoofden sociale zaken en managers van sociale diensten, BMC en Binnenlands Bestuur, 2012)

Gemeenten zien zichzelf als logische partij, maar hebben nog geen helder beeld van het ‘hoe’ en ‘wat’

Mijn gemeente heeft een helder beeld van waar de grootste risico’s bij de transities liggen.

Onze gemeente heeft een heldere routekaart voor de aanpak en

besluitvorming van de transities.

Het is noodzakelijk dat er een nieuw sturingsmodel komt voor de aanpak

van zowel de transitie begeleiding als voor de drie decentralisaties.

Het zou voor gemeenten en hun burgers het best zijn als alle drie

transities gelijktijdig worden ingevoerd. ����

����

����

����

����

����

����

����

����

���

Rol gemeente, aanpak en moment van invoering transities sociaal domein.

Bouwstenen voor ‘Zorg Dichtbij’2

Vijf bouwstenen

1. Nuldelijn; preventie, informatie, mantelzorg en zelfmanagement

2. Huisarts en gemeente als gezamenlijke poortwachter; sleutelrol voor wijkverpleegkundige

3. Laagdrempelige zorg dichtbij huis

4. Diagnose en laagcomplexe (para)medische behandeling in de eerste lijn; (overhevelen van zorgelementen van de tweede naar de eerste lijn en de finetuning van deze herverkaveling)

5. Effectieve koppeling met professionals en specialisten in de tweede lijn

• Zelfverantwoordelijkheid van de burger en zijn/haar omgeving staan centraal

• In te zetten middelen door gemeenten zijn informatie en preventie

• Gemeenten sturen aan op zelfmanagement en zorgen voor een optimale benutting van ondersteunings- en zorgpotentie

1

Nuldelijnpreventie, informatie, mantelzorg en zelfmanagement

• Eerste lijn groeit naar forse anderhalvelijn

• Intramurale zorg zo lang mogelijk uitstellen

• Huisarts en gemeente vervullen een poortwachtersfunctie met wijkverpleegkundige

2

Huisarts en gemeente als gezamenlijke poortwachter sleutelrol voor wijkverpleegkundige

• Groter verschil tussen zorgverlening decentraal en centraal

• GGZ-aanbieders gaan de wijk in

• Ouderenzorg ordenen in en rond de wijk

3

Laagdrempelige zorg dichtbij huis

Diagnose en laagcomplexe (para)medische behandeling in de eerste lijn(overhevelen van zorgelementen van de tweede naar de eerste lijn en de ‘finetuning’

van deze herverkaveling)

• Ruime anderhalvelijns zorgcentra, die (para)medische beroepen bundelen

• Doorverwijzing in beperkte mate

• Extramurale zorg bieden en coördineren vanuit het zorgcentrum

• Gemeenten en zorgverzekeraars stimuleren en faciliteren gezamenlijk de zorgcentra 4

Effectieve koppeling met professionals en specialisten in de tweede lijn

5• Grote ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen zijn

niet meer nodig

• Deel van de bekostiging van ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen verhuizen naar de wijk

• Ziekenhuizen en intramurale zorgvoorzieningen worden verplicht zich te richten op de kerntaken op medisch specialistisch gebied

Figuur 6. Weergave versterking eerste en anderhalve lijnszorg en specialisatie tweedelijnszorg

Terugloop van zorgkosten en zorgconsumptie

GEZONDHEIDSCENTRUM

THUISZORG

NAZORG

SPECIALIST

Gezondheidscentrum• Opvangvantoename laagcomplexezorgconsumptie• Veellaagcomplexebehandelingen vindendichtbijendirectplaats• Versterking1elijn: Huisartswerktsamenmet maatschappelijkwerk, diëtist,apotheek,tandarts, fysiotherapeutenwijk- verpleegkundige(thuiszorg)• Lageredoorstroomnaarduurdere ziekenhuiszorg,winsttenminste 1miljardopdiagnositiek

Bovenregionaalziekenhuis

Zorghotel

• Opstrategischeplekkenin Nederland• Zeerhoogwaardige complexezorg

• Nazorginlokalesetting, bvzorghotel• Halveringkostenperzorgdag• Verbeteringwelbevindenin

hotelformule• Aansluitingtussencure

encare

• Sturingziekenhuisgaatrichting facilitymanagement,zorgverleningen faciliteringervanwordenontkoppeld(alleen

facilitairecontractering)• Maatschappendoendirectzakenmet zorgverzekeraar(medischecontractering)• Specialisteninziekenhuiswordenontlast• Kennisenenexpertisewordtoptimaalbenut• Versterking2elijngebeurtdoorrealisatie schaalvoordelenenconcentratieop specialistischegestandaardiseerdezorg• Kwaliteitendoelmatigheidvanspecialistische zorgverbetert• Verbeteringreactievermogenopgedifferen- tieerdedecentralebehoefteninregio• Recoveryfunctiegeencorebusinessen uitbesteedaan(zorg)hotels

Regionaalziekenhuis

• Ingrijpende veranderingen in Jeugdzorg, Wmo, AWBZ en Zorgverzekeringswet

• Zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid van patiënten en burgers wordt gestimuleerd

• Zorg Dichtbij als antwoord: burgers organiseren zorg zoveel mogelijk zelf in eigen omgeving

• Voorwaarde: integrale aanpak en afstemming tussen alle domeinen (één gezin, één plan, één budget, één aanspreekpunt)

• Centrale rol voor gemeenten bij organisatie Zorg Dichtbij

Ziekenhuisbestuurders verwachten ook verandering in marktwerking

Figuur 7. Reacties ziekenhuisbestuurders op de vraag ‘Verwacht u binnen het nieuwe kabinet een standpuntverandering ten aanzien van .. ?’ (in %)(onderzoek onder ziekenhuisbestuurders, BMC, 2012)

de doelstellingen om de betaalbaarheid van de curatieve zorg te borgen?

de inhoud en uitgangspunten van de marktwerking in de curatieve sector?

de inhoud en uitgangspunten ten aanzien van de gedachten dat zorg dichtbij moet zijn?

het optimaliseren van kostenbewaking door versterking van de poortwachtersfunctie in de eerste lijn?

het optimaliseren van de eerstelijn door de substitutie van de diagnostiek naar de eerstelijn en directe behandeling van

laagcomplexe zorg in de eerstelijn?

het versterken van de tweedelijn door specialisaties, concentraties en regionalisering van

gecompliceerdere curatieve zorg? 54,2  

45,8  

41,7  

45,8  

70,8  

50,0  

45,8  

54,2  

58,3  

54,2  

29,2  

50,0  

0   10   20   30   40   50   60   70   80   90   100  

het  versterken  van  de  tweedelijn  door  specialisa>es,  concentra>es  en  regionalisering  van  gecompliceerdere  

cura>eve  zorg?  

het  op>maliseren  van  de  eerstelijn  door  de  subs>tu>e  van  de  diagnos>ek  naar  de  eerstelijn  en  directe  behandeling  van  

laagcomplexe  zorg  in  de  eerstelijn?  

het  op>maliseren  van  kostenbewaking  door  versterking  van  de  poortwachtersfunc>e  in  de  eerste  lijn?  

de  inhoud  en  uitgangspunten  ten  aanzien  van  de  gedachten  dat  zorg  dichtbij  moet  zijn?  

de  inhoud  en  uitgangspunten  van  de  marktwerking  in  de  cura>eve  sector?  

de  doelstellingen  om  de  betaalbaarheid  van  de  cura>eve  zorg  te  borgen?  

Nee  

Ja  

Scenario’s voor organisatie en sturing3

Eerst ambitie, dan organisatie- inrichtingen sturing

Figuur 8. Vier scenario’s voor gemeenten op basis van visie op sturing en organisatie

Scenariomodel van vier ontwikkelrichtingen

Meervoudig, geen centrale aansturing

EnkelvoudigCentrale sturing

GefragmenteerdTijdelijk

Organisatie Vaste structuur

Uitbestedingsmodel

UitvoeringsmodelSamenwerkingsmodel

Faciliteringsmodel

Manoeuvres in de markt

Retro in controlMaatschappelijke

Carrousel

Dynamiek in de flashmob

Visie op sturing

Visie op organisatie

Werkproces vragen bij invoering ‘Zorg Dichtbij’

Figuur 9. Relevante vragen in het werkproces (bron: BMC)

ContracterenArrangement VerantwoordenToegang

Keuze:Op welke schaal organiseert u de toegang: lokaal of regi-onaal? Op stedelijk niveau of wijkgericht?

Keuze:Maakt u bij de organisatie van de toegang onderscheid tussen doelgroepen?

Keuze:Waar belegt u de toegang? Doet u dat onder directe gemeentelijke verantwoorde-lijkheid of gemandateerd naar aanbieders?

Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?

Keuze:Hoe breed of smal organiseert u de toegang?

Keuze:Op welke schaal organiseert u de arrangementen: lokaal of regionaal? Op stedelijk niveau of wijkgericht?

Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?

Keuze:Welke disciplines betrekt u bij het organiseren van het arrangement? Wordt dat smal ingestoken (sectoraal) of breed (intersectoraal)?

Keuze:Op welke schaal contracteert u: lokaal of regionaal? Op ste-delijk niveau of wijkgericht?

Keuze:Stuurt u op resultaten (outco-me) of op producten (output)?

Keuze:Welke keuze maakt u in het geval van resultaatsturing: maatschappelijk aanbesteden, bestuurlijk aanbesteden, pgb / pvb?

Keuze:Welke vorm kiest u voor het contracteren: subsidie of aan-besteden?

Keuze:Op welke schaal organiseert u de verantwoording?

Keuze:Welke vorm kiest u voor de verantwoording: verticaal of horizontaal?

Keuze:Welke vorm van horizontale of verticale verantwoording kiest u?

Keuze:Hoe meet u resultaten en maatschappelijke effecten?

• Gemeente heeft strakke regie.

• Kostenheersing is het motief

• Voornamelijk kleinere gemeenten

• Gemeente is ‘leidend in de samenleving’

• Integrale benadering vanuit meerdere leefgebieden

• Gemeente exclusieve probleemeigenaar van maatschappelijke vraagstukken;

• Gemeentelijke organisatie is relatief groot en strak professioneel-bureaucratisch georganiseerd;

• Standaard van de publieke professionals zeer hoog

• Gemeente selecteert en contracteert zorgaanbieders

Retro in controlhet uitvoeringsmodel

• Gemeente besteedt alle organisatieonderdelen uit

• Vanuit een kleine kern onderhoudt gemeente een netwerk van (sub)contractrelaties met tal van publieke en private organisaties die publieke diensten aanbieden

• Gemeente voert regie en wordt door samenleving verantwoordelijk geacht

• Gemeente koopt aanbod in met aanbestedingsmethodieken, beheersen kosten door concurrentie, of door inkoop van resultaten met vast budget, waarbij concurrentie plaatsvindt op basis van kwaliteit

• Gemeenten sluiten vanuit democratisch vastgestelde strategische doelstellingen contracten en subcontracten af met publiek en private partijen

• Gemeente en aannemende partijen hebben een scherpe opdrachtgever – opdrachtnemerrelatie, contracten zijn zakelijk en per definitie tijdelijk

• Zorgaanbieders formuleren het arrangement, organiseren en voeren het arrangement uit

• Gemeente bepaalt methodieken van de toegang, tezamen met budgetten en resultaten

Manoeuvres in de markt het uitbestedingsmodel

• Publieke domein is volwaardige netwerksamenleving zonder centrale speler

• Duurzame maatschappelijke coalities: geïnstitutioneerde alliantie tot tijdelijke projectmatige samenwerking

• Gemeente heeft haar traditionele rol van zorgzaamheid verandert in een rol die meer gericht is op de ontwikkeling van een moderne maatschappij met zelfstandige, verantwoordelijke burgers

• Besef dat de oplossing van maatschappelijke vraagstukken of collectieve doelstellingen als welzijn, gezondheid of zorg alleen nog door samenwerking kunnen worden bereikt; de hooggespannen verwachtingen ten aanzien van de overhead zijn getemperd

• De gemeente staat voor de taak staat om deel te nemen aan de netwerken en om maatschappelijke coalities te sluiten met publieke én private partners

• Gemeente is ondernemer en dient mee te denken over en mee te werken aan oplossingen

• Generalisten, die meerdere professionele disciplines combineren, zijn verantwoordelijk voor vraagverheldering en uitvoering en realiseren oplossingen in nulde en eerste lijn

• Ontkokering

• Eén plan, één gezin en één regisseur

Maatschappelijke Carrouselhet inkoop- en samenwerkingsmodel

• Gemeente is gekrompen tot organisatie die werk uitbesteedt met als uitgangspunt het zelfoplossend vermogen van mensen en informele netwerken. Lokale overheid faciliteert, zo nodig

• Ook woningcorporaties, zorg- en welzijnsinstellingen en scholen zijn kernorganisaties die personeel tijdelijk inhuren

• Het uitgangspunt voor de overheid is de netwerksamenleving (Castels)

• Er is sprake van kleine ‘holle’ werkorganisaties waaraan steeds wisselend en steeds tijdelijk invulling wordt gegeven door individuele zelfstandige opererende werknemers en burgers

• Gemeente is overgestapt van controle en beleid naar regie en programma’s

• Vraagverheldering wordt belegd bij klant/cliënt die arrangement formuleert en organiseert

Dynamiek in de flashmobhet faciliteringsmodel

4 Zorg dichtbijSamen naar beter

Uit het gehouden onderzoek ‘Werken bij de overheid’ (TNS NIPO voor PM Select, 2012) blijkt dat BMC als beste advies- en implementatiebureau scoorde en de eerste plaats bemachtigde op het terrein van Zorg en Welzijn.

BMC nummer 1 Zorg en Welzijn

BMC-experts ondersteunen bij:

• Het richten van de ontwikkelingen op basis van een heldere visie en daarbij behorende waarden (analyse, visieontwikkeling en planning (van het innovatietraject)

• Het inrichten van de daarbij behorende uitvoeringspraktijken/uitvoeringsorganisatie

• Het verrichten van de activiteiten middels een kwalitatief hoogwaardige dienstverlening en een adequate bedrijfsvoering

Samen met opdrachtgevers ontwikkelen en implementeren BMC-experts op

het gebied van (jeugd)zorg, welzijn, maatschappelijke ontwikkeling en sociale

zekerheid lokale en regionale scenario’s. In onze aanpak verbinden wij ons

nadrukkelijk aan het resultaat door partner te zijn bij de implementatie.

Voor het samen ontwikkelen van pilots en praktijkonderzoeken roept BMC u op:

• Samen met publieke en private partijen ervaring opdoen met verschillende scenario’s met voor- en nadelen

• Gebruik maken van expertises binnen ons bureau (openbaar bestuur, zorg, woningcorporaties en onderwijs), en van de ‘best practices’, lessen en successen van de eerste initiatieven waarbij BMC betrokken is of is geweest

Ontwikkeling van pilots en praktijkonderzoeken

Wilt u samen met BMC een pilotproject starten? Neem dan contact op met Jan Roose, directeur Zorg en programmamanager ‘Zorg Dichtbij’ en Transitie Sociaal Domein via janroose@bmc.nl.

Bezoek het online dossier Zorg Dichtbij voor actuele informatie, praktijkopdrachten, onze experts en interessante downloads. www.bmc.nl/zorgdichtbij

Contact