Zoogdieren zoeken in Estland

Mei – juni 2014, door Johan en Loes Schaerlaeckens, Chaam

Dit is slechts een summiere samenvatting van onze reis. Het volledige reisverslag met

gebiedsinfo, coördinaten, plattegronden etc is bij ons op te vragen: schae397@planet.nl

Door onze Canadareis hebben we Estland vorig jaar over moeten slaan en dat hebben we als

een gemis ervaren. We gaan ons dit jaar concentreren op de zoogdieren in de woeste

taigabossen in het oosten van Estland. Estland is een fractie groter dan Nederland maar

verbluffend rijk aan zoogdieren. Er leven nog zo’n 600 bruine beren, 800 – 1000 lynxen en

bijna 200 wolven. Ondanks dat alle drie de soorten bejaagd worden, nemen ze de laatste jaren

in aantal toe hoewel ze uiterst moeilijk te zien zijn in het vrije veld. Eland, bever, mink,

boommarter, wasbeerhond, visotter zijn algemeen. We huren geen gidsen in, dus het zal een

‘hell of a job’ worden. Lynxen, beren en wolven worden bejaagd en zijn uiterst schuw. Mijn

ultieme wens is echter ooit nog eens een boreale lynx te zien in zijn natuurlijke omgeving,

onder natuurlijke omstandigheden en (bij voorkeur) door mezelf ontdekt. Dromen staat vrij

maar we beginnen aan een ‘kansloze missie’ volgens de meesten.

Dit is een jong mannetje, gevangen door de Estse zoogdierspecialisten Raido Kont en Marko

Kübarsepp maar niet voorzien van een gps-collar omdat hij nog niet helemaal uitgegroeid is.

Ze nemen geen risico als het om het welzijn van de dieren gaat. De foto is gemaakt door de

vrouw van Raido even nadat deze lynx zijn vrijheid herkregen heeft.

Op woensdag 23 april rijden we met de nagekeken camper richting Duitsland voor onze zesde

Estlandreis. Na 4 uurtjes trekken we in de vogelrijke Dümmersee een half dagje op met Pierre

en Mieke Adriaensen. Zij zijn op weg naar Denemarken.

In de tegen de Dümmersee gelegen polders het Ochsenmoor en het Osterfeiner Moor zijn 2500

ha landbouwgronden in hun oude glorie hersteld. Sindsdien zijn grutto, watersnip en kievit

spectaculair in aantal toegenomen. Rond en in de Dümmersee zelf broeden soorten als

visarend, zwarte stern en baardmees. De laatste jaren zie je er ook altijd zeearenden. In de

winter overwinteren er veel ganzen, zwanen, nonnetjes, velduilen en blauwe kiekendieven.

Het gebied is ideaal te combineren met de 40 km oostelijker gelegen “Diepholzer

Moorniederung” waar (nog altijd) klapeksters, kraanvogels en grauwe kieken broeden.

In het Osterfeiner Moor heeft zich, naast de twee paartjes visarenden (op

hoogspanningsmasten), nu ook een slechtvalkpaartje gevestigd. We zien ze zelfs paren op een

oud visarendennest. Het wezeltje, dat ik als enige mis, is geen goed voorteken voor een

geslaagde zoogdierenreis. De zwarte sterns zijn nog niet terug maar tientallen foeragerende

steltlopers doen krachten op in de natte weilanden alvorens hun reis naar het noorden voort te

zetten. ’s Avonds is het weer uitermate gezellig in de Piratenkeller. Na de Diepholzer

Moorniederung, met nog altijd een paartje klapeksters, rijden we enkele uurtjes later in

Travemünde de ferry op.

De laatste jaren nemen we steeds de ferry: Travemünde – Liepaja (Letland). Op deze ferry zijn

de maaltijden niet alleen gratis maar ook beter dan de (betaalde) maaltijden op de nieuwere

ferries naar bijv. Klaipeda. 4 km ten zuiden van Liepaja ligt een uitstekende camping:

Verbelnieki met (pal) daar tegenover een formidabel natuurgebied (Liepaja lake).

We hebben een hut met uitzicht. De gasten zijn bijna allen vrachtwagenchauffeurs waarvan een

deel binnen enkele uren apezat is. De zee is rustig en we hebben een voorspoedige (26 uur

durende) overtocht met 4 heerlijke (gratis) maaltijden.

Wat vogels betreft begint de reis goed. Aan de Letse en Litouwse ongerepte kusten hebben we

formidabele zeevogeltrek van ijseenden (vele 100den), eidereenden, parelduikers (100den),

roodkeelduikers, toppereenden, kleine jager, grote zee-eenden, zwarte zee-eenden, grote en

middelste zaagbekken, brilduikers, smienten, slobeenden en kuifeenden.

Op 30 april rijden we Estland binnen. We besluiten meteen naar Sooma te rijden want vanaf 1

mei nemen de activiteiten van auer- en hazelhoenders snel af.

Eerst kopen we in Parnu een datakaart voor onze nieuwe ‘Mobile MIFI, de Huawei E3551’.

Met deze Mifi (€ 60) heb je overal Internet. Voor elk land moet je wel een aparte simkaart

kopen. Zo kunnen we in Estland voor € 15 gedurende een maand, overal onbeperkt internetten.

Sooma is een Nationaal Park dat bestaat uit enorme hoogveenmoerassen, taigabossen en

meanderende rivieren. De rivieren zetten in de natte tijd (het vijfde seizoen) een deel van het

gebied onder water. De rivier begeleidende hooilanden tellen broedvogels als waterrietzanger

en poelsnip. In de uitgestrekte bossen leven auer- en hazelhoenders. Op de venen broeden

soorten als goudplevier en korhoen. Vooral in de rivierbossen, met zijn vele dode bomen, huizen

zwarte, witrug-, drieteen- en grijskopspechten. In Sooma broeden 10 paartjes

schreeuwarenden. Zelfs de steenarend broedt er met enkele paartjes. Het is niet verwonderlijk

dat deze wildernis spectaculaire zoogdieren herbergt zoals wolven bruine beren, lynxen en

uiteraard bevers, otters, wasbeerhonden en elanden.

Tot en met 3 mei hebben we heerlijke dagen in Sooma, hoewel het gebied t.o.v. van 2 jaar

gelden onherkenbaar anders is. Vanwege de superzachte winter kent Sooma dit jaar (sinds

mensenheugenis) geen vijfde (=natte) seizoen. We horen dat het roedel wolven zich buiten het

Park ophoudt.

’s Morgens zijn we vaak om 5.30 uur ‘en route’. We rijden, fietsen of wandelen over goede

grindpaden door eindeloze taigabossen. Overdag halen we wat slaap in, meestal pal naast het

infocentrum. We hebben hier (gratis) water, elektriciteit en Wifi . We zien 3 boommarters, een

wasbeerhond, een baltsende zeearend geattaqueerd door een smelleken, schreeuwarenden en

boomvalken. Langs de riviertjes foerageren kemphanen, witgatjes, bosruiters, oeverlopers en

zwarte ruiters. Overal roepen draaihalzen. Op de Toorema vlakte komt elke avond een familie

eland (wijfje, stier en bijna volwassen jong). Boven de bosranden en de vlaktes baltsen

houtsnippen en watersnippen. Een parmantige auerhaan steekt voor ons de weg over. Een

auerhen gaat pal boven ons in een boom zitten. Het is donker weer dus Loes' foto is niet

helemaal scherp. Allemaal geweldig maar dit jaar gaan we voor meer. In Sooma gaat dat alvast

niet lukken.

Een auerhen gaat pal boven ons in een boom gaat zitten, foto Loes

’s Avonds komt een familie eland de vlakte op. Ze blijven helaas op grote afstand, foto Loes

De waarneming van 2 opvliegende hazelhoenders wordt met verve overtroffen door een

baltsend hazelhaantje dat midden op het grindpad achter zijn wijfje paradeert: lang gestrekte

nek, kop laag bij de grond, staart uitgewaaierd omhoog. Loes wordt zo lyrisch dat ik het

hazelhaan gedrag probeer te imiteren maar ik maak minder indruk. We zien een bever met een

harde klap van de staart onder water duiken. Tijdens een wandelingetje langs een beek zie ik

plotseling rimpels op het water, dat kan hier alleen maar bever of mink zijn. Tot mijn stomme

verbazing zie ik echter een visotter die vanwege de ondiepte met de kop boven water zwemt.

De laatste twijfels worden weggenomen als de otter de kant opkruipt. Dat is wel het laatste wat

ik in zo’n ondiep watertje verwacht.

De normaal gesproken fenomenale Falgutapolders vallen tegen. Ze staan droog, net zoals veel

andere gebieden. Wel foerageren er 1000den ganzen op de vlaktes.

Begin mei is Estland bedolven door 1000den kol- en rietganzen. Aan de kust zullen de

brandganzen hen vanaf half mei aflossen, foto Loes

In de Aardlapolders staat nog wel water hoewel het nauwelijks te zien is door de vele 1000den

ganzen die erop liggen. Onze eerste zwarte sterntjes melden zich. Op het water baltst een paartje

roodhalsfuten en op de moddervlakte het nooit vervelende baltsspektakel van uitgekleurde

kemphaantjes. Het mooiste is het prachtige uitgekleurde mannetje citroenkwik.

In Karevere Slid zitten, vanwege de droogte, dit jaar geen poelsnippen. Wel maken we Engelse

vogelaars dolblij als we hen attenderen op 3 poelruiters in Ilmatsalu. Gelukkig heb ik pas

geleden op de Bleeke Heide kunnen oefenen op deze soort.

Alam Pedja is een ander weergaloos gebied van uitgestrekte hoogvenen en taigabossen. Rond

de camper (bij een pittoresk picknickplaatsje midden in het gebied) zingen/roepen kleine

vliegenvangers, draaihalzen, fluiters, noordse goudvinken, witkopstaartmezen (wat een

prachtig vogeltje) en grijskopspechten. Vanaf de camper horen we zelfs korhanen bolderen.

Grijskopspechten zijn talrijk in Estland en roepen, ook in mei nog, voortdurend, foto Loes

In Alam Pedja hernieuwen we in Palupöhja de kennismaking met Robert Oetjen en praten

urenlang over natuur en (mondiale) politiek. Robert beheert o.a. de natte uiterwaarden van de

Emajogi rivier ten dienste van poelsnippen (baltsplaatsen van meer dan 30 mannetjes) en heeft

een prachtig studiecentrum waar we altijd mogen kamperen. We staan dan te midden van zwarte

sterns, kemphanen, oeverlopers, bosruiters, witgatjes, visdiefjes, dwergmeeuwen, visarenden,

zeearenden, schreeuwarenden, draaihalzen, gekraagde roodstaarten, braamsluipers, noordse

nachtegalen, kramsvogels, koperwieken, grijskopspecht, witrugspecht, grauwe vliegenvangers,

spotvogels en (2 jaar geleden) zelfs 4 poelsnippen. Wat later in het jaar is dit ook een vaste stek

voor struikrietzanger. Hoewel het geen officiële camping is, zijn campers welkom. Boven ons

nog altijd massale trek van ganzen. Robert wijst ons op de pootafdrukken van een berin met

haar jong op 500 meter van de camper.

Ook Robert bestempelt mijn queeste naar de lynx als kansloos. De enige lynx die hij zelf ooit

in het wild zag, was hartje winter. Toch neemt hij de moeite om de Estse lynxspecialist Raido

Kont te bellen. Raido is wetenschappelijk medewerker aan de universiteit van Tartu. Via de

mail regelen we dat we Raido dinsdag 13 mei zullen ontmoeten bij Tooma, het infocentrum van

het nabijgelegen Endla National Park. Samen met Marko Kübarsepp vangt Raido lynxen om ze

te voorzien van een GPS-collar. Zij zijn het ook die de lynxen gevangen hebben die in Polen

uitgezet zijn om daar de populatie te versterken.

Op een vroege ochtend zie ik op de display dat onze (nieuwe) fotoval ’s nachts 2 foto’s genomen

heeft op een veelbelovend weilandje diep in de taigabossen. Als lokmiddelen gebruiken we

kattenkruidolie, valeriaanwortel en een veeg uitgesmeerde honing. In gespannen afwachting

loop ik terug naar de camper waar de laptop alleen maar wazige beelden aflevert: flink balen.

Door mijn technisch vernuft (liever het gebrek daaraan) was het toestel verkeerd ingesteld.

Raido zal dit later beter instellen.

We staan zo hevig dat we al 3 dagen voor Raido’s komst in Tooma zijn waar het infocentrum

van ‘Endla’ is.

Ook het Endlareservaat bestaat uit enorme hoogvenen, de oudste van Estland. De meeste zijn

gigantisch groot (1200 ha) en niet te bereiken. Er zouden zelfs nog moerassneeuwhoenders

broeden. Door oude taigabossen kun je wel een heel mooie wandeling maken naar het

Endlameer. Hier staat een enorme toren van waaruit je uitzicht hebt over zowel het reusachtige

Endlameer als een uitgestrekt hoogveen. Ook in en om Endla leven lynxen, beren en wolven.

Je mag bij het infocentrum wel met de camper overnachten maar je hebt geen stroom. Vier

dagen zonder stroom is eigenlijk wat te lang voor ons. In Estland is dat geen probleem. We

mogen achter het infocentrum staan en de buurman levert ons stroom (allemaal gratis uiteraard).

Loes had al eerder geconcludeerd dat we aan het sparen zijn.

De Esten zijn onvoorstelbaar behulpzaam.

Toen we enkele malen op een vaste plaats

de weg overstaken om een mooi gebied te

bereiken, nam men zelfs de moeite dit bord

te plaatsen.

Het woord ‘nee’ kregen we nooit te horen,

behalve toen we vroegen of we bang

moesten zijn voor criminaliteit.

Rond Endla is genoeg te zien om de tijd tot Raido’s komst probleemloos door te komen. Achter

Karde hebben we zicht op maar liefst 20 bolderende korhanen. Het blijft een fenomenaal

gezicht vooral in de wetenschap dat de laatste authentieke korhaan in Nederland op het punt

staat het loodje te leggen. In de bossen zien we hazel- en auerhoenders maar niet zo mooi als 2

jaar geleden met Ad en Pierre toen we een zingend hazelhaantje op een door zon overgoten

heuveltje vol in de telescoop hadden. Vanaf de reusachtige toren zien we zeearenden en 2

klapeksters die heel fanatiek een bruine kiek wegjagen. Het weer wordt slechter maar dankzij

de grandioze ‘mobile Mifi’ kunnen we overal skypen met bijv. de kleinkinderen. Aan de

achterkant van Endla ligt een magistraal door niemand beschreven gebied zoals ik ze het liefst

zie: uitgestrekte bossen met extensieve hooilanden doorsneden door houtwallen met een

schitterend meer in de buurt. We zetten de camper op een hemels plekje met rondom ons o.a.

grauwe klauwieren, noordse nachtegalen, wielewalen, koekoeken, paapjes, roodmussen en

kwartelkoningen. Als de zon doorkomt, zien we baltsende schreeuwarenden. De room op de

pap vormt echter het wondermooie Siinjarv meer waar we een week later 100den zwarte sterns

zullen zien. Nu zien we boven het meer 3 steenarenden. Het adulte mannetje baltst uitbundig.

Steenarenden in een volslagen vlak landschap, ik blijf het bijzonder vinden. Het zegt alles over

het landschap. De immature steenarend houdt het niet lang vol. Eendrachtig wordt hij door het

territoriale paartje weggejaagd. Zee- en visarend vullen de leemte op. Een zevental boomvalken

zal ik pas een week later beter bekijken.

Relaxed vogels kijken op een magisch plekje aan de achterkant van Endla, foto Loes

Op dinsdag 13 mei zal het de gehele dag regenen. Raido arriveert om 10.30 uur. Hij is rond de

30 en de klik is er al snel. Bij een kopje koffie praten we in de camper meer dan een uur over

het gedrag van de boreale lynx, de jacht erop, de monitoring, het territoriumgedrag, de

territorium grootte, de prooidieren, de interacties met soortgenoten en andere (roof)dieren etc.

Deze winter hebben ze 2 wijfjes en 1 mannetje gevangen die ze van een gps-collar hebben

voorzien. Heel bijzonder was dat in een van de kooien 2 lynxen zaten; een moeder met een

eenjarig jong. De lynxen worden gelokt met een geurstof die van bevers komt maar het fijne

begrijp ik er niet van. Het jonge dier (op de foto van pagina 1) hebben ze geen collar aangedaan

omdat het dier nog niet helemaal uitgegroeid is. Hij geeft ons een digitale gedetailleerde kaart

met alle data van deze 3 lynxen, 2 wijfjes en een mannetje. Op de kaarten is goed te zien dat de

wijfjes een vast afgebakend territorium hebben van ongeveer 150 km² met een klein

overlappingsgebied. De territoria liggen bijna altijd aan de randen van de nationale parken, waar

kleine structuurrijke weilanden de immense bossen afwisselen. Het mannetje doorkruist beide

territoria. Het mannetje was dit voorjaar 4 dagen bij het ene wijfje en 1 dag bij het andere wijfje

(alles verloedert…). Mogelijk werpen beide wijfjes jongen. Dat zullen de data duidelijk

aangeven omdat ze dan minstens een week op vrijwel dezelfde plaats blijven. Hij vertelt me

nog dat een van de wijfjes in de vroege lente regelmatig een verlaten boerenschuur opzocht.

Ook werd zijn hulp ingeroepen toen men in West-Estland vreemd gehuil hoorde. Men hield dit

aanvankelijk voor afwijkend gehuil van een jonge wolf tot men het dier zag en men helemaal

niet meer wist waar men aan toe was. Het bleek tenslotte een goudjakhals te zijn. Dat jakhalzen

hun gebied spectaculair uitbreiden is bekend maar het is een grote verrassing dat ze al tot hier

doorgedrongen zijn.

Nu ik de ecologische context van de lynx beter ken, wordt het verlangen hem te zien nog groter,

obsessief bijna. Raido vraagt me wat me zo intrigeert. Ik vertel hem over de tientallen lynxen

die ik in Spanje heb gezien (afgelopen winter alleen al 7). Deze beesten zijn van een

onvergelijkbare schoonheid en gratie. De iberische lynx leeft van konijnen en deze boreale

lynxen van (vaak volwassen) reeën. De boreale lynx is ook groter en zwaarder dan zijn

zuidelijke neefje. Terecht merkt hij op dat mijn kansen minder dan minimaal zijn: de boreale

lynx is een schuw dier dat bejaagd wordt maar het grootste probleem is dat deze lynx vooral in

bossen leeft en dat de territoria enorm zijn. Hij vertelt dat hij boswachters kent die al tientallen

jaren in lynxhoudende bossen lopen/rijden maar nooit een lynx zagen. In de vrije wildbaan

kwam hij (als specialist) zelf in 8 jaar slecht 3 x een lynx tegen. Een lynx fotograferen in het

wild is hem nooit gelukt. Het verbaast hem niet dat ik het dier als een "mythe" omschrijf. Het

toeval wil dat ik het gebied van een van de wijfjes vrij goed ken omdat het van ongekende

landschappelijke schoonheid is. Helaas staan de collar-gps'en niet in direct contact met de

wetenschappers maar leveren (om de andere dag) 4 data per dag. Een ander probleem voor de

wetenschappers is dat de batterijen vaak niet langer dan 1,5 jaar meegaan. Vervangen is

moeilijk omdat de lynxen slim genoeg zijn om zich niet voor een tweede maal te laten vangen.

In de stromende regen bezoeken we (met zijn auto) 4 plaatsen waar een van de wijfjes steeds

langer dan 24 uur vertoefde (= 4 data). Op 3 plaatsen betrof het een kill (steeds ree, door wilde

varkens verder verslonden), op één plaats een rustplaats (onder omgevallen boom met heus,

begraven toilet). Tegen de avond zijn we terug bij de camper. We nemen afscheid van Raido

en beloven contact te houden. We zijn onder de indruk.

Raido legde een lynxtoilet bloot, foto Loes

Het regende de gehele dag. Een drijfnatte auerhen had niet veel zin om op te vliegen, foto Loes

Om van alle indrukken te bekomen rijden we naar een, voor ons, nieuw reservaat “Pohja-

Korvemaa”, een tip van Raido. Ook dit is een reusachtig gebied met reusachtige hoogvenen,

meren, oude, maagdelijke taigabossen en een heus heidegebied. Op het heidegebied jagen

territoriale mannetjes blauwe kieken. Nergens hoorden we zoveel kleine vliegenvangers als in

deze oude bossen. ’s Avonds bestudeer ik (voor de zoveelste keer) Raido’s digitale kaart met

de territoria en verblijfsdata van beide wijfjes. Aan de data te zien heeft een van de wijfjes

duidelijk een voorkeur voor één bepaald bostraject (van een km of 7) waar doorheen enkele

grindpaden lopen. Als het weer super belooft te worden, besluiten we terug naar Endla te gaan.

We parkeren de camper op ons hemels plekje aan de achterkant van Endla en met de fiets ga ik

op verkenning uit. De grindpaden zijn opgedroogd en de kern van het lynxterritorium lijkt

bereikbaar. Probleem is dat de laatste data van Raido aangaven dat het betreffende wijfje hier

4 km vandaan zat. Eigenlijk dichter bij de plek waar we nu staan (lynx op 2 km).

’s Avonds loop ik nog even op richting brug. Na 100 meter zie ik links een bruine gestalte in

het gras. Tot mijn stomme verbazing graast er een jonge bruine beer ontspannen in het weiland.

Hij heeft me niet gezien. Onmiddellijk probeer ik de moeder te vinden, die heeft me mogelijk

eerder in de gaten gehad dan ik hem en is gevlucht. De beer is te klein om alleen te zijn. Ik ren

terug om Loes te halen. De camper is in zo’n geval de beste observatieplaats. Langzaam rijden

we naar het weiland. De jonge bruine beer heeft zich inmiddels naar de bosrand verplaatst waar

ook Loes hem ook nog een tijd kan bekijken. Helaas te ver om te fotograferen. Dan verdwijnt

de beer in het bos. Mijn eerste niet-gestuurde beer waarneming. Prachtig, prachtig. Op dat

moment dacht ik dat dit het hoogtepunt van onze reis zou zijn maar deze waarneming zal nog

twee maal ruimschoots overtroffen worden.

Ook op zaterdag 17 mei is het weer briljant. We fietsen naar het Siinjarv. Het is een feest met

al die zangvogels waarbij zich ook vos, kleine bonte specht, spotvogel en kwartelkoning voegen.

Vanaf de bosrand vliegt een schreeuwarend op. Boven me vliegt een wespendief. Op 2 km van

de camper ontdek ik dan eindelijk een drieteenspecht (mijn derde Estland waarneming). Ook

op het Siinjarv is het fantastisch. Bij meer dan 200 zwarte sterns lijkt de lente in de bol geslagen

te zijn. Ze buitelen onstuimig om en door elkaar heen. Sommigen paartjes zitten al op een

drooggevallen slikrandje waar ze ongetwijfeld gaan broeden. Nu laat zich alleen de immature

steenarend zich zien. Boven de plas overal boomvalken. Pas nu bekijk ik ze beter (omdat het er

zoveel zijn). Het valt me op dat er twee wel een erg lichte kop hebben. Ik volg beide vogels en

zie duidelijk de rode poten: roodpootvalken. Die had ik hier niet verwacht. Het moet niet gekker

worden maar dat wordt het wel en hoe…..

Na de lunch rijden we naar het kerngebied van de wijfjeslynx. Het zonnetje schijnt uitbundig.

De grindpaden zijn opgedroogd en goed berijdbaar. We kunnen gelukkig parkeren op een plek

waar 2 grindpaden elkaar kruisen. We zetten de camper zo dat we uitzicht hebben op beide

paden. We zullen slechts één auto zien. Ondanks dat de lynx enkele dagen geleden op 4 km hier

vandaan zat, vinden we dit de beste optie. Het mannetje heeft (volgens de datakaart) hier ook

wel eens gelopen. Van 18.30 tot 22.30 uur en van 05.00 tot 8.30 uur turen we de paden af: 2

elanden, wasbeerhond, boommarter, poolhaas, 6 hazelhoenders, 1 auerhen en.... geen mensen.

Wat nu wel een nadeel is dat we veel gelukkiger zouden zijn met deze prachtwaarnemingen als

we (diep in ons hart) niet op een lynx hoopten. Toch zijn we niet overdreven teleurgesteld. We

wisten dan de kansen minder dan minimaal waren. Na het ontbijt (9.15 uur) maak ik nog een

laatste wandelingetje. Niet ver van de camper in de verte beweging op een ander zijpad maar

(gevoelsmatig) anders dan anders. De kijker erop: Prijs: een wandelende lynx: adrenalinestoot,

gestold bloed, versnelde hartslag, zweetdruppels, trillende handen, kippenvel, ingehouden

"Go.........!!!!" etc. Het oude lichaam kan de emotie niet zo snel verwerken. Helaas maar voor 3

seconden. De lynx wandelt het bos in. Hij heeft me niet gezien, dat is zeker. Ik gebaar wild naar

Loes die komt aan’sprinten’ maar de lynx laat zich niet meer zien. Na een half uur haalt Loes

de stoelen en we installeren ons, inmiddels wat relaxter. Met een boreale lynx binnen reikwijdte

van een km, kun je zomaar niet vertrekken. Bovendien schijnt het zonnetje, de temperatuur is

heerlijk en we hebben nog altijd geen last van muggen. We nemen beiden een pad voor ons

rekening. Ik het zandpad waarop ik hem zag en Loes het grindpad dat hij zal oversteken als hij

tenminste zo vriendelijk wil zijn de door mij berekende looprichting te vervolgen. Nog een half

uur later leid ik de aandacht van Loes af voor een hazelhaan en hazelhen die pal voor ons op

‘mijn’ zandpad zitten. Bijna fataal. Als ik terugkijk, zit de lynx al midden op het grindpad op

zo'n 400 meter afstand. Nu kunnen we hem 1 minuut waarnemen. Hij blijft een tijdje relaxed

zitten, inspecteert de bermrand en verdwijnt tenslotte in het bos. We durven niet rechtop te gaan

staan maar de telescoop staat ingesteld op ooghoogte en ik heb de lynx dan toch eindelijk

briljant in beeld. Droom vervuld. Alleen jammer dat Loes' fototoestel, door het blijven zitten,

alleen scherpstelt op takjes op de voorgrond maar het silhouet op de foto is (als bewijs)

onmiskenbaar. Je kunt je indenken welk plaatje dit door de telescoop opleverde. Na de bruine

beer van gisteren en al het vogelgeweld, hebben we nu al meer gezien dan waar we op hoopten.

Net als met de morinellen in Hongarije ben ik ervan overtuigd dat je met een goed netwerk,

logisch nadenken, goed timen, alert waarnemen en (vooral) wat geluk je kansen aanmerkelijk

verhoogt.

Helaas niet meer dan een silhouet. Wij durfden niet recht te gaan staan zodat het fototoestel

focust op de takjes op de voorgrond. Je kunt je indenken welk plaatje dit door de telescoop

opleverde. Let ook op de rijk begroeide brede bermen die de grindpaden hier hebben. Zowel

reeën als elanden zagen we op deze bermen foerageren. Met de aangrenzende bossen heerlijke

plaatsen voor een lynx ‘ambush’, foto Loes

Natuurlijk mailden we Raido met alle bijzonderheden van onze waarneming. Het territoriale

wijfje was op dat moment niet in de buurt. Dit wijfje heeft vorige jaren twee jongen

grootgebracht. Mogelijk hebben we een van de twee gezien, het meest waarschijnlijk het jonge

mannetje op de foto van pagina 1 maar hij sluit niet uit dat het een rond zwervend subadult

exemplaar is geweest. Raido reageert als volgt:

“Dear Johan and Loes, I’m very-very happy for you! Seeing so many species would also have

been a great experience for us too, but as you also saw brown bear and lynx, it’s even more

great! And actually, I have never managed to take a photo of a lynx in the wild. So

congratulations to both of you. I ckecked the locations of the collared lynxes on the day you

saw the lynx. Our collared lynxes were not close by at that time. So it wasn’t any of the collared

lynxes. That territorial female had two kittens, the jumping one on the photo was a male. But

of course it could have been some other subadult individual just wondering around. We keep

in touch, best wishes, Raido

Na dit spektakel rijden we nog maar eens naar ons favoriete restaurantje in Jŏgeva om deze

heuglijke waarneming te vieren. We staan voor een dilemma: Als een speer naar het westen om

het staartje van de migratie mee te pikken of doorgaan met de zoogdierqueeste in de wildernis

rondom Tudu in Oost-Estland. We kiezen voor het laatste. We weten een plekje midden in de

meest interessante bossen waar we de camper kwijt kunnen. Onder een stralend zonnetje maken

we overdag een fietstochtje naar het wondermooie gehuchtje dat hier ligt: overal

kwartelkoningen, twee mannetjes grauwe kiek, mannetje blauwe kiek, schreeuwarend, wild

zwijn, bever, zonnende adder, ringslang, grijskopspecht, noordse nachtegaal, wielewaal,

draaihals, geelgors, roodmus (overal zingend), gele kwik, appelvink, krekelzanger (naast de

camper), grauwe vliegenvanger, zingende struikrietzanger (langdurig zingend in beeld),

grauwe klauwier, bosruiter en zwarte specht.

Zowel adder als ringslang zijn vrij algemeen en zonnen graag op de grindpaden, foto Loes

’s Nachts krijgen we het een beetje benauwd. De regen komt met bakken uit de hemel. Onze

parking is veranderd in een grote modder- en slijkvlakte. Van slapen komt niet veel. De regen

klettert de gehele nacht op het camperdak. ’s Ochtends is het gelukkig droog en komt de zon

door. Om 06.00 uur zit ik op de fiets. Na 100 meter moet ik er al af. Midden op de weg verse

berensporen, die heeft hier gelopen na de laatste bui, dus in de vroege ochtend. De beer heeft

de weg 1,5 k km afgelopen. Pech. Ik hoor bolderende korhanen. Ik fiets naar het grindpad dat

parallel met een enorm hoogveen loopt. In een 90 graden bocht scan ik voorzichtig het pad en

wordt beloond met een auerhaan. Niet voorzichtig genoeg: hij heeft me bespeurd en blijft

stokstijf staan maar vliegt niet op. Na 10 minuten krijgt hij gezelschap van een bolderende

korhaan die me niet in de gaten heeft. Heb soms de indruk dat de korhaan tegen de auerhaan

boldert. Het luidruchtige gesis gaat gepaard met kleine vliegsprongetjes. Korhaan en auerhaan

in één beeld, dat is nieuw voor me. Na een kwartier moet ik toch verder. Beide vogels vliegen

op. 200 Meter verder werp ik een blik op een overdadig begroeid zijpad. Prijs. Op 400 meter

een enorme gestalte. Voordat de kijker aan m’n ogen is, weet ik al wat ik te zien zal krijgen:

bruine beer. Het is een enorm adult mannetje dat ontspannen aan het grazen is. Dit is weer zo’n

super waarneming; geen 150 euro kwijt, geen gestuurde waarneming, gewoon relaxed in zijn

eigen omgeving zich niet bewust van mijn aanwezigheid. Alhoewel ‘relaxed’? De beer fixeert

zich op één plaats waar hij niet graast maar snuffelt. Mogelijk ruikt hij een vrouwtje, het

paarseizoen is aanstaande. Dan vervolgt hij zijn gegraas en komt dichter, dichter en dichter.

Achter hem steekt een eland het pad over. Enkele malen heft de beer de kop op en kijk ik in de

pientere oogjes. Toch lijkt hij me nog altijd niet in de gaten te hebben. Door de dreigende regen

heb ik (voor de zoveelste keer) geen fototoestel bij me. Als de beer zo’n 50 meter van me

vandaan is, sta ik toch voor de vraag wie het sterkste is: een grote Estse mannetjesbeer of een

niet al te krasse Nederlandse grijsaard. Ik toss en de beer wint. Doodstil vertrek ik. Ik ben exact

2,5 km van de camper. Met z’n tweeën gaan we terug, nu met fototoestel, maar de beer is

gevlogen. Het blijkt dat Loes de berenprints bij de camper beter bekeken heeft dan ik. Het is

een berin met jong.

Loes heeft de berenprints beter bekeken dan ik. Het is een berin met jong. Het spoor loopt door

tot 100 meter van de camper, foto Loes

Het is altijd weer verrassend wat je op de grindpaden te zien krijgt. Het meest interessant zijn

echter de begroeide zijpaden. Mensen zie je hier nauwelijks, foto Loes

Roodmus, grauwe klauwier, paap en gele kwik zijn karakteristieke vogels van het Estse

platteland, foto’s Loes

Om 12.00 uur kondigen donkere wolken opnieuw regen aan. Het lukt ons de plek te verlaten en

de grindwegen zijn inmiddels opgedroogd. Nu rijden we wel naar het westen (250 km). Voordat

we een weekendje rust pakken op een campinkje in het gezellige Haapsalu, kunnen we niet

nalaten het fameuze korhoendergebied ‘Hindaste’ te bezoeken. We zetten de camper weg op

een schitterende open vlakte, op dezelfde plaats waar we 2 jaar geleden met Pierre en Ad

overnachtten. In het zonnetje zien we 3 elanden, 2 vossen, 2 mannetjes grauwe kiek, mannetje

bruine kiek. Het hoogtepunt is echter een baltsende velduil. Velduilen zijn zeldzaam in Estland.

Met langzame vleugelslagen, de vleugels hoog geheven beschrijft de uil parmantig zijn rondjes.

Even later zijn er zelfs 2 velduilen aan het baltsen. Plots komt er een groep van 18 korhanen

vanuit het veen aanvliegen. Ze vallen voor ons in maar we zien alleen maar kopjes, het gras

staat te hoog. De manager van Estonian Nature Tours Marika Mann mailt me dat er hier dit

voorjaar 70 bolderende korhanen geteld zijn, de grootste lekking plek van Estland.

Eindelijk zijn dan toch de kustgebieden van Estland aan de beurt waar het gros van de vogelaars

naar toe gaat. We bezoeken de goede gebieden van de Matsalubaai en Sutlepa Meri. We kunnen

nog wat soorten aan de lijst toevoegen zoals kuifduiker, dwergsterns en baardmezen.

Zilverplevieren en bonte strandlopers zijn in zomerkleed. In onze vorige Estland verslagen

staan de potenties van deze gebieden beter beschreven. We brengen een gezellig uurtje door

met Trinus en Miranda op hun prachtige landgoed aan de Matasalubaai. Zoon Hendrikje heeft

een knap zusje gekregen: Hanna. 3,5 jaar oude Hendrikje is ook knap want zijn Ests is al bijna

beter dan dat van zijn ouders. Na dit amusante intermezzeo rijden we naar Lihula en vereren

het restaurantje ‘Birgit’ met een traditioneel bezoek. In het veengebied tegen Lihula hebben we

nog baltsende goudplevieren.

We rijden naar een laatste favoriete gebied: Tuhu Soo. Tuhu Soo lijkt veel op de woeste

gebieden van het oosten en is een geweldige combinatie van hoogvenen met in de onmiddellijke

omgeving oude bossen met daarin (nog) extensieve, uitgestrekte hooilanden. Tuhu zelf is een

heerlijk pittoresk gehuchtje met enkele boerderijtjes die in de lente bolderende korhanen in hun

achtertuin hebben. Dit gebied is rijk aan roofvogels, vooral laaglandsteenarenden. Op de eerste

vlakte zien we al 1 schreeuwarend op de grond op zoek naar voedsel. De vogel zit ver weg. Ik

verbaas me er iedere keer over hoe duidelijk Loes de arend met haar Lumix (Panasonic) toch

nog weet vast te leggen.

Schreeuwarenden zijn gekende grondjagers. De vogel zat m.i. veel te ver weg voor een foto.

Knap wat de Panasonic (en de fotografe) presteren, foto Loes

Een fietstochtje door het agrarisch gebied levert een prachtige witrugspecht op, pas de eerste

van de reis. Dank zij de droogte kunnen we midden op de mooiste vlakte van Tuhu Soo

overnachten. Vanuit de stoeltjes doen we leuke waarnemingen: laaglandsteenarend (1 adulte,

2 immature vogels), zeearend (jonge vogel), schreeuwarend, grauwe kiek (constant 4 jagende

mannetjes), zwarte ooievaar (de eerste van de reis), korhoen (3 mannetjes), watersnip (balts),

kwartelkoning (algemeen). Als buren hebben we een sperwergrasmus (de eerste van de reis),

grasmus, gele kwik, bosruiter, grauwe klauwier, noordse nachtegaal, roodmus, kraanvogel

(met jongen) en talloze paapjes, veldleeuweriken en geelgorzen. Tegen de avond zien we 2

wasbeerhonden en een eland. Helaas geen wolf (waar we stiekem op hoopten) om de trilogie

vol te maken.

Overnachten in de extensieve vlaktes van Tuhu Soo met o.a. sperwergrasmussen als buren

In Pikla Ponds laten we het gehoemp van 4 roepende roerdompen dankbaar over ons heen

komen. Langzaam zakken we af naar Letland. Op de stadscamping van Riga doen we het een

paar dagen rustig aan. Loes laat een Letse simkaart in de Mifi installeren. Nu hebben we voor

€ 5,60 onbeperkt Internet voor een week. Op de camping betalen ze € 4,50 voor één dag, voor

één apparaat. Voor veel Nederlanders die we op vakantie tegenkomen is dit de gouden tip. Vaak

zijn ze op campings met i-phones, tablets en laptops op zoek naar het sterkste wifisignaal. Soms

lossen ze dit op met dure ingebouwde wifiversterkers. Iedereen is stomverbaasd over de

mogelijkheden van onze Mifi: overal sterke wifi en van niemand afhankelijk. Niemand kent

het. Het verbaast ons niet. Ook in Nederlandse Internetwinkels kenden ze het niet. In Estland

en Letland is het wel bekend. Het installeren van een simkaart is een fluitje van een cent.

Zo’n 60 km ten westen van Riga bezoeken we het laatste wolvengebied: de Dundura meadows

in het Kemeru National Park. Hier grazen Heckrunderen en Konikspaarden. Langs de bosrand

is het raster in slechte staat zodat de wolven zomaar de vlakte op kunnen lopen wat ze in de

winter regelmatig zouden doen om zich tegoed te doen aan kadavers van heck runderen. Het is

nog altijd heerlijk weer en vanuit onze stoeltjes laten we het vogelgeweld over ons komen:

schreeuwarend (voortdurend), zeearend, bruine kiekendief, vlinderende wespendief, boomvalk,

havik, sperwer, zwarte ooievaar, kraanvogel, koekoek, kwartel (roepend bij camper), grote

zilverreigers, wielewaal, grauwe klauwier, (bij camper), bosrietzanger, grote karekiet

(moerasje), kleine karekiet (moerasje), rietzanger (moerasje), snor (moerasje), kleine plevier (3

paartjes, baltsend bij het moerasje), grasmus, roodmus, paap (zingend bij camper). Tijdens een

fietstocht door het prachtige aangrenzende bos steekt een hermelijntje de weg over, even verder

zont een ringslang midden op het pad, heel mooi is ook het paartje hazelhoenders, het mannetje

prachtig in beeld, zittend op een tak. De pas gemaaide hooilanden zijn, behalve voor

schreeuwarend, ook een favoriet jachtgebied voor een drietal vossen. ’s Avonds sta ik op de

toren in de hoop dat er wolven op de vlakte komen. Dat is helaas niet zo (2 jaar geleden een

das). Wel eland, vossen, edelhert, ree en 7 wilde varkens. Rondom de camper roepen constant

een viertal kwartelkoningen. Plots komt een van de vele ‘kreks-kreks’ van pal onder de toren.

Hier staat het gras niet hoog maar desondanks geen kwartelkoning in beeld. De kwartelkoning

zit zo dichtbij dat ik het geluid met mijn dictafoontje kan opnemen. Als ik het geluid afdraai

komt de kwartelkoning onmiddellijk uit de begroeiing, aangetrokken door zijn eigen

opgenomen geluid. Hij trekt wat sprintjes, blijft soms doodstil staan op het asfalt en verdwijnt

tenslotte in de begroeiing. Ik had ze regelmatig in vlucht maar nooit in zit. De volgende ochtend

zijn de 7 wilde varkens er weer. We kunnen ze een tijd bekijken en zien ze in het bos verdwijnen.

Konikspaarden in de Dundura meadows. Dwars door de meadows loopt een riviertje waarvan

de oude loop in ere is hersteld. ’s Winters legt er soms een rund of paard het loodje. Je hebt

dan kans op wolven. Zelfs in de lente zijn ze wel eens gezien. Wij hadden dat geluk niet.

De laatste dagen brengen we door op een heel leuk campinkje(“Verbelnieki”), 5 km ten zuiden

van Liepaja. Het weer blijft uitstekend. Rond de camper grauwe vliegenvanger, draaihals,

gekraagde roodstaart, spotvogel, wielewaal, roodmus, sijs en bonte vliegenvanger. Loes hoort

een hop roepen die we later ook zullen zien. Dit alles lijkt bijzonder maar is het niet. Deze

soorten zitten hier in elke achtertuin. We maken enkele fietstochtjes naar Liepaja Lake (3 km)

en genieten van de buitelende zwarte sterntjes, baardmezen, roerdompen, boomvalken en

talloze zingende rietvogeltjes.

Hebben we dan helemaal geen pech. Jawel: tijdens een van onze fietstochtjes wordt Loes door

een grote hond in haar been gebeten. De hond blijft zelfs even in haar enkels hangen. Dat had

hij niet moeten doen. Dat vindt de hond even later zelf ook maar, helaas, pas nadat hij de aarde

vanuit een (voor hem) onbekend perspectief heeft gezien. Loes is gelukkig helemaal niet

gewond, de hond slechts licht.

Het zal straks weer wennen zijn in het steriele Nederland. Als je hier in de bush tijdens een

grote boodschap naar de bodem kijkt (wat moet je anders), zie je overal beestjes kruipen. In

Nederland zie je niets. Hier zit de voorruit van de camper na een week vol insecten, in

Nederland niets. Verschil in biodiversiteit. Maar niet somberen: Loes zit al dagenlang met haar

gedachten bij haar Barcelonatochtje (met haar zusjes) begin juli en ik bij onze walvis- en

berentocht eind augustus. Daar tussen in gaan we afvallen.

Twee overlijdensberichten zetten ons nog maar eens aan het denken. Het leven is kort. Moraal:

Pluk elke dag. Zo denken ook anderen. We krijgen talloze sms’jes van andere genietende

pansionado’s.

Enkele sfeerplaatjes van de Liepaja camping, een uitstekend vertrek- en aankomstpunt voor

een indrukwekkende reis door de Baltische Staten

Op www.cloudbirders.com staan nog andere verslagen van ons over de Baltische Staten met

meer info over de gebieden. Vooral het “Estland voorjaar 2012” geeft veel info.

Johan en Loes Schaerlaeckens, schae397@planet.nl